WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH
Witamina A (retinol; prekursor - betakaroten) - uczestniczy w procesie widzenia (wchodzi w skład rodopsyny), zapobiega nadmiernemu rogowaceniu skóry, zakażeniom błon śluzowych. Zapewnia prawidłowe działanie tkanki nabłonkowej. Ma działanie antynowotworowe. Jej prekursorem jest betakaroten. Z jego jednej cząsteczki powstają dwie witaminy A. Jej niedobór prowadzi do tzw. kurzej ślepoty, stanów zapalnych skóry, nadmiernego jej rogowacenia, kseroftalmii.
Witamina D (kalciferol) - jest wytwarzana w skórze pod wpływem promieniowania UV. Uczestniczy w procesie przyswajania i metabolizmu wapnia i fosforu. Jej niedobór powoduje krzywicę (u dzieci) oraz osteoporozę (u dorosłych). Nadmiar może być toksyczny.
Witamina E (tokoferol) - ma silne działanie przeciwutleniajace (antyoksydacyjne). Uczestniczy w utrzymaniu integralności błon komórkowych. Zwiększa oporność krwinek czerwonych na rozpad (hemolizę). Zapobiega uszkodzeniom naczyń krwionośnych.
Witamina K (menadion, filochinon) - jest wytwarzana przez bakterie jelitowe. Uczestniczy w wytwarzaniu protrombiny w wątrobie i czynników krzepnięcia (VII, IX, X), a tym samym w procesach krzepnięcia krwi. Niedobory występują najczęściej u noworodków po antybiotykoterapii i w schorzeniach wątroby.
FUNKCJE BIOLOGICZNE WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE
Witamina C (kwas askorbinowy) - jest niezbędna do syntezy kolagenu, hormonów, neurotransmiterów; bierze udział w procesach: wchłaniania i transportu żelaza, metabolizmu folacyny i tyrozyny, detoksykacji i odporności organizmu. Jest naturalnym antyoksydantem. Prawdopodobnie hamuje wczesne stadia powstawania nowotworów (karcinogenezy), chroni przed szkorbutem.
Witamina B1 (tiamina) - jest niezbędna do prawidłowego metabolizmu węglowodanów. Jej niedobory prowadzą do zaburzeń układu nerwowego, pracy serca, anoreksji, obrzęków, gdyż bierze udział w procesach dekarboksylacji. Jest częściowo wytwarzana przez mikroflorę jelitową.
Witamina B2 (ryboflawina) - uczestniczy w procesach metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów, zapobiega powstawaniu zaćmy (katarakty), bierze udział w mechanizmach odpornościowych. Podobnie jak tiamina jest częściowo wytwarzana przez bakterie jelitowe.
Witamina PP (niacyna) - uczestniczy w różnych etapach metabolizmu makroskładników (białek, węglowodanów i tłuszczów). Jest niezbędna do prawidłowego działania mózgu, obwodowego układu nerwowego oraz wytwarzania hormonów płciowych. Jest częściowo syntetyzowana przez mikroflorę jelitową. Jej całkowity brak powoduje pelagrę z objawami biegunki, zapalenia skóry i zaburzeń psychicznych.
Kwas pantotenowy - uczestniczy w przemianach kwasów tłuszczowych, węglowodanów i steroidów. W stanach niedoboru może wystąpić depresja, niedociśnienie, drażliwość, bóle brzucha, obniżenie napięcia mięśniowego.
Witamina B6 (pirydoksyna) - uczestniczy w metabolizmie aminokwasów, węglowodanów i tłuszczów (głównie cholesterolu, NNKT, hormonów steroidowych). Niedobory mogą powodować niedokrwistość (anemię), zapalenia skóry, skurcze mięśni, stany depresyjne, zaburzenia nerwów obwodowych i układu odpornościowego
Biotyna - uczestniczy w wytwarzaniu kwasów tłuszczowych, metabolizmie makroskładników. Niedobory wywołują choroby skóry, brak apetytu, zaburzenia czucia i bóle mięśniowe.
Kwas foliowy (folacyna) - jest niezbędny do przemian aminokwasów i kwasów nukleinowych. Jego niedobór powoduje anemię megaloblastyczną. Przyjmowanie odpowiednich dawek kwasu foliowego jest konieczne przed planowaną ciążą i w początkowych miesiącach jej trwania. Zapobiega to występowaniu wad cewy nerwowej u płodu.
Witamina B12 (kobalamina) - jest konieczna do prawidłowego dojrzewania erytrocytów (krwinek czerwonych), metabolizmu ośrodkowego układu nerwowego. Jej niedobory prowadzą zwykle do anemii megaloblastycznej oraz zaburzeń neurologicznych.