Przezwyciężanie trudności w uczeniu się matematyki
„ Matematyka może być łatwa ”
Opracowały:
mgr Grażyna Urbanek
mgr Gabriela Wojtasik
WSTĘP
Okres edukacji wczesnoszkolnej odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu się osobowości dziecka. Tu powstają zalążki tego, kim będzie jako dorosły człowiek. Wychowanie i kształcenie jest zadaniem trudnym wymagającym wyczucia potrzeb i możliwości dzieci.
Podstawowym celem kształcenia jest rozwijanie posiadanych przez dziecko uzdolnień oraz nadawanie spójnej i trwałej struktury pojęć i umiejętności tworzącemu się systemowi wiedzy.
W procesie uczenia się dziecko często napotyka na różne trudności. Wśród nich na pierwsze miejsce wysuwają się niepowodzenia w uczeniu się matematyki. Przyczyny tych niepowodzeń są różnorakie. Matematyka jest przedmiotem szczególnie trudnym
i nie da się jej opanować bez pewnego wysiłku intelektualnego ze strony ucznia. Dziecko uczy się jej rozwiązując zadania, a więc pokonując trudności. Powstające przy tym silne napięcia emocjonalne odbijają się niekorzystnie na rozwoju osobowości i wpływają na powstawanie trudności i niepowodzeń w uczeniu się matematyki. Brak sukcesów sprawia, że zmniejsza się motywacja do nauki, pojawia się niechęć, utrata wiary we własne możliwości.
Obawa przed kolejnym niepowodzeniem zmusza dziecko do wycofania się z wszelkich zadań wymagających wysiłku intelektualnego. Przedłużające się napięcia emocjonalne prowadzą do stanów nerwicowych.
Poznanie możliwości dzieci napotykających trudności w uczeniu się matematyki, postawienie odpowiedniej diagnozy i udzielenie im pomocy jest zadaniem każdego nauczyciela. Działania nauczyciela powinny zmierzać do pożądanych zmian w procesach poznawczych i emocjonalnych dziecka oraz do rekonstrukcji jego systemu wiadomości i umiejętności matematycznych. Pracując przez kilka lat w charakterze nauczyciela nauczania zintegrowanego spotykamy się w naszej pracy z dziećmi, które już w pierwszym etapie nauki wykazują trudności w przyswajaniu wiedzy matematycznej. Przeciwdziałanie temu zjawisku i zwalczanie go jest jednym z ważniejszych problemów, wobec których stoi szkoła i nauczyciel. Chęć pomocy tym dzieciom zmobilizowała nas do opracowania programu umożliwiającego przezwyciężanie trudności w uczeniu się matematyki dla uczniów klas III - „Matematyka może być łatwa”. Myślimy, że program ten pomoże w dokładniejszym stawianiu diagnoz oraz wpłynie na pełniejsze i głębsze niesienie pomocy terapeutycznej dzieciom mającym trudności w opanowaniu wiedzy matematycznej.
Cele programu:
Głównym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wszechstronny i harmonijny rozwój dzieci. Środkiem realizacji tego celu jest:
- rozwijanie predyspozycji intelektualnych i emocjonalno-społecznych dzieci;
- pobudzanie motywów zainteresowań;
- stwarzanie dogodnych warunków do podejmowania różnych działań.
Celem naszego programu korekcyjno - wyrównawczego dla kl. III „Matematyka może być łatwa” jest :
Dążenie do harmonii i rozwoju emocjonalnego.
Korekty i rozwoju procesów poznawczych w zakresie stwierdzonych niedoborów rozwojowych.
Wyrównywaniu braków w zakresie wiedzy, umiejętności z matematyki.
Sposoby realizacji programu
Wśród metod i środków walki z niepowodzeniami szkolnymi ważną pozycję zajmują czynności profilaktyczne, których celem jest niedopuszczanie do powstawania opóźnień i luk w nauce.
W momencie ich powstawania niezbędne jest podejmowanie czynności diagnostycznych i terapeutycznych.
Celem pracy korekcyjno - wyrównawczej jest usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych, wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach. Opracowany przez nas program pracy korekcyjno - wyrównawczej „Matematyka może być łatwa” został dostosowany do potrzeb dzieci i ich możliwości rozwojowych. Jest zgodny z Podstawą programową nauczania zintegrowanego. . Na każdą jednostkę zajęciową pracy korekcyjno - wyrównawczej składają się trzy fazy:
wprowadzająca - mająca na celu nawiązanie kontaktu z dzieckiem, pobudzenie go do działania, skoncentrowania uwagi, a w dalszych fazach pracy usystematyzowanie, utrwalenie, sprawdzenie stopnia realizowania treści i ukierunkowania w trakcie rozmowy na tematy związane z materiałem zajęć.
merytoryczna - mająca na celu trening funkcji poznawczej oraz rekonstrukcję wiadomości i umiejętności matematycznych. Okres ten powinien polegać na systematycznym uzupełnianiu i wyrównywaniu braków w wiadomościach uczniów.
końcowa - mająca na celu rozładowanie emocji i dostarczenie satysfakcji. W fazie tej należy stosować ćwiczenia uspokajające oraz wzmocnienia nastawione na pobudzenie pozytywnej motywacji.
