Sadownictwo jest nauką zajmującą się wszelkimi zagadnieniami związanymi z produkcją i użytkowaniem owoców roślin sadowniczych.

Sadownictwo jest to biologia stosowana drzew i krzewów owocowych bytujących w określonych warunkach agroekologicznych.

Działy sadownictwa:

1. Hodowla roślin sadowniczych która zajmuje się hodowaniem nowych odmian

2. Odmianoznawstwo - jest to nauka o odmianach, czyli badanie cech morfologicznych, botanicznych i wartości gospodarczej różnych odmian.

3. Uprawa roślin sadowniczych obejmuje naukę o wszelkich zabiegach agrotechnicznych związanych z prowadzeniem sadów oraz produkcją owoców.

Owoce dostarczają:

- witaminy

- sole mineralne

- błonnik

- pektyny

- kwasy organiczne

- cukry

Owoce są niskoenergetyczne (niskokaloryczne), zawierają dużo wody.

1 mieszkaniec w ciągu roku - 100kg owoców na świecie, w Polsce 50 kg

Zawartość składników mineralnych w owocach:

Rodzaj owoców.	Substancje mineralne (w mg./100g. części jadalnych)
		Na	K	Ca	Mg	Fe	Cu	P	S	Cu
Jabłka	2,0	120	3,5	4,3	0,29	0,07	8,3	7,8	2,1
Gruszki	2,3	127	6,9	5,1	0,22	0,09	9,5	2,7	1,0
Śliwki	1,7	1,88	11,0	7,2	0,36	0,16	13,3	3,5	1,0
Wiśnie	2,8	275	15,9	9,3	0,38	0,07	6,8	6,8	1,0
Brzoskwinie	2,7	259	4,8	7,2	0,38	0,05	18,5	5,7	1,0
Morele	1,0	320	17,2	12,3	0,37	0,12	21,3	6,1	1,0
Agrest	1,2	1,70	18,5	8,6	0,58	0,15	19,0	13,5	10,7
Czarna porzeczka	8,7	372	60,3	17,1	1,27	0,14	43,2	33,1	14,8
Czerwona porzeczka	2,3	275	35,8	12,8	1,22	0,12	28,5	28,6	14,0
Winogrona	1,6	250	19,1	6,6	0,34	0,1	21,9	9,1	1,0
Truskawki	1,5	161	22,0	11,7	0,71	0,13	23,	13,0	17,5

Zawartość witamin w jadalnych częściach owoców (mg/100g)

Rodzaj owoców	Witaminy
		A	B1	B2	PP	C
Jabłka	0,05	0,04	0,02	0,2	5
Gruszki	0,01	0,01	0,04	0,1	4
Śliwki	0,21	0,15	0,03	0,6	5
Wiśnie	0,12	0,05	-	-	15
Brzoskwinie	0,52	0,02	0,05	0,9	8
Morele	1,7	0,03	0,04	0,2	5
Agrest	0,12	0,04	-	-	40
Porzeczki czarne	0,05	0,04	-	-	200
Porzeczki czerwone	0,02	0,04	-	-	45
Maliny	0,3	-	-	-	40
Truskawki	0,2	0,03	0,07	0,3	60
Winogrona	0,05	0,05	0,03	0,4	4
Orzech włoski	-	10,0	ślad	-	40
Orzech laskowy	ślad	0,4	-	ślad	40

Sadownictwo jako nauka rozwinęło się w XVII w; jednak wzmianki o niej zawarte są już w starożytności (Egipt). Sady rozwijały się przy zamkach, klasztorach i to właśnie zakonnicy mieli największy wpływ na rozwój tej dziedziny.

Pojęcie sad rozwinęło się dopiero, gdy zaczęto sadzić drzewka owocowe w uprawach polowych (na sprzedaż)

W naszym kraju produkuje się głównie: jabłka, gruszki, śliwki, wiśnie, cz4ereśnie, brzoskwinie, morele; truskawki, winogrona, agrest- zaliczane one są do roślin klimatu umiarkowanego

Rośliny sadownicze - to rośliny trwałe, wieloletnie, wydające jadalne owoce. Np. truskawka (trwały system korzeniowy skrócony pęd)

Owce różnych stref klimatycznych wędrują po całym świecie, w naszym kraju pojawiają się owoce stref tropikalnej i zwrotnikowej.

Owoce	Światowa produkcja w mil ton	Udział w światowej produkcji w %
Banany	82,2	20,1
Owoce cytrusowe	87,9	21,5
Winogrona	55,3	3,5
Jabłka	48,9	11,9
Orzechy kokosowe	37,3	9,1
Mango	19,2	4,6
Ananasy	13,1	3,2
Gruszki	13,0	3,2
Brzoskwinie	10,4	2,5
Oliwki	6,3	1,5
Śliwki	6,8	1,7
Papaja	5,6	1,4
Daktyle	3,7	0,9
Truskawki	2,6	0,6
Persy mony	2,0	0,5
Morele	2,2	0,5
Awokado	2,2	6,5
Czereśnie i wiśnie	1,5	0,4
Figi	1,3	0,3
Migdały	1,2	0,3
Orzechy włoskie	1,0	0,2
Orzechy laskowe	0,6	0,2
Porzeczki	0,5	0,1
Agrest	0,2	0,1
Maliny	0,3	0,1
Inne	4,8	1,1
RAZEM	409,9	100

O sprzedaży decyduje sposób przechowywania

Rośliny sadownicze klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego:

Rodzaj- Cytrus Rodzina- Rutaceae

Citrus sinensis- pomarańcza słodka

Citrus Limon- cytryna

Citrus paradisi- grapefruit

Citrus reticulate- mandarynka

Wymienione drzewa cytrusowe wydają owoce przez okrągły rok. Owocem tych drzew są jagody.

Rodzaj- Musa Rodzina- Musaceae

Musa paradisiaceae- banan

Roślina trwała, z klącza wyrasta nibyłodyga na niej kwiatostany ze 100- 300 owocami

Rodzaj- Cocos Rodzina- Palmaea

Cocos unciferea- palma kokosowa

To roślina strefy tropikalnej, palma dorasta do 20-30 m wysokości. Owocem jest pestkowiec, wielkości ludzkiej głowy, w środku orzech właściwy wypełniony mleczkiem (zawiera pełnowartościowe białko roślinne)

Rodzaj -Ananas Rodzina- Brameliaceae

Ananas comosus- ananas

Ananas jest byliną o skróconej łodydze, spiralnym kształcie, z liśćmi na szczycie łodygi; jest kwiatostanem z którego owoc powstaje bez zapylenia.

Rodzaj- Mangifare Rodzina- Anacardiaceae

Magnifere India- mango

PRODUKCJA OWOCÓW W POLSCE

Około 30% sadów w Polsce to sady o powierzchni do 1 ha a co za tym idzie, jest słaba produkcja, słabe wyposażenie w sprzęt, słaba intensyfikacja. W Polsce jest słabo zorganizowany handel owocami, jest za mało grup producenckich.

Produkcja owoców w Polsce w tyś. ton:

Gatunek	1991-1999	2000	2002	2004
Jabłka Wiśnie Śliwy Gruszki Czereśnie Truskawki Porzeczki Maliny Agrest Pozostałe	1625 133 96 66 32 187 176 36 41 25	2000 140 107 82 39 171 147 40 29 43	2167 173 103 92 41 153 158 45 22 64	2428 191 110 77 44 131 192 43 20 73
RAZEM	2417	2798	3018	3309

ZAGOSPODAROWANIE OWOCÓW W POLSCE:

- Na własny rynek - 39%

- Przetwórstwo - 46%

- Eksport - 25%

Polska jest bardzo dobrym (2 miejsce na świecie - Chiny 1 miejsce) producentem koncentratu jabłkowego.

Produkcja jabłek na świecie:

	1995	2004
Świat UE Polska Chiny Francja Niemcy Włochy USA Argentyna Chile	50,353 10,780 1,288 14,017 2,516 1,459 1,940 4,798 1,146 0,850	58,000 12,116 2,428 20,100 2,402 1,576 1,945 4,089 1,100 1,00

CZYNNIKI KLIMATYCZNE WPŁYWAJĄCE NA UPRAWĘ:

1 - Temperatura - wymagania cieplne roślin, uzależnione są od ich właściwości genetycznych. Spadek temp. poniżej zera (przymrozki) mogą być groźne w okresie wczesnowiosennym, natomiast w okresie późnojesiennym są również groźne, ale mniej niż wczesnowiosenne.

Różnica wytrzymałości na mróz przez różne rośliny sadownicze:

Gatunek	Temperatura
Jabłoń	-28 -40
Wiśnia	-32 -35
Śliwa	-25 -30
Czereśnia	-24 -28
Grusza	-25 -28
Orzech włoski	-22 -25
Morela	-19 -22
Brzoskwinia	- 18 -20
Leszczyna	-30 -40
Truskawka	-25 -28
Porzeczka czarna	-25 -28
Porzeczka czerwona i biała	-28 -32
Agrest	-28 -32
Winorośl	-18 -25
Jeżyna	-18 -20

Przymrozki występują w okresie wegetacji roślin i dlatego są groźne. Przymrozki wiosenne zdarzają się najczęściej na początku maja lub czerwca. Przymrozki wiosenne powodują przemarzanie pąków kwiatowych, kwiatów, zawiązków owocowych.

Temperatura ⁰C dla różnych faz rozwojowych pąka kwiatowego:

	Jabłoń	Morela
Pąk zamknięty	- 4,9	- 4,9
Przed kwitnieniem	- 3,9	- 3,9
Kwiat	- 2,2	- 2,2
Młode zawiązki owocu	- 1,7	- 0,6

Po przymrozku można łatwo sprawdzić czy przemarzły pąki, kwiaty, zawiązki owoców - należy przekroić np. pąk kwiatowy - jeżeli jest przemarznięty słupek będzie czarny (przemarzają części generatywne).

SUMA TEMPERATUR AKTYWNCH - suma temperatur dobowych powyżej + 5⁰C

Średnia temperatura w okresie wegetacji w różnych rejonach Polski ( w okresie V - IX ):

Miejscowość	Temperatura ^0C
Słupsk	14,4
Olsztyn	14,3
Szczecin	16,5
Zielona góra	15,5
Poznań	16,6
Warszawa	16,1
Białystok	15,0
Legnica	15,8
Toruń	16,8
Sandomierz	16,0
Lublin	16,0

2 - Usłonecznienie - ma wpływ na temperaturę i decyduje o intensywności fotosyntezy

3 - Opady atmosferyczne

Dany rejon pod względem opadów atmosferycznych charakteryzuje się średnią suma rocznych opadów.

Dla Polski średnia ta wynosi 601 ml

W Polsce rozkład opadów rocznych jest korzystny dla roślin. Najwięcej wody potrzebują rośliny sadownicze na koniec maja i w czerwcu.

Pokrywa śnieżna jest również bardzo korzystna dla roślin sadowniczych bo chroni je przed przymrozkami np. truskawki, i dostarcza wody przy roztapianiu.

4 - Wiatr - łagodne wiatry są korzystne, natomiast silne są niekorzystne ponieważ powodują wyłamywanie drzew, opadanie kwiatów, zawiązków owoców, zwiększają transpirację, roślina jest mniej odporna na mróz. W sadownictwie polecane są osłony w postaci wysokich drzew (szpalery) lub budynków.

CZYNNIKI TOPOGRAFICZNE WPŁYWAJĄCE NA UPRAWĘ:

1 - Ukształtowanie terenu

2 - zastoiska mrozowe

3 - Kąt nachylenia terenu (max 10⁰)

4 - Wystawa terenu

Równina - bardzo przydatny teren

Pofałdowany teren - doliny, kotliny, zbocza wzgórz. Nie przydatna jest kotlina i dolina, zagłębienia nie nadają się, ponieważ tworzą się tam zastoiska mrozowe. Powstają masy zimnego powietrza które wpływają na dno doliny i zalegają tam. Ciepłe powietrze jest wypychane przez zimne.

Jabłonie odporne na mróz - Antonówka, Bojken

Zbocza i równiny - są najbardziej przydatne. Należy unikać szczytów, wyniesień bo są narażone na wiatr, gleba jest płytka bo zachodzi erozja.

Wystawa zbocza

- północne - mało przydatne. Opóźniony, krótszy okres wegetacji. Niższe średni i minimalne temperatury. Mogą być tu uprawiane gatunki o wyższej niż przeciętna odporności na mróz np. leszczyna.

- zachodnie - najkorzystniejsze, dobre nasłonecznienie, małe wahania temperatury, okres wegetacji nie jest zbyt przyśpieszony.

- południowe i Pd.- zach. - są bardzo dobre, najcieplejsze i najbardziej nasłonecznione. Długi okres wegetacji. Ryzyko - silne nagrzewanie w okresie zimy i przedwiośnia powoduje, na skutek dużych różnic temp. między dniem a nocą mogą powstawać na pniach zgorzele słoneczno - mrozowe. Dobre dla truskawek, malin, winorośli.

Przydatność rejonowa Polski:

- na Pn jest krótki okres wegetacji, niskie temp. i przymrozki

- Pojezierze Mazurskie - najniższe temp. zimą

- Poznański - wiosenne przymrozki i susze

- Centralny - wiosenne przymrozki

- Mazowiecki - niskie temp. zimą

- Wyżyny Środkowe - najniższe temp. zimą i przymrozki

- Sudecko - Karpacki - najniższe temp. zimą

- Lubelski - najniższe temp. zimą i przymrozki

- Tarnowsko - Sandomierski - najniższe temp. zimą

CZYNNIKI GLEBOWE WPŁYWAJĄCE NA UPRAWĘ:

1 - Poziom wody gruntowej - PPW, Woda która zalega stale, nie odpływa nie ma powietrza. Na glebie przesyconej wodą gruntową nie ma życia dla roślin.

