PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA
Wykłady
05.03.09 r.
Rozwój ontogenetyczny- rozwój jednej jednostki we wszystkich aspektach.
Rozwój filogenetyczny- zmiany w zakresie gatunku.
Usprawnienia, które mogłyby się pojawić w innej linii rozwojowej:
Niższy wzrost- każde kolejne pokolenie ma coraz lepsze warunki do rozwoju, niż pokolenie wcześniejsze. Obserwujemy akcelerację rozwoju. Odnosi się to do przyspieszenia tempa rozwoju. Także w rozwoju psychicznym obserwujemy zjawisko akceleracji- szybciej uczą się dzieci, mają szerszą wiedzę. Pewne zmiany mają charakter uniwersalny, inne są bardziej płynne. Wysoki wzrost nie służy rozwojowi człowieka. Mniejsze kości= mniejsza mineralizacja kości, brak demineralizacji kości.
Dodatkowe żebra- efektywniej mogą ochronić narządy wewnętrzne m.in. wątrobę, śledzionę.
Wygięta szyja z większymi kręgami szyjnymi.
Dodatkowe mięśnie i tkanka tłuszczowa- ochraniają kości przed złamaniem
Kolana zginające się do przodu i w tył- zmniejszają podatność na ścieranie kości w stawie kolanowym, brak rzepki ułatwia poruszanie się po trudnym terenie.
Dodatkowe zastawki w żyłach- aby nie było efektu cofania (nie powstawały żylaki)
Giętki uszy- małżowina z miękkiej struktury, która mogłaby otwierać i zamykać się w zależności od natężenia dźwięków
Wady okresu starości:
kości po 30 roku życia tracą minerały
występują dyskopatie powodujące ucisk
tracimy masę mięśniową
występują choroby żył- żylaki
występują problemy z niedostatkiem z powodu zbyt małej klatki piersiowej.
Człowiek- struktura odbierająca świat, mająca osobowość, odbierająca zjawiska. Jest też jednostką społeczną. Następuje jej rozwój w kontekście rodziny-> znajomych-> wychowawcy-> partnera-> pracy itd.
Przy wyjaśnianiu rozwoju człowieka patrzymy na niego całościowo (strategię biologiczną, psychiczną i społeczną).
Rozwój to specyficzna zmiana, nie każda zmiana jest zmianą rozwojową. Zmiana rozwojowa musi posiadać pewne cechy:
jest długotrwała- proces następujących po sobie mniejszych zmian. Nie jest nagła, krótkotrwała i jednorazowa.
Towarzyszy mu ciąg zmian- jedna zmiana pociąga za sobą następne (ciąg zmian),
Ze względu na nieodwracalność procesu,
Zmiana rozwojowa jest najczęściej spontaniczna, zależy czy rozwój jest zdeterminowany na bodźce płynące z otoczenia. Podejście mechaniczne zakłada, że rozwój człowieka leży w środowisku. Człowiek jest biernym organizmem, który otrzymuje określoną formę poprzez różnego rodzaju formy doświadczenia.
Rozwój to proste następstwa zmian wywołanych w wyniku zewnętrznych doświadczeń.
Jest procesem kumulowania doświadczeń- rozwój zależy od tego jak określony organizm wybiera, modyfikuje, odrzuca te zewnętrzne naciski, jakim jest poddawany stronie otoczenia(ale to człowiek wybiera bodźce, które mają dla niego znaczenie i na nie reaguje).
Aktywny organizm nadaje formę swoim doświadczeniom. My decydujemy, który bodziec wybierzemy, aby dalej funkcjonować w społeczeństwie.
W kontakcie organizm- biorąc pod uwagę wewnętrzny rozwój- uwzględnia się- spostrzeżenia, uwaga, myślenie, osobowość, temperament.
W podejściu mechanicznym- analizuje się jedyne zachowanie.
Zmiana rozwojowa to względnie długotrwała, ukierunkowana zmiana, która nie ma charakteru jednorazowego, lecz jest ciągiem zmian.
Rozwój fizyczny- zmiany ilościowe- wzrost, masa mięśniowa itd.
Rozwój psychiczny- zmiany ilościowe- zakres pamięci, emocji, reakcji.
Rozwój to nie tylko rozwój ilościowy, ale także zmiany jakościowe w obrębie jakiejś struktury. Zmiany jakościowe mogą zachodzić w procesie pamięci, komunikowania się. Rozwój to nie tylko zmiany progresywne, ale też zmiany rozwojowe o charakterze rozwojowym, postępującym w późnej dorosłości. Zmiany rozwojowe mają charakter progresywno- regresyjny.
Czy zmiany maja charakter ciągły czy skokowy?
