OPOWIEŚCI Z NOWEGO DWORU
Pałac w Nowym Dworze kryje wiele tajemnic. Gromadziły się one przez kilka wieków jego istnienia. Oto kilka z nich:
http://www.kowary.pl/index.php?lang=pol&menu=04&submenu=03 - %22Kr%C3%B3tka
Krótka Historia Pałacu w Nowym Dworze
Hans Ulrich Schaffgotsch
Rodzina Reuss
Księżna Feodora
Monumentalne grobowce na Wojkowie
Szczątki Księżniczki Feodory i Księcia Henryka XXX
KRÓTKA HISTORIA PAŁACU W NOWYM DWORZE
Nowy Dwór położony jest w północno-wschodniej części Kowar, w części zwanej Radociny. Radociny to dawna wieś leżąca między Kowarami Dolnymi i Wojkowem. Od centrum Kowar piechotą można dojść tam w około 25 minut.
Historia tego miejsca jest bardzo długa. Dwór zbudował Kasper Schaffgotsch około 1570 roku dla swojego młodszego syna. Kasper wraz z żoną Anną von Siebental dali początek trzem liniom Schaffgotschów, z których gałąź Schwarzbachów miała w posiadaniu Kowary do wojny trzydziestoletniej.
Po straceniu Hansa Urlicha von Schaffgotscha w roku 1639 majątek nabył hrabia Prokop Czernin. Wywodził się on z bardzo znanego rodu Czernin (Černínové). Była to stara czeska szlachta. Pierwotnie ich rodzinnym miastem były Chudenice. W trakcie bogacenia się rodu wykupowali oni majątki w różnych częściach Europy Środkowej. Przedstawiciele rodu Czerninów przez wieki należeli do najbliższego otoczenia, najpierw królów czeskich, a później austriackich cesarzy. Prawdopodobnie w końcu XV w. na Śląsku osiadła boczna linia rodziny. W XVII w. Czerninowie posiadali majątki w Sudetach, między innym w Kowarach.
Po wojnach śląskich, w 1747 r., dwór wraz z Kowarami odkupił od następcy Czernina król Prus Fryderyk Wielki. Na początku XVIII wieku król odsprzedał dawną siedzibę Schaffgotschów rodzinie Kopsich.
W 1820 roku z powodu kryzysu ekonomicznego, jaki wówczas panował, doszło do podziału i sprzedaży dóbr kowarskich. Dwór zakupił Henryk LXXIV Reuss-Schleiz-Kösterlitz, który z kolei przekazał go swojemu synowi Henrykowi IX, a ten powiększył posiadłość przez zakup dawnych dóbr rycerskich obejmujących wieś Gruszków i Wysoką Łąkę.
Na początku XX wieku Nowy Dwór był bardzo zrujnowany. Dopiero w 1913 roku został on pieczołowicie odnowiony. W ostatnim roku działań wojennych w latach 1914-1918 księżna Feodora Reuss zorganizowała w pomieszczeniach pałacu oficerski lazaret dla rannych.
Rodzina Reuss posiadała dobra w Kowarach do 1939 roku. Po wojnie dwór pełnił najpierw funkcję domu wypoczynkowego, potem był dzierżawiony przez Uzdrowisko Cieplice jako sanatorium, a teraz jest w rękach prywatnych.
O architekturze Nowego Dworu można przeczytać w dziale TURYSTYKA/ZABYTKI.
Źródło:
W. Kapałczyński, "Kowary", wyd. Ossolineum 1993, s.116-117
HANS ULRICH SCHAFFGOTSCH
Hans Ulrich Schaffgotsch (Jan Ulryk Schaffgotsch) był właścicielem rozległych dóbr pod Karkonoszami, był też dziedzicem Kowar. Urodził się w 1595 r. na zamku Gryf koło Gryfowa. Studiował na uniwersytetach w Tybindze i w Lipsku. Ożeniony z piastowską księżniczką Barbarą Agnieszką miał z nią pięcioro dzieci. Posag żony wraz z posiadanym przez niego majątkiem czynił go jednym z najmajętniejszych feudałów na Śląsku. Znaczne dochody przynosiły Schaffgotschowi dobra kowarskie, a zwłaszcza eksploatowana systemem gwareckim ruda, jej wytop i przetwórstwo żelaza.
W latach 1618-1648 toczona była "Wojna trzydziestoletnia", wojna pomiędzy habsburskimi cesarzami i katolickimi książętami Rzeszy, skupionymi w tzw. Lidze Katolickiej, których popierały Hiszpania, Niderlandy i okresowo Dania, a obozem protestanckim, tzw. Unią Protestancką, oraz jego sprzymierzeńcami: Francją, Szwecją, Holandią, Sabaudią i Danią.
