1. Nowe paradygmaty w pracy socjalnej

2. Definicja i etapy kontraktu socjalnego

DEFINICJA KONTRAKTU SOCJALNEGO

Ustawa o Pomocy Społecznej z dnia 12 marca 2004 r. oraz Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 1 marca 2005 r. w sprawie wzoru kontraktu socjalnego. Wedle ustawy przez kontrakt socjalny rozumie się„pisemną umowę zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny”[1].  Natomiast według C. de Robertis jest to „wspólne uzgodnienie celów i projektu działania pracownika socjalnego i podopiecznego, polegające na wyjaśnianiu i wspólnej negocjacji wyboru możliwych działań w celu doprowadzenia do pożądanej zmiany sytuacji oraz określenia na jej podstawie formy i czasu trwania pomocy” [2]. Obie definicje kładą nacisk na aktywność podmiotów sytuacji pomocowej. Zarówno klient, jak i pracownik socjalny zostają zobowiązani do wypełnienia ustalonych wspólnie działań w określonym czasie. Jest to podmiotowe i aktywne podejście do sytuacji problemowej. Klienta w tej technice traktuje się jako jednostkę zdolną do podejmowania decyzji. Relacja pomiędzy nimi jest oparta o ideę partnerstwa i szacunku.

Etapy tworzenia kontraktu socjalnego

Pierwszy etapem tworzenia kontraktu socjalnego jest  rozpoznanie zamiarów pracownika socjalnego i klienta, oraz ustalenie wspólnych celów ogólnych. Kolejno przechodzi się do zdefiniowania problemów i operacjonalizacji celu głównego w postaci jego uszczegółowienia. Po tym zabiegu dążymy do stworzenia konkretnego planu działania i osadzenia go w konkretnym czasie (ustalenie ram czasowych) [3].  Istotnym jest, żeby klient samodzielnie sformułował zadania, które ma wykonać i sankcje, które go czekają w przypadku nie wypełnienia zadań (klient formułuje zadania i sankcje w pierwszej osobie liczby pojedynczej). 

3. Kontrakt socjalny a wartości i zasady pracy socjalnej

ZASADY PRACY SOCJALNEJ:

1. Każdego klienta należy traktować indywidualnie, unikać posługiwania się stereotypami, nie ulegać pierwszemu wrażeniu, unikać etykietowania oraz szufladkowania

2. Doprowadzać klientów do samodzielności oraz zaangażowania, przekonywać ich co do zasadności podejmowanych działań

3. Należy zachować obiektywizm, unikać nie profesjonalnego zachowania, litowania się i utożsamiania z klientem

4. Komunikacja powinna przebiegać w sposób otwarty, należy unikać wszelkich uprzedzeń, nie wnioskować oraz nie oceniać

5. Pracownika socjalnego obowiązuje zasada poufności, chyba że sąd postanowi inaczej

6. Zasoby, którymi dysponuje dany ośrodek powinny być we właściwy sposób udostępniane, aby nie zostawić klienta bez pomocy

Powyższe zasady muszą być przestrzegane przede wszystkich przez samych pracowników socjalnych, aby nie wyrządzać krzywdy innym ludziom. Odpowiedzialność odgrywa tu kluczową rolę, pracownik socjalny jest odpowiedzialny za swoje decyzje, powinien on krytycznie analizować skutki swoich działań, poszukując przyczyn, jeżeli nie były one w pełni satysfakcjonujące.

