Wykłady

SADOWNICTWO-Nauka o hodowli i uprawie roślin sadowniczych, czyli drzew i krzewów owocowych, a także dział produkcji owoców jadalnych.

POMOLOGIA-dział sadownictwa zajmujący się opisem drzew.

ŻYWNOŚĆ FUNKCJONALNA-żywność o zaletach wybitnie zdrowotnych pochodzenia roślinnego, która oprócz składników odżywczych posiada specyficzne substancje i związki chemiczne korzystnie wpływające na zdrowie, rozwój i psychikę człowieka(fenole roślinne, fenolokwasy, flanowoidy,antocyjany).

SPOŻYCIE OWOCÓW W LATACH-1990-2000

Polaka-53kg na osobę

Niemcy-90kg na osobę

POWIESZCHNIA UPRAW SADOWNICZYCH NA OSOBĘ-

1 mazowieckie 88,041

2 lubelskie 46,128

3 łódzkie 29 840

CZYNNIKI EKONOMICZNE W PRODUKCJI SADOWNICZEJ

1 wielkość gospodarstwa

-musi utrzymać rod

-przynosić zyski z przeznaczeniem na inwestycje

uniwersalna powierzchnia zapewniająca ww cele:

-sad jabłoniowy 20ha

-jagodowe 1-2ha

-wiśnie 5ha

czereśnia

-ślwy

2 chłonność rynków zbytu i ceny owoców

3 ceny środków produkcji

4 dostępność siły roboczej

5 ryzyko przyrodnicze

6 koszt inwestycji towarzyszących

inwestycje towarzyszce-

-ogrodzenie sadu

-opryskiwacz do ochrony roślin

-kosiarka rotacyjna

-magazyn na nawozy i środki ochrony roślin

-ujęcie wody

-opryskiwacz do herbicydów

-pomieszczenie na narzędzia

-przechowalnia owoców: zwykła, chłodnia: zwykła, KA, ULO

-utwardzenie głównych dróg w sadzie

szanse na przetrwanie mają sadownicy, którzy posiadaja-

-wysokiej klasy grunty

-możliwość powiększenia gospodarstw po racjonalnej cenie

-dogodne po racjonalnej cenie

-dogodne położenia geograficzne wobec rynków zbytu

-umiarkowane koszty robocizny

-znaczny zasób wiedzy i kwalifikacji z zakresu technologii i produkcji

MORFOLOGIA DRZEW OWOCOWYCH-

BUDOWA NAJCZŃŚCIEJ SPOTYKANYCH DRZEW

1 drzewa własno korzeniowe, u których system korzeniowy i część nadziemna stanowią jeden komponęt

2 drzewo dwuelementowe -część podziemna to podkładka i na niej zaszczepiona odmiana uprawna

3 drzewo trzyelementowe - częścpodziemna ro podkładka, na której jest zaszczepiona lub zaokulizowana wstawka

-wstawka skamlająca, która ma osłabić siłę wzrostu drzewa

-wstawka pośrednia, która ma za zadanie przełamanie niezgodności fizjologicznej pomiędzy podkładka a odmianą uprawną

4 drzewo trzyelementowe- podkładka , a na podkładce przewodnia zaszczepiona lub zaokulizowana, a na niej dopiero odmiana uprawna (przewodnia stanowi cały pień)

-(przewodnia stanowi konary)

rodzaje pędów roślin sadowniczych:

-długopędy, krótkopędy, pędy bukietowe

-wilki, odrosty

-zdrewniałe, zielne

pędy świętojańskie, pędy syleptyczne

-owoconośne, wegetatywne

-jednoroczne wieloletnie

1 pośpiech, 2przewodnik, 3jednoroczne, 4dwuletnie, 5kilkuletnie, 6odrosty, 7długopędy, 8krótkopędy

2

1 3 4

5

6

• 8

wilki-są to pędy silnie rosnące pionowo w górę z pędów śpiących w wyniku przemarznięcia lub silnego cięcia.

