Wykład I 04.10.2008r.
Prawo materialne administracyjne:
Każda gałąź prawa materialnego administracyjnego zawiera w sobie przepisy materialno - prawne, procesowe, jak i ustrojowe. Prawo administracyjne materialne to przepisy powszechnie obowiązujące, które określają prawa i obowiązki adresatów norm prawnych. Granice legislacji w zakresie prawa administracyjnego materialnego z jednej strony jest Konstytucja, a z drugiej strony przepisy wspólnotowe. Natomiast miarą administracji jest polityka. W związku z polityką mamy kolejne zjawisko autonomizacji. Wiąże się ono z definiowaniem pewnych pojęć.
Normy prawa administracyjnego materialnego to podstawa do wydawania decyzji administracyjnych (ważna rola Sądu Administracyjnego, który kontroluje te decyzje). O charakterze norm prawa administracyjnego materialnego nie przesądza miejsce ich zamieszczenia, ale treść aktu. Materialne prawo administracyjne ma swoistą cechę - brak kodyfikacji tego prawa powoduje, że nie ma wyznaczonego zakresu rzeczowego.
AUTONOMIZACJA prawa administracyjnego materialnego związana jest z definiowaniem pojęć, słowników na podstawie ustawy.
Rodzaje norm prawa administracyjnego:
normy kształtowane przez akty administracyjne (decyzja administracyjna, bądź decyzja podatkowa),
np. wywłaszczenie, koncesja, zezwolenie,
normy konkretyzowane - normy stosowane bezpośrednio (nie ma potrzeby wydawania aktu indywidualnego), np. prawo o ruchu drogowym, prawo ochrony środowiska,
normy konkretyzowane przez czynności materialno - techniczne, np. wydawanie zaświadczeń, zawiadomienie o sposobie załatwienia sprawy,
Działy prawa administracyjnego materialnego:
wolności obywatelskie i prawa człowieka
Administracja stosunków społecznych - regulacja dotycząca zgromadzeń, nowa regulacja o partiach politycznych, zmiany zasadnicze w prawie o stowarzyszeniach, prawo prasowe, zniesiono cenzurę, tylko reglamentacja sadowa, ustawa o radiofonii i telewizji - ograniczona reglamentacja adm. Wolności obywatelskie i prawa człowieka - ustawa o ochronie danych osobowych - art. 47 Konstytucji,
status prawny jednostki - nowa regulacja w zakresie cudzoziemców
Administracja stosunków osobowych, zmiana ustawy o obywatelstwie, o cudzoziemcach, o ewidencji ludności i dowodach osobistych, nowa ustawa o paszportach, akty stanu cywilnego, o powszechnym obowiązku obrony RP,
wolne zawody - lekarz, farmaceuta, architekt, notariusz - regulacje szczególne - możliwość funkcjonowania wymaga doświadczenia zawodowego [poza rzemiosłem].
funkcje policyjne w administracji - utrzymywanie bezpieczeństwa, spokoju, ochrona życia, zdrowia[ustawa o policji, straży.
reglamentacja działalności gospodarczej,
rzeczy publiczne - majątek administracji (też powszechnego użytku, np. kanalizacja) w większości podmioty prawa prywatnego, Art. 40 ust. 2 ustawy o samorządzie terytorialnym - o drogach publicznych, zezwolenia na roboty w pasie drogi.
Strefy specjalne - uzdrowiska, strefy ochrony środowiska, strefy ujęć wody, o ochronie granic, specjalne strefy ekonomiczne.
Ciężary publiczne - stany wyższej konieczności, świadczenia, osobiste, rzeczowe (stan wojenny, stan wyjątkowy, stan klęski żywiołowej).
administracja świadcząca - ubezpieczenia społeczne, becikowe.
STRUKTURA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W POLSCE
Po 89 roku administracja publiczna nie jest tożsama z pojęciem administracji państwowej. Administracja publiczna jest szersza niż administracja państwowa [rządowa]
Administracja publiczna składa się z dwóch pionów - administracja rządowa i administracja samorządu terytorialnego.
I. Administracja rządowa
Naczelne organy administracji
Centralne organy administracji
Zespolona administracja (wojewoda)
organy niezespolone
II. Administracja samorządowa
samorząd gminny
samorząd powiatowy
samorząd wojewódzki
Centralne organy, które stosują szczególne metody działania, są to organy nie wchodzące w skład organów naczelnych:
Centralna Komisja do Spraw Stopni Naukowych
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta
Prezes Głównego Urzędu statystycznego
Prezes Urzędu Zamówień Publicznych
Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych
Szef Agencji Bezpieczeństwa (CBA)
Głowy inspektor Nadzoru Budowlanego
Organy zespolone - inspekcja handlowa, ochrony środowiska, farmaceutyczne, budowlana, transportu drogowego, policja państwowa, straż pożarna, ochrony roślin.
