Marta Pracz

Grupa 6

Stopa końsko-szpotawa

Jest to najczęstsza wada stopy. Zniekształcone są stawy: skokowy górny, skokowy dolny i śródstopno-stępowe. Wyróżniamy dwie postacie tego zniekształcenia:

- postać porażenną,

- postać wrodzoną.

Postać porażenną spotyka się rzadko, a zniekształcenie stopy podobne jest do deformacji spostrzeganej w postaci wrodzonej. Oprócz tego występują charakterystyczne zmiany w mięśniach, skórze, paznokciach itp. Postać wrodzona łączy w sobie końskie ustawienie, szpotawe ustawienie i wydrążenie stopy. W przypadkach ciężkich dochodzi również do deformacji stawów stępu, skokowo-stępowych i śródstopno-paliczkowych. Wszystko to sprawia, że:

- wewnętrzny brzeg stopy jest uniesiony i skrócony, a jej naturalne wysklepienie zwiększone,

- łuk podłużny jest większy,

- zewnętrzny brzeg stopy staje się wypukły i jeśli dziecko chodzi, to na tej części stopy spoczywa ciężar ciała,

- skóra w okolicy zewnętrznego brzegu stopy grubieje i dochodzi do wykształcenia się nieprawidłowych torebek stawowych,

- pięta jest mała i nie rozwija się w miarę wzrostu dziecka, - w przypadku zniekształcenia obustronnego chód jest niezgrabny i kaczkowaty,

- następuje znaczne ograniczenie ruchów stopy.

Zmiany patologiczne dotyczą kości, więzadeł i mięśni. W obrębie kości dochodzi do przemieszczenia kości skokowej ku przodowi tak, że zostaje zwichnięta ze swojego położenia.

Główka i szyjka kości skokowej kierują się ku dołowi i do przodu. Dodatkowo szyjka wydłuża się. Przód jej ulega poszerzeniu. W tej sytuacji nastawienie kości skokowej sprawia trudności, gdyż jest ona za szeroka, aby można ją było wstawić w widełki stawu skokowego. Kość piętowa jest uniesiona, przechylona do wewnątrz i skręcona dośrodkowo wzdłuż pionowej osi. Kości stępu są przesunięte ku górze i do środka. W niektórych przypadkach stwierdza się brak kości łódkowatej. Kość piszczelowa może być skręcona do środka tak, że kostka boczna przesuwa się do przodu. W obrębie więzadeł przykurczone są:

- powięź podeszwowa oraz więzadła podeszwy stopy,

- więzadła strony wewnętrznej, szczególnie "resorowe",

- tylne i wewnętrzne więzadła stawu skokowego.

Rozciągnięciu ulegają więzadła grzbietowej i bocznej powierzchni stopy. W obrębie mięśni przykurczone są:

- ścięgno Achillesa,

- mięśnie przedniej grupy piszczeli,

- mięsień piszczelowy tylny.

Rozciągnięte są mięśnie strzałkowe, natomiast mięśnie łydki ulegają zanikowi.

Stosowane zabiegi

Stosowane zabiegi mają na celu skorygowanie zniekształcenia, jednak schemat postępowania uzależniony jest od wieku dziecka, a tym samym od okresu nie leczonej deformacji.

Pacjentów dzieli się na trzy grupy wiekowe:

- grupa pierwsza - niemowlęta i dzieci do 2 miesiąca życia,

- grupa druga - dzieci w wieku od 2 miesięcy do 2 lat,

- grupa trzecia - dzieci w wieku powyżej 2 lat.