Orzech włoski, winorośl - 200-250cm, grusze, czereśnie, morele, brzoskwinie - 160-200cm, jabłonie, wiśnie - 130-170cm, śliwy - 90-110cm, truskawki - 60cm,

2 - Woda kapilarna - ilość wody kapilarnej zależna jest od zwięzłości gleby. Jest to woda z opadów z której mogą korzystać rośliny. Część tej wody tzw. grawitacyjna przepływa w głąb.

3 - pH gleby - borówka wysoka i żurawina - pH 3,8-4,2; truskawka, jeżyna, malina, agrest, aronia - pH 5,5-6,2; jabłoń, grusza, porzeczka, leszczyna, winorośl - pH 6,2-6,7; brzoskwinia, morela, wiśnia, czereśnia, śliwa - pH 6,7-7,2

4 - Rodzaj gleby - Mineralne - nie nadają się, są zbyt płytkie; Wapniowcowi, rędziny, prarędziny - mają zwykle odczyn zasadowy, czasem obojętny. Jeżeli są dostatecznie głębokie to nadają się pod uprawę orzecha włoskiego i śliwy. Nie nadają się pod grusze, maliny i truskawki; Czarnoziemie - bardzo żyzne, jeśli woda nie zalega zbyt płytko to są przydatne; Brunatnoziemnie - bardzo przydatne; Bielicoziemne - mają odczyn kwaśny. Nadają się pod warunkiem, że nie są zbyt piaszczyste; Mady - Najczęściej są bardzo żyzne, występują na dnie dolin rzecznych, woda gruntowa może być bardzo płytka, przydatna dla roślin mrozoodpornych.

5 - Kwalifikacja gleby/przydatność bonitacyjna - Klasa I-IV - przydatne; klasa V-VI nieprzydatne (piaszczyste lub podmokłe)

WARUNKI EKONOMICZNE UWZGLĘDNIANE PRZY ZAKŁADANIU SADU:

1 - Chłonność rynku zbytu i ceny owoców

2 - Odległość od rynku zbytu

3 - Dostępność i cena siły roboczej

4 - Ceny środków produkcji

5 - Ryzyko przyrodnicze

Sad przydomowy	Sad towarowy
Owoce produkowane dla siebie. Różnorodny - wiele roślin Mało podatne na choroby rośliny Niewielkie sady	Cel: dostarczenie zysku Duży sad - ok. 15 ha Jedna kierunkowa produkcja Nie powinno być wielu odmian - 3-4 odmiany Wyspecjalizowany w jednym gatunku Ochrona chemiczna, ogrodzenie - 1,5m wys. Drut ocynkowany

OSŁONY DLA SADÓW:

1 - Na glebach żyznych, zasobnych w wodę - olcha szara, grab, leszczyna, topola

2 - Na glebach mniej żyznych - brzoza, jaśminowiec

3 - Na glebach nie nadających się bo za silnie rosną - klon, topola szara i biała.

4 - Rozprzestrzenianie się brunatnej plamistości jabłek - klon, wierzba

5 - Rdza gruszy - jałowiec

6 - zaraza ogniowa - głóg, jarząb

PRZYGOTOWANIE GLEBY POD UPRAWĘ ROŚLIN SADOWNICZYCH:

1 - Skuteczne odchwaszczanie pola

2 - Doprowadzenie właściwości fizyko - chemicznych gleby do odpowiedniego poziomu. Zawartość substancji organicznej w glebie, odczyn, zasobność w dostępne składniki pokarmowe.

3 - Poprawa struktury gleby - 2-2 lata przed założeniem sadu

Metody odchwaszczania:

- mechaniczne

- herbicydy (Roundup, Awans, Glifogon, Pewocyd) - herbicydy stosujemy w okresie intensywnego wzrostu chwastów.

Pobieranie próbek gleby:

- próbki z poziomu próchnicznego (warstwa orna) z 15 - 20 miejsc w każdym kompleksie glebowym. Próbkę pobiera się przy pomocy laski Egnera, zwykle z głębokości 0-20cm.

- próbki z warstwy podornej położonej poniżej 20m. Należy wykonać 5-6 odkrywek o wymiarach 30x30cm z każdego kompleksu glebowego po 3-4 próbki z każdej odkrywki za pomocą laski Egnera, zwykle do poziomu około 40cm.

- próbki gleby z głębokości 100cm, pobiera się świdrem glebowym.

Oznaczamy:

- pH gleby

- zawartość przyswajalnych form Mg, K, N lub mikroelementów Br, Mn

- skład granulometryczny - zawartość części spławialne.

- zawartość próchnicy

Wapniowanie gleby wykonujemy po otrzymanych wynikach. Braki wapnia uzależnione są od pH. Większość gleb w Polsce to gleby kwaśne. Najczęściej stosuje się wapno magnezowe.

Rośliny przedplonowe - polepszają strukturę gleby, odchwaszczają, mają działanie fitosanitarne - te które mają głęboko korzenie: zboże, rzepak, łubin, okopowe, gryka, gorczyca.

Złe przedplony - 1 - ze względu na wrażliwość (niebezpieczeństwo przeniesienia) na wetricilioze. - malina, truskawka, pomidor, ogórek, kapusta, kalafior. 2 - ze względu na obecność drutowców, pędraków - koniczyna, lucerna. 3 - ze względu na zwiększenie populacji nicieni - kukurydza, ziemniak, rośliny motylkowe.

Rośliny poplonowe - z przeznaczeniem na przyoranie jako nawóz zielony ( w przypadku braku obornika) - łubin, gorczyca. Siew wiosną lub latem

Obornik - wzbogaca glebę w próchnicę. Powolne uwalnianie mikroelementów i innych składników. Ma dobry wpływ na rozwój korzeni roślin sadowniczych. 40-60t /ha na rok przed sadzeniem, pod przedplon. Nie należy stosować obornika razem z wapniowcami - szybka mineralizacja obornika. Nie stosuje się N.

Replantacja sadu - odnowienie, sadzenie młodych drzew po wykarczowaniu starego sadu.

Rekultywacja - przygotowanie gleby po starym sadzie, pod nowy sad.

Zmęczenie gleby - po starym sadzie, powoduje choroby replantacyjne nowych posadzonych drzew.

CZYNNIKI POWODUJĄCE ZMĘCZENIE GLEBY:

1 - Nicienie w glebie (niszczą korzenie)

2 - Chemiczne związki wytworzone przez rozkładające się korzenie np. brzoskwinia

3 - Nagromadzenie w glebie bakterii grzybów promieniowców

Choroba replantacyjna - może się objawiać na młodych drzewkach, po ich posadzeniu - objawy: osłabienie wzrostu, słaby system korzeniowy, pogorszenie plonowania.

Gatunki najbardziej wrażliwe na nicienie:

- jabłoń,

- brzoskwinia,

- wiśnia,

- czereśnia,

- truskawka,

- malina.

Wśród podkładek:

- jabłoń - najbardziej wrażliwa M7, średnio wrażliwa M9

- wiśnie, czereśnie - antypka

Czynniki chorobotwórcze mają charakter lokalny i długotrwały.

Test biologiczny do zbadania obecności czynników chorobotwórczych w glebie powodujących chorobę:

- Należy pobrać próbkę gleby (z 30 cm - 40 cm głębokości) ok. 20 kg z wielu miejsc i jeszcze jedną próbę z pola kontrolnego. Glebę pobraną z pola po starym sadzie dzielimy na 2 części. Pierwszą część suszymy, druga natomiast poddajemy pasteryzacji w 100⁰C na około 2 godzin. W glebie suszonej giną nicenie. Pasteryzowanie gleby powoduje zabicie wszystkich czynników chorobotwórczych. Każdą z prób dzielimy wsypując ją do 6 - 10 doniczek i wysadzamy rośliny kontrolne -siewki poszczególnych gatunków roślin. Siewki te rosną od 6 do 8 tygodni. Po tym czasie oceniamy czy występuje choroba i jakiego jest rodzaju.

Nasilenie choroby określa stopień poprawy wzrostu siewek w glebie odkażonej w porównaniu do kontrolnej.

Jeśli w glebie pasteryzowanej nie wystąpiła poprawa wzrostu siewek - w glebie nie występują żadne czynniki chorobotwórcze.

Jeśli poprawa wzrostu jest jednakowa w glebie pasteryzowanej i suszonej - niespecyficzny czynnik chorobotwórczy - nicienie

Jeśli poprawa wzrostu w glebie pasteryzowanej - specyficzny czynnik chorobotwórczy

Jeśli poprawa wzrostu w glebie suszonej - występuje ale jest mniejsza niż w glebie pasteryzowanej - mniejszy charakter choroby.

Metody zapobiegania chorobie replantacyjnej:

1 - Agrotechniczne

- bardzo dobre przygotowanie pola

- sadzenie drzew innego gatunku, w przypadku choroby specyficznej (drobnoustroje) oraz sadzenie drzew w międzyrzędziach

- sadzenie drzewek silnych odwirusowanych, ewentualnie na silnie rosnącej podkładce

- zaprawianie dołków różnymi materiałami organicznymi w proporcji 1:3 z ziemią i obfite podlewanie.

- do gleby w dołki stosujemy <przy ograniczonej mikoryzie> przyswajalny fosfor w formie jednoaminowego fosforanu 1g/l gleby + duża wilgotność gleby

- przy chorobie niespecyficznej <nicienie> uprawa przed sadzeniem drzew odpowiednich roślin - obniżają populację korzeniaka szkodliwego: buraki, rzepak, brukiew, aksamitka - nie zwiększają jego populacji: kukurydza ziemniaki, rośliny motylkowe. Gorczycza - działanie nicienio i grzybobójcze - skuteczne działanie - przyorać.

2 - Chemiczne - tylko w przypadku bardzo nasilonych czynników chorobotwórczych

- na nicienie: Vydate 10G - zwalcza też pędraki, drutowce i opuchlaki - stosować w 1 i 2 roku po wysadzeniu drzewek dwukrotnie w okresie wiosennym w odstępie ok. 2 miesięcy, jeżeli drzewka sadzone są w okresie wiosennym to 2-3 tygodnie po wysadzeniu. Najlepiej stosować w rzędach drzew szerokość 1 m , dawka 10g/m2 traktowanej powierzchni, zmieszać z wierzchnią warstwą gleby.

- na mikroorganizmy - Basanid (Nemazin Pl) - rozsiać gruntalnie na powierzchnię gleby i zmieszać z glebą glebogryzarką do głębokości 25 cm na całej powierzchni lub tylko w rzędach do sadzenia drzewek 300 - 400 kg/ha. Termin: przed sadzeniem drzew - min. 6 tygodni. Aby zbadać czy gleba jest już wolna od Besamidu należy pobrać trochę gleby do 2-3 słoików i do 4 słoika należy pobrać glebę gdzie nie stosowani tego środka. Następnie watkę nasączamy wodą, wkładamy ją do słoików i wysiewamy na nią ziarna np. rzeżuchy. Zakręcamy słoiki. Po 3-4 dniach sprawdzamy jaki jest wynik. Jeżeli w glebie znajduje się Basemid nasiona będą słabiej kiełkowały lub wcale.

3 - Odkażanie termiczne - gorącą parą wodną (próby w warunkach polowych) - przy pomocy specjalnego urządzenia para jest wprowadzana do gleby do głębokości 60cm.

4 - Biologiczne - szczepionki do podkładki z Agrobacterium radiobacter lub Bacillus subtillis.

PODKŁADKI - korzeń z szyjką korzeniową - rośliny należące do tego samego gatunku do dane odmiany. Mogą nimi być dzikie gatunki, rośliny specjalne wyselekcjonowane, niektóre uprawy uprawne.

Rola podkładki dla drzew odmiany uprawnej:

- wpływ na mrozoodporność drzew

- wpływ na rozmiary drzewa, na siłę wzrostu

- wpływ na wczesność i obfitość plonowania drzew

- wpływ na rozmiary systemu korzeniowego drzew

PODZIAŁ PODKŁADEK:

1 - Ze względu na sposób rozmnażania

- generatywne - z nasion

- wegetatywne - odkłady, In vitro, itp.

2 - Ze względu na siłę wzrostu

- karłowe

- półkarłowe

- silnie rosnące

PODKŁADKI DLA ODMIAN JABŁONI:

1 - Antonówka zwykła generatywna'

- silny wzrost - wada

- duża odporność na mróz

- silny system korzeniowy

- drzewa uprawiane na tej podkładce, po posadzeniu wchodzą późno w okres owocowania - wada

2 - M26 - wegetatywna NAJLEPSZA PÓŁKARŁOWA

- półkarłowa

- wytrzymała na mróz

- system korzeniowy dość obfity

- zapewnia w czasie owocowanie odmian

3 - MM106 M - Angielska

- półkarłowa

- dość wrażliwa na mróz

- dobrze toleruje gleby suche

- obfity system korzeniowy

- wpływa korzystnie na wczesność obfitość plonowania odmian

4 - P14 P - Polska

- półkarłowa

- wytrzymała na mróz

- dobrze się ukorzenia

- wczesne owocowanie odmian

- przydatna na gleby lżejsze

5 - P60

- półkarłowa

- odporna na mróz

- średnio silny system korzeniowy

- dobrze znosi gleby lżejsze

- wczesne owocowanie odmian

6 - M9 NAJLEPSZA KARŁOWA

- karłowa

- wrażliwa na mróz

- płytki, słabo rozwinięty system korzeniowy

- wymaga żyznych i wilgotnych gleb

- plonuje wcześnie i obficie

7 - P22

- karłowa

- odporna na mróz

- system korzeniowy dość silny

- przydatna na gleby żyzne

- zapewnia dobre i wczesne plonowanie odmian.