Odrosty - pędy wyrastające z pędów korzeniowych

Pędy świętojańskie - (pośpiechy) pędy wyrastające z wierzchołkowego pąka pędu, który już zakończył wzrost w tym samym roku.

Pędy syleptyczne (pasierby)- pędy wyrastające z pąków bocznych w tym samym roku.

Rząd: ROSALES - różowce

Rodzina: ROSACEAE - różowate

Podrodzina: POMOIDEAE - jabłoniowe

Rodzaj: MALUS - JABŁOŃ

-gatunek obcopylny (gen niezgodności s)

-odm. dipoidalne i triploidalne (2n=34, 3n=51)

-odm. intersterylne

W zależności od pory dojrzewania owoców wyróżniamy:

-odmiany letnie (k VII-VIII dojrzałość zbiorcza oraz konsumpcyjna)

-odmiany jesienne (k VIII-IX zbiorcza), 1-2 miesiące konsumpcyjna

-odmiany zimowe (k IX-X zbiorcza), 3-8 konsumpcyjna

W zależności od wytrzymałości drzew na mróz wyróżniamy:

-odm. wytrzymałe do 35°C

-średnio wytrzymałe do 25°C

-wrażliwe do 20°C

Najważniejsze choroby jabłoni:

-Parch jabłoni

-Mączniak jabłoni

-zaraza ogniowa

-zgorzel kory

-rak drzew owocowych

Najważniejsze szkodniki jabłoni:

-Kwieciak jabłkowiec

-Owocówka jabłkóweczka

-Owocnica jabłkowa

-Mszyce: jabłoniowa zielona, jabłoniowo babkowa

-Przędziorki: owocowiec, chmielowiec, głogowiec

-Zwójki liściowe

Jabłoń jest to drzewo, które owocuje na krótkopędach.

Krótkopędy jabłoni dzielimy na:

1 krótkopędy jednoroczne jabłoni:

-strzałka do 3cm (płodna, bezpłodna)

-cierń 3-10cm (płodny, bezpłodny)

-prątek 10-20cm

Pędem kwiatowym jest pąk szczytowy na każdym z tych krótkopędów.

2 krótkopędy wieloletnie jabłoni:

-sęczek (płodny, bezpłodny)

-buławka

-osadnik (skupienie sęczków i buławek w jednym miejscu)

Podział odmian jabłoni w zależności od terminu zakwitania:

-wcześnie zakwitające

-o średniej porze zakwitania

-o średnio późnej porze zakwitania

-o późnej porze zakwitania

Jabłoń - jest to gatunek, który owocuje przemiennie w cyklu dwuletnim i przemienność ta jest spowodowana produkcją auksyn i giberelin wytwarzanych przez nasiona w owocach, które hamują powstawanie pąków kwiatowych na pędach, na których znajdują się owoce.

Wejście drzew w okres owocowania:

-odmiany bardzo wcześnie zaczynające owocować w 2 roku po posadzeniu

-odmiany zaczynające owocować wcześnie 3-4 roku po posadzeniu

-średnio wcześnie 5-7 rok po posadzeniu

-późno zaczynające owocować 8-10 rok po posadzeniu

PRZYRODNICZE I EKONOMICZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU SADOWNICTWA

1 Czynniki klimatyczne

a temperatura

-minimalne temperatury

-suma aktywnych temperatur >5°C 2400 - 2850°C

-wiosenne przymrozki

b nasłonecznienie

c opady atmosferyczne

-ilość

-jakość

-rozkład opadów

-wilgotność powietrza

-gradobicia

d wiatry

2 Czynniki glebowe

a woda gruntowa

b pojemność wodna gleby

c przydatność poszczególnych typów gleb

-klasyfikacja genetyczna

-skład granulometryczny

-bonitacja gruntów

3 Czynniki topograficzne

4 Warunki ekonomiczne

Ad.1

-20°C brzoskwinia

-20°-25°C morela, orzech włoski

-25°C czereśnie

-30°C mrozoodporne odmiany grusz

-35°C śliwa, wiśnia

-40°C jabłoń, agrest, aronia

Suma aktywnych temperatur - to suma średnich dobowych temperatur powyżej 5°C

Wiosenne przymrozki:

