Poczucie koherencji

• najbardziej znaczące, jeśli chodzi o zdrowie człowieka (Antonovsky)

• to globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień, w jakim człowiek ten ma dominujące, trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że:

• (1) bodźce napływające w ciągu życia ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego mają charakter ustrukturowany, przewidywalny i wytłumaczalny - poczucie zrozumiałości

• (2) dostępne są zasoby, które pozwolą mu sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce - poczucie zaradności

• (3) wymagania te są dla niego wyzwaniem wartym wysiłku i zaangażowania - poczucie sensowności

• o poczuciu koherencji decyduje głównie poczucie sensowności

• związki pomiędzy składnikami poczucia koherencji: wszystkie wymiary poczucia koherencji są ze sobą mocno skorelowane, silniejszy związek występuje między zrozumiałością i zaradnością, niż między sensownością i pozostałymi wymiarami

• stresory (mające wpływ na zasoby odpornościowe):

• stresory przewlekłe

• ważne zdarzenia życiowe (zarówno pozytywne, jak i negatywne)

• stresory dnia codziennego

• największe znaczenie dla poczucia koherencji mają stresory przewlekłe

Jak rozwija się poczucie koherencji w ciągu życia?

• niemowlęctwo i dzieciństwo:

• poczucie zrozumiałości

• jeśli potrzeby dziecka są zaspokojone to dowiaduje się ono, że choć matka czasami znika, to jednak wraca, przekonuje się w ten sposób o spójności, ciągłości i stałości świata, będzie w stanie antycypować pewne wydarzenia, czyli świat stanie się zrozumiały

• poczucie sensowności

• jeśli dziecko jest w stanie zrozumieć świat to wyda się on mu spójny i wartościowy, będzie w stanie podejmować określone decyzje

• poczucie zaradności

• przewidywalność zdarzeń zachęca do aktywności, a stawiane zadania, wymagania do zaradności. Istnieją 4 rodzaje reakcji, z którymi spotyka się dziecko: lekceważenie, odmowa, lub aprobata. Równowaga tych czterech reakcji zapewnia silne poczucie koherencji

• /kanalizowanie sposobu zaspokajania potrzeb dziecka/

• wiek dorastania

• poczucie koherencji zależy od 3 ścieżek kulturowych, którymi młody człowiek podąża:

• (1) złożone społeczeństwo otwarte, proponujące wiele realistycznych opcji - wszystko dozwolone

• (2) przynależność kultury lub podkultury zintegrowanej, homogenicznej lub zamkniętej - grupy odniesienia

• (3) kontekst społeczno-kulturowy (makrosystem, egzosystem), który pozwala dobrze rozstrzygać dylematy wieku dorastania - zamęt tożsamościowy (kultura, religia, system wartości)

• korzystne rozwiązania w tych 3 ścieżkach:

• umiarkowanie otwarte społeczeństwo, grupa odniesienia o określonych celach, do realizacji których dąży, ekosystem o jasnej aksjologii (hierarchii wartości) prowadzi do ukształtowania w miarę stabilnego poczucia koherencji (Coś co wygląda jak kanalizowanie...)

Praźródłem poczucia koherencji są:

• odporność psychiczna

• silna osobowość (w dokładnym tłumaczeniu „twarda”)

Odporność psychiczna dzieci i młodzieży:

• ja mam

• ja jestem (dwa pierwsze - zrozumiałość, nadanie znaczenia)

• ja mogę (zaradność)

Pojęcie silnej osobowości wprowadziła Susan Kobasa. Wymiary silnej osobowości:

• (1) silne poczucie wiary w siebie

• dobrze ukształtowana tożsamość, mocne ja realne, sprawcze

• (2) wewnętrzna kontrola (odpowiedzialność)

• (3) wiara w sens poczynań

• umiejętność odczytywania pozytywnego znaczenia w każdym zdarzeniu

• (4) tendencja do odbierania życiowych problemów jako wyzwań

5

---