PODKŁADKI DLA GRUSZ:

1 - Grusza Kaukaska generatywna

- silny wzrost

- głęboki system korzeniowy

- średnio odporna na mróz

- dobrze zrasta się z odmianami szlachetnymi

- późne wchodzenie w owocowanie

2 - Pigwa MA - wegetatywna

- wrażliwa na mróz

- wzrost półkarłowy

- dobrze się ukorzenia

- wcześnie owocuje

- wymaga żyznych gleb

- źle zrasta się z niektórymi odmianami uprawnymi

3 - Pigwa C - wegetatywna

- karłowaty wzrost

- inne cechy jak u pigwy MA

PODKŁADKI DLA ŚLIW:

1 - Ałycza - generatywna

- silny wzrost

- odporna na mróz

- głęboki system korzeniowy

- późne wchodzenie odm. w okres owocowania

2 - Węgierka Wangentajma - generatywna

- wzrost półkarłowy

- odporna na mróz

- dość płytki system korzeniowy ale szeroki

- wczesne wchodzenie odm. w owocowanie i obfite ich plonowanie

- wymaga żyznych i wilgotnych gleb

PODKŁADKI DLA WIŚNI I CZEREŚNI:

1 - Antypka dla wiśni (wyspecjalizowane typu - Popiel, Piart - mają wyrównany wzrost) - generatywna

- wzrost umiarkowany

- odporna na mróz

- małe wymagania glebowe

- system korzeniowy szeroki

2 - Czereśnia ptasia - generatywna - dla czereśni

- silny wzrost

- wrażliwa na mróz

- silny, bardzo głęboki system korzeniowy

3 - F12/1 - dla wiśni i czereśni - wegetatywna (wyselekcjonowana z czereśni ptasiej)

- silny wzrost

- mniej wrażliwa na mróz niż czereśnia ptasia

- obfity system korzeniowy

- większa odporność na raka bakteryjnego niż cz. pasia

PODKŁADKI DLA CZEREŚNI:

1 - P-HL-A - wegetatywna

- półkarłowa,

- wcześnie wchodzi w okres owocowania i obficie plonuje.

- system korzeniowy szeroki, dość płytki.

- przydatna na gleby żyzne, wilgotne.

- trudno rozmnaża się przez odkłady natomiast łatwo przez sadzonki zielne i kultury In vitro.

2 - P-HL-C - wegetatywna

- karłowa,

- posiada takie same cechy jak P-HL-A ale ma mniejsze zastosowanie z powodu niezgodności fizjologicznej z niektórymi odmianami.

3- Gisela 5 - wegetatywna

- półkarłowa,

- system korzeniowy odporny na mróz,

- odporna na choroby wirusowe,

- trudno rozmnaża się przez odkłady

PODKŁADKI DLA BRZOSKWNI:

Generatywne:

- Odm. Rakoniewicka - silny wzrost

- Odm. Nasienna Siberian C - słabszy wzrost

- Brzoskwinia Mandźurska - słabszy wzrost

PODKŁADKI DLA MORELI:

Generatywne:

- Wyselekcjonowane typy moreli nasiennych - silny wzrost

- Węgierka Wangerheima - słabszy wzrost.

ZALETY PODKŁADKI WEGEYATYWNEJ:

1 - Materiał jednorodny genetycznie

2 - Zapewniają pożądaną siłę wzrostu

3 - Wczesne wchodzenie drzewek w okres owocowania po posadzeniu drzwa

4 - Obfite owocowanie

5 - Dobra jakość owoców

WADY PODKŁADEK GENERATYWNYCH:

1 - Niejednorodność materiału genetycznego

2 - Siła wzrostu silna

3 - Późniejsze wchodzenie w okres owocowania - wyjątek - Antypka

MODELOWANIE SADU:

1 - Kwatery, drogi

2 - Gęstość (rozstawa) i system sadzenia

3 - Umieszczenie odmian podstawowych i zapylaczy

Sad towarowy powinien mieć minimum 5 ha.

Rozstawa między rzędami zależy od rozstawu maszyn

Rozstawa w rzędzie zależy od siły wzrostu odmiany i od formy korony, oraz od siły wzrostu podkładki i od jakości gleby.

Dana gęstość musi być tak ustawiona, aby drzewka sobie nie przeszkadzały.

ROZSTAWY:

Jabłonie - dla korony wrzecionowej

4m x 2 - 3m - półkarłowe

3,5 x 1 - 2m - karłowe

Grusze 4m x 2-3m - silnie rosnące

3,5 x 1 - 2m - karłowe

Czereśnie 4 - 4,5m x 3 - 4m - silnie rosnące

3,5 - 4m x 2m - półkarłowe

Wiśnie - dla korony prawie naturalnej

3,5 - 4,5m x 2 - 3m

Śliwy 4 - 4,5 x 2,5 - na ałyczy

3,5 - 4m x 1,5 - 2,5m na W. Wang

Brzoskwinie 4 - 5m x 2,5 - 4m

Morele 5m x 4 - 5m - forma naturalna

4m - 3m - forma wrzecionowa

SYSTEMY SADZENIA:

- Jednorzędowy - obecnie preferowany

- Wielorzędowy - 2 lub 3 rzędy, rozstawa między bliskimi rzędami 1,25m - 2m, uliczki szerokości 4m, sadzenie drzew naprzemienne.

Jabłonie są obcopylne - wszystkie

Grusze - większość obcopylna

Śliwy - obcopylne i samopylne

Wiśnie - obcopylne i samopylne

Czereśnie - obcopylne

Brzoskwinie - samopylne

Morele - obcopylne i samopylne

ZAPYLACZE - inna odmiana zapylająca podstawową odmianę. Zapylacze muszą spełniać następujące warunki:

- odmiany o podobnej wytrzymałości na mróz

- odmiany kwitnące jednocześnie

- odmiany wzajemnie zapylające się

- odmiany wchodzące jednocześnie w okres owocowania i plonujące corocznie

- odmiany o podobnej porze dojrzewania oraz wrażliwości na choroby i szkodniki

- o podobnej wytrzymałości na mróz

Dla odmian samopylnych mogą być kwatery jednoodmianowe.

Odmiany triploidalne nie mogą być zapylaczami - ich pyłek jest nie płodny. Zapylają się tylko diploidalne.

Rozmieszczenie zapylaczy:

1 - punktowe - co 3 drzewo w co 3 rzędzie np. Lobo - główna i James Grieve zapylacz.

2 - pasowe - np. 2 rzędy Szampiona i 2 rzędy Gali

Drzewka jednoelementowe

1 - Własnokorzeniowe

Drzewka dwuelemetowe

1 - Jednoroczne okulanty

2 - Drzewka dwuletnie

3 - Drzewko dwuletnie z jednoroczną koronką

Drzewka trzyelementowe

1 - Z wstawką

2 - Z pośrednią (grusze)

ZAKŁADANIE SADU:

1 - Materiał szkółkarski

2 - Rodzaj

3 - Jakość

4 - Zdrowotność - muszą być zdrowe, wolne od wirusów, zdrowy system korzeniowy - kupujemy w kwalifikowanych szkółkach

Jakość (Normy)

1 - grubość pnia 12mm, na wysokość ok. 30cm od ziemi

Podział pod względem wysokości pnia:

K - karłowe - do 40 cm

NP. - nisko pienne - 40 - 60 cm - najbardziej rozpowszechnione w sadach

PP - pół pienne - 60 - 80 cm

P - pienne - nie sadzi się do 100 cm

WP - wysoko pienne - powyżej 100 cm

2 - wysokość drzewek

3 - liczba korzeni szkieletowych, długość korzeni

4 - dobór materiału szkółkarskiego do stanowiska (gleba, warunki termiczne)

5 - rodzaj i jakość drzewek - na dobre stanowiska są przydatne wszystkie rodzaje drzewek. Na gleby słabsze lepsze będą jednoroczne, ponieważ takie drzewka mają zrównoważony system korzeniowy.

6 - podkładka - na podkładkach karłowych będą lepsze stanowiska glebowe dobre, gdzie nie występują duże spadki temp. zimą. Mają płytszy system korzeniowy. Na gorsze stanowiska nadają się drzewka na podkładkach pół karłowych oraz silnie rosnących (M26, M7) o głębszym systemie korzeniowym.

7 - odmiany - od warunków termicznych, temp. zimą, spadków poniżej 0⁰C, długości okresu wegetacji, w zależności od rejonu.

8 - termin sadzenia drzew (wady i zalety).

A- Jesienny (późna jesień)- koło X, XI, pocz. XII aż temp. gleby nie obniży się do 4⁰C . Wcześnie rozpoczyna wegetację - na wiosnę (zaleta), dobra wilgotność gleby jesienią. Możliwość przemarznięcia, niebezpieczeństwo uszkodzenia przez zające (wada). Sadzi się te, które nie są wrażliwe na mróz.

B- Wiosenny - wcześnie. Drzewko będzie w formie spoczynku wymuszonego III i IV. Jeśli liście zaczną się rozwijać to już jest źle, bo takie drzewka się nie przyjmą, albo słabo zasną. Zanim system korzeniowy się przyjmie minie dużo czasu a część nadziemna będzie przyhamowana., chyba że drzewko będzie przechowywanie w chłodni (brzoskwinie, morele - te które są wrażliwe na mróz)

WYTYCZANIE POLA I WYZNACZANIE RZĘDÓW:

1 - Najpierw rząd skrajny, na końcu rzędu stawiamy paliki

2 - Wyznaczanie kąta prostych - zasada trójkąta

3 - Na skrajnych liniach wyznacza się odległości

Technika sadzenia drzewek ręcznie - kołeczek, dołek, głębokość i wysokość jest uzależniona od systemu korzeniowego, usypanie kopczyka z ziemi próchnicznej na dnie dołka, umieszczamy drzewko, zasypujemy ziemią.

Głębokość sadzenia - na taką głębokość jak rosły w szkółce. Miejsce okulizacji musi być nad ziemią 5-10 cm .

Po posadzeniu:

1 - jesienią - kopczyk, założyć osłonki przeciw zającom

2 - wiosną - zarzucony kopczyk, etykietkę przypiąć na gałązkę.

Drzewka karłowe muszą być przy podporach - paliki, rusztowania - przez całe życie sadu.

Drzewka półkarłowe paliki są pożądane przynajmniej przez okres formowania koron 3-4 lata.

METODY PIELĘGNACJI GLEBY W SADZIE:

1 - Ugór mechaniczny

2 - Ugór herbicydowy

3 - …… trwała

4 - ściółkowanie gleby

Wybór metody zależy od:

1 - Wieku sadu

2 - Ukształtowania terenu

3 - Rodzaju gleby

4 - Możliwości finansowych

Celem pielęgnacji gleby w sadzie jest - niedopuszczenie do zachwaszczenia, - utrzymanie właściwej struktury, żyzności, wilgotności, - niedopuszczenie do zakwaszenia.

Poniżej 10% zawartości tlenu, plon drzewek się obniża. W glebach zbitych jest mało tlenu.

Kryteria oceny różnych sposobów utrzymania gleby w sadzie:

1 - Wpływ na zaopatrzenie drzew w sodę

2 - Wpływ na strukturę gleby, zawartość próchnicy, ugniatanie.

3 - Wpływ na zaopatrzenie w składniki pokarmowe, zwłaszcza N

4 - Wpływ na temperaturę gleby, na temp. powietrza tuż nad ziemią (przymrozki radiacyjne)

5 - Ryzyko erozji

6 - Wpływ na rozmieszczenie korzeni

7 - Wpływ na zdrowotność drzew

8 - Łatwość lub trudność wykorzystania maszyn w sadzie

9 - Koszty

UGÓR MECHANICZNY (Czarny ugór) - utrzymywanie gleby wolnej od zachwaszczenia za pomocą narzędzi mechanicznych (glebogryzarki, brona talerzowa, kultywator)

WADY - wiele razy w ciągu wegetacji plewimy. Przez stosowanie przez wiele lat glebogryzarki struktura gleby się psuje. Jest większa porowatość, większe ryzyko erozji zwłaszcza na pochyłościach. Po opadach jest trudność wjechania do sadu maszynami.

ZALETY - jeżeli stosujemy 2-3 lata - jest dobry. W młodych sadach po posadzeniu mechaniczny ugór jest w międzyrzędziach. Możliwe jest to także w rzędach, ale potrzebne są do tego specjalne glebogryzarki.

Dobre zaopatrzenie w azot gdy stosujemy tylko 2-3 lata. Wówczas jest dobre napowietrzenie, próchnica się szybko rozkłada i jest dużo tlenu. Koszty są dość wysokie - paliwo dla maszyn.