Podstawowe zasady pracy socjalnej:

a)      Akceptacja klienta- tolerancja, poszanowanie ludzkiej godności, celów, wartości. Pozbycie się naszych stereotypów i uprzedzeń

b)      Zasada indywidualizacji - podmiotowe traktowanie każdego klienta, unikanie etykietowania

c)      Zasada neutralności - brak oceny, nie oceniamy zachowania, wartości klienta

d)      Zasada obiektywizmu - wszechstronne rozpatrywanie danej sytuacji w oparciu o różne aspekty

e)      Zasada ograniczonego zaangażowania emocjonalnego - niedopuszczane jest nadmierne spoufalanie się; potrzebna jest zdrowa doza empatii

f)       Zasada samostanowienia - klient ma prawo do wolności

g)      Zasada udostępniania zasobów - znalezienie jak najwięcej dobrych stron

h)      Zasada poufności - respektowanie prywatności

WARTOŚCI PRACY SOCJALNEJ:

Wartości

Praca socjalna wyrosła z humanitarnych i demokratycznych ideałów i opiera się na szacunku wobec

równości, wartości i godności wszystkich ludzi. Od swych początków ponad wiek temu, praktyka pracy

socjalnej skupia się na wychodzeniu naprzeciw ludzkim potrzebom i rozwijaniu ludzkiego potencjału.

Prawa człowieka oraz sprawiedliwość społeczna służą za motywację i uprawnienie do działań w ramach

pracy socjalnej. W solidarności z tymi, którzy są społecznie upośledzeni, pracownicy socjalni dążą do

złagodzenia ubóstwa oraz uwolnienia od niego najsłabszych opresjonowanych ludzi w celu włączenia ich

do społeczności. Wartości pracy socjalnej są wyrażone w profesjonalnych - narodowych i

międzynarodowych kodeksach etycznych

3. Wartości i zasady pracy socjalnej

Praca socjalna z definicji jest działaniem profesjonalnym i metodycznym, i jak każda profesja

polegająca na pracy z ludźmi musi być prowadzona zgodnie z wartościami moralno-etycznymi i

wynikającymi z nich zasadami wykonywania zawodu. Do podstawowych wartości pracy socjalnej

należy zaliczyć:

 godność wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin;

 wolność wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin;

 podmiotowość wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin;

 równość wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin.

Wartości te w praktyce są realizowane, gdy osoby wykonujące zawód pracownika socjalnego

przestrzegają następujących zasad9:

Zasada akceptacji podopiecznego - oparta na zasadach tolerancji, poszanowania godności ,

swobody wyboru wartości i celów życiowych.

2. Zasada indywidualizacji - podmiotowego podejścia do klienta, jego niepowtarzalnej

osobowości, z jej prawami i potrzebami.

3. Zasada poufności ‒ respektowania prywatności i nieujawniania informacji uzyskanych od

klienta bez jego wiedzy i zgody osobom trzecim (z wyłączeniem wyjątków wynikających z

przepisów obowiązującego prawa).

4. Zasada prawa do samostanowienia - prawo klienta do wolności i odpowiedzialności za

swoje życie (z wyłączeniem sytuacji zagrożenia zdrowia i życia).

5. Zasada współodpowiedzialności za proces zmiany - odpowiedzialność ponosi zarówno

pracownik służby społecznej oraz rodzina i poszczególni jej członkowie.

6. Zasada solidarności - jednostka jest zbyt słaba, aby samodzielnie rozwiązywać problemy

społeczne; muszą one być rozwiązywane w grupie, w ramach wspólnot tworzących

odpowiednią infrastrukturę pomocy i integracji społecznej.

7. Zasada wzmacniania kompetencji i możliwości rozwojowych klienta - wyposażenie w

wiedzę i umiejętności niezbędne do samodzielnego funkcjonowania.

8. Zasada udostępniania zasobów - zobowiązanie pracownika służb społecznych

do poszukiwania możliwości zaspokojenia uzasadnionych potrzeb klientów związanych z

występowaniem przyczyn korzystania z usług pomocy i integracji społecznej.

9. Zasada neutralności - poszukiwanie przyczyn i sposobów rozwiązań związanych z powodem,

dla którego osoba/rodzina korzysta z usług pomocy i integracji społecznej, niezależnie od

poglądów i postaw przyjmowanych przez osoby pomagające i użytkowników tych usług.

