I. Samokształcenie
Samokształcenie - samodzielny proces uczenia się, w którym sami określamy jego cele i zadania, dobieramy treści, które zamierzamy przyswoić,Stosujemy własne metody i sposoby ich poznania oraz wykonania zadań dydaktycznych.
Jest to forma pracy wykorzystywana w działaniach organizacji oświatowych, zmierzających nie tylko do wzbogacenia wiedzy słuchaczy ale do rozwijania ich osobowości.
Na proces samokształcenia składają się takie elementy jak:
1. Korzystanie z obserwacji.
W procesie samokształcenia ważna częścią zdobywania wiedzy jest obsesrwacja świata, czyli środowiska ludzi,ich pracę ,zachowanie w dziedzinie kultury,środowiska przyrody, życia zwierząt i roślin. Skutecznej obserwacji należy uczyć się, gdy nauczyciel prezentuje naturalne okazy, ilustracj czy makiety rzeczowe lub wyjaśnia pojęcia za pomocą modeli i schematów. We współczesnej szkole możliwości zostały wzbogacone o filmy dydaktyczne, przeźrocza, foliogramy itp.Obserwacja powinna prowadzić do lepszego zrozumieniaistoty poznawczej i przyswojajani wiadomości, pojęć i procesów.
2.Rozumienie tekstu.
Rozumiany tekst rozumiemy wtedy, gdy porządkujemy znaczenie poszczególnych w tekście wyrazów. Aby zrozumieć czytany tekst, należy dokonać selekcji i skojarzyć ze sobą treść poszczególnych wyrazów która stanowią grupy treściowe. Po uchwyceniu sensu całej grupy treściowej możemy dokonać selekcji informacji i skoncentrować się na tym co jest istotne dla nas
3. Korzystanie z podręczników.
Uczenie się z podręcznika polega na uważnym jego czytaniu, rozumieniu wszystkich słów, zdań układu całego tekstu. Dlatego warto przy czytaniu dokonywać podziału na rzeczy znane i nie znane a następnie je spróbować wytłumaczyć za pomocą fachowej literatury
4.Doskonalenie szybkiego czytania.
Czytając poznajmy treść wyrażona graficznie w postaci słów i zdań zbudowanych z liter. Wyróżniamy głośne i ciche,Czytanie ciche to czytanie wzrokiem zwane czytaniem racionalnym. Możemy w nim wyróżnić 2 rodzaje czytania:
-selektywne czyli wybiórcze-wyszukujemy interesujących nas fraz, słów
-integralne czyli czytamy cały tekst
5.Korzystanie z wykładów.
Jest to miły sposób uczenia się polegajacy na aktywnym słuchaniu wykładów.
Wyróżniamy wykład:
-układ liniowy-treści przedstawione są kolejno. Jest dość trudny w odbiorze
_układ cykliczyny, w którym wykładowca omawia zagadnienie ukazujac go z wielu stron
6.Uczestniczenie w dyskusji.
Dyskusja jest wymianą myśli, doświadczeń i poglądów jej uczestników. Zmierza do lepszego, bardziej obiektywnego poznania istoty, wartości i przydatności jakiegoś zagadnienia, problemu.Jest także forma poznawania rzeczywistości, spełnia więc role źródła wiedzy. Poprzez dyskusję można poznawać nowe, nie znane dotąd sprawy czy zagadnienia, zdobyć nową wiedzę.
7.Sporządzanie notatek.
W procesie uczenia się bardzo ważna i przydatną umiejętnością jest sporządznia notatek.Notowanie jest to utrwalenie na piśmie w skróconej ale zrozumiałej formie treści,myśli, wniosków i skojarzeń. Notowanie zwiększa poziom rozumienia wykładu ponad dwukrotnie, podobne korzyści daje notowanie wypowiedzi z dyskusji i posługiwanie się notatkami w trakcie korzystania z podręczników, książek popularnonaukowych itp. Najczęściej spotykanym rodzajem notowania jest - streszczenie, czyli przedstawienie w skrócie własnymi słowami najważniejszych informacji, zagadnień i ich powiązań.
Wyciągi(cytaty), polegające na dosłownym wypisaniu tez, wniosków najważniejszych fragmentów tekstu.
Własna opinia, która może pochodzić z książki, lekcji, dyskusji, odczytu, filmu lub innych źródeł wiedzy, czyli przeżyć.
Schematy i zestawienia tabelaryczne poznanych treści, pojęć, tez itp.
Plan, ujmuje on treść w punktach, które mogą być sformułowane w postaci tytułów, tez, zdań pytających lub oznajmujących.
Rodzaje planów:
plan równoległy albo porównywawczy, polega na tym, że zestawia dwie treści, dwa tematy, różne sądy o tej samej sprawie.
Plan punktowy, to wyszczególnienie wszystkich ważnych myśli występujących w danym tekście.