W pierwszych trzech latach wojny Kowary, mimo nękających miasto przemarszów wojska, specjalnie nie ucierpiały. Jednak dalszy jej przebieg i nakładane kontrybucje doprowadziły do upadku nie tylko górnictwa, lecz także samego miasta.
Tragicznym epizodem tej wojny zapisała się właśnie postać Hansa Ulricha Schaffgotscha, protestanta w służbie cesarskiej. W dniu wybuch miał on 23 lata. W 1621 r. Hans Ulrich przysiągł wierność cesarzowi i tworzył na jego zlecenie oddziały wojskowe. Jego dowódcą i przyjacielem był wielki marszałek Wallenstein. Przyjaźń ta okazała sie dla Schaffhotscha bardzo niewygodna. Wallenstein pobity przez Szwedów w 1632 r., posądzony o samowolne pertraktacje z obozem protestanckim, został na rozkaz cesarza zamordowany w 1634 r. Dziedzic Kowar wciągnięty wraz z Wallensteinem w wir wydarzeń miał wkrótce podzielić los swego protektora i towarzysza broni.
Aresztowano Schaffgotscha dzień przed zamordowaniem Wallensteina. Akt oskarżenia sformułowano w 51 punktach. Uznano go winnym nieposłuszeństwa, zdrady i obrazy cesarskiego majestatu. Dla utrzymania należytej dyscypliny wojennej Schaffgotscha skazano 31 marca 1635 r. na śmierć przez ścięcie, a przedtem na obcięcie prawej ręki, którą rzekomo popełnił krzywoprzysięstwo. Hans Ulrich trafił do Ratyzbony. By wyciągnąć od niego całą prawdę postanowiono go najpierw jeszcze poddać torturom. Izba tortur mieściła się w ratyzbońskim ratuszu. Z nocy 4 na 5 czerwca torturowano go od 22.00 do 1.00 po północy. Ogólnie "mimo całej sztuki kata w przesłuchaniu niczego nie uzyskano". Po przesłuchaniu ponastawiano torturowanemu powykręcane i powyłamywane członki. Przez trzy tygodnie nie mógł posługiwać się rękami i był karmiony podczas posiłków.
Po zatwierdzeniu wyroku pisemnie pożegnał się z dziećmi i przyjaciółmi. Odrzucił propozycję egzekucji w zamkniętym pomieszczeniu. Wybrał kaźń publiczną pod otwartym niebem. W dzień egzekucji, 23 lipca 1635 r., zaprowadzono go do sali ratuszowej na spotkanie z radą miejską. Kiedy wychodził z ratusza, licznie zgromadzeni ludzie płakali. Na miejsce egzekucji zawiozła go karoca, do której zaprzęgnięto białe konie. Odczytano mu wyrok i oznajmiono, że z łaski cesarza oszczędzono mu obcięcia ręki. Przy dźwiękach werbli poprowadzono Hansa Ulricha na szafot. Po wejściu po schodach ukląkł, pomodlił się, usiadł na taborecie ze słowami "Jestem gotów ciałem i duszą pojednać się z Bogiem". Wkrótce pokazał się kat, zrzucił płaszcz okrywający miecz, podszedł od tyłu i błyskawicznym ciosem odciął skazańcowi głowę. Wieczorem o 23.00, przy blaskach pochodni trumnę ze zwłokami zaniesiono na cmentarz. W pogrzebie wzięło udział około 100 osób. Taki był koniec Hansa Ulricha Schaffgotscha ostatniego dziedzica Kowar pochodzącego z tej rodziny.
Wszystkie dobra dobra Hansa Ulricha, w tym i Kowary, uległy konfiskacie, przechodząc na własność cesarza Ferdynanda II. W roku 1648 cesarz okazując łaskę zwrócił rodzinie Schaffgotschów część majątku, ale nie dotyczyło to Kowar i Nowego Dworu. W 1639 roku, 16 września, miasto zostało zakupione przez czeskiego hrabiego Hermana von Czernin i we władaniu tej rodziny pozostały Kowary do 1747 roku. Siedzibą administracyjną nowych panów stał się niedawno wybudowany zamek w Nowym Dworze. W 1820 roku Nowy Dwór zakupiła rodzina Reuss.
Źródło:
T. Bugaj, Proces i egzekucja dziedzica Kowar Hansa Ulricha Schaffgotscha - Ratyzbona 1635, Kowary - szkice z dziejów miasta, tom I, Jelenia Góra 1988, s. 81-90
W. Kapałczyński, "Kowary", wyd. Ossolineum 1993, s.18-19