Organy niezespolone - ustawa o administracji rządowej w województwie - Izby Morskie, Inspekcja Sanitarna, Rybołówstwo Morskie, urzędy górnicze, izby celne.
Zależność hierarchicznego podporządkowania:
Zależność służbowa polega na tym, że nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organom niższym. Hierarchicznie podporządkowany organ niższy nie jest wyposażony w stosunku do organu wyższego w prawną samodzielność, względną niezależność. W każdej sprawie może dostać polecenie od organu wyższego.
Zależność osobowa polega zaś na tym, że organ wyższego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli, zwolnień, awansów, nagradzania, wreszcie do pociągnięcia do odpowiedzialności i wymierzania kar.
Kierownictwo - element hierarchicznego podporządkowania - w układzie pionowym, zwierzchnictwo - układ poziomy.
Kierownictwo jest funkcją, która opiera się na kompetencji ogólnej (dany minister kieruje działem administracji) ta kompetencja daje podstawę do władczej ingerencji. Władcza ingerencja we wszystkich [przypadkach, chyba, że ta ingerencja jest zastrzeżona do innego podmiotu, bądź samodzielnej decyzji podmiotu kierującego. Podmiot kierujący odpowiada za całość pracy organu podległego.
KIEROWNICTWO JEST FUNKCJĄ - NADZÓR JEST KOMPETENCJĄ
Pojęcie nadzoru:
Nadzór - pojęcie składowe centralizacji i decentralizacji. W administracji scentralizowanej nadzór ma charakter dyrektywny, sprawowany przez organ nadrzędny, w zdecentralizowanej charakter weryfikacyjny. Nadzór jest realizowany za pomocą indywidualnych aktów administracyjnych. Wykluczone są akty bezpośredniego kierownictwa (wytyczne, polecenia służbowe).
Nadzór policyjny - jest uzależniony od kategorii podmiotu. Nadzór ma ściśle wyznaczony zakres przedmiotowy i podmiotowy. Katalog środków nadzoru jest zamknięty, a innych środków nie wolno stosować. Odpowiedzialność przy nadzorze jest ograniczona do spraw objętych nadzorem.
Policja administracyjna:
Pojęcie policji administracyjnej - jest funkcją państwa, która przenika całość administracji.
W ujęciu materialnym chodzi o organy, które zajmują się ochroną bezpieczeństwa, porządku, działania
w stanie zagrożenia (nie chodzi tylko o mundurowe organy).
W ujęciu formalnym - organy, które tak zostały nazwane przez ustawodawcę.
Dla wyodrębnienia funkcji państwa ważne są trzy elementy:
środki (możliwość stosowania przymusu),
cel działalności (utrzymanie porządku i bezpieczeństwa),
metoda, która ma służyć realizacji celu (zapobieganie niebezpieczeństwom - względnie ich zwalczanie).
FORMY PRAWNE DZIAŁANIA POLICJI:
Formy władcze zewnętrzne:
przepisy porządkowe - są to akty generalnie obowiązujące, których celem jest utrzymanie porządku. Przesłanki do stosowania przepisów porządkowych - luka w prawie - nie ma regulacji. Musza zachodzić przesłanki określone w ustawie, np. ochrona życia, zdrowia i mienia, porządek publiczny, ochrona środowiska. W ramach tych przepisów są nakazy i zakazy, a naruszenie ich powoduje sankcje,
akty administracyjne generalne o charakterze policyjnym - indywidualnie oznaczony adresat i jego sprawca, np. ustawa o ochronie przeciwpożarowej,
rozkazy policyjne - akt administracyjny wystosowany do indywidualnie wyznaczonych osób- nakaz natychmiastowego rozejścia się jeśli zagrożenie narusza normy prawne. Polecenie porządkowe. Decyzje podejmowane przez wójta, burmistrza o świadczeniu rzeczowym. Maja na celu zachowanie pewnego porządku publicznego),
przymus policyjny - (kategoria przymusu państwowego, natychmiastowego stosowania środków egzekucyjnych w administracji. Art. 111 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
kary policyjne - grzywna w formie mandatu karnego mają charakter zewnętrzny, kierowana do obywatela, organizacji niepodporządkowanych temu co je nakłada.
