WYKŁAD 13 (10.01)
PREWENCJA CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH
Prewencja pierwotna
Ciśnienie tętnicze <140/90 mmHg
Ciśnienie tętnicze < 130/85 mmHg przy współistnieniu niewydolności krążenia lub niewydolności nerek
Ciśnienie tętnicze < 130/80 mmHg przy współistnieniu cukrzycy
CH (cholesterol całkowity) ok. 190 mg/dl wg ESC; < 200 mg/dl AHA (amerykańskie stowarzyszenie)
LDL < 3 mmol/l (115 mg/dl) ESC
Glikemia na czczo < 6 mmol/l (110 mg/dl)
Aktywność fizyczna >= 30 minut dziennie >= 5 dni tygodniowo
BMI < 25 kg/m2
Hipercholesterolemia - wysoki poziom LDL
Tłuszcz ogółem < 30%
Tłuszcz nienasycony < 10% spożytej energii
Cholesterol pokarmowy < 300 mg/dl
Sód < 6 g/dobę
Alkohol < 2 porcje/dobę (mężczyźni) < 1 porcja (kobiety ze względu na mniejszą ilość dehydrogenazy alkoholowej)
Unikać spożycie kwasów tłuszczowych trans
Prewencja wtórna
Ciśnienie tętnicze < 140/90 mmHg
Ciśnienie tętnicze <130/80 mmHg przy współistnieniu cukrzycy lub przewlekłej choroby nerek
CH < 4,5 mmol/l (175 mg/dl)
LDL < 2,5 mmol/l (100 mg/dl)
Glikemia na czczo < 6 mmol/l (110 mg/dl)
Hg A1c (hemoglobina glikowana) < 6,5%
Aktywność fizyczna >= 30 minut dziennie >= 5 dni tygodniowo (marsz, pływanie, jazda na rowerze)
BMI < 25 kg/m2
HDL > 40 mg/dl M; > 50 mg/dl K
Trójglicerydy < 15o mg/dl
Jak wysoki poziom LDL to można pacjentowi wydać fitosterole (bez recepty)
Kwasy omega-3 na obniżenie TG
Statyny powinno stosować się na noc bo wówczas jest największa synteza cholesterolu (obniżają cholesterol całkowity oraz LDL)
TG wzrastają od tłuszczu i słodyczy - stosuje się fibraty na obniżenie TG stosuje się je rano
Żywienie w nadciśnieniu tętniczym
Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób układu krążenia i najczęstszą przyczyną ChNS i udaru mózgu
Występuje u 20-25% populacji krajów wysoko rozwiniętych
Rozpoznanie nadciśnienia, tzn. nadciśnienie skurczowe większego od 140 mmHg i rozkurczowego większego od 90 mmHg, dokonuje się na podstawie co najmniej 2 pomiarów z uwzględnieniem stanu fizjologicznego pacjenta (130/80-cukrzyca)
Pierwotne lub samoistne nie można ustalić przyczyny nadciśnienia (większość chorych ok.. 95%)
Wtórne lub objawowe nadciśnienie jest objawem występującym w przebiegu innych chorób tj. choroby nerek, nadnerczy, wady rozwojowe dużych tętnic
Nadciśnienie powoduje powikłania ze strony serca, nerek, OUN (udar mózgu)
Wysokie ciśnienie 200/100 mmHg - należy podać kaptopril pod języka
Nadciśnienie tętnicze współistnieje z miażdżycą
Leczenie nadciśnienia trwa do końca życia !
Nadciśnienie tętnicze
Ma co 3 dorosły Polak
Podstępny rozwój u wielu osób początkowo nie występują żadne objawy, obecność można stwierdzić tylko mierząc ciśnienie tętnicze
Najczęściej odkrywa się jej przypadkowo przy pomiarze ciśnienia
Objawy: bóle i zawroty głowy lub krwawienia z nosa
Czynniki ryzyka:
Wiek > 60 r.ż
Płeć męska ( kobiety - ochronne działanie estrogenów)
Cukrzyca typu 2
Palacze (nikotyna- skurcz naczyń)
Nadciśnienie w rodzinie
Otyłość
Nadużywanie alkoholu
Brak aktywności fizycznej
Klasyfikacja nadciśnienia
klasyfikacja ciśnienia |
skurczowe mmHg |
rozkurczowe mmHg |
optymalne |
<120 |
<80 |
prawidłowe |
<130 |
<85 |
wysokie prawidłowe |
130-139 |
85-89 |
Nadcisninie |
|
|
I stadium |
140-159 |
90-99 |
II stadium |
160-179 |
100-109 |
III stadium |
>180 |
>110 |
Dieta w nadciśnieniu
Zmniejszenie masy ciała w przypadku otyłości i nadwagi ( RR ↓ o 5-20 mmHg)
Ograniczenie spożycia alkoholu do 1 porcji/dobę u kobiet (30 cm3) i 2 porcji u mężczyzn (↓ RR o 2-4 mmHg)
Zastosowanie zasad diety śródziemnomorskiej (↓RR o 8-14 mmHg)
Zwiększenie aktywności fizycznej
↓ spożycia sodu do 2,4 g lub 6,0 g chlorku sodu (100 mmol/dzień)
Jeżeli towarzyszą powikłania narządowe, sercowo-naczyniowe lub nerkowe ilość te należy zmniejszyć do 1,2 g sodu / 3,0 g chlorku sodu
Jeżeli występuje cukrzyca to porcja dzienna spożycia chlorku sodu nie powinien przekraczać 5 g , co odpowiada 2,0 g sodu
Dieta w nadciśnieniu
