Wychowanie zdrowotne
Zaczniemy od definicji zdrowia: zdrowie to nie tylko stan, w którym nie ma choroby, ale to także dobry stan fizyczny, dobre samopoczucie oraz dobra sprawność umysłowa. Dlaczego mówimy o wychowani zdrowotnym? Tylko zdrowe społeczeństwo jest zdolne tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się i osiągać odpowiedni jakościowo poziom życia. Aby to nastąpiło ludzie muszą prowadzić przede wszystkim zdrowy, aktywny tryb życia, który sprzyja zachowaniu dobrej kondycji zdrowotnej i psychicznej na lata. Większość chorób trapiących ludzi jest spowodowana złymi nawykami żywieniowymi, brakiem ruchu, stresem, stosowaniem używek tj. nikotyna, alkohol, narkotyki.
Dlatego też już od najmłodszych lat trzeba kształcić w dzieciach postawę troski o własne zdrowie, kondycję fizyczną, sprawność umysłową - to są podstawowe przesłanki wychowania zdrowotnego, które dawniej było nazywane wychowaniem higienicznym.
Wychowanie zdrowotne jest usytuowane na pograniczu medycyny i pedagogiki. Medycyna daje treści a pedagogika formy oddziaływania wychowawczego. Celami wychowania zdrowotnego jest zaznajomienie dzieci i młodzieży:
Z wiedzą na temat zdrowia i o czynnikach jego zachowania
z zasadami przestrzegania higieny osobistej
ze sposobami przygotowywania posiłków i rola prawidłowego odżywiania
z objawami i przyczynami chorób
z profilaktyką (zapobieganie i zabezpieczanie się przed chorobami)
ze sposobami udzielania pierwszej pomocy w razie nagłego wypadku, którego możemy być bezpośrednim świadkiem
ze szkodliwością nadużywania leków oraz używek
z ochrona środowiska naturalnego
z zasadami kształtowania poprawnych postaw zdrowotnych (uprawianie sportów, zdrowe odżywianie, dbanie o higienę swoją i swojego otoczenia)
Wychowanie zdrowotne jest realizowane w różnych formach zarówno w domu rodzinnym dziecka, placówkach nauczania (szkoła i przedszkole) czy placówkach opiekuńczo - wychowawczych. W procesie tej dziedziny wychowania doniosłą rolę odgrywa środowisko wychowujące, bo daje przykłady dziecku, a na te warunki składają się takie czynniki jak : warunki sanitarno - higieniczne (zarówno w domu jaki i w szkole), wzory osobowe, którymi są rodzice, nauczyciele (ich postawy w stosunku do sporu, higieny osobistej, czystości pomieszczeń), organizacja życia (wygospodarowanie czasu na rekreację, ruch).
Wychowanie człowieka, jako świadomego współtwórcy swojego życia jest naczelnym celem wychowania zdrowotnego w szkole. Praca wychowawcza ma zmierzać do tego, aby odpowiednio ukształtowała postawy i zachowania dzieci i młodzieży w korzystnym dla zdrowia i kultury zdrowotnej kierunku, dlatego należy dziecko wychować tak, aby:
rozumiało, że jest odpowiedzialne za swoje zdrowie oraz bliskich
rozumiało, że musi chronić i zapobiegać chorobom
rozumiało, że musi być świadomy tego co szkodzi zdrowiu, co je podtrzymuje i poprawia
wiedziało, kiedy należy udać się do specjalisty
miało świadomość, że tylko od jego własnej postawy i troski zależy jego zdrowie fizyczne, psychiczne i somatyczne
(Emilka) Takie wychowanie odbywa się poprzez:
zaspokojenie potrzeb biologicznych i potrzeby bezpieczeństwa dzieci i młodzieży
naukę brania odpowiedzialności za własne życie i zdrowie
zachęcenie do zdrowego trybu życia, pełnego aktywności
zaszczepienie umiejętności korzystania z wiedzy o zdrowiu z różnych źródeł informacji, nie tylko z poradnictwa lekarza
