OSTRE BIAŁACZKI SZPIKOWE - AML
DEFINICJA I ETIOPATOGENEZA:
Nowotwory złośliwe układu białokrwinkowego charakteryzujące się obecnością klonu stransformowanych komórek, wywodzących się z wczesnych stadiów mielopoezy.
Komórki te dominują w szpiku i we krwi oraz tworzą nacieki w różnych narządach, przez co upośledzają ich czynność. Etiologia nieznana.
UDOWODNIONE CZYNNIKI RYZYKA:
- narażenie na promieniowanie jonizujące
- benzen
- wcześniejsza chemioterapia (leki alkilujące, inhibitory topoizomerazy)
OBRAZ KLINICZNY I PRZEBIEG NATURALNY
- objawy ogólne: gorączka, osłabienie, ból kości i stawów
- objawy związane z niedokrwistością
- objawy związane z upośledzeniem odporności - zmiany w jamie ustnej (afty, owrzodzenia, uaktywnienie opryszczki ciężka angina, zmiany okołozębowe), zwiększona podatność na zakażenia, w tym grzybicze
- objawy leukostazy (u około 5% chorych zaburzenia przepływu krwi w mikrokrążeniu związane z leukocytozą >100000/ul) - zaburzenia świadomości, ból głowy, zaburzenia widzenia, objawy hipoksemii - zaburzenia w przepływie krwi w naczyniach płucnych, pirapizm
- objawy nacieczenia narządów przez komórki białaczkowe - płaskie wykwity lub guzki w skórze, nacieki przypominające przerost dziąseł, powiększenie śledziony lub wątroby (ok 30% chorych), powiększenie węzłów chłonnych (białaczka z linii monocytowej), pogorszenie ostrości wzroku, objawy zapalenia ucha wewnętrznego i zewnętrznego, objawy ze strony układu oddechowego (niewydolność oddechowa włącznie), niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, krwiomocz, ból kości i stawów, martwica kości, objawy zajęcia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego
- ból brzucha i objawy otrzewnowe
ROZPOZNANIE
- morfologia krwi obwodowej - leukocytoza, rzadziej leukopenia, niedokrwistość, małopłytkowość, obecność komó®ek blastycznych w rozmazie (znamienna tzw. przerwa białaczkowa - oprócz dominujących komó®ek blastycznych występują nieliczne dojrzałe granulocyty, brak postaci pośrednich spotykanych w leukocytozach odczynowych i nowotworach mieloproliferacyjnych)
- badanie szpiku - biopsja aspiracyjna, badania morfologiczne, cytochemiczne
KRYTERIA ROZPOZNANIA
AML rozpoznaje się gdy odsetek blastów (mieloblastów i ich ekwiwalentów: monoblastów, promonocytów, megakarioblastów) w szpiku lub we krwi obwodowej wynosi >20% (wartości 6-19% - zespół mielodysplastyczny MDS).
Obecność zmian cytogenetycznych t(15;17), inv(16), t(8;21) lub mięsaka mieloidalnego pozwala rozpoznać białaczkę bez względu na obecność blastów
PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA SZPIKOWA = CML
DEFINICJA I ETIOPATOGENEZA
Nowotwór mieloproliferacyjny, którego istotą jest klonalny rozrost nowotworowo zmienionej wielopotencjalnej komórki macierzystej szpiku.
JEDYNY czynnik etiologiczny - ekspozycja na działanie jonizujące
W wyniku wzajemnej translokacji ramion długich chromosomów 9 i 22 powstaje chromosom Philadelphia (Ph). Dochodzi do połączenia genów BCR i ABL1 i powstania zmutowanego genu BCR-ABL1. Jego produktem jest białko bcr-abl wykazujące stałą aktywność kinazytyrozynoweh, które wywołuje wzmożoną proliferację klonu macierzystego komórek szpikowych, zahamowania apoptozy oraz upośledzenie przylegania komórek białaczkowych do podścieliska szpiku.
OBRAZ KLINICZNY I PRZEBIEG NATURALNY
Objawy związane z dużą leukocytozą (>200000-300000/ul u 10% chorych), utrata masy ciała, leukostaza (zaburzenia przepływu krwi w mikrokrążeniu), zaburzenia świadomości, widzenia, ból głowy, objawy hipoksemii, priapizm. Objawy powiększenia śledziony - ból w lewym podżebrzu, uczucie pełności w jamie brzusznej - późny objaw), powiększenie wątroby.
U około 40% chorych CML rozpoznaje się przypadkowo podczas badania morfologii krwi.
Faza przewlekła przechodzi nagle w fazę przełomu blastycznego (przebieg 2-fazowy) lub częściej stopniowo poprzez fazę akceleracji (przebieg 3-fazowy).
W fazie przełomu blastycznego dochodzi do wzrosu liczby blastów (>20%) co przypomina ostrą białaczkę (~ 50% b. mieloblastyczna, ~30% - limfoblastyczna, ~10% - megakarioblastycna, w pozostałych przypadkach przełom blastyczny ma charakter włóknienia szpiku)
Akceleracja i przełom blastyczny CML charakteryzują się nagromadzeniem aberracji cytogenetycznych, opornością na leczenie i złym rokowaniem.
ROZPOZNANIE
Morfologia krwi obwodowej - leukocytoza, komórki linii neutrofilopoetycznej na wszystkich etapach rozwoju, nadpłytkowość, bazofilia, w rozmazie obecne blasty, promielocyty, mielocyty, metamielocyty, rzadziej erytroblasty, w chwili rozpoznanie stężenie hemoglobiny jest zwykle prwidłowe.
Badania szpiku - biopsja, szpik bogatokomórkowy ze zwiększonym odsetkiem komórek linii neutrofilopoetycznej (obraz podobny jak we krwi obwodowej) i megakariopoetycznej, linia erytrpoetyczna jest przytłumiona
Badanie cytogenetyczne szpiku - chromosom Ph