Model struktury motorycznosci zakłada ze istnieją dwie strony:
1Efektywna - jest ona lepiej poznana, ponieważ jest namacalna, stanowi zewnętrzne przejawy, realne właściwości ruchu. Na stronę efektywna składają się dwa pojęcia, przebieg - jakąś czynność wykonywana, oraz wynik (efekt) - np. w biegu na 100m czas zarejestrowany przez stoper.
2Potencjalna - jest ona tym, czego nie widać, ale czego musimy mieć świadomość, ze ma miejsce. Stanowi wewnętrzne uwarunkowania, utajone możliwości ruchowe. Na stronę potencjalna składają się, zdolność motoryczna, umiejętność
Zdolność motoryczna:
Wg Raczka - kompleks indywidualnych właściwości psychofizycznych rozwijających się na podłożu wrodzonych zadatków biologicznych, które warunkują skuteczne wykonanie zadania ruchowego.
Wg Szopy - komplex predyspozycji zintegrowanych wspólnym dominującym podłożem biologicznym i rodzajem ruchów, ukształtowanych przez czynniki genetyczne i środowiskowe, które pozostają w interakcjach.
Umiejętność ruchowa - potencjalne uwarunkowanie, gotowość lub dyspozycja do efektywnego wykonania określonego typu zadania ruchowego. Rozwija się w procesie nauczania i ćwiczenia na bazie odpowiednich zdolności motorycznych oraz wcześniejszych doświadczeń ruchowych. W odróżnieniu od zdolności motorycznych maja specyficzny charakter, wykazują bezpośredni związek z dana czynnością ruchowa.
Podział umiejętności:
1Elementarne - związane z ruchami naturalnymi (lokomocyjne, czworakowanie, bieganie, chwytanie)
2Specjalne - związane z ruchami sportowymi, produkcyjnymi
Przejawy motorycznosci:
1Efekt motoryczny - miara realizacji zadania ruchowego, której odzwierciedleniem jest ostateczny wynik czynności, uzyskany w następstwie dokonanych pomiarów.
2.Ogolne cechy ruchu - stanowią prawidłowość lub wadliwość przejawiania się i przebiegu czynności ruchowej
3.Ogolna struktura ruchu - odróżnia dane działanie motoryczne od innych (stanowi organizacje, uporządkowanie kluczowych elementów ruchowych - faz lub części - w ramach całości czynności ruchowej)
Rytm - dynamiczno czasowe uporządkowanie ruchu.
Sprzężenie - wzajemny stosunek ruchów cząstkowych, ich połączenie lub przenoszenie. Płynność - ciągłość przebiegu ruchu.
Dokładność -stopień zgodności wyniku z celem.
Stałość - stopień zgodności powtarzanych ruchów.
Zakres - przestrzenna rozległość przebiegu ruchu.
Sprawność motoryczna - pojecie bardziej ogólne niż sprawność fizyczna. Jest to stopień uzewnętrzniania poziomu oraz struktury osobniczych uwarunkowań do wykonywania czynności ruchowych. W takim ujęciu sprawność okresla:1.poziom motorycznych zdolności, 2.poziom umiejętności ruchowych, 3.rodzaj współzależności pomiędzy 1 i 2.
Sprawność motoryczna można rozpatrywać w trzech kategoriach:
1.poziom motorycznych zdolności umożliwiających wykonanie zadania ruchowego, człowiek może je wykonać,
2.zasob umiejętności ruchowych - umiejętność wykonania zadania ruchowego - człowiek umie je wykonać,
3.motywacje i nastawienie - warunkujące osiągniecie danego celu.
Na sprawność składa się to, ze człowiek może wykonać zadanie ruchowe oraz dysponuje zasobem umiejętności, oraz wie, ze chce to zadanie wykonać.
SPRAWNOSC RUCHOWA - jest to umiejętność wszechstronnego władania swym ciąłem dzięki opanowaniu podstawowych nawyków ruchowych poprzez ćwiczenia.
SILA - zdolność do pokonywania lub przeciwstawiania się oporowi zewnętrznemu lub wewnętrznemu kosztem wysiłku mięśniowego.
Jednostka motoryczna - grupa włókien mięśniowych unerwiana przez jeden akson.
Siła mięsni zależy od: ilości aktywowanych włókien mięśniowych, przekroju poprzecznego mięśnia, wieku, płci, rozgrzewki, motywacji, pory dnia, ilości mitochondriow, układu dzwigni, treningu, diety.