zasięganie rad od specjalistów
prawidłową organizację czasu wolnego
ćwiczenia fizyczne w ramach zajęć szkolnych i pozalekcyjnych
Jak wiadomo szczególną rolę wychowania zdrowotnego poza rodziną przypisuje się przedszkolom i szkołom. Przedszkole posiada program wychowania zdrowotnego, który już od najmłodszych lat dziecka zaszczepia w nim nawyki higieniczne. W podstawie programowej przedszkola w celach wychowania zawarte jest: dbanie i troska o zdrowie dzieci, ich rozwój fizyczny oraz sprawność ruchową, aby chciały i mogły uczestniczyć w zabawach i grach sportowych, kształtowanie nawyków higienicznych tj.: poprawne mycie zębów, rąk, korzystanie z toalety, utrzymywanie porządku w miejscach gdzie przebywa (nie śmieci, nie bałagani w domu, na podwórku, w przedszkolu itp.). Jak widać dzieci już w przedszkolu mają „zaszczepiane” dobre nawyki zdrowotne i higieniczne. Jednak kiedy dziecko idzie do szkoły często zapomina o tym czego nauczyło się w przedszkolu. Dlaczego? Ponieważ szkoła stwarza więcej zagrożeń dla zdrowia. Dlatego też szkoła powinna ulec tzw. Higienizacji, czyli:
powinna zadbać o prawidłowe wyposażenie w sprzęt meblowy (odpowiedniej wielkości i rozmiarów krzesełka)
powinna zadbać o prawidłowe oświetlenie i ogrzewanie
powinna zadbać o prawidłową czystość pomieszczeń, a zwłaszcza tych sanitarnych i żywnościowych
higienizacja dotyczy też płaszczyzny dydaktyczno - wychowawczej, czyli: nie należy przeciążać uczniów liczbą zajęć w ciągu dnia, przestrzegać czasu przerw między zajęciami, nie obciążać dzieci zbyt dużą ilością prac domowych oraz prac kontrolnych w bardzo krótkim odcinku czasu, przestrzegać dni wolne od zadawania prac domowych
szkoła musi też współpracować z personelem medycznym
powinna organizować opiekę lekarsko - higieniczną, stomatologiczną
szkoła powinna organizować leczenie rehabilitacyjne, tj.: zajęcia korekcyjne, logopedyczne, ortopedyczne
szkoła powinna mieć kontrole sanitarno - higieniczne prowadzone przez wykwalifikowany personel służby zdrowia
szkoła również powinna szerzyć propagandę zdrowia przez różne formy pracy jak: organizację TYGODNIA KULTURY ZDROWOTNEJ, TYDZIEŃ BEZ SŁODYCZY, MIESIĄC AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ, DZIEŃ BEZ PAPIEROSA
(Aśka) Istotną częścią wychowania zdrowotnego jest wychowanie fizyczne, które ma na celu wyrobienie trwałych nawyków aktywnej rekreacji, podnoszenie odporności, zachęcenie do uprawiania różnorodnych sportów, a przede wszystkim podnoszenie sprawności fizycznej oraz stymulację rozwoju fizycznego. Nie bez powodu uważa się, że: „KULTURA FIZYCZNA JEST POWSZECHNĄ HIGIENIZACJĄ ŻYCIA, MEDYCYNĄ DLA WSZYSTKICH, SZKOŁĄ PRACY NAD SOBĄ, NAD ZDROWIEM I SPRAWNOŚCIĄ”, Maciej Demel natomiast napisał tak: „… wychowanie zdrowotne nie może istnieć bez wychowania fizycznego, bowiem same nawyki i postawu higieniczne nie zabezpieczają zdrowia”. O znaczeniu wychowania fizycznego dla młodych i dalszego ich życia wspomniał już Jędrzej Śniadecki w XIX wieku, gdzie podkreślał, że wychowania fizycznego nie da się oddzielić od całokształtu wychowania. Lekcje wychowania fizycznego w szkole mają na celu zaznajomić uczniów z grami sportowymi, ćwiczeniami gimnastycznymi, zabawami ruchowymi oraz wzbudzać zainteresowanie sportem poza budynkiem szkoły, mają zachęcić do aktywnego spędzania czasu wolnego, np.: jazdy na rowerze, pieszych wycieczek, spacerów itp.