SIŁY ZBROJNE W SYSTEMIE BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO
Zgodnie z art. 26 Konstytucji, Siły Zbrojne RP służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.
Do zasadniczych kierunków działania Sił Zbrojnych RP należy:
- zapewnienie zdolności państwa do obrony i ochrony polskich granic;
- utrzymywanie gotowości do przeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań sojuszniczych;
- udział w działaniach o charakterze wielonarodowym, połączonych operacjach zwalczania terroryzmu, prowadzonych w oparciu o przepisy prawa międzynarodowego, organizowanych przez UE, NATO lub doraźną koalicję państw;
- współuczestnictwo w stabilizowaniu sytuacji międzynarodowej w ramach wielonarodowych operacji stabilizacyjnych, pokojowych oraz humanitarnych poza terytorium kraju.
Należy wiedzieć, że w określonych w ustawie (Ustawa o Policji z dnia 06.04.1990 r.) sytuacjach, w razie wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego, jeżeli użycie uzbrojonych oddziałów i pododdziałów Policji okaże się niewystarczające lub Policja nie dysponuje możliwością skutecznego przeciwdziałania, do pomocy w zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub przywróceniu porządku publicznego mogą zostać użyte oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych RP. Kwestie z tym związane podlegają szczegółowej reglamentacji przedmiotowej i proceduralnej.
Użycie oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych do pomocy Policji wymaga postanowienia Prezydenta RP wydanego na podstawie wniosku Prezesa RM. W przypadku nie cierpiącym zwłoki podjęcie decyzji o udzieleniu takiej pomocy leży w kompetencjach Ministra Obrony Narodowej działającego na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. W decyzji tej muszą zostać wyraźnie określone zakres oraz formy pomocy wojskowej. Na Ministrze Obrony Narodowej ciąży w takich sytuacjach obowiązek niezwłocznego powiadomienia o podjętej decyzji Prezydenta oraz Premiera. Prezydent RP w takiej sytuacji wydaje postanowienia o zatwierdzeniu bądź uchyleniu decyzji Ministra Obrony Narodowej.
Żołnierzom oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych kierowanych do pomocy uzbrojonym oddziałom Policji przysługują, w zakresie niezbędnym do wykonania zadań, wobec wszystkich osób, określone w ustawie uprawnienia dla policjantów dotyczące m.in. legitymowania, zatrzymywania, przeszukiwania osób i pomieszczeń, kontroli osobistej, obserwacji i dokumentowania, użycia środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej.
Zadania z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego, stosownie do swoich kompetencji oraz zaistniałej sytuacji, mogą wykonywać wszystkie elementy struktury Sił Zbrojnych RP, na którą składają się:
- Wojska Lądowe;
- Siły Powietrzne;
- Marynarka Wojenna;
- Wojska Specjalne;
- Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych RP - jako organizator systemu wsparcia logistycznego.
ŻANDARMERIA WOJSKOWA
Funkcje policyjne (porządkowo-dochodzeniowe) w Siłach Zbrojnych RP, realizuje obecnie Żandarmeria Wojskowa, działająca na mocy Ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku i wykonuje zadania związane z profilaktyką, zapobieganiem przestępczości i innym zjawiskom patologicznym w wojsku, działalnością dochodzeniowo-śledczą i prewencyjną.
Żandarmeria Wojskowa i wojskowe organy porządkowe na podstawie ustawy wykonują zadania przewidziane dla Policji w Siłach Zbrojnych oraz w stosunku do żołnierzy.
Żandarmeria Wojskowa jest właściwa wobec:
żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową;
żołnierzy nie będących w czynnej służbie wojskowej w czasie noszenia przez nich mundurów oraz odznak i oznak wojskowych;
pracowników zatrudnionych w jednostkach wojskowych:
osób przebywających na terenach lub w obiektach wojskowych;
innych osób podlegających orzecznictwu sądów wojskowych;
żołnierzy sił zbrojnych państw obcych przebywających na terytorium RP oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
Zadania Żandarmerii Wojskowej precyzuje artykuł 4 Ustawy:
zapewnienie przestrzegania dyscypliny wojskowej;
ochranianie porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych;
wykrywanie przestępstw i wykroczeń, w tym skarbowych, popełnionych przez osoby, w stosunku do których Żandarmeria Wojskowa jest właściwa, ujawnianie i ściganie ich sprawców oraz ujawnianie i zabezpieczanie dowodów tych przestępstw i wykroczeń;
dokonywanie analizy oświadczeń o stanie majątkowym żołnierzy zawodowych i przedstawianie Ministrowi Obrony Narodowej wniosków w tym względzie;
współdziałanie z polskimi i zagranicznymi organami i służbami właściwymi w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz policjami wojskowymi;
zwalczanie klęsk żywiołowych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidowanie ich skutków oraz czynne uczestniczenie w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych, mających na celu ochronę życia i zdrowia oraz mienia;
Swoje zadania Żandarmeria Wojskowa wykonuje poprzez:
czynności kontrolne;
wykonywanie działań interwencyjnych;
wykonywanie czynności operacyjno - rozpoznawczych;
wykonywanie czynności procesowych w zakresie i na zasadach przewidzianych w przepisach o postępowaniu karnym i skarbowym;
poszukiwanie sprawców przestępstw i wykroczeń oraz zaginionych żołnierzy;
poszukiwanie utraconych przez jednostki wojskowe: broni, amunicji, materiałów wybuchowych i innego mienia wojskowego oraz materiałów zawierających informacje niejawne;
wykonywanie kontroli ruchu drogowego, pilotowanie kolumn wojskowych oraz kierowanie ruchem drogowym, w zakresie i na zasadach przewidzianych w przepisach o ruchu drogowym i o drogach publicznych;
konwojowanie osób, dokumentów i mienia wojskowego;
przymusowe doprowadzanie osób, w zakresie i na zasadach przewidzianych w przepisach o postępowaniu karnym, karnym skarbowym, karnym wykonawczym i cywilnym;
współuczestniczenie w zapewnieniu prawa i porządku podczas trwania imprez masowych przeprowadzanych na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz z udziałem wojska;
wykonywanie zadań policji sądowej w sądach wojskowych i wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury;
kontrolowanie ochrony mienia wojskowego, a w szczególności przechowywania uzbrojenia i środków bojowych.