W sposobie ciągłym nie ma stadiów. W sposobie skokowym są stadia i jeden cykl jest zamykany.
(TYSZKOWA- PRZETACZNIKOWA tom I)
12.03.09 r.
Dojrzewanie (biologiczne)- zmiany, które następują wraz z wiekiem, zmian psychologicznych, fizjologicznych, umysłowych itd.
To co tracimy wraz z wiekiem, tracimy bezpowrotnie.
W psychologii mówi się o różnych aspektach dojrzewania. Gdy mówimy o dojrzewaniu- mówimy o gotowości do wykonywania pewnych zadań (dorosnąć, przeobrazić organizm). Proces dojrzewania oznacza rozwój w różnych kierunkach- biologicznych, medycznych.
Dojrzewanie (psychiczne)-np. szkolna- gotowość do podjęcia nauki szkolnej (dojrzałość fizyczna, intelektualna, społeczno- kulturowa).
Labilna uwaga-zmienna, dziecko przez pewien czas bardzo się skupia na zadaniu, a potem uwaga szybko spada oraz uwaga dziecka jest mało odporna na dystraktory (czynniki, które nam przeszkadzają).
Jeśli dziecko nie jest odporne na dystraktory, to takie dziecko nie jest gotowe do podjęcia nauki szkolnej i musi ukształtować w sobie gotowość do skupienia uwagi.
Dziecko powinno mieć zdolności w czytaniu i pisaniu. Analizowania i syntezowania mowy- zna poszczególne literki, ale nie potrafi złożyć słowa- wzrokowa.
Dziecko mające rozwinięte zdolności komunikacyjne- rozwinięta mowa- potrafi mówić, opisywać swoje potrzeby, rozumie i wykonuje polecenia nauczyciela.
Dojrzałość emocjonalna- gdy dziecko jest gotowe rozstać się z matką na dłuższy czas.
Lęk przed osobami obcymi- chęć bycia z osobami bliskimi.
Dziecko nie może nadmiernie okazywać emocji, musi nauczyć się kontrolować emocje, adekwatnie do oczekiwań społecznych. Idąc do szkoły musi znać ogólne zasady społeczne.
Uspołecznienie- dojrzałość społeczna (współdziałanie z rówieśnikami)
Polega to na tym, że osoba musi się liczyć ze zdaniem i potrzebami innych osób.
W odniesieniu do rozwoju mówi się o zdarzeniach rozwojowych. Mogą one mieć charakter życiowy (ślub, pójście do szkoły, rozpoczęcie pracy, znalezienie partnera). Mają one charakter uniwersalny - zachodzą u większości osób.
Zdarzenie krytyczne- np. śmierć rodziców w wieku średniej dorosłości- jest uniwersalne. To samo zdarzenie może być zdarzeniem krytycznym gdy wystąpi w innym okresie życiowym np.: w dzieciństwie. Wymaga to od nas zmiany roli, wysiłku adaptacyjnego, który prowadzi do zmiany nastawienia do reszty świata (zmiany indywidualne).
Zmiany grupowe- zmienne określone dla danej grupy, wiążące się ze zmianami historycznymi, momentami życia, w których żyjemy.
W kontekście rozwoju używa się pojęcia doświadczenia indywidualne- przeżycia, które prowadzą do względnie trwałych zmian, informacje przekazane od innych, które mają wpływ na innych.
19.03.09 r.
Problem powiązania psychologii rozwojowej z innymi dziedzinami psychologii. Jean Piaget- badania nad dziećmi.
Asymilacje- przyswajanie nowych informacji, doświadczeń, sytuacji, schematów itd.
Akomodacja- proces dostosowania struktur umysłowych do nowych informacji.
Rozwój to proces równoważenia się asymilacji i akomodacji.
Adaptacja- przystosowanie
Piaget odkrył, że myślenie dzieci jest inne niż dorosłych.
Stadia rozwoju inteligencji u dzieci według Piageta:
Stadium sensomotorycznej
Od urodzenia do ~ 2 roku życia
przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;
schematy, które kształtują się w tym okresie:
o schemat stałego przedmiotu, 8, 9 - 12 m.ż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);
schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);
schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);
schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)
stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej
dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce - "praktyczna grupa przekształceń";
słabo rozwinięta pamięć;
kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;
kształtowanie się pojęcia istnienia
wyrażenia przedoperacyjne
Trwa od 2 do 7 lat.
* myślenie konkretno- wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne
* intensywny rozwój języka
* rozwój pojęć
* przyswajanie znaków i symboli
* rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:
o nieodwracalność - brak zdolności przekształceń
o egocentryzm
o centracja
o animizm
o artyficjalizm
o antropomorfizm
o sprawiedliwość immanentna
* interioryzacja - przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:
o odroczone naśladownictwo
o zabawa symboliczna
o wyobrażanie sobie - wywoływanie obrazów umysłowych
o mowa wewnętrzna
* kształtująca się zdolność do antycypowania przyszłości
operacji konkretnych
Trwa ~ 7 - 11, 12 lat.