III d IV morela, brzoskwinia

K IV czereśnia

IV/V śliwa/wiśnia

Podział roślin sadowniczych pod względem wymagań wodnych:

1 drzewa owocowe

-najmn. wymagania - wiśnie, morele

-pośrednie wymag. - brzoskwinie, czereśnie, grusze, orzechy

-duże wymag. - śliwy, jabłonie

2krzewy owocowe

-pośrednie wymag. - porzeczki czerwone, białe

-duże wymag. - czarne, agrest, maliny

-b. duże wymag. - borówka wysoka, poziomki, truskawki

Ad.2

Maksymalny poziom zalewania wód gruntowych dla różnych gatunków roślin sadowniczych:

Jabłoń na podkładkach silnie rosnących	1,5
Jabłonie i grusze na podkładkach karłowych	1,0-1,2
śliwy	1,0
Wiśnie, morele, brzoskwinie	1,5
Grusze na podkładkach silnie rosnących	1,8-2,0
czereśnie	1,8-2,0
Orzech włoski	2,0-2,5
Borówka wysoka	0,4-0,7
truskawka	0,6-0,7
agrest	0,7
Porzeczka czarna	0,8
Porzeczka kolorowa i malina	0,8-1,0
winorośl	2,0-2,5

Woda w glebie:

-grawitacyjna

-kapilarna

Polowa pojemność wodna PPW - zdolność zatrzymania określonej ilości wody kapilarnej

Punkt trwałego więdnięcia PTW - moment w którym siła ssąca korzeni staje się równa sile wiążącej wodę w kapilarach.

Woda dostępna dla roślin WDR WDR = PPW - PTW

Zależy od rodzaju gleby, gatunku roślin, podkładki, budowy systemu korzeniowego.

Typy gleb w Polsce:

Klasa I i II - 3,5%

III - 26,9%

IV - 27,3%

V i VI - 42,3%

Gleby dzielimy ze względu na -pochodzenie genetyczne

-klasy bonitacyjne

Podział gleb ze względu na właściwości fizyczne:

Klasa I - bardzo dobra

Klasa II- dobre, nieco trudniejsze do uprawy

Klasa III a i b - gorsze od poprzednich, uprawa wymaga sporych umiejętności

Klasa IV a i b - średnie gleby raczej lekkie

Klasa V - zbyt suche, mało żyzne, czasem podmokłe

Klasa VI - grunty piaszczyste i kamieniste

Charakterystyka sadownicza gleb:

Klasa I - bardzo przydatne jeżeli woda gruntowa nie występuje zbyt płytko

II - także bardzo dobre dla drzew owocowych

III a i b - woda gruntowa może zalegać zbyt płytko, ale jej poziom bywa zmienny, przy prawidłowych stosunkach wodnych dobra przydatność sadownicza

IV a i b - często zakłada się na nich sady, plonują nie mniej niż średnio

V - nie zaleca się sadzenia drzew owocowych chyba że stosuje się nawadnianie

VI - nadaje się do zalesienia

Przydatność sadownicza gleb pod względem genetycznym

1 gleby przydatne

-gleby brunatne i płowe

-gleby lessowe

2 gleby przydatne z zastrzeżeniem

-rędziny i pararędziny (chloroza)

-czarnoziemy (woda gruntowa)

-gleby bielicowe (piaszczystość, orsztyn, woda gruntowa)

-gleby pobagienne (woda gruntowa)

-mady rzeczne (woda gruntowa)

3 gleby nieprzydatne

-mineralne

-zabagnione

-bagienne

Gleby wytworzone z piasków:

1 gleby piaskowe całkowite (>150cm)

2 gleby piaskowe niecałkowite (<150cm)

-piaski luźne (<5% części spławianych)

-piaski słabo gliniaste (5-10% części spławianych)

-piaski gliniaste lekkie (10-15% części spławianych)

-piaski gliniaste mocne (15-20% części spławialnych)

---