U niemowląt możliwa jest korekcja ręczna bez znieczulenia. Może być ona wykonywana zarówno w trakcie masażu, jak i w trakcie ćwiczeń. Ze względu na małą stopę u niemowląt można prowadzić jednocześnie korekcję wszystkich deformacji. W praktyce jedni wolą korygować każdą deformację osobno, inni natomiast pozostawiają zniekształcenie zgięcia podeszwowego, dopóki nie usuną szpotawości i wydrążenia. Po wykonaniu rękoczynów stopę unieruchamia się w ustawieniu korekcyjnym. Unieruchomienie za pomocą przylepca polega na założeniu dwóch pasów. Jeden pas przylepca prowadzi się od wewnętrznego kłykcia kości piszczelowej pod piętę i do góry po zewnętrznej powierzchni podudzia celem ustawienia pięty w pozycji koślawej. Drugi pas przylepca prowadzimy od miejsca poniżej kostki zewnętrznej w poprzek grzbietu stopy i pod duży palec, ustawiając stopę w pozycji koślawej. Jeżeli ten sposób unieruchomienia nie przynosi rezultatu w ciągu 2 miesięcy, należy zmienić rodzaj usztywnienia.

Gdy dziecko ukończyło drugi miesiąc życia, a nie przekroczyło drugiego roku, konieczne jest wykonanie rękoczynów siłowych w znieczuleniu. Po tym zabiegu stopę unieruchamia się w szynie lub w opatrunku gipsowym (należy go zmieniać co 2 - 3 tygodnie).

U dzieci powyżej drugiego roku życia jedynym sposobem usunięcia zniekształcenia jest zabieg chirurgiczny (przecięcie przykurczonych elementów stopy i ewentualnie osteotomia na kościach stępu, jeżeli dziecko przekroczyło 8. rok życia).

Fizykoterapia

Jeżeli lekarz prowadzący zadecyduje, można stosować: promieniowanie podczerwone, elektrostymulację prądem Traberta, helioterapię, parafinoterapię, masaże wirowe i kąpiele solankowe.

Masaż

Masaż dla pierwszej grupy składa się z czterech faz.

W fazie pierwszej stosujemy łagodny masaż stopy, stawu skokowego i podudzia.

W fazie drugiej wykonujemy głaskania i powolne, lecz głębokie rozcierania podeszwowej strony stopy, wewnętrznej strony stopy, mięśni przedniej grupy piszczeli, mięśnia piszczelowego tylnego i ścięgna Achillesa. W fazie trzeciej wykonujemy korekcję zniekształcenia.

W fazie czwartej wykonujemy głaskania, energiczne rozcierania i ugniatanie poprzeczne grzbietowej i bocznej powierzchni stopy, mięśni strzałkowych i mięśni łydki.

U dzieci, które ukończyły 2 miesiące, a nie przekroczyły dwóch lat życia, w czasie założonego usztywnienia postępujemy jak w analogicznym okresie każdego innego zniekształcenia stopy.

Po zdjęciu opatrunku usztywniającego kilka pierwszych zabiegów poświęcimy na odżywienie, natłuszczenie i uelastycznienie skóry po długotrwałym opatrunku gipsowym. W kolejnych zabiegach postępujemy podobne jak w masażu u dzieci do drugiego miesiąca życia. Pomijamy jednak fazę trzecią (korekcja zniekształcenia).

U dzieci, które ukończyły dwa lata, po zdjęciu opatrunku gipsowego postępujemy podobnie jak po złamaniach, uwzględniając w zależności od potrzeb:

- odżywienie i uelastycznienie skóry (można stosować środki natłuszczające i odżywcze),

- zmiękczenie blizny i zlikwidowanie zrostów,

- uelastycznienie torebek stawowych,

- "rozruszanie stawów",

- zwiększenie masy i siły mięśniowej (szczególnie mięśni łydki).

Kinezyterapia

U pacjentów we wczesnym okresie choroby kinezyterapia polega na wykonywaniu kilka razy dziennie opisanej redresji biernej (korekcji), po której zakłada się usztywnienie (specjalne bandażowanie, przylepce, szyna) w celu utrzymania efektów korekcji.

U pacjentów w unieruchomieniu po zabiegach chirurgicznych stosuje się: - ćwiczenia oddechowe,

- ćwiczenia czynne z oporem zdrowej kończyny dolnej,

- obciążanie stopy (za zgodą chirurga, nie wcześniej niż cztery tygodnie po zabiegu),

- ćwiczenia ogólnie usprawniające kończyny dolnej.