Modyfikacje czarnego ugoru (żywe ściółki)

- łagodzi się ujemne skutki czerwonego ugoru poprzez wysiew roślin w drugim okresie wegetacji (koło lipca, pocz. Października) gorczyca, rzodkiew, wyka, facelia. Są to rośliny które szybko kiełkują, głuszą chwasty, wytwarzają dużo zielonej masy. Obumierają w czasie zimy i rozkładają się w glebie. Poprawia się struktura gleby.

Murawa trwała wysianie traw wieloletnich i systematycznym koszeniu. W międzyrzędziu się stosuje. Należy ją wprowadzić do sadu, w zależności od jakości gleby: żyzne jest w pierwszym roku po posadzeniu drzewek, słabe 2-3 roku po posadzeniu drzewek 40kg/h trzeba mieszanki 20kg/ha- życicy trwałej, 11kg/ha Kostrzewy czerwonej, 9kg/ha wiechliny łąkowej, wysiać najlepiej na glebę odchwaszczoną i zwałowaną, murawę należy kosić gdy ma wysokość 10-15cm, w ciągu wegetacji 10, kilkanaście razy kosić. Tylko w terenach górzystych stosuje się murawę na całej powierzchni, bo zapobiega erozji. Wady murawa pobiera dużo wody i sole mineralne z gleby (można to zmniejszyć za pomocą odpowiedniego nawożenia, zwłaszcza więcej azotu, nawadniać). Temperatura powietrza tuż przy glebie może być niższa (większa możliwość wystąpienia przymrozków). Zalety najlepsza metoda, ciężki sprzęt może wjeżdżać, gleba nie jest wygniatana, nie ma ubytku próchnicy w glebie, a nawet zwiększenie jej, dobra struktura. Trawa się rozkłada, w murawie rozwija się fauna pożyteczna, korzenie drzew nie są uszkodzone, wyższa temperatura gleby pod murawą, zapobieganie erozji gleby.

Ściółkowanie, młode sady. Znajduje zastosowanie w rzędach drzew. Mogą być ściółki organiczne (rozdrobniona kora drzew iglastych, trociny, słoma rzepakowa, kompost przemysłowy, obornik- tylko wokół, nie za blisko pnia) ściółki nieorganiczne- czarna folia polietylenowa, włóknina polipropylenowa czarna).

Ściółki: uniemożliwiają wyrastanie chwastów

Organiczna: wykłada się na oczyszczoną z chwastów glebę, na wilgotną glebę i wiosną , około 1-1.5m szerokości, grubości ściółki 10-15cm

Nieorganiczne wilgotna gleba szerokość jak wyżej

Organiczne bardzo dobry materiał, wzbogacają glebę w próchnicę, bardzo dobra żyzność i struktura gleby, zabezpieczają przed parowaniem, zatrzymują wilgoć(nieorganiczne też). Ściółka nie daje parowania, dlatego na glebę wilgotne nie kładzie się, wyższa temp gleby, lepszy wzrost korzeni, po wyłożeniu ściółek organicznych w 2 roku, zwiększamy nawożenie azotem nawet o 50%, w 3 roku ok. 20%. Mikroorganizmy glebowe, które rozkładają ściółkę organiczną zużywają dużo azotu, dlatego trzeba donawozić. Ściółki mają zastosowanie najczęściej w sadach młodych, jest to kosztowne

Wady ściółki rozwijają się gryzonie (zabezpiecza się siatkami), korzenie rozwijają się płytko(najbardziej wierzchnia warstwa jest żyzna, wada mogą korzenie przemarzać gdy nie ma pokrywy śnieżnej). Aby chwasty nie rosły trzeba cały czas dokładać co 2 lata ściółki-organiczne), trwałość folii 4-5lat, nieorganiczna włóknina ok. 3 lata. Ściółki nieorganiczne trzeba spalać powyżej 1000stopni C

Kompost przemysłowy- odpady gospodarskie (liście, gałęzie, łęty ziemniaczane), utylizuje się, dodaje inne komponenty (na zachodzie).

Ugór herbicydowy- herbicydy związki chemiczne, syntetyczne, służące do zwalczania chwastów. Stosowanie herbicydów do zwalczania chwastów stosuje się lat 60 XXwieku. Metoda najpowszechniej stosowana do odchwaszczania w rzędach 1-1,5m. Na początku na całym sadzie był ugór herbicydowy. To zagrażało środowisku, szczególnie triazynowe, które zawierają etrazynę, gdyż powoli rozkładają się, przenikają do wód gruntowych

Ogólne zasady stosowania herbicydów

Dobre odchwaszczenie pola przed nasadzeniem(przede wszystkim zniszczenie chwastów trwałych) przy doborze herbicydów uwzględnić trzeba -rodzaj gleby, stopień i rodzaj zachwaszczenia właściwy dla danego herbicydu, termin stosowania, stosowanie w sprzyjających warunkach pogodowych, równomierne rozprowadzenie na powierzchni gleby, dawkę oblicza się na powierzchnię opryskiwaną, uwzględnić zróżnicowaną wrażliwość roślin na herbicydy (wiek gatunek), punktowe opryskiwanie skupisk chwastów( by zapobiec ich kompensacji), rotacja herbicydów (zmiana stosowania, różne grupy działania, chwasty nie mogą się uodpornić), gatunek- bardziej są wrażliwe pestkowe, mniej wrażliwe są ziarnkowe

Wiek młodsze są bardziej wrażliwsze

Zalety stosowania herbicydów

Skutecznie zwalczają chwasty, korzenie drzew nie są uszkadzane przez narzędzia uprawne, porowatość gleby nie pogarsza się, spadek próchnicy następuje bardzo wolno, rośliny bardzo dobrze rosną i plonują, łatwość, szybkość i skuteczność wykonania, niskie koszty. Wady: zanieczyszczenie środowiska (gleby, wody gruntowej), tylko te które mają simazynę i etrazynę, możliwość powstawania odpornych na herbicydy odpornych form chwastów, możliwość uszkodzenia roślin uprawnych pozostałości w owocach przy nieumiejętnym stosowaniu, erozja gleby- na pochyłym terenie, słaba akceptacja w społeczeństwie

Podział herbicydów w zależność od działania: selektywne(niszczą chwasty, nie niszczą drzew), przez glebę, wnikają tylko przez korzenie chwastów(AZOTOP 50WP, SANAZINE 80WP,ACENIT 50EC,KERB50WP, DEVRINOL 450SC), stosowanie na glebę wilgotną, przed kiełkowaniem chwastów, selektywne. Wnikające do chwastów przez liście i korzenie (GOAL 240EC, GALIGAN 240EC), stosowanie na młode siewki chwastów lub przed kiełkowaniem, selektywne. Wnikające przez liście Kontaktowe BASTA 150SL, REGLONE 200SL( działają kontaktowo, parzące, nie wnikają do wnętrza rośliny nie ma go w systemie korzeniowym, stosowanie nieselektywne (niszczą chwasty i drzewa, części zielone), na dobrze wyrośnięte chwasty, podczas całego okresu wegetacji. SYSTEMICZNE ROUNDAP 360 SL, GLIFOGAN 360SL, GLYFOS 360SL, PERZOCYD 280SL, RODEO 360SL i inne zawierające glifosat, wnikają do systemu korzeniowego, stosowanie na dobrze wyrośnięte chwasty, podczas całego okresu wegetacji i jesienią nieselektywne

CHWASTOX EXSRA360SL, AMINOPIEUK STANDARD600SL, STARANE 250FC, SADOFOSAT 350SL stosowanie na chwasty 1 roczne, w stadium kilku liści właściwych, na wieloletnie po wytworzeniu odpowiedniej powierzchni liści, ale przed kwitnieniem chwastów, nieselektywne

AGIL100EC, FUSILADE FORTE150EC, TAEGA SUPER05EC- zwalczają tylko liścienne chwasty(graminicydy), selektywne, stosowanie na chwasty 1 roczne do fazy krzewienia sięm, perz 10-15 cm wysokości. Najczęściej stosuje się ROUNDAP-zwalcza wiele chwastów, nie jest skuteczny na chwasty trwałe, (STARANE- na trwałe), gdy stosujemy glifosat jesienią to temp musi być powyżej stop C

NAWOŻENIE SADU

Rośliny wymagają w odpowiedniego zaopatrzenia w składniki pokarmowe, makro i mikroelementy. MAKRO azot, fosfor, potas, magnez, wapń. MIKRO- bor, żelazo, mangan, cynk, miedź

OZNAKI NIEDOBORU: stopniowo, składniki mineralne, które przenoszą się łatwo, występują na liściach starszych, a te które się przemieszczają wolniej objawy na liściach młodych, objawy niedoboru ukazują się latem

AZOT składnik budulcowy komórek roślinnych, od niego zależy wzrost i plonowanie, objawy niedoboru: starsze liście żółkną, młodsze są jasnozielone, liście są małe i jest ich mało na pędzie, pędy są krótkie, cienkie i zabarwiona kora na pędach - czerwona, drzewa kwitną słabo, mało pąków kwiatowych, objawy na owocach, są małe nie wyrośnięte, twarde, mocno wykolorowane, słodkie. WYSTĘPOWANIE NIEDOBORU brak nawożenia, gleby słabe, po długotrwałej suszy, po ulewach. OBJAWY NADMIARU pędy nadmiernie długie, liście ciemnozielone, grube, duże na pędach, opóźnione wchodzenie młodych drzewek w okres owocowania, owoce są duże, wyrośnięte, zielone, słaby rumieniec, mało jędrne, kwaśne, żle się przechowują, krótko, nadmiar azotanów w owocach, drzewa są mniej odporne na mróz, są łatwiej porażane przez choroby i szkodniki, zanieczyszczanie wód gruntowych

FOSFOR- niezbędny do fotosyntezy, wpływa na formowanie pąków kwiatowych. NIEDOBÓR rzadko występuje na roślinach sadowniczych, ponieważ rośliny gromadzą dużo fosfory w tkankach spichrzowych. Korzenie roślin wydzielają substancje no, fenole, którw wyzwalają fosfor ze związków trudno przyswajalnych, OBJAWY liście są matowe, małe kruche, często zwinięte, na powierzchni blaszki liściowej występują plamy, osłabienie kwitnienia i owocowania. WYSTEPOWANIE gleby kwaśne i zasadowe - uwstecznienie fosforu

POTAS dużo go zużywają rośliny. OBJAWY NIEDOBORU żółknięcie, brązowienie i zasychanie brzegu liści, między nerwami może występować chlorowa, pędy są krótkie i cienkie, drzewa słabo kwitną, zmniejsza się odporność ma mróz i suszę. WYSTĘPOWANIE: gleby lekkie, kwaśne i bardzo ciężkie-mady. NADMIAR powoduje blokowanie Mg

MAGNEZ niedobór wokół nerwu głównego są żółte plamy, które później brązowieją i zasychają, liście masowo opadają pod koniec lipca. WYSTĘPOWANIE gleby lekkie, piaszczyste, kwaśne, przenawożenie potasem. Objawy na młodych drzewkach. NADMIAR; brak

WAPŃ niedobór na liściach nie występuje, na owocach występuje w postaci chorób - gorzka plamistość podskórna,(pod skórką w miejscu plam miąższ jest suchy i skorkowaciały) , szybkie starzenie, krótkie przechowywanie. NADMIAR blokuje pobieranie mikroelementów, żelaza niedobór robi się metodą wizualną. NIEDOBÓR najmłodsze liście na pędzie, wierzchołkach, mają barwę jasnozieloną, prawie biała, nerwy są intensywnie zielone, opadają WYSTEPOWANIE gleby zasadowe, NADMIAR brak

MANGAN gleby zasadowe NIEDOBÓR podobne jak u żelaza ale nerwy są zielone, tylko w środku liści, a reszta jest blada, liście starsze NADMIAR na glebach bardzo kwaśnych nekrotyczne plamy, na pędach, pniach, kora pęka i zamiera.

BOR odgrywa dużą rolę w procesie zapłodnienia NIEDOBÓR na owocach, zawiązki i wyrośnięte owoce są zniekształcone o pofałdowanej powierzchni, w miąższu występują gniazda tkanki korkowej, na pestkowcach owoce pękają, pąk szczytowy zamiera WYSTĘPOWANIE gleby lekkie, przewapnowane, gdzie wysokie nawożenie azotowe NADMIAR brak, ale nie wolno przenawozić

MIEDŹ głównie na glebach torfowych, liście na wierzchołkach pędów podwijają się ku górze, jasno brązowe plamy, opadają, wierzchołek zasycha, tworzą się czarcie łapy, kora łuszczy się

CYNK niedobór gleby zasadowe, przenawożone fosforem, pędy są cienkie, krótkie przyrosty, na końcach pędów są wąskie rozetki liściowe, w następnym roku te pędy bardzo słabo rosną zasychają NADMIAR brak

MOLIBDEN brak

Większość przyswajalna przy pH 5,5-6,5, mała przyswajalność potasu oraz Mb, B, Za, Fe- pH >7,2. toksyczny wpływ: Al., Mn oraz uwstecznianie się Mg, K, Ca przy pH <4,5-5,0

FAZY ROZWOJU ROŚLIN SADOWNICZYCH

Fazy nabrzmiewania i pękania pąków ( bardzo wczesna wiosna, drzewo czerpie zapasy z tkanki spichrzowej

Faza kwitnienia ( czerpie składniki pokarmowe z gleby, na obfitość wpływa ilość nawożenia z poprzedniego roku)

Faza wzrostu (największe zapotrzebowanie) a) intensywny wzrost b) spowolniony wzrost, zakończenie wzrostu

Faza gromadzenia substancji zapasowych w tkankach spichrzowych- przebiega długo

Faza spoczynku a) naturalny (bezwzględny) od VIII-IX do XII-I b) wymuszony(względny)

WYMAGANIA POKARMOWE: to ilość wszystkich składników mineralnych, które muszą pobrać rośliny, aby normalnie rosnąć, owocować i wydać plon

POTRZEBY NAWOZOWE to ilość składników pokarmowych, jakie musimy wnieść do gleby w postaci nawozów mineralnych, aby uzupełnić zapasy glebowe i osiągnąć optymalny plon. Nie są zbyt wysokie. POTRZEBY NAWOZOWE ZALEŻĄ od : wymagań pokarmowych, wykorzystania składników pokarmowych z zastosowanych nawozów, zasobności gleby w składniki pokarmowe

WŁAŚCIWE NAWOŻENIE POWINNO ZAPEWNIĆ optymalny wzrost, wysoki plon, dobrą jakość owoców, zdrowotność roślin, nie zachwiania równowagi składników mineralnych w glebie, nie zanieczyszczanie środowiska glebowego(nadmiar N, metale ciężkie).