Formy władcze wewnętrzne:
polecenia koordynacyjne wojewody - w sytuacji nadzwyczajnej (zagrożenie życia, zdrowia lub mienia) wojewoda wydaje polecenia innym organom lub jednostkom samorządu terytorialnego,
polecenia policyjne - to nie jest polecenie służbowe, ma ono inny charakter, np. ustaw o inspekcji ochrony środowiska. W przypadku zagrożenia środowiska, bytu zagrożenia ludzi starosta może wydać polecenie inspektorowi ochrony środowiska (w formie ustnej lub pisemnej), by te zagrożenia usunął.
uchwały kierunkowe - uchwała o charakterze policyjnym, ustawa o inspekcji ochrony środowiska. Uchwały Rady Powiatu w stosunku do organizacji inspekcyjnych.
PRZESŁANKI DO STANOWIENIA PRZEPISÓW PORZĄDKOWYCH:
luka w prawie- brak regulacji co do podejmowanych w tej formie działań,
muszą zachodzić taksatywne przesłanki określone w ustawie- ochrona życia, zdrowia, porządku publicznego, ochrona środowiska,
w ramach przepisów porządkowych mamy przesłanki o charakterze nakazów, zakazów, które jak się złamie rodzą sankcją- grzywnę.
Zasady ogólne działania policji administracyjnej:
działalność wyłącznie poddana ustawie,
policja administracyjna jest powołana do ochrony życia, zdrowia,
nie może być użyta do celów fiskalnych,
powinna wkraczać tylko w przypadkach faktycznych naruszeń porządku publicznego,
środki adekwatne do zagrożenia,
powinny być stosowane środki najmniej uciążliwe.
Stany nadzwyczajne w administracji:
Działanie administracji publicznej w stanach wyższej konieczności - jest to część policji administracyjnej - element nagłości. Granice stanów wyższej konieczności z jednej strony wyznacza katalog dóbr chronionych, a z drugiej strony środki działania tych organów Stan wyższej konieczności jest w sposób dokładny określony katalog dóbr i dostępne środki prawne w odróżnieniu od Postępowania Karnego i Posterowana cywilnego. Stan wyższej konieczności podobnie jak w PK i PC to stany uzasadniające odstępstwo od zwykłego działania organów.
Wprowadzenie stanu wyższej konieczności ma charakter przejściowy, wyjątkowy. Organ przed wprowadzeniem stanu nadzwyczajnego musi ustalić konkretną sytuację - jakie jest zagrożenie i w jakim stopniu jest uzasadniona interwencja organu.
Ustawa z dnia 21 czerwca 2002r. o stanie wyjątkowym
(Dz. U. z 2002r. Nr 113, poz. 985)
Przesłanki wprowadzenia stanu wyjątkowego (art. 2):
W sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami terrorystycznymi, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego.
Forma prawna wprowadzenia stanu wyjątkowego (art. 3, art. 5):
Rada Ministrów podejmuje uchwałę o skierowaniu do Prezydenta RP wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego. W wniosku określa się przyczyny wprowadzenia stanu i niezbędny czas jego trwania. Prezydent RP niezwłocznie rozpatruje wniosek, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzenie stanu wyjątkowego na czas oznaczony nie dłuższy niż 90 dni. Rozporządzenie przedstawiane jest Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania. Rozporządzenie określa: przyczynę wprowadzenia stanu, czas trwania i obszar na jakim wprowadzony został stan wyjątkowy. Jeśli z upływem czasu nie zostanie wprowadzone normalne funkcjonowanie państwa, Prezydent może w drodze rozporządzenia przedłużyć czas trwania stanu wyjątkowego na okres nie dłuższy niż 60 dni.
Prezydent na wniosek Rady Ministrów w drodze rozporządzenia znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu na jaki został wprowadzony.
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002r. o stanie klęski żywiołowej
(Dz. U. z 2002r. Nr 62, poz. 558)
Definicja klęski żywiołowej (art. 3):
Rozumie się przez to katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.
Definicja katastrofy naturalnej (art. 3 ):
Rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu.
Forma prawna klęski żywiołowej (art. 5):
Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody. W rozporządzeniu określa się: przyczyny, datę wprowadzenia, obszar i czas trwania klęski żywiołowej oraz rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Rozporządzenia ogłasza się w Dzienniku Ustaw i podaje do publicznej wiadomości w drodze obwieszczenia.
Zasady działania w czasie klęski żywiołowej (art. 8):
W czasie stanu klęski żywiołowej organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji, z zastrzeżeniem przepisów niniejszej ustawy.
W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:
1) wójt (burmistrz, prezydent miasta) - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono tylko na obszarze gminy,
2) starosta - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu,
3) wojewoda - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa,
4) minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister do zakresu działania którego należy zapobieganie skutkom danej klęski żywiołowej lub ich usuwanie, a w przypadku wątpliwości co do właściwości ministra lub w przypadku, gdy właściwych jest kilku ministrów - minister wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa.
Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela (rozdział II):
Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej stosuje się do osób fizycznych zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, oraz odpowiednio do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej.
Art. 232
W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.
6