Dowódcą Żandarmerii Wojskowej i przełożonym wszystkich żołnierzy jest Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, podlegający bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej. Komendanta Głównego jak również jego zastępcę wyznacza na to stanowisko i odwołuje ze stanowiska Minister Obrony Narodowej.
W ramach ŻW funkcjonują trzy podstawowe piony:
- dochodzeniowo-śledczy;
- prewencyjny;
- administracyjno-logistyczno-techniczny.
WOJSKA SPECJALNE
Elementem Sił Zbrojnych RP, który jest najlepiej przygotowany do działania p-ko zagrożeniom asymetrycznym czyli nowym nieklasycznym metodom i narzędziom walki oraz do współpracy z innymi wyspecjalizowanymi instytucjami i organami działającymi w systemie bezpieczeństwa państwa, są Wojska Specjalne. Mają one zdolność podejmowania różnorodnych działań niekonwencjonalnych.
Dowództwo Wojsk Specjalnych przygotowane jest do planowania, przygotowania i przeprowadzenia operacji specjalnych w okresie pokoju, sytuacjach kryzysowych oraz stanach nadzwyczajnych.
Misją Polskich Wojsk Specjalnych jest prowadzenie operacji specjalnych w wymiarze narodowym, sojuszniczym lub koalicyjnym, samodzielnie lub we współdziałaniu z innymi komponentami sił zbrojnych w okresie pokoju, kryzysu i wojny, w kraju i poza jego granicami.
Jednostka Wojskowa Komandosów z Lublińca
Jednostka Wojskowa „GROM” im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej.
Jednostka Wojskowa FORMOZA
Jednostka Wojskowa NIL
Jednostka Wojskowa AGAT
STRAŻ GRANICZNA
Straż Graniczna jest umundurowaną i uzbrojoną formacją, służącą do ochrony granicy państwowej na lądzie i morzu oraz kontroli ruchu granicznego. Została powołana na mocy Ustawy z dnia 12 października 1990 roku o Straży Granicznej.
Jej zadania zostały określone w art. 1 ust. 2 przedmiotowej ustawy, a najważniejsze z nich dotyczą:
- ochrony granicy państwowej;
- organizowania i dokonywania kontroli ruchu granicznego;
- wydawania zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz;
- przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego oraz w środkach transportu w komunikacji międzynarodowej;
- zapewnienie bezpieczeństwa na pokładzie statków powietrznych wykonujących przewóz lotniczy pasażerów;
- ochrona szlaków komunikacyjnych o szczególnym znaczeniu międzynarodowym przed przestępczością, której zwalczanie należy do właściwości SG;
- gromadzenie i przetwarzanie informacji z zakresu ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego oraz udostępnianie ich właściwym organom państwowym.
Przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Straży Granicznej jest komendant Główny SG, powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego d/s wewnętrznych.
Funkcjonariusze SG wykonując zadania związane z rozpoznawaniem, zapobieganiem i wykrywaniem przestępstw, związanych z nałożonymi na nich zadaniami wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów kodeksu postępowania karnego (kpk), a także wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury.
STANY NADZWYCZAJNE
Najważniejsze kwestie dotyczące stanów nadzwyczajnych, określone zostały w Konstytucji RP, w rozdziale XI, w art. od 228 do 234.
W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.
Ze stanem nadzwyczajnym mamy do czynienia wówczas, gdy państwo nie jest w stanie sobie poradzić z sytuacją kryzysową, będącymi w jego dyspozycji środkami.
Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości (zasada legalności).
Decyzje podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia (zasada proporcjonalności) i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa (zasada efektywności).
STAN WOJENNY
W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa. (art.229)
Szczegółowe regulacje w tym zakresie znajdują się w Ustawie z dnia 29 sierpnia 2002 r., o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie rozpatruje wniosek, złożony przez Radę Ministrów, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego albo postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania.
STAN WYJĄTKOWY
W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.
Stan wyjątkowy może zostać przedłużony tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni. (art.230 pkt.1 i 2). (kryzys globalnej gospodarki, szkoda jądrowa itp.)
Regulacje w tym zakresie znajdują się w Ustawie z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym.
STAN KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ
W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu. (art.232).
Przepisy dot. stanu klęski żywiołowej regulowane są w Ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej.
W zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu uczestniczą: Państwowa Straż Pożarna i inne jednostki ochrony przeciwpożarowej oraz centra powiadamiania ratunkowego, Policja, jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, dyspozytorzy medyczni, jednostki ochrony zdrowia, Straż Graniczna, Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa oraz inne właściwe w tych sprawach państwowe urzędy, agencje, inspekcje, straże i służby.
7