KONTROLOWANE (racjonalne) NAWOŻENIE UPRAW SADOWNICZYCH tzn, wg, potrzeb wynikających z zasobności gleby, stanu odżywiania roślin

METODY OKREŚLANIA POTRZEB NAWOZOWYCH: analiza gleby, analiza liści i owoców, metoda wizualna (objawy braku i nadmiaru)

ANALIZA GLEBY W SADZIE OWOCUJĄCYM: co 2-3 lata, umiejętne pobranie próbek, gleba pobierana osobno z warstwy ornej i pod ornej, osobno z rzędów drzew i międzyrzędzi, osobno z poszczególnych kompleksów glebowych, osobno jeżeli jest zróżnicowanie wieku sadu, od połowy lipca do połowy, końca sierpnia, nie wolno pobierać po długotrwałej suszy, po ulewach, po świeżym nawożeniu. 1 próbka z powierzchni około 4 ha( gdy jest jednolita gleba) z warstwy ornej 15-20 małych próbek z różnych miejsc laską Egnera(połowa odległości między drzewami), z murawy, środek murawy próbki małe się zsypuje, mieszamy, z warstwy podornej osobno z rzędów i osobno z międzyrzędzi. Robi się odkrywki 5-6 odkrywek, z dna 3-4 próbki, te próbki się zsypuje, mieszamy i z tego pobrać 0,5kg do woreczka. Próbkę oddaje się do analizy- stacji badawczej w Lublinie. ZAKRES ANALIZY GLEBY pH, zawartość potasu, fosforu, magnezu, boru, manganu, nie oznacza się zawartości azotu, zawartość próchnicy.

ANALIZA LISCI : drzewa które owocują, drzewa owocujące w danym roku, co 2 lata Liście osobno z drzew rosnących w częściach sadów różniących się, osobno z różnych gatunków, wiek drzew, gleba osobno, jabłonie, grusze, śliwy: połowa lipca, połowa sierpnia, wiśnie, czereśnie pod koniec lipca, krzewy po zbiorze owoców. Drzewa wybiera się losowo, liście zdrowe, z danej powierzchni 20-30 drzew. Na każdym drzewie liście pobiera się z długopędów, bez ogonków (truskawki, maliny), ze wszystkich stron drzewa (6-10 liści) z drzewa. 150-200 liści z całości sadu. Liście wkładamy do torebek papierowych, podpisujemy, oddajemy wysuszone lub świeże.ZAKRES ANALIZY LIŚCI: zawartość azotu, fosforu, potasu, magnezu, boru, mikroelementy.Wysoka zawartość oznacza nadmiar składników, nie trzeba wtedy nawozić.

SPOSOBY NAWOŻENIA doglebowe(posypowe)- dokorzeniowe. Pozakorzeniowe: dolistne, do owocowe tzw, interwencyjne AZOT (wokół drzewek) w 1-2 roku po posadzeniu drzewk 6-10g/m2 azotu, Wiśnie, śliwy 10-12g/m2. od 3-4 roku w rzędach drzew, od 5 roku na całej powierzchni i tak do końca. TERMINY wczesna wiosna, 4-5tyg przed kwitnieniem. Dzielimy gdy gleba lekka 60-80% wczesną wiosną, a 2 część na początku czerwca. Dzielimy gdy dawki N są wyższe. SALETRA AMONOWA wczesna wiosna. Azotem nie wolno nawozic zbyt późno, późne lato (mniejsza mrozoodporność). FOSFOR jeśli wskaże analiza POTAS 3-4 rok, BOR nadmiar boru jest toksyczny- nawożenie wczesna wiosną lub jesienią.

CZYNNIKI NATURALNE ZAKWASZENIA GLEBY

Wymywanie jonów zasadowych( Ca2+, Mg2+), w głąb profilu glebowego przez wody opadowe, - hydroliza jonów glinu, mineralizacja glebowej materii organicznej, wynoszenie składników pokarmowych z plonami roślin, brak w glebach węglanów przeciwdziałającym zakwaszaniu

CZYNNIKI ANTROPOGENICZNE ZAKWASZENIA, kwasne deszcze, stosowanie nawozów mineralnych o odczynie kwaśnym

UJEMNE SKUTKI ZAKWASZENIA GLEBY: wzmożone wymywanie składników pokarmowych z gleby, uwalnianie glinu do roztworu glebowego, który staje się toksyczny dla roślin, przechodzenie niektórych składników pokarmowych (fosfor, bor) w formy trudno przyswajalne, ograniczenie rozwoju wielu bakterii i promieniowców biorących udział w mineralizacji, pogorszenie struktury gruzełkowej, wzrost rozpuszczalnych metali ciężkich w glebie (kadm, ołów), rośliny mogą je pobierać.

DOKARMIANIE DOLISTNE (poza korzeniowe)uzupełniające nawożenie, w skrajnych przypadkach, liście stanowią największą masę drzewa, liście są pokryte kutikulą, która ogranicza pobieranie nawozów. Nawozy są pobierane przez spękania kutikuli. MECHANIZM POBIERANIA: dyfuzja, aktywny transport jonów. Dokarmianie to stosujemy, gdy składnik pokarmowy dostarczany do gleby ulega uwstecznieniu. Zbyt wysokie pH to składniki pokarmowe przechodzą w formy nieprzyswajalne dla roślin-Fe, Mn, B, Zn, Cu, Mg., ograniczenie aktywności korzeni, długotrwałe susze, niedostateczne napowietrzenie gleby np., gleby ciężkie, zlewne, przy objawach niedoboru danego składnika, gdy przyczyną niedoboru nie jest brak składników w glebie, lecz trudności jego przemieszczania do owoców(sól wapnia nie jest transportowany z liści do owoców), bor. Oszczędność nawozu- mniejsze zużycie nawozu przy dokarmianiu dolistnym niż doglebowym. Opryski nie powodują zanieczyszczenia powietrza i środowiska naturalnego

NAJLEPSZE EFEKTU DOKARMIANIA ROŚLIN pochmurne dni, temperatura powietrza 15-25 stopC, azot stosowanyw kilku opryskach- zwiększa to efektywność, przy stosowaniu Mg w okresach największego zapotrzebowania, zwłaszcza gleby nadmiernie zakwaszone, przy stosowaniu manganu, żelaza, boru na glebach zasadowych, występowanie suszy, długotrwałego ochłodzenia, utrudniającego pobieranie składników, dokarmianie w okresie największego zapotrzebowania na składniki pokarmowe

AZOT FORMA AMONOWA- MOCZNIK- powoduje najmniejsze uszkodzenia liści, -jesienią na2 tyg przed poadnięciem liści 40-50kg/ha, rozpuszczamy w gorącej wodzie, ogranicza występowanie parch na wiosnę, wiosną 5kg/ha, można dodać nawilżacz.

FOSFOR- jest go dużo w glebie, rzadko się spotyka niedobory. Odpowiada za choroby przechowalnicze, jeśli jest za mało fosforu w owocach (np.,oparzelizna powierzchniowa),

POTAS forma SIARCZAN POTASU, antagonista Ca i Mg

MAGNEZ- na niedobory cierpią młode rośliny, jest on wypłukiwany w głąb profilu glebowego, występuje ogołacanie się pędów- forma siarczan magnezu. Po kwitnieniu co 2 tyg pryskanie.

BOR- gleby są ubogie w ten składnik. Drzewa owocowe są podatne na niedobór boru. Deficyt tego składnika występuje na glebach lekkich, najlepiej jest pobierany na glebach kwaśnych i im wyższe pH, tym pobieranie go jest mniejsze. Duże zawartości próchnicy i wilgotności nie będzie problemu z tym składnikiem. Potrzebny jest przez cały czas. Decyduje o wzroście generatywnym (części kwiatu). Bor stosuje się powszechnie, aby zwiększyć plon owoców,. Jesienią 5kg/ha, 2-3 tyg przed opadnięciem liści, wiosną - faza różowego pąka, w pełni kwitnienia i po kwitnieniu stosujemy

ŻELAZO chlorozy żelazowe to choroba. Występują na glebach o wysokim pH-rędziny. Żelazo się uwstecznia , podajemy w formie zchelatyzowanej połączenie Fe z substancjami organicznymi. Opryski 3-4 razy po kwitnieniu

MANGAN- rzadko dokarmiamy

CYNK procesy generatywne, razem z borem często łączy się cynk i bor. Wszystkie nawozy muszą dobrze być rozpuszczone w wodzie, rośliny muszą być całe pokryte, woda z opryskiem musi być długo na liściu

STYMULATORY WZROSTU- zwiększają największe procesy decydujące o wzroście GEMA- zwiększa ilości komórek, TYTANIT- zawiera tytan, POLONUS- przywabia pszczoły

NAWADNIANIE-800-900mm rocznie, to zapotrzebowanie drzew na wodę, ZALEWOWE rzadko stosowane, dużo ilości wody, wymywa substancje z gleby, duże koszty. DESZCZOWANIE - zraszanie całej powierzchni uprawy, wady; duże ilości wody i instalacja jest potrzebna, choroby grzybowe mogą powstawać. KROPELKOWE najlepsze, najefektywniejsze, najmniejsze zużycie wody, największa dostępność wody . pod każdym rzędem drzew są doprowadzone przewody, emitery, które doprowadzają wodę z przewodów, emitery są doprowadzane pod względem gęstości nasadzenia. Z emiterów lub dozowników wycieka bardzo powoli woda, w ten sposób dostosowano wodę, jest najbardziej wykorzystywana przez rośliny(10lat).

1.Studnia, woda z rzek, stumień, jeziora, stawy, woda gruntowa płytka (do 5m głębokości),i głęboka (nie zawierają bakterii),2. pompa, 3. stacja filtrów (oczyszczona), filtry dobieramy po analizie wody, 4, dzielimy pole na sekcje, 5, rury rozprowadzające,6 wodomierze,7 zawór główny i zwrotny,8 studzienki spustowe,9 sterownie

PENSIPMETR bada dostępność wody w glebie za pomocą ciśnienia.

FERTYGACJA nawożenie w formie rozpuszczonych nawozów w wodzie oraz z nawadnianiem, nawozy są pobierane bardzo szybko, możemy korygować nawożenie podczas wegetacji, można zmieniać pH gleby. Do fertygacji stosujemy nawozy 100% rozpuszczające się w wodzie: saletra amonowa, wapniowa, potasowa, kwaśny fosforan potasu, siarczan magnezu, siarczan potasu, siarczan manganowy, kwas borowy, boraks, siarczan cynkowy, chelat żelazowy. Jest dużo nawozów uleprsonych pod względem fertygacji.od początku V rozpoczynamy do VIII, raz w tygodniu

DOZOWNIKI zwężka, proporcjonalne (bajpasy), elektroniczne.

KONSERWACJA INSTALACJI, spuszczenie wody ze wszystkich zastoisk, zawory zostawiamy półotwarte, przepłukiwanie kwasem azotowym(?) lub fosforowym( w czasie wegetacji 0,05-o,1%), kwas azotowy, fosforowy (koniec sezonu 1-2%), podchloryn sodu (zw organiczne)

FORMOWANIE I CIĘCIE KORON

PODZIAŁ DRZEW: karłowe, półkarłowe, silnie rosnące( rozmiary i wysokość korony zależy od podkładki)

Krzaczaste ( nie ma pnia lub jest niski do 30-40cm) nisko pienne (pień do 40-60cm), pół pienne( do 60-80cm) najlepsze do sadów towarowych, wysokopienne powyżej 100cm.

CIĘCIE I FORMOWANIE KORON

Podział drzew: *karłowe; *półkarłowe; *silnie rosnące{rozmiary i wysokość zależy od podkładki}*krzaczaste{nie ma pnia lub jego wysokość wynosi 30-40cm.}*nisko pienne(pień 40-60cm.)sady towarowe *półpienne (60-80cm.)sady towarowe; *pienne(80-100cm)wysokopienne(↑100cm.)

Cięcie polega na skracaniu lub wyrównaniu pędów. Pęd skrócony o ½ do 1/3 daje najsilniejsze przyrosty; Pęd przycięty lekko daje dużo drobnych przyrostów. Pęd przycięty bardzo silnie rozgałęzia się słabo.