Plan rozwinięty, to wyszczególnienie całej treści w punktach, a jednocześnie ukazujący pewne zależności.
8. Przygotowanie do samokontroli.
W procesie uczenia się i samokształcenia, szczególną rolę spełnia kontrola. Od niej zależy dalszy przebieg kształcenia.
Samokontrola, jak sama nazwa wskazuje, jest kontrolowaniem samego siebie, spełnieniem wszystkich czynności kontrolnych, wobec własnej aktywności poznawczej i edukacyjnej.
Wyróżniamy:
Samokontrolę bieżącą czyli taką, która stale towarzyszy samodzielnemu uczeniu się.
Samokontrolę sporadyczną, która występuje przed podsumowaniami, sprawdzianami i egzaminami.
Samokontrolę naturalną polegającą na tym, że każdy sam sprawdza swoje przygotowanie, tak jak by to robił nauczyciel.
Samokontrolę myślową, jest ona podobna do naturalnej, chociaż odbywa się wyłącznie w myślach, tzn. nie odpowiada się głośno, nie rozwiązuje zadań.
9. Doskonalenie odpowiedzi ustnych i prac pisemnych.
W praktyce uczniowskiej bardzo często trzeba udzielać ustnych odpowiedzi na pytania, stawiane przez nauczyciela. Chcąc odpowiedzieć dobrze, trzeba zrozumieć sens pytania i jego zakres, następnie trzeba szybko w myśli dokonać analizy zagadnienia, i wyszukać w pamięci informację, fakty, przykłady, i uogólnienia, które będą trafną odpowiedzią na zadane pytanie.
10. Organizacja samokształcenia.
Zasady organizowania i właściwego planowania są podstawą samokształcenia. Po ustaleniu czasu przeznaczonego na samokształcenie trzeba ułożyć plan, w którym określi się, co?, kiedy?, gdzie? I w jakim czasie będziemy realizować. Własny warsztat pracy(tj. Encyklopedie, słowniki, podręczniki) oraz biblioteka domowa spełniają ważną funkcję, w pracy samokształceniowej.
II. Samowychowanie
Samowychowanie - samorzutna praca człowieka nad kształtowaniem własnego poglądu na świat, postawy, cechy charakteru i własnej osobowości zgodnie z przyjętymi ideałami, i akceptowanymi wzorami osobowymi.
Stwarzanie samego siebie nazywamy „autokreacją” czyli, sztuka tworzenia samego siebie.
Stwarzanie samego siebie, rozpoczyna się od analizy różnych wzorców osobowych, analizy własnej osoby, postawienia sobie celów i zadań.
Etapy autokreacji:
1. Przystępując do autokreacji warto odpowiedzieć sobie jak:
Co jest dla mnie autentyczną wartością?
Kim chcę być?
Jak chcę spożytkować swój czas na Ziemi?
Czy jestem w stanie stać się tym, kim chcę być i żyć tak, jak uważam, że żyć warto?
Poszukiwanie i wybór ideału i wzorców osobowych.
Dostarcza ich obserwacja życia, bliższego i dalszego otoczenia. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń, obserwacji i wiedzy, osoba podejmująca autokreację tworzy modelową wizję samego siebie. Jest to najczęściej wzór osobowy złożony z właściwości wielu postaci, fikcyjnych i rzeczywistych, np. Rodziców, kolegów którzy nam imponują. Kiedy ustalimy swój ideał, wzorzec osobowy, musimy wyznaczyć sobie konkretne zadania, które będziemy wykonywać w okreslonym czasie.
Zasady postępowania:
Cele działania powinny być jasne i ściśle określone.
Określone powinny być wszystkie warunki i środki, za pomocą których cel będzie osiągnięty.
Należy ułożyć dokładny plan działania.
Konsekwentnie i skrupulatnie, należy wykonywać plan.
Kontrolować należy, osiągnięte wyniki i porównywać je, z wyznaczonymi sobie celami, wyciągać wnioski z poszczególnych etapów, i wprowadzać poprawki do całego przedsięwzięcia.
Plan działania musi mieć określone cechy:
1. Preferować takie działania, które służą realizacji zamierzeń.
2. Przewidywać tylko zadania realne do wykonania.
3. Poszczególne elementy planu, nie mogą być sprzeczne lub wzajemnie wykluczać się.
4. Musi mieć przejrzystą strukturę, pozwalającą na rozkładanie czynności w czasie z zachowaniem ich ciągłości.
5. Plan powinien dopuszczać możliwość zmian i uzupełnień.
6. Powinien możliwie dokładnie określać co?, kiedy?, jak będzie wykonane?.
Taka strategia powinna być przygotowana w świadomości i realizowana. Ważną rzeczą, w autokreacji jest świadomość, że powodzenie w tym zakresie zależy od aktywnej postawy i pracy, silnej woli, charakteru, ambicji, i wytrwałości.