W trakcie zajęć korekcyjno - wyrównawczych ćwiczenia wyrównujące należy rozkładać odpowiednio w czasie i prawidłowo dozować pod względem stopnia ich trudności. Ćwiczenia funkcji gorzej rozwiniętych przeplatać ćwiczeniami odwołującymi się do funkcji lepiej rozwiniętych. Metody pracy na zajęciach korekcyjno - wyrównawczych muszą być dostosowywane do konkretnych potrzeb uczniów. Istotą oddziaływań terapeutycznych jest zaspokojenie potrzeby uznania, akceptacji i poczucia własnej wartości. Pozwoli to na wyzwalanie pozytywnych zmian motywacyjnych. W toku pracy korekcyjno - wyrównawczej uczniowie powinni być poddani ogólnej terapii wyrównawczej oraz specjalnym ćwiczeniom korekcyjnym, usprawniającym ich gorzej rozwinięte funkcje. Całościową działalność korekcyjno - wyrównawczą z dziećmi mającymi trudności w uczeniu się matematyki należy ukierunkować na:
stymulację i korekcję sfery emocjonalno - społecznej,
stymulację i korekcję sfery poznawczej,
całościową rekonstrukcję struktury wiedzy i umiejętności matematycznych.
Wszystkie trzy kierunki działań korekcyjno - wyrównawczych są konieczne, gdyż umożliwiają kształtowanie i rozwój operacji logicznych, co pozwala na opanowanie określonych programem wiedzy i umiejętności matematycznych.
Program pracy korekcyjno - wyrównawczej
Klasa III
I okres wstępny - przygotowanie do nauki arytmetyki
Ćwiczenia wprowadzające - terapeutyczne
Nawiązanie przyjaznych kontaktów w relacji reedukator - dziecko.
Wyzwolenia potencjalnych możliwości dziecka i zainteresowań tłumionych przez niepowodzenia szkolne.
Odzyskanie wiary we własne siły i zwiększenie motywacji do pracy.
Rozładowanie i wyciszenie negatywnych emocji dziecka.
Kształtowanie nawyku uważnego słuchania i komunikatywnego porozumiewania się.
Wdrażanie do przezywanie radości ze wspólnej pracy i własnych dokonań.
Trening rozumowania - gry, zabawy, zadania rozwijające
Zabawy i gry logiczne z mocno zaznaczonymi czynnościami matematycznymi.
W etapie tym wykorzystam ćwiczenia łatwe, atrakcyjne, poniżej możliwości dzieci - różnego rodzaju gry i zabawy dydaktyczne, zabawy i ćwiczenia ruchowe oraz zajęcia plastyczne, muzyczne,
II Terapia właściwa
Kształtowanie pojęć i umiejętności matematycznych.
dział programu: Zbiory i ich elementy,
Tematy do realizacji :
klasyfikacja elementów według różnych własności.
Określanie warunków zbioru.
Rozkład zbioru na podzbiory. Zbiory rozłączne i nierozłączne.
Wyznaczanie zbioru pustego, złączenie zbiorów, część wspólna.
Posługiwanie się spójnikiem "i", "lub" oraz zaprzeczeniem "nie".
Dział programu: Liczby naturalne i system pozycyjny.
Tematy do realizacji:
Przypomnienie pojęcia liczby w trzech aspektach.
Powtórzenie numeracji w zakresie 1000 ze zwróceniem uwagi na dziesiątkowy system liczenia.
Cyfry jako symbole liczb. Zapisywanie liczb do 1000.
Dział programu: Dodawanie i odejmowanie.
Tematy do realizacji:
dodawanie i odejmowanie w zakresie 10, 20 z przekroczeniem progu dziesiątkowego. Rozszerzenie zakresu do 100, 1000.
Własności dodawanie i odejmowania.
Dodawanie i odejmowanie sposobem pisemnym.
Rozwiązywanie równań a + x = b, a - x = b
Rozwiązywanie zadań tekstowych.
Dział programu: Mnożenie i dzielenie.
Tematy do realizacji:
Mnożenie jako dodawanie jednakowych składników.
Dzielnie jako mieszczenie i podział.
Własności mnożenia i dzielenia.
Podzielność liczb, liczby parzyste i nieparzyste.
Kolejność wykonywania działań, działania łączne, nawiasy.
Dzielenie z resztą
Rozwiązywanie zadań tekstowych o dwóch działaniach, ujmowanie rozwiązania w jednym zapisie.
Algorytm mnożenia sposobem pisemnym
Algorytm dzielenia sposobem pisemnym.
Dział programu: Figury geometryczne i mierzenie długości.