* myślenie słowno- logiczne
* wykształcone pojęcie stałości ilości
* odwracalność operacji umysłowych
* przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej
* brak myślenia abstrakcyjnego
* możliwość dokonywania kategoryzacji
* rozumienie relacji
operacji formalnych
Trwa od ~ 12 roku życia
* myślenie hipotetyczno- dedukcyjne
* rozwój myślenia abstrakcyjnego
* dominacja inteligencji werbalnej
(„ PSYCHOLOGIA DZIECKA”)
Decentracja- spojrzenie na coś z różnych perspektyw (punktów widzenia)
Dziecko do 7 roku życia jest egocentryczne (patrzy na świat przez pryzmat swoich doświadczeń).
Dzieci kierują się cechami zewnętrznymi:
dzieci z temperamentem łatwym (wszędzie im dobrze, są pozytywnie nastawione, cechuje je: większa aktywność, rytmiczność, adekwatna reakcja na bodźce);
dzieci z temperamentem trudnym- aktywność związana z przystosowaniem do otoczenia jest trudna( stała pora karmienia, snu) trudności do przystosowania się do nowego miejsca, marudzenie, podirytowanie, problemy z koncentracją;
dzieci z temperamentem rozgrzewającym się- poradzą sobie w nowych warunkach, ale potrzebują więcej czasu
rozwój i ewentualne zaburzenia, które pojawiają się przy tych temperamentach są wynikiem dwóch czynników: cech temperamentnych (genetyczne) i oddziaływanie środowiska. To jak się rozwija spowodowane jest zaburzeniami w środowisku.
Jeśli rodzic zauważy, że pewne cechy temperamentu potrzebują rozwoju to dzięki ćwiczeniom danej cechy rozwój może stać się harmonijny.
26.03.09 r.
Postawy rodzicielskie
Niedomiar
brak wymagań
brak norm(zupełna swoboda)
brak opieki (brak pomocy, obojętność na potrzeby)
odrzucenie (niechęć, obcość)
Nadmiar
nadmiar wymagań (żądania i oczekiwania)
dyrygowanie (nadmierne)
nadmierna opiekuńczość (ochranianie)
nadmierna bliskość (lękliwość emocjonalna)
Bliskość emocjonalna
Na początku od ok. 6 miesiąca życia dziecko ma ogromną potrzebę bliskości emocjonalnej. Potem jeśli jest ona zaspokojona dziecko potrzebuje jej coraz mniej. Potrzeba odrębności pojawia się ok. 1 roku życia. Dziecko przejawia coraz większą potrzebę ciekawości świata. Jeśli zaspokojenie tych potrzeb jest poprawne to te z potrzeb kooperują ze sobą. Jeśli matka nie pozwala oddzielić się z dzieckiem mówimy o nierozerwalności pępowiny w psychice, może to zaburzyć rozwój dziecka.
Ważne by bliskość emocjonalna była adekwatna do potrzeb dziecka i dawała mu poczucie przestrzeni i odrębności od rodziców. Nadmierna czułość u rodziców wynika z lęku o dziecko. Jeśli rodzice są zbyt obcy może wywołać to lęk u dzieci, jest ono sfrustrowane. Przez chłód emocjonalny rodziców. Dziecko jest pozbawione dotyku, zainteresowania. Wtedy dziecko poszukuje akceptacji, miłości, czułości w relacjach z innymi osobami, szybciej wchodzą w relacje intymne, partnerskie, małżeństwa. Te dzieci są też bardziej narażone na sekty, subkultury itd., odpowiednia bliskość powinna być dostosowana do potrzeb dziecka (nie jest ani nadmierna, ani zimna).
Opiekuńczość
Związana z bliskością emocjonalną. Nadmiernie czuli rodzice są nadopiekuńczy. Uniemożliwiają dziecku poprawny rozwój, pozbawiają samodzielności, wyręczają je, robiąc mu krzywdę. Rodzice uniemożliwiają dziecku wypełnianie ich zadań rozwojowych. Nadopiekuńczość prowadzi do obniżenia poziomu własnej wartości u dziecka, bo nie umie samodzielnie wykonać wielu rzeczy. Brak opieki ze strony rodziców, obojętność na potrzeby, przerzucanie obowiązków na dzieci powoduje spadek własnej wartości.