Rodzaje skurczów: 1.w warunkach statycznych (podczas skurczów izometrycznych)
a)siła aktywna - w trakcie pracy dąży się przede wszystkim do przeciwdziałania oporom zewnętrznym przez aktywny skurcz mięsni,
b)siła pasywna - siły zewnętrzne działają w ten sposób, ze mięsień może się tylko przeciwstawiać powstającemu rozciąganiu.
2.W warunkach dynamicznych (podczas skurczów izotonicznych)
a)siła zrywowa - obciążenie nieznaczne, przyspieszenie max, np. oszczep
b)siła szybka - obciążenie i przyspieszenie nie dążą do zera np. szybkie stany przejściowe
c) siła wolna - obciążenia dążą do max, przyspieszenie nieznaczne np. wyciskanie.
Podział siły:
1.Bezwzgledna - minimalna wielkość ciężaru, którym można obciążyć mięsień aby całkowicie uniemożliwić jego skrócenie się przy działaniu bodźca o dużym natężeniu.
2.Wzgledna - iloraz bezwzględnej siły mięśnia przez powierzchnie poprzecznego przekroju mięśnia. Wielkość siły absolutnej przypadająca na 1 kg masy ciała.
3.Absolutna - siła możliwa do rozwinięcia w wybranym ruchu - max opór do pokonania.
WYTRZYMALOSC - to zdolność do wykonywania długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności, przy utrzymaniu możliwie największej efektywności pracy i zachowaniu podwyższonej odporności na zmęczenie - podczas wysiłków w rożnych warunkach środowiska zewnętrznego.
Motoryczne zdolności wytrzymałościowe to osobnicze możliwości przeciwstawiania się zmęczeniu i umiejętności długotrwałego wykonywania określonej pracy.
Wydolność charakteryzuje się potencjalnym, biologicznym zasobem możliwości do wykonania pracy, zaś możliwości wytrzymałościowe stanowią o możliwości do wykorzystania tego potencjału. Wytrzymałość zależy od: czynniki fizjologiczne (sprawność układu krążenia, oddychania, termoregulacji, zasób tlenowych i beztlenowych źródeł energii), czynniki koordynacyjne (stopień opanowania techniki), czynniki somatyczne (wymiary i proporcje ciała, przewaga włókien ST nad FT), czynniki psychiczne (motywacja, siła woli, reakcje na stres, gotowość do pracy), czynniki inne (dieta, klimat, rodzaj treningu)
Wytrzymałość kształtowana jest na biologicznym podłożu wydolności fizycznej.
Wydolność fizyczna ogranicza się do czynności fizjologicznych somatycznych, pewnego rodzaju potencjał biologiczny naszego wysiłku.
Podział wytrzymalosci:
1.Ze względu na pochodzenie źródła energii:
a)tlenowa (aerobowa) - zależna od układów krążenia, frakcji włókien ST w pracujących mięśniach oraz aktywności enzymów utleniających.
B)beztlenowa (anaerobowa) - określana zdolnością do zaciągania długu tlenowego oraz tolerancja na zaburzenia homeostazy.
2.Ze względów metodycznych:
a)ogólna - dowolna praca mięśniowa angażująca liczne grupy mięśniowe.
B)ukierunkowana - baza pod specjalistyczna postać danej cechy, zdolność do przeciwstawiania się zmęczeniu podczas specyficznych, długotrwałych wysiłków o rożnej intensywności, c)specjalna - związane ze specyfika danej konkurencji, skuteczność w warunkach ograniczonego czasu.
3.Ze względu na kryterium czasu trwania:
a)długiego czasu - ponad 10 min, dominacja procesów tlenowych,
b)średniego czasu od 2 do 10 min - procesy tlenowe i beztlenowe - stwarza to możliwość zmiany tempa biegu, przyspieszenie)
, c)krótkiego czasu 50 - 120 sek. - dominacja procesów beztlenowych
4.Ze względu na kryterium intensywności:
a)siłowe - umożliwia pokonywanie oporów zewnętrznych (sprzęt , środowisko, przeciwnik), duża intensywność, duża liczba powtórzeń.
Statyczne - utrzymanie właściwej pozycji,
Dynamiczne - zdolność wykonywania dużej liczby powtórzeń w określonym czasie b)szybkościowe - 12-50 sek maksymalna - strefa klasycznego sprintu
, submaksymalna - strefa przedłużonego sprintu, sprinterska - wysiłki do 12-15 sek
SZYBKOSC - to zdolność do wykonywania ruchów, możliwie jak w jak najkrótszym czasie, przy czym nie może dojść do zmęczenia obniżającego prędkość ruchu.
Zależy od: wieku, płci, proporcji osobnika, przewagi włókien FT, rozgrzewki, czynników psychicznych i farmakologicznych, ergonomii pozycji wyjściowej, okoliczności startu, poziomu siły i koordynacji, wytrenowania.
