Zaburzenia płodności u samic

Zaburzenia płodności u krowy

Zaburzenia cyklu rujowego i czynności jajników

1. Brak rui / anoestrus/

a. brak cyklicznej aktywności jajników

- fizjologiczny / za młode jałówki, w czasie ciąży, w okresie poporodowym, bardzo stare zwierzęta/

- patologiczny

- afunkcja jajników

- cysty jajnikowe

- nieprawidłowe ciałko żółte /przetrwałe/

- brak lub niedorozwój jajników u jałówek

- nowotwory jajników

- zapalenie jajników

b. cicha ruja/ suboestrus/

2. „ powtarzanie rui” w regularnych odstępach 18-21 dni /pomimo wcześniejszego krycia lub inseminacji/

1. brak owulacji na tle zarastania pęcherzyków

2. opóźniona owulacja

3. przewlekły nieżyt błony śluzowej macicy

4. wczesne obumieranie zarodków - przed 14 dniem

5. zła jakość nasienia lub technika wykonywania zabiegu.

1. „ powtarzanie rui” w skróconych odstępach krótszych niż 18 dni

1. fizjologicznie pierwsze cykle po porodzie

2. obecność torbieli jajnikowych - nimfomania

3. niedokładne rozpoznanie rui

1. „ powtarzanie rui przy dłuższych odstępach / interwałach/ > 24 dni

a. brak wykrycia rui lub niedokładna ocena rui

b. obumarcie zarodków.

Brak rui / anoestrus/

1. Brak lub niedorozwój jajników / jałówka dojrzałóść płciową osiąga w 9 m-cu, patologia gdy nie ma rui do 18 m-ca/

Na tle niedorozwoju jajników / infantylizm/ lub ciąża bliźniacza rozdzielnopłciowa / frymartynizm/

2. Ciałko żółte rzekomociążowe / zamarły płód w macicy, zapalenie macicy/

3. Afunkcja jajników

u jałówek / 9-12 m-cy pozornie dojrzałe płciowo- jajniki małe, gładkie, ziarno grochu, zbite i twarde/

u krów po porodzie ruja powinna wystąpić do 60 dnia po porodzie

/ niedobór energii - konkurencja mleczności i płodności

opóźniona inwolucja macicy

złe żywienie jakościowe i ilościowe jałówek

zima/wiosna niedobory żywieniowe

system uwiązowy

ssące cielę

4. Nowotwory jajników - raczej rzadko

5. Zapalenie jajników- jako powikłanie zapalenia macicy

Cicha ruja/ suboestrus/

Cicha ruja to stan kiedy nie obserwuje się zewnetrznych objawów rui i w zachowaniu zwierzęcia przy przebiegającym cyklu na jajniku.

Główne przyczyny to czynniki żywieniowe:

deficyt energii

niedobór wit A, karotenów

brak składników mineralnych i mikroelementów

nadmiar w paszy surowego białka

niedobór włókna surowego

zła struktura paszy

niewłaściwe utrzymanie zwierzat

Zaburzenia w owulacji

1. Opóźniona owulacja / owulacja po kilku dniach po rui/

endogenne / niskie poziomy hormonów przysadki LH lub estrogenów/

egzogenne/ żywieniowe- energia, karoteny, Mn lub bolesny zabieg inseminacyjny/

Pomocna jest reinseminacja!

2. Zarastanie pęcherzyków / zaburzenia w wydzielaniu FSH i LH/

warunki srodowiskowe i żywieniowe, wysoka wydajność mleczna

3. Torbiele/ cysty/ jajnikowe

1. - pęcherzykowe

- pęcherzykowo-luteinowe

- ciałka żółtego

Cysty pęcherzykowe przeważnie daja brak rui lub ruję nieregularną , rzadko nimfomanię ; cienkościenne ponad 2,5 cm średnicy.

Cysty pęcherzykowo-luteinowe, grubsza ściana; brak rui; w środku płyn zawierający progesteron.

Cysty ciałka żółtego - grubościenne , ciałko żółte z jamka, brak rui.

Zaburzenia płodności u lochy.