10. Zasada obiektywizmu (nieoceniania) - wszechstronne, oparte na profesjonalnej wiedzy

rozpatrywanie każdej sytuacji, nie dokonywanie osądów podczas analizy sytuacji która jest

przyczyną korzystania przez osoby/rodziny z usług pomocy i integracji społecznej.

11. Zasada dobra rodziny i poszczególnych jej członków - uwzględnienie w postępowaniu

pomocowym korzyści poszczególnych członków środowiska rodzinnego.

Przestrzeganie tych zasad sprawia, że dokonuje się proces upodmiotowienia, a gdy są one łamane

mamy do czynienia z procesem odwrotnym - uprzedmiotowieniem. W jego wyniku człowiek traci

poczucie kontroli nad własnym życiem i jest wykluczany ze społeczeństwa

4. Procedura TIS w kontrakcie socjalnym

5. Cechy dobrego kontraktu socjalnego

Po pierwsze powinien zawieraćelastyczne i dynamiczne postanowienia, przez co może być zmieniany. Po drugie musi być napisany jasnym i zrozumiałym dla obu stron językiem. Ponadto obie strony muszą go zaakceptować. Dodatkowo musi mieć pragmatyczny wymiar, co oznacza, że powinien mieć praktyczny wydźwięk i zastosowanie. Koniecznym jest ustalenie ram czasowych wykonywania zadań, co mobilizuje obie strony do natychmiastowego i efektywnego działania. Przy ustalaniu zadań projektu należy wziąć pod uwagę metodę TIS, czyli zasadę stopniowania zadań. Na początku ustalamy niewiele zadań do realizacji, stopniowo zwiększając ich liczbę, zakres i intensywność.

6. Kontrakty systemowe ,instrumenty aktywnej integracji

Instrumenty aktywnej integracji

W ramach realizacji kontraktów socjalnych, programów aktywności lokalnej oraz programu

integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, moŜna stosować i finansować

zestaw instrumentów o charakterze aktywizacyjnym, mających doprowadzić do przywrócenia

osób wykluczonych na rynek pracy oraz do ich integracji ze społeczeństwem, poprzez

przywrócenie im zdolności lub moŜliwości zatrudnienia, uzyskanie wsparcia dochodowego

oraz wyeliminowanie przeszkód napotykanych przez osoby i rodziny w procesie dostępu do

praw i usług społecznych, a przez to wspierających ich powrót do zatrudnienia lub innej pracy

zarobkowej. Zestaw ten nazywa się zbiorczo - instrumentami aktywnej integracji.

Instrumenty aktywnej integracji podzielone są na cztery grupy:

1. Instrumenty aktywizacji zawodowej:

a) uczestnictwo w zajęciach Centrum Integracji Społecznej

(i) pracownik socjalny lub podmiot realizujący działania moŜe skierować osobę

korzystającą z projektu do uczestnictwa w zajęciach Centrum Integracji

Społecznej zgodnie z przepisami o zatrudnieniu socjalnym;

(ii) skierowanie odbywa się w ramach kontraktu socjalnego (lub innej formy

aktywizacji);

(iii) skierowanie do uczestnictwa oznacza sfinansowanie kosztów pobytu

uczestnictwa osoby skierowanej (z wyjątkiem świadczenia integracyjnego

finansowanego ze środków Funduszu Pracy) w uzgodnionej wysokości.

b) uczestnictwo w zajęciach Klubu Integracji Społecznej23

(i) pracownik socjalny lub podmiot realizujący działania moŜe skierować osobę

korzystającą z projektu do uczestnictwa w zajęciach Klubu Integracji

Społecznej zgodnie z przepisami o zatrudnieniu socjalnym.