Regularne cięcie ogranicza wzrost:

Wpływ cięcia na wejście młodych drzew w okres owocowania:

*aby drzewo weszło w okres owocowania potrzebne są pędy owoconośne; jabłonie (ziarnkowe) owocują na krótkopędach jednorocznych i wieloletnich; drzewa pestkowe owocowa na krótkopędach bukietowych i długopędach jednorocznych;

Silny wzrost pędów ziarnkowych opóźnia wejście w okres owocowania; zbyt intensywne cięcie po posadzeniu drzewek, które owocują na pędach krótkich (jabłonie, grusze) opóźnia ich wejście w okres owocowania. U pestkowych to nie przeszkadza.

*przyginanie pędów do położnie poziomego - pęd taki rośnie słabiej niż pęd skierowany do góry; słabiej rosnący pęd wydaje krótsze przyrosty i tam zawiązują się pąki kwiatowe- przyspiesza to wejście drzew w okres owocowania.

Narzędzia do cięcia: *sekatory jednoręczne(małe); *sekatory dwuręczne (duże); *piłki; * bez pałąka; * z pałąkiem;

Obchodzenie się z drzewkami po posadzeniu:

wiosną: tniemy gdy: drewka są niezbyt dobrej jakości( cienkie, niskie, nie rozgałęzione); wymęczone transportem( przesuszone, zmarznięte); słabe gleby, brak wilgoci;

cięcie jest konieczne: dla wiśni i brzoskwiń (pestkowe)

nie musimy ciąć: drzewek dobrej jakości, z dużą ilością rozgałęzień; gdy są jednopędowe, duże, grube, wysokie; dobre warunki glebowe: dobra kondycja drzewek.

Zalety nie cięcia po posadzeniu:

*pędy nie cięte nie rozgałęziają się intensywnie; szybko i obficie owocują; dużo krótkopędów; korony smukłe; nie wymagają cięcia prześwietlającego przez pierwsze 3 lata.

Nie cięcie polega na nie skracaniu przewodnika i pędów bocznych; usuwamy tylko te na samym dole tak aby uformować pień.

1) Cięcie bądź nie cięcie drzewek po posadzeniu;

2) Cięcie formujące odpowiedni kształt korony do 3 roku po posadzeniu;

a) wycinanie pędów chorych, krzaczastych, krzyżujących się przewodników

b) przyginanie pędów do położenia skośnego lub poziomego dla koron wrzecionowatych prawie naturalnych)

3) Cięcie w okresie owocowania po 3 roku (utrzymanie drzewka jeśli chodzi o wzrost; regulować owocowania;

a) cięcie prześwietlające ( rozrzedzanie, zwężanie korony, wycinanie wilków, pędów chorych)

b) odnawiające

c) odmładzające

d) letnie

Formowanie koron:

Korony dość małe

a) korona prawie naturalna- *jabłonie na podkładkach silnie rosnących i półkarłowych; *grusze na podkładkach silnie rosnących; *wiśnie, czereśnie, morele, brzoskwinie;

b) korona wrzecionowa- *jabłonie na podkładkach karłowych i półkarłowych; *grusze na pigwie; *śliwy, czereśnie, morele, brzoskwinie;

c) korona osiowa- *jabłonie na podkładkach karłowych i półkarłowych (określonych odmian owocujących na pędach 1, 2-3 letnich); *wiśnie (określone odmiany); * brzoskwinie

d) korona szpalerowa- *dla tych gatunków i podkładek jak korona prawie naturalna, stwarza możliwość gęstego posadzenia.

KORONA WRZECIONOWA- forma stożka, silny konar centralny (przewodnik) prowadzi się go do wysokości 2-3m. Konary odchodzące od przewodnika są cieńsze, odchodzą poziomo, pień 50-60cm.

Etapy formowania korony:

I rok- *drzewko przywiązane do palika; * wskazane jest przycięcie drzewka ale nie konieczne; *przyginanie pędów do poziomu; *wycinanie pędów zbyt nisko, pod kątem ostrym, konkurencyjnych z przewodnikiem;

II rok- *czynności jak w I roku; *jeśli gałęzie górne są dłuższe niż dolne- skracamy;

III rok- *usuwać pędy grubsze od przewodnika; * usuwać pędy wyrastające pionowo i zbyt licznie; *utrzymywać formę stożka (skracanie górnych pędów)

KORONA SZPALEROWA- dominuje w Europie, niezbyt często stosowana w Polsce, tworzy owocujące ściany, żywopłoty, ma kształt zbliżony do prostokąta, zalety: *drzewka na podkładkach możemy sadzić gęsto, przybliżyć rzędy; *zbiór owoców łatwy, owoce na wierzchołku; wysoka jakość owoców; wady: *pracochłonność przy formowaniu koron;

KORONA OSIOWA- nadaje się do wszystkich drzew owocowych, do półkarłowych i karłowych, nadaje się do odmian mniej silniej rosnących, element stały - przewodnik, nie ma konarów, ma pędy owocujące; zalety: *wymaga mało pracy, cięcie w 4 roku; *drzewka nie rozgałęzione; jabłoń, śliwa, grusza, czereśnia po posadzeniu nie tniemy; *wycina się tylko do 50 cm od ziemi. Owocuje w II roku, wtedy należy rozpocząć cięcie usuwamy pędy 3,4-letnie.

KORONA ROZPINANA przyjmuje różne kształty, drzewa posadzone na drucianych konstrukcjach, drzewa co ½ m. dwa konary, które są rozgałęzione, niskie drzewa, prawie nie posiadają pnia; zalety: *duża produktywność; *wysoka jakość owoców; wady: *duży koszt założenia sadu; *duża pracochłonność w formowaniu; *duża zdolność przy formowaniu.

TERMINY CIĘCIA DRZEW OWOCOWYCH

Tniemy systematycznie i corocznie

1. cięcie zimowe(przedwiośnie i wiosna, poł. II)

2. letnie (lipiec- wrzesień)

1. rozpoczynamy od drzew najbardziej wytrzymałych na mróz- jabłoni. Jeśli po cięciu temp spadnie do -20*C to drzewka przemarzną. Najlepiej rozpoczynać pod koniec lutego. Później grusze, śliwy, wiśnie, czereśnie. Cięcie to można przedłużyć w czasie nawet do po kwitnienia, im później tniemy, młode pędy są słabsze. Jeżeli drzewa rosną silnie, opóźnia się cięcie zimowe, drzewa te mają wtedy pędy słabsze, ale tylko przedłużamy do poł. VI; jeśli przedłużymy to owoce są słabsze i mniejsze.

2. Jabłonie i grusze 3,4 tyg. przed zbiorem owoców, celem cięcia jest usuwanie pędów tegorocznych zakrywających owoce, owoce są wtedy lepiej wybarwione, dociera do nich światło. Wycinamy silne pędy jednoroczne w górnej partii korony, wycinanie wilków na konarach, skracamy cześć pędów jednorocznych, położonych tuż przy owocach. Na jeden owoc musi przypadać 20-30liści, cięcie robimy w dzień niezbyt słoneczny; pestkowe (wiśnie) po zbiorze owoców, jest to cięcie prześwietlające usuwamy nadmiar pędów jednorocznych; czereśnie- można łagodnie ciąć prześwietlająco wiosną i po zbiorze owoców, odnawiamy, usuwamy pędy wieloletnie śliwy- cięcie prześwietlające a w czasie lata usuwanie pędów silnych.

WPŁYW CIĘCIA NA WIELKOŚC PLONU

• młode drzewa- cięcie zmniejsza plonowanie, dlatego tniemy bardzo ostrożnie;

• stare drzewa (6-8 letnie) wytwarzają za dużo pąków kwiatowych. Tniemy i usuwamy pędy, których jest za dużo. To zwiększa plon, tniemy silnie.

WPŁYW CIĘCIA NA JAKOŚC OWOCÓW:

• jest pozytywny

• cięciem odnawiamy krótkopędy

• owoce są większe

• dobrze wykolorowane

• skład mineralny, jest większa zawartość suchej masy, cukrów, owoce są bardziej tarde i jędrne.

WPŁYW CIĘCIA NA REGULARNOŚC OWOCOWANIA

• nieregularne owocowanie jest zauważalne u jabłoni i grusz

• coroczne cięcie przeciwdziała przemiennemu owocowaniu zwłaszcza u drzew starszych

WPŁYW CIĘCIA NA ZDROWOTNOŚĆ

• pozytywny wpływ: *pędy nie wyłamują się pod ciężarem owoców; *dłuższa żywotność (choroby); *korona jest rozluźniona, dobra ochrona, opryski się wszędzie dostają; *swobodny ruch powietrza; *dobre nawożenie; *nie rozwijają się choroby grzybowe (parch jabłoni, zgorzele kory); *pozbywamy się chorych konarów (cięcie sanitarne)

• negatywny wpływ: *większe zranienie po cięciu są podatne na infekcje grzybowe, rany należy zabezpieczać; *rany najbardziej podatne na infekcje są od jesieni przez zimę; *najmniej podatne na infekcje są rany po cięciu letnim; *rany po cięciu zabezpieczamy, smarujemy np.: Funabenem, można farbą emulsyjną z Topsinem lub miedzianem; *duże sady należy opryskać Funabenem; *pestkowe są najbardziej wrażliwe na infekcje;

WPŁYW CIĘCIA NA MROZOODPORNOŚĆ:

• nie tniemy pożną jesienią i zimą;

• drzewa cięte są bardziej wrażliwe na mróz niż nie cięte.

??CO Z GAŁĘZIAMI??

• zgarniamy i wywozimy

• rozdrabniamy i pozostawiamy w sadzie, grube wywozimy, zostawiamy drobne gałązki

METODY OGRANICZANIA WZROSTU DRZEW (regulowanie wzrostu drzew)

• powinna być równowaga pomiędzy wzrostem a plonowaniem, nie pożądany jest silny wzrost drzew, wtedy owocowanie jest słabsze. Drzewa powinny być niewielkich rozmiarów.

1. metody genetyczne

2. metody agrotechniczne

1. a) wybór odpowiedniej podkładki (karłowe); b)wybór odpowiedniej odmiany; c)wysokość okulizacji ( im wyższa okulizacja, tym silniej skamlające działanie podkładki, jabłonie 5-10 cm {niska} max 30cm{wysoka} 10 cm -pestkowe; jak wysoko okulizujemy to mogą przemarzać, gryzonie mogą obgryzać.

2. a) cięcie: *zimowe; *odnawiające; * po kwitnieniu, wyrywanie pędów latem, cięcie letnie przed zbiorami, przyginanie pędów, nacinanie pnia (starsze drzewa, nacina się pień ok. 20cm poniżej korony z 2 stron na 2-3cm- wyrasta mniej pędów i są one krótsze, ale owoce często drobnieją - tylko dla jabłoni)

*Cięcie korzeni ogranicza wzrost drzew od 20-50%, wiosną- kwiecień co roku powtarzać, głębokość 30cm, w odległości 50-70cm. od rzędu drzew. Po usunięciu korzeni drzewa wytwarzają więcej pąków kwiatowych, dlatego należy je potem przerzedzać.

*Opryskiwanie drzew retardantami ( Regalis; Paturyl)

*Smarownie ran po cięciu preparatami ograniczającymi wzrost (farba emulsyjna; Arbsal) ograniczają wyrastanie wilków wokół ran.

JAKOŚĆ OWOCÓW:

Oceniamy ją w oparciu o następujące cechy: *wygląd zewnętrzny (wielkość, kształt, kolor, defekty) *faktura (jędrność, soczystość, chrupkość) *posmak tj. smak i zapach (słodkość, kwaśność, aromat) *przydatność spożywcza (witaminy, sole mineralne, węglowodany) *bezpieczeństwo dla zdrowia (zanieczyszczenia chemiczne i metalami ciężkimi, toksyny grzybowe) *wartość przechowalnicza (odpowiedni skład mineralny owoców, zdrowotność)

Rumieniec- jabłka posiadające więcej cukrów są bardziej poszukiwane; jest spowodowany obecnością barwników (antocyjanów) w skorce. Rola różnych czynników w wybarwieniu się jabłek- światło, temp., nawożenie, cięcie.

Światło- jest niezbędne do biosyntezy antocyjanów 70-80% światła słonecznego jest potrzebna, zacienione owoce nie będą wykolorowane, barwa niebiesko- fioletowa i ultrafioletowa są najlepsze (tereny górzyste).

Temperatura- lepszemu wybarwieniu sprzyja niska temp. (dojrzewanie owoców) noce chłodne a dnie ciepłe- wtedy najlepiej.

Nawożenie- nadmierne nawożenie azotem przeciwdziała syntezie antocjanów, przeciwdziała wybarwieniu bor, wybarwieniu sprzyja fosfor.

METODZ CHRONY ROŚLIN SADOWNICZYCH PRZED PRZYMROZKAMI:

* pąki kwiatowe, kwiaty, wiązki owoców są wtedy uszkadzane;

* przymrozki łagodne -2*C (koniec IV-V-VI)

* przymrozki umiarkowane -2; -4*C

* przymrozki silne (↓-4*C)

* przymrozki radiacyjne (wypromieniowywanie ciepła nocą do atmosfery z powierzchni gleby, przy bezwietrznej pogodzie, bezchmurne niebo)

* adiakcyjne (napływ zimnego powietrza wraz z wiatrem)

Na samym początku w fazie nabrzmiewania pąków, rośliny są najbardziej odporne na przymrozki (-11; -17*C) faza kwitnienia (-3; -4,5*C)

Drzewa ziarnkowe- jeśli 10% kwiatów przekształci się w owoce to plon jest dobry;

W pestkowych 30%.

