UCZENIE SIĘ
Ćwiczenie krytycznego myślenia wg R. Strauba
Psychologowie uważają, że dzieci uczą się kontrolowania pęcherza podczas snu na zasadzie warunkowania klasycznego, czyli typu uczenia się, w którym organizm zaczyna kojarzyć różne fakty. Normalnie mokra pościel lub pieluszka powoduje, ż dziecko się budzi. Przez powtarzające się połączenia tych dwóch faktów napięcie pęcherza zostaje skojarzone wrażeniem wilgoci i dzieci budzą się, kiedy czują, że pęcherz jest pełny.
Wyobraź sobie, że jesteś opiekunką sześcioletniego dziecka, które jeszcze nie nauczyło się łączyć napięcia pęcherza z mokrym łóżkiem. Zatroskani rodzice zwrócili się o pomoc do psychologa rozwojowego, który opracował metodę oddziaływania na moczenie nocne za pomocą warunkowania klasycznego, posługując się specjalnym prześcieradłem wyposażonym w maleńkie przewody elektryczne. Kiedy śpiące dziecko zmoczy się do łóżka, mocz (przewodzący prąd elektryczny) natychmiast włącza obwód elektryczny i uruchamia głośny dzwonek, który budzi dziecko. Z czasem napięcie pęcherza kojarzy się z dzwonkiem i dziecko zostaje uwarunkowane na budzenie się przed zmoczeniem łóżka.
Choć rodzice przeczytali broszurę wyjaśniającą podstawowe zasady warunkowania, poprosili, abyś pomógł im dokładnie zrozumieć, dlaczego to skutkuje.
Czy potrafisz wymienić elementy warunkowanie klasycznego u dzieci, które bez specjalnego treningu uczą się budzić przed zmoczeniem łóżka?
Bodziec bezwarunkowy
Reakcja bezwarunkowa
Bodziec warunkowy
Reakcja warunkowa
2. Czy potrafisz wymienić elementy warunkowania klasycznego u dzieci, u których budzenie się jest warunkowane z pomocą specjalnego prześcieradła i dzwonka?
Bodziec bezwarunkowy
Reakcja bezwarunkowa
Bodziec warunkowy
Reakcja warunkowa
3. Czy można z pomocą warunkowania klasycznego wyjaśnić, w jaki sposób dzieci same uczą się budzić przed zmoczeniem łóżka? Czy potrafisz opisać ten proces uczenie się, stosując zasady warunkowania instrumentalnego?
Uczenie się. Rozpoznawanie wzorca.
U dzieci, które uczą się budzić bez specjalnego treningu, wrażenie mokrej pościeli lub pieluszki działa jako bodziec bezwarunkowy, który powoduje budzenie się, będące reakcją bezwarunkową.
Napięcie pęcherza (jeżeli nie jest bolesne) jest początkowo bodźcem obojętnym, który zostaje skojarzony z bodźcem bezwarunkowym. Z czasem napięcie pęcherza staje się bodźcem warunkowym i powoduje budzenie się dziecka przed zamoczeniem pościeli lub pieluszki. Wyuczone budzenie jest reakcją warunkową.
U dzieci, które uczą się za pomocą specjalnego prześcieradła i dzwonka, bodźcem bezwarunkowym jest dzwonek, który powoduje budzenie się, a reakcją bezwarunkową budzenie się w odpowiedzi na dzwonek; bodźcem warunkowym jest napięcie pęcherza, a reakcją warunkową budzenie w odpowiedzi na napięcie pęcherza.
Choć wyjaśnienie warunkowania klasycznego za pomocą tego przykładu jest uzasadnione dowodami, możliwa jest też interpretacja w kategoriach warunkowania instrumentalnego. U bardzo małych dzieci budzenie się jest właściwie czynnością odruchową (i dlatego podlega warunkowaniu klasycznemu), u dzieci starszych może być rozpoznawane jako czynność dobrowolna (zatem podlegające warunkowaniu instrumentalnemu). Dzieci mogą uczyć się budzenie, ponieważ ich zachowanie oddziałuje na środowisko, wywołując bodziec nagradzający, jakim jest przyjemne wrażenie opróżnionego pęcherza.