(ii) skierowanie odbywa się w ramach kontraktu socjalnego, programu aktywności

lokalnej, programu integracji społecznej i zawodowej osób

niepełnosprawnych;

(iii) skierowanie do uczestnictwa oznacza sfinansowanie kosztów pobytu

uczestnictwa w uzgodnionej wysokości lub sfinansowanie kosztów

funkcjonowania klubu w zakresie odpowiadającym uczestnictwu osób

skierowanych;

c) dofinansowanie usamodzielnienia ekonomicznego lub zmiany miejsca zamieszkania24:

(i) w przypadku osoby, która w ramach kontraktu socjalnego chce podjąć

działalność gospodarczą, działalność w ramach spółdzielni socjalnej lub

zmienić miejsce zamieszkania poza gminą, celem zwiększenia swoich szans

na podjęcie zatrudnienia moŜliwe jest otrzymanie jednorazowego wsparcia

w postaci pomocy w formie pienięŜnej lub rzeczowej w celu ekonomicznego

usamodzielnienia lub zmiany miejsca zamieszkania celem ekonomicznego

usamodzielnienia.

(ii) wysokość wsparcia oraz szczegółowe warunki i tryb jego przyznawania

określa rada gminy w drodze uchwały25.

d ) usługi wspierające aktywizację zawodową;

(i) organizacja i finansowanie usług wspierających, w tym: trenera pracy, doradcy

zawodowego.

2. Instrumenty aktywizacji edukacyjnej26:

a) skierowanie i sfinansowanie zajęć szkolnych, związanych z uzupełnieniem

wykształcenia na poziomie podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym lub

policealnym;

b) skierowanie i sfinansowanie zajęć w ramach kształcenia ustawicznego, mających na

celu uzyskanie zawodu lub przygotowania zawodowego (po konsultacji27 z

właściwym powiatowym urzędem pracy w przypadku, gdy klientem jest osobą

zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy, jako bezrobotna);

c) skierowanie i sfinansowanie zajęć w ramach podnoszenia kluczowych kompetencji o

charakterze zawodowym lub zdobywania nowych kompetencji i umiejętności

zawodowych, umoŜliwiających aktywizację zawodową (po konsultacji

z właściwym powiatowym urzędem pracy w przypadku, gdy klientem jest osoba

zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy, jako bezrobotna);

d) organizacja i sfinansowanie usług wspierających aktywizację edukacyjną (np. brokera

edukacyjnego);

e) sfinansowanie części kosztów nauki na poziomie wyŜszym dla osób opuszczających

placówki opiekuńczo-wychowawcze lub inne formy opieki zastępczej

3. Instrumenty aktywizacji zdrowotnej:

a) skierowanie i sfinansowanie badań profilaktycznych lub specjalistycznych w związku

z moŜliwością podjęcia zatrudnienia;

b) skierowanie i sfinansowanie terapii psychologicznej, rodzinnej lub psychospołecznej

dla rodzin lub osób;

c) skierowanie i sfinansowanie programu korekcyjno-edukacyjnego dla osób stosujących

przemoc w rodzinie, o którym mowa w przepisach o przeciwdziałaniu przemocy w

rodzinie;

d) skierowanie i sfinansowanie programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa

odwykowego w przypadku osób uzaleŜnionych od alkoholu, w rozumieniu przepisów

o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi;

e) skierowanie i sfinansowanie programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej

dla osób uzaleŜnionych od narkotyków lub innych środków odurzających w

rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;

f) sfinansowanie części kosztów28 turnusów rehabilitacyjnych kosztów zespołów

ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo lub zajęć rehabilitacyjnych,

zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych;

4. Instrumenty aktywizacji społecznej:

a) organizowanie i finansowanie uczestnictwa w ośrodkach dziennego wsparcia,

świetlicach i klubach, o których mowa w przepisach pomocy społecznej oraz

przepisach o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi;

b) koszty vouchera (talonu) na samodzielny zakup usług społecznych dokonywanego

przez osobę będącą stroną kontraktu socjalnego lub inną formą działań - objętą

działaniami aktywnej integracji, jako działanie słuŜące usamodzielnieniu klienta

pomocy społecznej. Zasady zakupu usług i ich wykaz określa ośrodek pomocy

społecznej lub powiatowe centrum pomocy rodzinie30;