Dlatego przymrozki są bardziej niekorzystne dla pestkowych.

Zimą jest spoczynek drzewa, jego części są odporne na mróz i ulegają małym uszkodzeniom, wiosna komórki się uwalniają, sok komórkowy jest rozcieńczony - drzewo łatwiej przemarza.

Części generatywne ( słupek, zalążnia,) gdy przemarznie jest groźne. Gdy są ciemne tzn że są przemarznięte.

METODY OCHRONY PRZED PRZYMROZKAMI:

• przykrywanie roślin (utrudnienie wyparowywania ciepła) w dużych sadach się to nie sprawdza.

• zmętnienie powietrza, zadymianie, spala się w sadzie trawę wydziela się dym, zagęszcza powietrze, tworzy pokrywę)

• deszczowanie drzew (zraszanie wodą)

• mieszanie powietrza nad sadem (wiatraki, wiatromaszyny)

• ogrzewanie sadu (piecyki i spalanie)

• opryskiwanie drzew bioregulatorami.

Zadymianie- skuteczność jest największa gdy: *przymrozek jest umiarkowany; *nie ma wiatru lub jest slaby; *wilgotność powietrza >70%

Ograniczenia zadymiania- *duża zależność od pogody; *zakaz zadymiania w sąsiedztwie dróg transportowych i lotnisk; *skuteczny na sadach o dużej powierzchni (duża ruchliwość dymu); *duże kłopoty ze znalezieniem materiałów, które na zagrażają środowisku.

Deszczowanie drzew- pokrywanie drzew (kwiatów) wodą w czasie przymrozku za pomocą zraszaczy obrotowych (dobra metoda) zraszacze montuje się nad koroną drzew, cały czas są zraszane przez okres przymrozku, woda zamarza i wydziela ciepło, wadą jest to iż woda musi być podawana non stop.

Biostymulatory- Gemar; Asah SL; Plomtakur; Help; poprawienie jakości owoców, reguluje uszkodzenia mrozowe, dobrze jest stosować nawozy wieloskładnikowe po wiosennych przymrozkach.

ROLA WAPNIA DLA JAKOŚCI PRZECHOWALNICZEJ JABŁEK I GRUSZEK:

*niedobór wapnia w owocach powoduje ich podatność na choroby przechowalnicze (gorzka plamistość podskórna, zbrunatnienie przygniezdne) krócej się przechowują; *wapń wchodzi w skład ścian komórkowych, spaja je; *gdy ilość wapnia jest odpowiednia to owoce są jędrne, tkanki są ścisłe; jeżeli jest go za mało oddychanie jest przyspieszone- okres przechowywania krótszy, szybsze starzenie.

Optimum Ca (wapnia) 300-400mg/ kg suchej masy.

Do owoców wapń jest transportowany w fazie początkowego wzrostu i rozwoju. Im więcej w tej fazie dotrze tym lepiej. Istnieje też konkurencja liście i pędy łatwiej przechwytują wapń niż owoce.

UTRUDNIANIE POBIERANIA WAPNIA Z GLEBY:

odczyn pH ↓5 -utrudnienia; *wysokie nawożenie azotem w formie NH₄; Wysokie nawożenie Mg; *susza; *chłodny okres wegetacji; *mocne cięcie zimowe drzew; *mała liczba nasion w owocu (w nasionach są auksyny, im więcej nasion tym więcej auksyn a one przyciągają wapń) liczba nasion w owocu zależy od ilości pszczół.

POZAKORZENIOWE (DOOWOCOWE) NAWOŻENIE WAPNIEM:

1) sposób; 2) terminy; 3) dawka; 4) rodzaje nawozów; 5) od czego zależy liczba oprysków; 6) czynniki wpływające na skuteczność nawożenia; ↓25 K: Ca w owocach

1) opryskiwanie drzew roztworami; 2) od połowy VI co 2 tyg. koniec 2-3 tyg. przed zbiorem (max 7 min 3)

3)

Termin	CaCl2 i Ca(No3)2 kg/ha
2 poł VI	3
pocz. VII	3-4
poł. VII	4-5
pocz. VIII	4-5
pocz. IX	6-7
poł. IX	7-8
koniec IX	7-8

4) chlorek wapnia- uszkadza skórki owoców, gdy jest go za dużo; może być zanieczyszczony metalami ciężkimi); *saletra wapniowa; *Fruton (chlorek wapnia ulepszony) Chlorku wapnia nie łączymy z fungicydami, Fruton nie ma domieszek, nie powoduje owrzodzeń, ma odpowiednie pH (obojętne) możemy łączyć z fungicydami - drogi. *saletra wapniowa- w początkowym okresie dawki niższe bo: -łatwiejsze i głębsze wnikanie jonów wapnia do młodych zawiązków; -wrażliwość młodych zawiązków na poparzenia w przypadku stosowania nawozów zawierających chlor (chlorek wapnia);* inne nawozy wapniowe: -Wuxal Calcium, Stopit, Calcisal, Fruton; *Potas- wysoka zawartość nie sprzyja dobremu przechowywaniu. Łatwo przenika do owoców i liści, nie należy nim dużo nawozić,

5) liczba oprysków zależy od: *odmiany (podatność na choroby, pora zbioru); *obfitość plonowania (mniejszy plon więcej oprysków); *planowanego czasu przechowywania owoców.

6) skuteczność: *luźne korony drzew (oprysk musi pokryć zawiązki); *oprysk równomierny; *optymalne warunki pogodowe w czasie oprysku (temp. ↓25*C; bezwietrznie)

WARUNKI POGODOWE WPŁYWAJĄCE NA PRZECHOWYWANIE SIĘ JABŁEK I GRUSZEK.

• wysoka temperatura w okresie kwitnienia (opt. 10-15*C), okres kwitnienia jest krótki, niedostateczne zapylenie i zapłodnienie kwiatów, mniejsza liczba nasion w owocach (mniej auksyn), mniej wapnia w owocach- podatność na choroby.

• przymrozki wiosenne- opad sporej części kwiatów i zawiązków, mało owoców na drzewach, silny wzrost wegetacyjny pędów i odciąganie Ca owocom, spękania na owocach, ordzawienia po przymrozkach- infekcje grzybowe.

• wysoka temperatura w początkowym (V- VI) i końcowym (przed zbiorem) stadium rozwoju obniża jędrność owoców, większa podatność na choroby;

• długo trwająca susza- obniża jędrność owoców

• obfite opady w II poł. okresu wegetacji (od końca VII) wyrastanie dużych owoców ze słabą kutikulą- owoce podatne na infekcje grzybowe

• większo opady po długo trwającej suszy- zwiększają turgor miąższu co przyczynia się do powstawania drobnych spękań przy przetchlinkach- infekcje grzybowe;

• gradobicie- owoce nie przydatne do przechowywania

• wielkość owoców- co ma wpływ: *jabłka 7,5-8,5 cm; * przerzedzanie zawiązków; * optymalne nawożenie (azot nie przenawozić); *podkładka; *cięcie; *woda- nawadnianie;

Norma handlowa dla jabłek i gruszek- norma podzielona jest na 6 zasadniczych części; *określenie produktu; *postanowienia o jakości; *postanowienia sortowaniu wg. wielkości; *postanowienia o tolerancji; * postanowienia o pakowaniu i *znakowaniu;

Podział na klasy jakości: 1- extra klasa; najwyższa jakość, kształt, wielkość, barwa typowa dla danej odmiany, brak uszkodzeń szypułki, bez wad; 2- klasa 1- dobra jakość, cechy charakterystyczne dla danej odmiany, lekkie wady kształtu, lekkie wady barwy, szypułka lekko uszkodzona, miąższ całkowicie zdrowy. 3- klasa 2- jabłka i gruszki nie odpowiadające wymaganiom wyższych klas, ale spełniające minimalne wymogi, dopuszcza się wady kształtu, rozwoju i barwy, pod warunkiem że owoce zachowują istotne cechy co do jakości, trwałości, wyglądu, dopuszcza się brak szypułki jeśli skórka jest nie uszkodzona, miąższ bez większych wad.

PODZIAŁ JABŁEK WEDŁUG BARWY:

Grupa A: odmiany o zabarwieniu czerwonym, klasa extra co najmniej ¾ powierzchni owocu z rumieńcem, klasa 1- co najmniej ½ owocu z rumieńcem; klasa 2- co najmniej ¼ powierzchni owocu z rumieńcem;

Grupa B: odmiany o zróżnicowanej intensywności zabarwienia,

Grupa C: odmiany prążkowane, lekko zabarwione: klasa extra 1/3 powierzchni powinna mieć prążkowane zabarwienie; klasa 1- co najmniej 1/10;

Grupa D: inne odmiany

ORDZAWIENIE SKÓRKI:

1. dla odmian u których ordzawienie jest cechą genetyczną (Koksa Pomarańczowa, Boskoop) nie jest ono uważane za wadę, jeśli wygląd owocu jest charakterystyczny dla odmiany;

2. dla innych odmian dopuszcza się ordzawienie w następujących granicach:

1. plamy jasnobrązowe *klasa extra- nie przekraczające zagłębienia szypułkowego, nie szorstkie, klasa 1- może lekko przekraczać zagłębienie szypułkowe, kielichowe, nie szorstkie; klasa 2- jak w klasie 1 ale mogą być szorstkie;

2. ordzawienie w postaci delikatnej siatki; klasa extra i 1- nieliczne, odosobnione ślady przebarwień, nie wpływające na ogólny wygląd owoców; klasa 2- maksymalna dopuszczalna powierzchnia owocu 1/2 .

3. ordzawienia intensywne

POSTANOWIENIA O PAKOWANIU:

* Jednolitość- w opakowaniu powinny być jednolite; tj. tej samej wielkości, jakości oraz o wyrównanym stopniu dojrzałości;

* Pakowanie- musi chronić owoce przed uszkodzeniami, materiały służące do wykładania wnętrza opakowań powinny być nowe, czyste i mogą powodować uszkodzeń owoców.

* Użycie materiałów z papieru jest dozwolone, nadruk lub etykieta zostaną wykonane nietoksycznym tuszem lub klejem.

* Opakowania nie mogą zawierać zanieczyszczeń obcych.

* Owoce w klasie extra powinny być pakowane warstwami

POSTANOWIENIA O ZNAKOWANIU:

Na każdym opakowaniu ( dotyczy owoców przygotowanych na export) należy umieścić następującą informacje, zgromadzone na tej samej stronie, naniesione w sposób czytelny i trwały: a) cechy identyfikacyjne, pakujący lub wysyłający, nazwa i adres, zaakceptowany znak firmy; b) nazwa produktu (jabłka) nazwa odmiany dla owoców klasy extra i 1; c) pochodzenie produktu, kraj; d) charakterystyka jakości handlowej, klasa, wielkości i liczba sztuk w opakowaniu, znak urzędowej kontroli jakości.

CECHY JAKOŚCI STANOWIĄCE WARTOŚĆ KONSUMPCYJNĄ:

*smak; * aromat; *zawartość suchej masy; *jędrność; *bezpieczeństwo zdrowotne;

SMAK- słodkość, kwaśność, zależy od zawartości cukrów (8-16%) glukoza i fruktoza, sacharoza w niewielkich ilościach; zależy od zawartości cukrów i kwasów. Kwasy organiczne, kwas jabłkowy i cytrynowy mają bardzo duże znaczenie dietetyczne, mają działanie alkalizujące.

AROMAT- decyduje zawartość olejków eterycznych do zawartość suchej masy

SUCHA MASA- po odparowaniu witaminy, cukry, kwasy, błonnik, składniki mineralne (K, P, Ca, Mg)

JĘDRNOŚĆ- jest to cecha tekstury, wyrażająca opór materiału wobec deformacji, mierzy się ją w momencie przechowywania, w momencie obrotu handlowego, aby zebrać w odpowiednim momencie, dojrzałość konsumpcyjna 5-6 kg/cm^2; Jędrność obniża się w miarę dojrzewania, i zależy od przechowywania w odpowiednio niskiej temp, obniżeniu jędrności sprzyja zbyt wysokie nawożenie azotem; wysokiej jędrności sprzyja wapń, zbyt dużo wody nie wpływa korzystnie na jędrność.

BEZPIECZEŃSTWO ZDROWOTNE- wolne od zanieczyszczeń- metali ciężkich, pestycydów, nie mogą być skażone biologicznie; metale ciężkie są bardzo szkodliwe- jeżeli znajdują się w glebie powyżej normy naturalnej wtedy może dojść do ich występowania w owocach.

Metal	Zawartość w glebie mg/kg
	Naturalna	Podwyższona
Kadm	0.3-0.5	1-3
Ołów	30-70	70-200
Cynk	50-70	100-300
Nikiel	10-50	30-75
Miedź	15-40	30-70

Największym źródłem podwyższonej ilości metali ciężkich w glebie są nawozy azotowe, fosforowe, wapno magnezowe, chlorek wapnia, nawozy organiczne i opady miejskie. Dla zdrowia człowieka największe zagrożenie stanowi kadm. Maliny i truskawki jest najłatwiej zakazić kadmem, jabłka rzadziej. Najłatwiej się przemieszcza z korzeni do pędów i liści. Kadm jest pobierany w większych ilościach w środowisku kwaśnym, dlatego należy badać pH gleby i stosować wapnowanie.

