Fundusze celowe

Fundusz celowy jest jedną z form organizacyjno-prawnych jednostek należących do finansów publicznych, podobnie jak organy władzy publicznej czy rządowej, jednostki samorządu terytorialnego czy jednostki badawczo-rozwojowe.

Fundusze celowe są też nazywane:

• funduszami publicznymi,

• pozabudżetowymi

• lub parabudżetowymi.

Fundusze publiczne służą organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Środki te, muszą być przeznaczone na ściśle określone cele. Wg ustawy fundusz celowy powinien spełniać kilka kryteriów m.in.:

• Musi być powołany ustawowo

• Jego przychody muszą pochodzić ze ściśle określonych środków publicznych

• Dopływ środków musi mieć charakter stały

• Wydatki są przeznaczone na realizację określonych zadań, których zakres zależy od wysokości zgromadzonych środków

• Nie ma konieczności rozliczania wydatków w cyklu rocznym z uwagi na zasadę racjonalności wydatków.

Analizując przesłanki tworzenia wszelkiego typu funduszy celowych oraz posługiwania się nimi w praktyce wyróżnić można następujące ich funkcje :

• Alokacyjną- polegająca na alokacji zasobów gospodarczych wykorzystując mechanizm administracyjny,

• Redystrybucyjną- polegającą na zmianach w proporcjach wykorzystania dochodu narodowego poprzez przymusową ingerencję w dochody osób i podmiotów gospodarczych lub poprzez dobrowolną rezygnację przez te podmioty z części dochodów na rzecz funduszy,

• Mobilizacyjną- czyli sprzyjanie powiększaniu środków publicznych, zwłaszcza w sytuacjach, gdy nie jest to możliwe przy użyciu tradycyjnych instrumentów fiskalnych,

• Racjonalizacji wydatków publicznych- odnoszącą się do stabilizacji hierarchii zadań i celów.

Różnica miedzy budżetem a funduszem celowym---->tabelka

Wady i zalety------>slajd

Rodzaje państwowych funduszy celowych ----Ustawa

Do funduszów, z których j.s.t. otrzymują pomoc w finansowaniu zadań własnych na zadania bieżące i inwestycyjne, należy zaliczyć:

•Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

•Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

•Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych,

•Fundusz Pracy,

•Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

•Państwowy Fundusz Kombatantów,

•Fundusz Kartografii i Zasobów Geodezyjnych.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

•Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dysponentem FUS jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyodrębniono 5 funduszów, które wypłacają odpowiednie świadczenia----->slajd

Źródła finansowania ubezpieczeń społecznych:

FUS czerpie dochody z dwoch źródeł:

Ze składek z tytułu ubezpieczeń społecznych i z dotacji budżetu państwa

PODZIAŁ FUNDUSZY CELOWYCH

kryterium - status prawny

fundusz celowy posiadający osobowość prawną np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

fundusz celowy nie tworzący odrębnej struktury podmiotowej (forma organizacyjna zasobów pieniężnych zarządzana przez wskazany w ustawie organ państwowy) np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

kryterium - powiązanie z budżetem

fundusze autonomiczne - brak możliwości transferu środków z budżetu do funduszu bądź odwrotnie, odrębność finansowa (ale nie funkcjonalna), np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Promocji Twórczości

fundusze powiązane finansowo z budżetem - możliwość dotowania ich z budżetu i przekazywania nadwyżek zasobów ponad potrzeby do budżetu np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy

kryterium - powiązanie z budżetem

fundusze wewnątrzbudżetowe - szczególna konstrukcja prawna samego budżetu, dopuszczalność finansowania jednego z celów jedynie w takich granicach w jakich osiągane są wpływy z określonego źródła dochodów budżetowych (brak odrębności funduszu z nazwą, wskazanymi dysponentami zasobów itp.)

.kryterium - wewnętrzna konstrukcja

fundusze scentralizowane - tworzą jednolite konstrukcje, a ich zasoby znajdują się najczęściej w dyspozycji określonego ministra jako wykonawcy planu finansowego np. Fundusz Pracy

fundusze zdecentralizowane - stanowią zespoły jednorodzajowych funduszy znajdujących się w dyspozycji np. poszczególnych wojewodów bądź tworzą zespół składający się z funduszu centralnego i funduszy zarządzanych przez np. wojewodów lub jednostki samorządu terytorialnego np. fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

---