Podaje się , że najczęstsza przyczyną zaburzeń płodności u loch są błędy organizacyjne związane z doborem i odchowem loszek, zagęszczenia, stresu, błędów popełnianych podczas krycia lub inseminacji, przedłużony okres laktacyjny i odsadzania, nieodpowiednie żywienie w czasie laktacji i po odsadzeniu.

Klinicznie zaburzenia płodności :

Brak rui

U loszek

niedorozwój jajników i narzadu rozrodczego

1. anomalie rozwojowe / obojnactwo/

1. rasa / czystorasowe później niż w 8 m-cu/

1. żywienie / przekarmienie loszek, słabo energetyczna i białkowa pasza, niedobór metioniny, lizyny, wit B12/

nadmierne zagęszczenie lub przebywanie w pojedynczych kojcach

niewłasciwy mikroklimat chlewni

U loch po odsadzeniu:

wyczerpanie laktacyjne i znaczna utrata wagi ciała

słabe żywienie/ niedobór białka, niedobory witamin i soli mineralnych/

schorzenia pasożytnicze / osłabienie/

chroniczne schorzenia infekcyjne, kulawizny, zapalenia macicy

Zalecane jest odpowiednie żywienie w czasie ciąży i laktacji . Głodzenie w dniu odsadzania prosiąt , dodatkowy czynnik stresowy np. przegrupowanie , ale nieliczne grupy a następnie obfite żywienie / flushing/. Dobry efekt daje „ paradujący” korytarzem knur.

Cicha ruja

Związana z owulowaniem niewielkiej ilości pęcherzyków - niski poziom estrogenów.

Niedoczynność jajników

1. Cysty jajnikowe

1. Przewlekle chore i wyniszczone zwierzeta

Powtarzanie rui

Na początku należy wykluczyć przyczyny ze strony knura / nawet 60%/ przy kryciu naturalnym, warunki środowiskowe i błędy żywieniowe, uwarunkowania genetyczne, błędy popełnione podczas zabiegu inseminacji.

Ważne jest określenie właściwego momentu krycia przy rui trawajacej średnio 36-60 godzin w tym u loszek krócej. Do owulacji dochodzi w 30-40 godzinę od początku rui, a komórka jajowa ma optymalny czas zapłodnienia 4-6 godzin i plemniki 24 godziny.

Należy pamiętać że ruja u lochy po odsadzeniu trwa różnie czasowo w zależności od czasu wystąpienia np. do 5 dnia trwa 3-4 dni , a 7 dnie trwa 36 godzin.

Przyczyny ze strony samicy

zapalenie błony śluzowej macicy/ np. zespół MMA/

`torbielowatość jajników

Wczesna zamieralność zarodków/ do 30 dnia ciąży/

żywieniowe / niedobów witamin, selenu/

stres / mokroklimat , zagęszczenie, przegrzanie/

zatrucia środkami ochrony roślin, mykotoksynami

choroby wirusowe np. parvowiroza, enterowirusy SMEDI

Ruja nieregularna / 3-4 tygodniowe odstępy/

niedobory żywieniowe

cysty jajnikowe

inne schorzenia np. ukł. oddechowego

wczesne obumieranie zarodków

Ruja przedłużona lub ciągła

fitoestrogeny w paszy

mykotoksyny /zearalanon grzyba Fusarium/

ronienia

choroby zakaźne PRRS, parvowiroza, ch. Aujeszkyego., leptospiroza, bruceloza

Zaburzenia płodności u klaczy

Niedorozwój jajników

~ wada genetyczna / aberacja chromosomalna/

~ Zanik jajników

~ guz przysadki

~ inwazja pasożytnicza

~ chroniczne choroby/ wyniszczenie/

~ wiek/ powyżej 20 lat

Brak objawów rujowych

zimowe

poporodowe/ do czasu odstawienia źrebaka/

przyczyny w w pkt. 1 i 2

nowotwory jajnika

przetrwałe ciałko żółte

zapalenie macicy

Powiększone jajniki/ u klaczy nie spotyka się jak u krowy cyst jajnika/

liczne nie owulujace pęcherzyki w okresie wiosennej aktywności jajników / nie w pełni aktywna oś podwzgórze-przysadka-jajnik/

krwiak jajnika / po owulacji/

ropień jajnika

nowotwory jajnika / Granulosa Cell Tumor- GCT, gruczolak torbielowaty, dysgermina/

---