c) organizacja i finansowanie usług wspierających osoby niepełnosprawne, w tym

kosztów zatrudnienia tłumacza osoby głuchoniemej, przewodnika osoby niewidomej,

asystenta osoby niepełnosprawnej;

d) organizacja i finansowanie usług wspierających animację lokalną, w tym kosztów

zatrudnienia animatora lokalnego, lidera klubu integracji społecznej, streetworkera;

e) organizacja i finansowanie usług wsparcia i aktywizacji rodzin marginalizowanych,

w tym kosztów zatrudnienia asystenta rodzinnego;

f) pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu

chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie

w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych31 (art. 36, pkt. 2 lit q ustawy o

pomocy społecznej), osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze i

rodziny zastępcze oraz bezdomnych;

g) organizacja i finansowanie kosztów wolontariatu, zgodnie z przepisami o działalności

poŜytku publicznego i o wolontariacie oraz kosztów zatrudnienia osoby prowadzącej

klub wolontariuszy;

h) organizacja i finansowanie uczestnictwa w grupach i klubach samopomocowych,

w tym kosztów zatrudnienia osoby prowadzącej klub lub grupę;

i) organizacja i finansowanie treningów kompetencji i umiejętności społecznych, w tym

kosztów zatrudnienia i działania osoby prowadzącej klub lub grupę;

j) organizacja i finansowanie poradnictwa specjalistycznego, interwencji kryzysowej,

mediacji rodzinnej oraz udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach, słuŜące

przywróceniu samodzielności Ŝyciowej, w tym powrotu na rynek pracy;

k) organizacja i finansowanie poradnictwa i wsparcia indywidualnego oraz grupowego w

zakresie podniesienia kompetencji Ŝyciowych i umiejętności społeczno-zawodowych

umoŜliwiających docelowo powrót do Ŝycia społecznego, w tym powrót na rynek

pracy i aktywizację zawodową.

7. Zasoby indywidualne osoby/ rodziny, zasoby środowiska

Zasoby środowiska można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

Posted on January 2nd, 2008 by karol

Zasoby środowiska można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1. Zasoby niewyczerpalne, których ochrona nie jest konieczna, zalicza się do nich

o Energię słoneczną

o Energię wiatru

o Energię prądów morskich i pływów

o Oraz energię wnętrza Ziemi

2. Zasoby wyczerpalne - są to zasoby, których ochrona jest konieczna, zalicza się do nich:

o Bogactwa mineralne

o Powietrze atmosferyczne

o Wodę

o Gleby

o Świat roślinny i zwierzęcy

Zasoby wyczerpalne dzielą się na dwie dodatkowe grupy:

a) Zasoby odnawialne

- Powietrze atmosferyczne

- Wody

- Gleby

- Świat roślinny i zwierzęcy

b) Zasoby nieodnawialne

- Bogactwa mineralne

c) Bardzo trudno odnawialne

- Powierzchnie użytkowe

Zasobami nieodnawialnymi są przede wszystkim: rudy metali, ropa naftowa, gaz, węgiel, siarka, kamienie użytkowe, wapień, sól i wiele innych minerałów.

Szczególną cechą zasobów nieodnawialnych jest to, że wydobyte z Ziemi zostają przetworzone i w swej pierwotnej (naturalnej) formie znikają, a złoże, z którego zostały wydobyte nie odtwarza się. Złoża wyeksploatowane tracą swoją wartość i funkcję społeczną.

Zasoby odnawialne charakteryzują się tym, że dopóki człowiek korzysta z nich w sposób racjonalny, nie naruszając warunków równowagi środowiska, odnawiają się i stanowią wieczny zestaw dóbr, z którego człowiek może czerpać.

Praktycznie wszystkie zasoby naturalne, poza kopalinami są odnawialne. Proces ich odnowy ma charakter biologiczny i dopóki respektowane są prawa biologii, proces ów trwa nieprzerwanie.

8. Mechanizm procesu empowerment

9. Konferencja Grupy Rodzinnej - definicja etapy

10. Wykorzystanie idei empowerment w KGR

---