Tematy do realizacji:
Określenie wzajemnego położenia przedmiotów na płaszczyźnie i w przestrzeni.
Zaznajomieni się z kształtami i nazwami podstawowych figur geometrycznych. Konstruowanie z różnych materiałów (kwadraty, koła, trójkąty i wielokąty)
Rozpoznawanie odcinków i ścian prostopadłych i równoległych.
Rysowanie odcinków prostopadłych i równoległych.
Mierzenie długości odcinków i obliczanie długości łamanych
Obliczanie obwodu trójkąta i czworokąta.
Dział programu: Mierzenie czasu.
Tematy do realizacji:
Jednostki czasu: doba, godzina, minuta, sekunda.
Nazwy dni tygodnia i miesięcy oraz ich kolejność.
Obliczenia zegarowe i kalendarzowe
Rozwiązywanie zadań tekstowych dotyczących czasu.
Dział programu: Mierzenie pojemności i masy.
Tematy do realizacji:
Wprowadzenie jednostek: długości, pojemności i masy. Praktyczne stosowanie tych jednostek.
Wdrażanie do posługiwania się skrótami nazw jednostek.
Różnorodne zadania i ćwiczenia związane z mierzeniem pojemności i ważeniem.
Rozwiązywanie zadań tekstowych.
Dział programu: Liczenie pieniędzy.
Tematy do realizacji:
Liczenie pieniędzy, płacenie, zamiana złotych na grosze i odwrotnie.
Zadania tekstowe związane z kupowaniem i wydawaniem reszty.
Zadania dotyczące ilości, ceny i wartości.
Ewaluacja
Ewaluacji będzie podlegać:
- atrakcyjność programu dla dziecka
- skuteczność stosowanych metod
- rekonstrukcja systemu wiadomości i umiejętności matematycznych dziecka.
Ewaluacja zostanie dokonana poprzez ankiety dla rodziców, testy osiągnięć dla uczniów.
Test osiągnięć szkolnych z zakresu matematyki zostanie zastosowany dwukrotnie. Będzie rozpoczynał i kończył zajęcia.
Zastosowany test wstępny będzie odnosił się do określonego zakresu materiału programowego. Obejmował będzie wybrane zagadnienia związane z opanowaniem pojęć matematycznych, umiejętności i wiadomości, które powinny opanować dzieci 10-letnie w szkole. Test wstępny pozwoli na wyłonienie
i zakwalifikowanie dzieci do zespołu korekcyjno - wyrównawczego.
Po koniec drugiego semestru w klasy III przeprowadzony zostanie test osiągnięć szkolnych. Podstawowym jego celem będzie sprawdzenie jaki przyrost wiadomości oraz jaki poziom samodzielności poznawczej uzyskały dzieci w toku pracy korekcyjno - wyrównawczej w klasie III.
10. BIBLIOGRAFIA:
Bandura L.: Trudności w procesie uczenia się. Warszawa 1970
Barłóg K. "Życie Szkoły" 1994, nr 5
Bolechowska M.: Diagnoza i reedukacja trudności w nauce dzieci w młodszym wieku szkolnym. Warszawa 1978
Czajkowska I. Hereda K.: Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne w szkole. Warszawa 1998
Gruszczyk - Koczyńska E.: Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki. Warszawa 1997
Gruszczyk - Kolczyńska E., Kołodziej D.: Praca korekcyjno - wyrównawcza
z dziećmi w młodszym wieku szkolnym. Katowice 1980
Gruszczyk - Kolczyńska E., Moroz H., Wojanowska M.: Diagnoza działalności matematycznej dzieci z klas początkowych. Katowice 1985
Gruszczyk E., Moroz H.: Kształcenie struktury i wiedzy matematycznej u dzieci do 10 roku życia. Diagnoza i terapia. Warszawa 1982
Konopnicki J.: Powodzenia i niepowodzenia szkolne. Warszawa 1966
Konopnicki J.: Problemy opóźnienia w nauce szkolnej. Warszawa 1984
Krygowska Z.: Zarys dydaktyki matematyki.
Lelonek M., Wróbel T.: Praca nauczyciela i ucznia w klasach 1 - 3. Warszawa 1990
Łobocki M.: Metody badań pedagogicznych. Warszawa 1981
Łysek J. (red.): Niepowodzenia szkolne. Kraków 1998
Nartowska H.: Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka. Warszawa 1980
Pisarski M: Matematyka dla naszych dzieci. Warszawa 1992
Przetacznik - Gierowska M., Makiełło - Jarża G.: Psychologia rozwojowa
i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1992
Przetacznikowa M., Włodarski Z.: Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży.Warszawa 1983
Radwiłowiczowa M., Morawska Z.: Metodyka nauczania początkowego. Warszawa 1985
Roszkiewicz I.: Psychologia rozwojowa dla rodziców. Warszawa 1983
Spionek H.: Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych. Warszawa 1970
Sztucki E.: Metodyka nauczania matematyki w klasach niższych. Bydgoszcz 1994