A. wymagania
Brak wymagań wynika z braku wiary rodziców w umiejętności dziecka. To powoduje spadek poczucia własnej wartości u dziecka. Rodzice nie liczą się z potrzebami dzieci. Nadmiar wymagań np.: dobra szkoła, praca, dom powoduje przytłoczenie u dziecka. Będzie się ono czuło nadmiernie kontrolowane i podporządkowane w sprzeczności z własnymi planami. Do tego krytycyzm ze strony rodziców, surowość powoduje brak poczucia własnej wartości, nikt nie będzie dla dziecka dosyć dobry. Dziecko dąży do bycia ciągle lepszym, do akceptacji i doceniania, chce być perfekcyjne, może to doprowadzić nawet do schizofrenii. Dziecko tworzy własny świat marzeń by odreagować, lepiej się poczuć. W ten sposób radzi sobie z problemami. Raczej to choroba dotycząca ludzi młodych (apogeum schizofrenii 18 lat). Często wynika ona z nieprawidłowych oddziaływań rodzicielskich. Dziecko może też uciekać w choroby somatyczne (bólu głowy, biegunki, bóle brzucha) jest to też forma ucieczki.
B. Normy
Dziecko potrzebuje jasnych norm i zasad. Nie powinno być to wychowanie liberalne (brak norm, zasad wartości), gdyż powoduje to zaburzenia w rozwoju moralnym. W pierwszych latach życia jest to głównie moralność heteronomiczna tzn., że bezwzględnie słucha rodziców. Prowadzi to do automatyczności moralnej, czyli wyznawania zasad z powodu internalizacji (uwewnętrznienia) norm dlatego, że są dla mnie ważne i uważam coś za moralnie dobre lub złe. Nadmierne ilości norm, brak elastyczności, nie uwzględnianie potrzeb i zdania dzieci spowoduje bierne podporządkowanie może to w przyszłości spowodować bunt. Dziecko również musi podejmować pewne decyzje, by uczyć się na własnych błędach. Gdy zbyt szybko pozwolimy na autonomię moralną również zaszkodzi to dziecku, bo poczuje się ono zbyt dorosłe.
Warunki tworzenia się wzmocnień pozytywnych i negatywnych w koncepcjach behawioralnych.
Bodziec
Przyjemny
Bodziec
nieprzyjemny
Wzmocnienie
Pozytywne
Kara
Kara
Wzmocnienie
negatywne
dodany do usunięty
sytuacji z sytuacji
(„ PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA” WŁODARSKI -ROLA NAGRÓD I KAR)
Wzmocnienie negatywne- bodziec nieprzyjemny usunięty z sytuacji.
02.04.09 r.
Czynniki determinujące rozwój psychiczny człowieka.
Natywiści- człowiek przychodzi na świat z wrodzonym bagażem psychicznym, predyspozycje do patrzenia na świat, właściwości wrodzone (układu nerwowego).
Zakłada się, że dzieje się to spontanicznie, związane jest to z dojrzewaniem, według wewnętrznie złożonej kolejności, mamy zaprogramowany schemat rozwoju.
Podkreślali oni, że łańcuch przemian nie jest uwarunkowany przez przypadek tylko w dużym stopniu jest złożony wewnętrznie, ukierunkowany. Skutek jest taki, że pojawiamy się z pewnym bagażem. Dalecy byli od tego, że to wszystko jest uwarunkowane genetycznie.
Czy każde dziecko wychowane w rodzinie biednej będzie odpowiednio wykorzystywało swoje „zasoby”?
Tak jeżeli posiada odpowiednie wyposażenie genetyczne.
Empiryści nie zgadzają się z poglądami natywistów.
Wykazali oni np.: w koncepcjach Sterua, że rozwój człowieka może odbywać się pod wpływem środowiska. Jest możliwy poprzez obserwowanie warunków w jakich się rozwija. Nie przeczyli, że człowiek reaguje na bodźce płynące z otoczenia, człowiek jest istotą społeczną kontaktuje się z ludźmi. Dzięki oddziaływaniom rodzicielskim następuje rozwój i kształcenie. Środowisko pojmowane jest jako stałe i niezmienne (środowisko inteligencji, miejskie).
Dialogiczne podejście do człowieka kładło nacisk na słowa kulturalne, materialne. Rozwój w kontekście duchowym jest ukierunkowany ku przyjmowanym normom, zasadom moralnym. Człowiek jest nie podmiotem a przedmiotem oddziaływań środowiska. Badacze podkreślali, że proces biernego oddziaływania środowiska zależy od aktywności jednostki, w jaki sposób oddziałowuje na otoczenie. Istnieje również aktywność własna jednostki- ukierunkowane genetycznie, a także środowiskowo.
Kształcenie i wychowanie jako świadomy rozwój człowieka.
Między genami a środowiskiem istnieją interakcje 100% G- 100% śr. Powstał internacjonalizm.