Po zdjęciu unieruchomienia wykonujemy:

- ćwiczenia bierne i czynne stopy,

- ćwiczenia czynne wolne z dawkowanym oporem ruchów odwodzenia i nawracania stopy (pięta stabilizowana),

- naukę chodzenia w obuwiu ortopedycznym.

Uwaga!

Po ćwiczeniach należy zakładać łuskę stabilizującą.

Istnieje konieczność prowadzenia ćwiczeń usprawniających przez kilka miesięcy.

Stopa wydrążona

W tym zniekształceniu dochodzi do pogłębienia się łuku podłużnego. Zazwyczaj zniekształceniu towarzyszą szponowate palce. W większości przypadków jest to zniekształcenie nabyte. Może występować pojedynczo lub też łączyć się z innymi postaciami, przeważnie ze stopą końsko - szpotawą oraz stopą piętową.

Do głównych przyczyn postaci nabytej tego zniekształcenia zaliczamy: - porażenie lub osłabienie mięśni międzykostnych i glistowatych (idiopatyczna stopa szponowata),

- porażenie mięśnia zginacza długiego palców powodujące silne zgięcie grzbietowe stopy (głowa kości piętowej kieruje się ku górze, przez co kości stępu ulegają kątowemu ustawieniu),

- zbyt ciasne buty czy skarpetki,

- współistnienie innego zniekształcenia.

W zależności od przyczyny przebieg i kolejność zmian jest inna, jednak w konsekwencji dochodzi do przykurczenia rozcięgna podeszwowego. W przypadkach lżejszych stosuje się masaż i korekcję ustawienia, zarówno za pomocą odpowiednich rękoczynów, jak również wkładek ortopedycznych i specjalnego obuwia. Przypadki cięższe wymagają leczenia operacyjnego.

Stosowane zabiegi

Celem zabiegów stosowanych we wczesnym stadium jest korekcja zniekształcenia, stymulacja za pomocą prądów faradycznych i reedukacja wewnętrznych mięśni stopy. W leczeniu pooperacyjnym stosuje się rozciąganie, ruchy czynne i naukę chodzenia.

Fizykoterapia

We wczesnym stadium można stosować zabiegi rozgrzewające (ułatwiające ręczną korekcję), rozluźniające oraz prądy faradyczne.

Masaż

Postępowanie we wczesnym stadium obejmuje trzy fazy.

W fazie pierwszej wykonujemy ogólny masaż stopy (ze szczególnym uwzględnieniem opracowania palców), stawu skokowego i podudzia z zastosowaniem głaskań i rozcierań.

W fazie drugiej koncentrujemy się na maksymalnym rozluźnieniu rozcięgna podeszwowego, stosując różne sposoby rozcierania.

W fazie trzeciej wykonujemy rozciąganie przykurczonych elementów stopy i palców. Jedna ręka stabilizuje stopę, a druga wykonuje korekcję deformacji w trakcji.

W przypadkach po operacji, w okresie unieruchomienia stosujemy masaż kończyny zdrowej (wpływ konsensualny) oraz odsłoniętych części kończyny unieruchomionej w celu poprawy krążenia i odżywienia tkanek. Po zdjęciu opatrunku gipsowego masaż wykonujemy w celu:

- odżywienia i uelastycznienia skóry (można stosować środki natłuszczające i odżywcze),

- zmiękczenia blizny i likwidowania zrostów,

- "rozruszania" stawów.

Jeżeli zachodzi konieczność, stosujemy rozciąganie stopy.

Kinezyterapia

W kinezyterapii stosuje się:

- ćwiczenia reedukacyjne wewnętrznych mięśni stopy,

- ćwiczenia ogólnie usprawniające kończynę,

- naukę chodzenia w obuwiu ortopedycznym,

- ćwiczenia rozciągające stopę.

4

---