CECHY JAKOŚCI ZALEŻĄ OD:

* odmiany (cechy genetyczne) * warunków pogodowych ( dużo ciepła w okresie wzrostu owoców gwarantuje dużo cukrów) *warunków uprawy (zbyt wysokie nawożenie azotem obniża zawartość cukrów; za dużo wody powoduje obniżenie zawartości cukru)- przerzedzanie zawiązków.

BIOSTYMULATORY (PREPARATY NATURALNE) WYKORZYSTYWANE DO POPRAWY JAKOŚCI OWOCÓW:

* Asahi SL- substancją czynną są sole sodowe i paranitrofenole, zwiększa działanie auksyn w roślinie; działanie szybsza synteza białek, enzymów, cukrów, lipidów oraz szybsze ich przemieszczanie. Polecany do regeneracji np. po uszkodzeniach mrozowych, poprawia zawiązywanie owoców, plonowanie, zwiększa zawartość cukrów i Wit. C. opryski od wczesnej wiosny kilkakrotnie co 2-3 tyg do końca kwitnienie.

* Tytanit- zawiera tytan, wykazuje właściwości biostymulatora, działanie: nasila procesy fotosyntezy i pobierania składników, zwiększa liczbę nasion, zwiększa wielkość owoców polepsza jędrność, zwiększa ilość cukrów; stosowanie tuż przed kwitnieniem i po kwitnieniu.

* Pollinus- przywabia pszczoły i inne owady zapylające, zwiększa wzrost plonu, lepszy smak owoców, dobrze wykształcone nasiona, lepsze przechowywanie.

* Goemar- płynny nawóz organiczno - mineralny, oparty na koncentracie z alg morskich z dodatkiem N, Mg, Br, wspomaga podziały komórkowe, dzięki czemu uzyskujemy większą liczbę młodych komórek. Wpływa to na zwiększoną syntezę palianun- substancji odpowiedzialnych za odpowiedni rozwój kwiatów, kwitnienie, zawiązywanie owoców; stosowanie: przed kwitnieniem, w pełni kwitnienia, tuż po kwitnieniu; efekt większe owoce, zwiększony plon.

WPŁYW CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA JAKOŚĆ OWOCÓW:

1. Wybór odpowiedniego stanowiska, w odniesieniu do podkładki, w odniesieniu do odmiany

2. Dobór podkładki do odmiany

3. Gęstość sadzenia (rozstawa)

4. Formy koron (stożek, osiowa)

5. Termin ciecia drzew

6. Nawożenie mineralne (doowocowe Ca w IV, poł VII co 2-3 tyg, nie przenawozić azotem i potasem)

7. Przerzedzanie zawiązków (wpływ na wielkość, wybarwienie, dobre plonowanie)

8. Ochrona przed chorobami i szkodnikami.

CERTYFIKACJA I SYSTEMY CERTYFIKACJI OWOCÓW:

Dokument o charakterze normy służący międzynarodowej certyfikacji Eurepgap (skrót od angielskich słów) 1997 r został opracowany; jest on korzystny dla handlowców, dla supermarketów; posiadanie tego certyfikatu gwarantuje identyfikowalność owocu, jest możliwe prześledzenie całego procesu produkcji, producent musi prowadzić szczegółowe notatki. Jest 189 wymogów, z nich minimum 38 musi być spełnione w 100% a pozostałe w 95%. Założenia: * spełnienie wymogów odnośnie bezpieczeństwa zdrowotnego owoców. W gospodarstwie musi być prowadzony HACCP( analiza zagrożeń i krytyczne produkty kontroli)

INTERGOWANA PRODUKCJA OWOCÓW (IPO) :

Proekologiczny nowoczesny system produkcji owoców, powinna ona spełniać następujące wymogi: *ekonomiczny- produkcja opłacalna dla sadownika, owoce b. dobrej jakości ładne, smaczne; *toksykologiczny- w owocach nie może być przekroczona dopuszczalna zawartość niepożądanych substancji chemicznych tj. pozostałości pestycydów, metali ciężkich; * ekologiczny- w toku produkcji musi być uwzględniona i przestrzegana ochrona środowiska naturalnego.

Podstaw opracowania wytycznych IPO w Europie był dokument.

GNERALNE ZASADY IPO:

wybór właściwego stanowiska pod sad; *produkcja wg danej technologii musi być prowadzona na całej powierzchni danej uprawy; *drzewa w sadzie muszą być wolne od chorób wirusowych i innych; *w ochronie sadu preferowane są metody biologiczne, agrotechniczne i mechaniczne nad chemicznymi; *w sadzie dozwolone jest stosowanie tylko tych środków ochrony roślin i regulatorów wzrostu, które dopuszczono w wytycznych IPO; *nawożenie sadów zgodne z wytycznymi IPO; * analiza owoców na zawartość niepożądanych substancji; *prowadzenie notatnika zabiegów chemicznych.

Wymagania IPO w dziedzinie zakładania i prowadzenia sadu.

1. Planowanie i zakładanie uprawy sadowniczej: *rola użytków ekologicznych w uprawie integralnej (sad częścią naturalnego krajobrazu); * wybór stanowiska; *właściwy dobór odmian w aspekcie odporności na patogeny (Elsie, Gloster, Idared, Ligol, Szampion, Delikates- polecane.)dobór podkładek do stanowiska; *obsadzenie obrzeży plantacji jako element ograniczający przenikanie zanieczyszczeń; *przygotowanie gleby pod założenie uprawy sadowniczych (analiza gleby, odchwaszczenie- Roundap, Chwastox); *system sadzenia (jednorzędowy) niezbyt duże zagęszczenie- umiarkowane.

2. Prowadzenie sadu: *sposoby cięcia i formowania koron (cięcie zimowe nie może być zbyt intensywne bo później wyrasta zbyt dużo wilków) *regulowanie wzrostu i owocowania (tylko preparaty do przerzedzania zawiązków); *nawożenie;

3. Pielęgnacja gleby w sadzie (rzędy i międzyrzędzia) *mechaniczne metody zwalczania chwastów; *ściółkowanie; *herbicydy (tylko te które się rozkładają i nie zalegają) substancja czynna glifosat np. Roundap) powinny być stosowane 4 tygodnie przed zbiorem owoców.

Integrowana ochrona sadów polega na łączeniu różnych metod ochrony:

• agrotechnicznej (nie pogarszać i nie obniżać naturalnej odporności roślin na choroby i szkodniki) właściwa lokalizacja sadu, unikanie nadmiernego nawożenia azotem)

• mechanicznej (w czasie wiosennego cięcia drzew zbieranie i niszczenie złóż jaj szkodników, wycinanie, odkażanie ran na pniach i gałęziach, wycinanie pędów z objawami mączniaka)

• biologicznej ( zasiedlanie sadów drapieżnikami pożytecznymi, ochrona organizmów pożytecznych, zawieszanie w sadzie skrzynek lęgowych z płatkami niszczącymi szkodniki - skorki)

• chemicznej ( stosujemy po przekroczeniu progu ekologicznego zagrożenia, stosujemy tylko te pestycydy, które są dopuszczone w IPO, są to preparaty selektywne bądź częściowo selektywne dla owadów pożytecznych)

LUSTRACJA- oglądanie drzew w różnych fazach rozwoju. W I okresie wegetacji co tydzień, w II okresie co 2 tygodnie. Przeglądamy liście, pędy, owoce, pąki, konary. Potrzeba jest lupa z 8 krotnym powiększeniem, płachta entomologiczna, pałka do strącania owadów na płachtę. Owady pożyteczne- biedronki, złotooki, skorki, pająki. Ministacja meteorologiczna- dobrze jak jest w sadzie, pułapki feromonowi, lepowe, binokular też jest potrzebny.

Fazy rozwojowe: * okres bezlistny; * nabrzmiewanie pąków; * pękanie pąków; * zielony pąk kwiatowy; *różowy pąk kwiatowy; *pełnia kwitnienia; *zawiązki; *wzrost zawiązków; *wzrost owoców.

Walka biologiczna z pędrakami:

Poprzez drapieżniki pożyteczne- dobroczynek guszowiec- wprowadzamy go do sadu w okresie wegetacji, niszczy też szpeciele. Rozprowadzamy go w sadzie np. poprzez opaski, on schodzi na zimowanie a wiosną go wyciągamy. Dobrze jest abyopasek nie pozostawiać w sadzie na zimę. Umieszczamy je w pojemnikach w wiaderkach z dużą wilgotnością (50 szt dobroczynka na 100 liści) głównym przędziorkiem jest owocowiec, zimują jaja, szukamy ich na spodniej stronie liści. Do lustracji drzewa wybiera się losowo.

Miodówka jabłoniowa- larwy żerują na pąkach liściowych i kwiatowych. Pąki zasychają, w sadzie obserwujemy to po kwitnieniu. Larwy też sklejają pąki i wydzielają lepką wydzielinę. Lustracja polega na przeglądaniu pąków, przeprowadzamy ją przed kwitnieniem (pękanie pąków lub ukazywanie się pierwszych liści) Zwalczamy je w fazie larwy. Miodówka jabłoniowa ma wielu wrogów naturalnych (skorki, pająki)

Mszyce- wróg naturalny: biedronka, skorki, ptaki;

Mszyca jabłoniowa ( zielona, syfony czarne, żeruje na młodych pędach i liściach)

Mszyca jabłoniowo- babkowa (najgroźniejsza, różowa, żeruje na pędach, zawiązkach owoców)

Mszyca jabłoniowo- zbożowa (zielona jasna, syfony zielone, najmniej groźna, żeruje tylko 1 pokolenie na jabłoni)

Bawełnica korówka -żeruje na pędach, konarach, pniach, korzeniach- wysysa soki powoduje deformacje, nie występuje zbyt często. Naturalny wróg to osiec korówkowy.

LUSTRACJE:

Mszyce- ukazywanie się pierwszych liści, zielony pąk (przed kwitnieniem)

Bawełnica korówka- mszyca jabłoniowo- babkowa, mszyca jabłoniowa- po kwitnieniu.

Preparaty chemiczne do zwalczania:

Miodówka- Rimon; Mszyce- Pirimon, Mospilan, Calypso

Zwójki- bardzo groźne motyle, ich gąsienice mogą żerować przez cały sezon wegetacji. Szkody na owocach. a) różóweczka; b) rdzaweczka; Ważną role w lustracji w orientacji odgrywają pułapki feromonowe, tam się wyłapuje motyle. Szkody * wgryzy na owocach, dość płytkie. Fazy występowania gąsienic zwójek: *pękanie pąków; *zielonego pąka {zimujące gąsienice}* faza różowego pąka (wylęg z jaj zimowych) wszystkie żerują do VI; . *2-3 tyg po wystąpieniu max wylot motyli (od poł. VI- IX) żerowanie na liściach i owocach; Lustracje: *piędziki przedzimek; *zwójki {faza zielonego i różowego pąka; zwalczanie: f. zielonego lub różowego pąka, następne terminy po upływie 2-3 tyg od wystąpienia max w odłowach motyli w pułapkach feromonowych preparaty: Rimon; Insegar; Dimilin; Steward; Mospilan.

Owocówka jabłkóweczka- żeruje na owocach wgryzy aż do gniazda nasiennego. Lustracja: okres zbiorów ( początek VI i dalej co 1-2 tyg. Do końca VIII ). Przejrzeć 100 owoców.

Zwalczanie: pierwsze opryskiwanie w okresie masowego lotu motyli lub składanie jaj lub wylęgu pierwszych gąsienic. Do ustalenia prawidłowego terminu konieczne jest notowanie temp. I obserwacja odlotu motyli do pułapek feromonowych. Preparaty: Nomolt; Rimon; Steward; Mospilan

Owocnica jabłkowa- larwy niszczą zawiązki, które opadają. Stosuje się tu białe pułapki lepowe. Zawieszamy je w fazie różowego pąka. Pułapki sprawdzamy co 2-3 dni do końca kwietnia. Preparaty: Mospilan; Aktara; Calypso

Ochrona przed mączniakiem jabłoni-*wycinanie pędów z mączniakiem * lustracje.

Sad ekologiczny - produkcja metodami konwencjonalnymi * proekologicznymi

* ekologicznymi. Produkcja ekologiczna- jest to system uzyskania produktu, w którym zastosowano w możliwie największym stopniu naturalne metody produkcji, nienapuszające równowagi przyrodniczej. Na opakowaniu ekologicznym jest etykietka z:

* napisem- „przedmiot rolnictwa ekologicznego” * nazwą producenta * nr certyfikatu

* nazwą jednostki przyznającej certyfikat * nr producenta.

Żywność ekologiczna nie może być skażona nawozami sztucznymi, środkami chemicznymi, hormonami, antybiotykami, nie może być modyfikowana genetycznie.

Sad ekologiczny: *nakłady- wyższe *plon- niższy

Sad zwykły: *nakłady- niższe *plon- wyższy

Owoce cytrusowe: - nie ulegają zgniataniu przy transporcie; - nie ma cięcia; - nie ma przerzedzania zawiązków; -nie przejrzewają na drzewie(klimakteryczne); - są cały rok;

- owocują obficie

Owoce klimakteryczne: jabłka, morele, gruszki, brzoskwinie, śliwki, pomidory, banany

Owoce nieklimakteryczne: maliny, truskawki, wiśnie, czereśnie, winogrona, pomarańcze, cytryny - gniją lub usychają na drzewie; nie przejrzewają.

2

1

---