Sól kuchenną należy zastąpić solą potasową- łagodne przyprawy (czosnek, majeranek, bazylia, estragon, zielona pietruszka, koperek); czosnek ↓ RR (by nie było przykrego zapachu pietruszka, jabłko, jogurt, wypić mleko)
Białko powinno być źródłem 10-12% energii
Białko zwierzęce powinno stanowić 25%, a roślinne 75% ogółem energii
Białko 1g/kg m.c., dieta bogato białkowa ↑ RR, dieta bogatowęglowodanowa ↓RR
Spożycie potasu na poziomie 90 mmol/dzień
Odpowiednie spożycie Ca i Mg
Aktywność fizyczna ↓ RR o 4-9 mmHg/regularne, umiarkowane ćwiczenia fizyczne (szybki spacer, pływanie)
Stop dla palenia tytoniu
Unikanie stresu (stresu wyeliminować się nie da, ale można ograniczyć jego szkodliwy wpływ na organizm- dużo odpoczywając, zdrowo śpiąc, stosując techniki relaksacji)
Zawsze Ca+ D
Zawsze Fe+ witamina C 200 mg
Zmniejszenie ilości tłuszczów nasyconych i cholesterolu w diecie (przeciwwskazane jest tłuste mięso i wędliny)
W diecie powinno znaleźć się chude mięso (filety z kurczaka lub indyka)
Nie należy całkowicie rezygnować z czerwonego mięsa ponieważ zawiera korzystne CLA
Ograniczenie tłuszczów nasyconych do max. 10% wartości energii
Należy wybierać odtłuszczone lub niskotłuszczowe produkty nabiałowe (min.2 szkl. chudego mleka, kefiru lub jogurtu plus zjadać porcję białego sera celem pokrycia dziennego zapotrzebowania na Ca)
Podaż NNKT np. oleju słonecznikowego - ↑prostaglandyn
2 razy w tygodniu zamiast mięsa - ryba tj. łosoś, halibut, węgorz, pałasz (ryby zawierają kw. tłuszczowe, które sprzyjają ↓ RR; do smażenia należy używać oleju rzepakowego, z pestek winogron i oliwy z oliwek
( kwasy omega - 3 - hipolipemizujące, hipotensyjne, p/zapalne, duża dawka omega 3 prooksydacyjnie trzeba podać antyoksydanty)
Kofeina ↑ RR oraz wypłukuje potas, dlatego kawa powinna być całkowicie wyeliminowana
Produkty pełnoziarniste
Należy ograniczyć węglowodany proste, w nadmiarze prowadzą nie tylko do ↑ masy ciała, ale również ↑ poziomu…
Powinna zawierać warzywa i owoce(zawierają mało kalorii, sodu i tłuszczu)
Należy spożywać dużo surówek z kapusty, brokułów, brukselki
Na ↓RR wpływają witaminy C, K i Ca, a więc substancje zawarte w warzywach i owocach
Produkty bogate w K
Warzywa:
Suche nasiona roślin strączkowych
Ziemniaki gotowane, pieczone w łupinach
Zielona pietruszka, seler, marchew, pomidory, kapusta
Banany, śliwki, porzeczki, suszone owoce
Produkty zbożowe z pełnego przemiału, pieczywo razowe, kasza gryczana
Podroby świeże (nie przetworzone/ mleko i mięso)
Bogate w witaminę C
Owoce dzikiej róży, jagodowe (czarne porzeczki, truskawki)
Owoce cytrusowe
Kiwi
Zielona pietruszka
Brokuły, brukselka, kalafior, kalarepa, szpinak
Chrzan
Papryka, pomidory, ziemniaki (nie mają wiele Wit C ale jemy je codziennie)
Sód jest pierwiastkiem niezbędnym do funkcjonowania organizmu, ale jego nadmiar powoduje:
Nadciśnienie tętnicze
Niewydolność nerek
Niewydolność krążenia
Dieta niskosodowa- wyeliminowanie wszystkich produktów zawierających konserwanty
Przeciwskazane:
Konserwy mięsne, szynki
Solone mięso i wędzone mięso
Kiełbasa
Żółte sery
Kiszone ogórki, kiszona kapusta
Solone ryby
Płatki kukurydziane
Tradycyjne pieczywo
Solone przekąski (słone paluszki, chipsy, krakersy)
Ilość sodu w wodzie mineralnej
Dieta niskosodowa bogata jest za to w świeże warzywa, owoce i wszelkiego rodzaju zioła dodawane do potraw by zastąpić sól i urozmaicić smak potraw
Dieta DASH (ok.2000 kcal)
Nie zaleca ona konkretnego jadłospisu, jest raczej podstawą do samodzielnego opracowania jadłospisu
7 grup produktów spożywczych plus każdej odpowiada ilość porcji które można zjeść jednego dnia
7-8 porcji produktów zbożowych (pieczywo pełnoziarniste, kasze, ryż)
4-5 porcji warzyw
4-5 porcji owoców
2-3 nabiału
2-3 tłuszczu
2 lub < mięsa
Drobiu albo ryb
Orzechy, nasiona i warzywa strączkowe 4-5 razy tygodniowo
Stop dla alkoholu, papierosów, stres; ograniczyć kawę i herbatę
W wyjątkowych przypadkach pod kontrola lekarza stosuje się specjalne diety z niską podażą sodu:
Dieta mleczna Karela
Dieta owocowa (Marii Dąbrowskiej)
Ziemniaczana i ryżowa Kempnera
(są one niefizjologiczne diety dlatego muszą być stosowane pod kontrolą lekarza)