3 składowe szybkości:
1.Czas reakcji- jest to czas jaki upływa od zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu. Składa się z % odcinków T=T1+T2+T3+T4+T5 T1-powstanie pobudzenia w receptorze, T2-przekazanie pobudzenia do OUN, T3-przetworzenie bodźca w UN, T4-przebieg sygnału z OUN do mięśnia, T5-zapoczatkowanie reakcji.
2.Czas ruchu prostego - zależy od:a)wielkości pokonywanego oporu, b)koordynacji nerwowo-miesniowej jednostek motorycznych realizujących zadanie ruchowe.
3.Czestotliwosc ruchów - to ilość skurczów i rozkurzów mięśniowych wykonywanych w określonym czasie.
Zależy od sprawności ośrodków ruchowych kierujących antagonistycznymi grupami mięśniowymi oraz od amplitudy, rytmu, rodzaju zadania sportowego i wielkości obciążenia zewnętrznego
ANTROPOMOTORYKA JAKO DYSCYPLINA WIEDZY: Ruch jest podstawowym atrybutem życia. Najczęściej ruchowi występującemu w różnych formach aktywności fizycznej człowieka, przypisywano znaczenie nadawane mu w naukach matematyczno-fizycznych a szczególnie w biomechanice ,,(. . .) jest to zmiana położenia ciała lub punktu materialnego w stosunku do innych punktów, dokonująca się w czasie poruszania się w pewnym kierunku”. Sposób takiego zainteresowania wystąpił już w czasach starożytnych, umożliwiając rozważania nad istotą ruchu człowieka (ARYSTOTELES ; GALEN). Jednak uważano, że ruch - nie ma tylko matematyczno-fizycznego podejścia. Należało więc poszerzyć jego interpretację, głównie o wiedzę z zakresu pedagogiki, psychologii i filozofii. W fazie już bardziej dojrzałej, problematyka nauki (jej poznanie) o motoryczności (M) dotyczyła charakterystyki : struktury właściwości ruchu człowieka (cechy ilościowe i jakościowe); metod pomiaru i oceny efektywności ruchowej (sprawności); opisu jej rozwoju w ontogenezie; klasyfikacji ćw. fizycznych i sposobów efektywnego nauczania czynności ruchowych; jak również oddziaływania na org. uczestniczący w różnych formach KF.
PRZEDMIOT BADAŃ NAUKI O MOTORYCZNOŚCI: Przedmiotem poznania nauki o M (ANTROPOMOTORYKI) jest ruch pojmowany jako czynność motoryczna.
Czynność motoryczna - to świadomie sterowany proces decyzyjny, skierowany na realizację określonego ruchowego celu. Głównym zadaniem teorii M jest zbadanie i wyjaśnienie ruchu w jego zew. dostrzegalnych przejawach, jak też leżących u jego podstaw mechanizmów i procesów wew. org. Wymienione problemy teoria M rozpatruje zarówno w wymiarze statycznym (jako strukturę zjawisk M), jak i dynamicznym (jako rozwój M w ontogenezie i jej funkcjonowanie).
Koncepcje teorii M:
*pedagogiczno-normatywne - ukierunkowane na określenie istotnych zmian motorycznych, ich analizy i oceny, zasad optymalnego wykonania ruchów, uczenia motorycznego
*cybernetyczno-systemowe - ujmujące motoryczność człowieka jako swoisty system przekazywania informacji
*interpretacyjno-funkcjonalne - poszukujące związków między czynnością ruchową, z jednej strony jako efekt, z drugiej jako proces.
Zjawiska M badane są przez wiele dziedzin nauki. Jednakże aktywność motoryczna jest przedmiotem zainteresowań antropomotoryki, która należy do nauk związanych z KF. Dlatego interpretuje się ją jako naukę generalizującą i integrującą wiedze, ujmującą całokształt zjawisk M.
Konstrukcja teorii M opiera się na zdobyczach nauk podstawowych, a formułowane w jej obrębie prawa mają z kolei istotne znaczenie dla wdrożeń praktycznych:
1. Przejawy motoryczne są najczęstszą reakcją org. na bodźce środowiska; sprawy związane z żywieniem, mówieniem.
2. W aktywności motorycznej człowieka przejawia się różnorodność osobowości począwszy od prostych gestów, podstawowych funkcji życiowych do niektórych form aktywności zawodowej.
3. Praktyczne działania i czynności są podstawowym środkiem komunikacji międzyludzkiej (np. gesty, mimika), a także główne komunikowanie się jest pewną formą ruchu związaną z czynnościami motorycznymi.
4. Ruch jest głównym czynnikiem rozwoju i doskonalenia człowieka; zaś wielorakie formy ruchu są podstawą kształtowania i wychowania. Brak ruchu to otyłość lub nadwaga - nie docenienie ruchu w prawidłowym rozwoju człowieka.
5. Problemy rozwoju motorycznego : rozwój ten charakteryzuje się wielostronnością. Dzięki tej różnorodności człowiek sam może poruszać się w otaczającym go świecie, a nawet może go w jakiś sposób zmieniać i podporządkowywać. Motoryczność spełnia szczególną rolę w obszarze KF. Jest przede wszystkim swoistym przedmiotem badania, działania specjalistów KF, wzbogacania, kształtowania, korygowania i naprawiania. Istota, zakres i przedmiot antropomotoryki to ruch i motoryczność.
Ruch - to zew. dostrzegalny, obiektywny przejaw zmian ciała człowieka lub jego części w czasie i przestrzeni. Motoryczność ma szersze pojęcie, gdyż obejmuje neurofizjologiczne i psychiczne charakterystyki, które zawierają w sobie elementy świadomości i inne subiektywne czynniki. Motoryczność - to całokształt przejawów, uwarunkowań oraz zachowań i potrzeb ruchowych człowieka, inaczej - to całokształt struktur procesów, stanów oraz efektów związanych z aktywnością ruchową. Motoryczność człowieka nie jest tylko darem natury, historycznym efektem rozwoju gatunku. Stanowi ona społeczne zobowiązanie, odpowiedzialność - dotyczy to ludzi zwłaszcza działających w obszarze
Antropomotoryka zajmuje się wyjaśnieniem dwóch aspektów M człowieka : A. Aspekt potencjalny - wew. uwarunkowania, utajone możliwości tkwiące w każdej osobie. B. Aspekt efektywny - zew. przejawy ruchu; to co widzimy wiąże się z przebiegiem czynności ruchowej i jej efektami - obserwowanie zmiany w czasie i przestrzeni. 10 podstawowych funkcji, które powinna spełniać KF;
funkcje M :
1. Orientacyjna - orientujemy się w otaczającym nas środowisku.
2. Kksploracyjna - przez motoryczność poznajemy środowisko, w którym przebywamy.
3. Lokomocyjna (transportowa) - poruszamy się w kierunku, w którym chcemy, do rzeczy lub ludzi.
4. Kooperacyjna - współdziałanie w społeczeństwie przez różną aktywność motoryczną, możemy też wpływać na zachowanie się innych członków grupy.
5. Komunikacyjna - niewerbalne przekazywanie i przekształcanie informacji, naśladowanie czynności, wzorców.
6. Socjolizacyjna - ocena postępowań naszych działań w środowisku.
7. Kontrolna - pozwala na właściwą ocenę, kontrolę wzajemnych relacji.
8. Aktywacyjno-regulacyjna - podtrzymanie motywacji, która nas inspiruje do danego zachowania. 9. Estetyczna - obserwowanie estetycznych możliwości człowieka podczas czynności ruchowych. 10. Somatorefleksyjna - człowiek zmaga się nie tylko z środowiskiem, ale także z samym sobą. Przeżywa poddanie własnego ciała aktywności ruchowej.
Rodzaje M :
*M. zawodowa - związana z wykonywaniem czynności zabezpieczających człowiekowi materialne warunki bytu.
*M. związana z samoobsługą - czynności higieniczne, ubieranie się itp.
*M. rekreacyjna - ukierunkowana na przyśpieszenie procesu odnowy biologicznej, sił i twórczych zdolności człowieka, stanowiąca także jedną z form samorealizacji i wypełnienia wolnego czasu. *M. rehabilitacyjna - stanowiąca zespół zabiegów ruchowych ukierunkowanych na ,,naprawianie” zmian chorobowych powstałych w różnych układach ludzkiego org. niezależnie od ich przyczyn. *M. sportowa - właściwa dla różnych dyscyplin i konkurencji sportowych (środek kształcenia i wychowania)
*M. wyrazowa (impresyjna) - formy ruchowego wyrażania stanów emocjonalnych : mimika pantomimika, pisanie, formy twórczości artystycznej jak np. rzeźbienie, malowanie. Ruchy wyrazowe są środkiem porozumiewania się i wzajemnego oddziaływania w kontaktach międzyludzkich.
*M. bojowa - formy ruchowe przydatne na polu walki, formy samoobrony.
ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE - definiuje się jako: *kompleksy indywidualnych właściwości fizycznych i psychicznych rozwijających się na podłożu wrodzonych zadatków biologicznych, warunkujących skuteczne wykonanie działań ruchowych. *złożony system uwarunkowań tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków między nimi, wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących o efektywności motorycznej. kompleksy predyspozycji zintegrowane wspólnym, dominującym podłożem biologicznym i ruchowym, ukształtowanych przez czynniki genetyczne i środowiskowe oraz pozostających we wzajemnych interakcjach. Zdolności uzewnętrzniają się dzięki umiejętnościom Pojęcie ZM jest empiryczno- konstruktem. Zdolność zależna jest nie tylko od czynników biologicznych i psychicznych, ale także od czynników socjalnych (jak np. rodzina, szkoła, środowisko rówieśnicze), własnej aktywności i zaangażowania, które wpływają na poziom zdolności danego człowieka. Zdolność jako motoryczny konstrukt odnosi się do utrwalonych, w pewnym stopniu uogólnionych, generalizowanych właściwości motorycznych procesów. Dana właściwość jest zdolnością - kiedy stanowi podstawowe uwarunkowania dla pewnej klasy działań ruchowych. Wymogi, które muszą być spełnione przez zdolności to: *stosując pewien konstrukt M człowieka, musi się to odnosić do wielu osobników, a nie tylko do jednej lub kilku wybranych osób *musi umożliwić określenie indywidualnych różnic - w sposób zintegrowany; i musi być stosowana taka miara, która potrafi nam wykazać różnice pomiędzy poszczególnymi osobami *muszą się charakteryzować relatywnym stopniem ogólności, gdyż istnieje pewne jej zróżnicowaniezwiązane z zadaniem, które mamy wykonać.
Umiejętności ruchowe - to określone specyficzne zdolności człowieka do sprawnego, szybkiego i dokładnego wykonania czynności ruchowych. UR warunkują ściśle określoną strukturę ruchu, ich zasób pozwala na wybór działania ruchowego najbardziej adekwatnego do zaistniałych sytuacji i wymagań. Ich nazwy są identyczne z nazwami realizowanych działań ruchowych. Istotą UR nie jest ilościowa wymierna wartość np. dł. skoku, lecz celowość i skuteczność wykorzystania możliwości org. do bardziej doskonałego wykonania danej czynności ruchowej. Max potencjał (zasób) UR określa się jako pojemność motoryczną jednostki. ZM ogólne oraz specyficzne (UR0 stanowią integralne składowe możliwości motorycznych człowieka. Zdolności mogą uzewnętrzniać się jedynie za pośrednictwem umiejętności, te zaś przejawiają się dzięki zdolnościom motorycznym.
Predyspozycje (właściwości) - to względnie elementarne cechy strukturalne i funkcjonalne org. w znacznym stopniu uwarunkowane genetycznie i możliwe do pomiaru za pomocą metod specyficznych dla nauk podstawowych.
Wyróżniamy 4 grupy predyspozycji:
1. strukturalno-morfologiczne - są to podstawowe parametry aparatu ruchu oraz cechy somatyczne; np. wysokość i masa ciała, proporcje dźwigni kostnych, masa mm , stosunek wł. mięśniowych szybko i wolno kurczliwych.
2. energetyczne - są to wskaźniki charakteryzujące mechanizmy uzyskiwania energii dla funkcjonowania aparatu ruchu; np. max moc anaerobowa (niekwasomlekowa i kwasomlekowa), max pobór tlenu - VO2 max .
3. Neurosensoryczne - czyli funkcje centralnego i obwodowego UN; np. sprawność zmysłów, pobudliwość i przewodnictwo nerwowe, ruchliwość procesów nerwowych, czucie proprioreceptywne, czas rekcji. 4. Psychiczne - oparte na sprawności UN w zakresie procesów myślenia, pamięci itp.
PODZIAŁY:
A. Model struktury ZM. ZM (ogólne) dzielą się na: a) kondycyjne (energetyczne;- wysiłkowe): *wytrzymałościowe *siłowe; b) koordynacyjne (informacyjne;- zbornościowe): *różnicowania *równowagi *orientacji *szybkości reakcji *łączenia *dostosowania *rytmizacji. Między a) i (b wtórne : kompleksowe (mieszane;- chybrydowe): *zwinnościowe *szybkościowe.
B. Struktura UR. Dzielą się na: A. Elementarne: *pełzanie, czworakowanie *chodzenie, bieganie *skakanie *rzucanie, chwytanie *wdrapywanie, wspinanie *dźwiganie, przenoszenie *podpieranie, zwisanie *przewracanie, przetaczanie i inne. B. Specjalne: a) sportowe b) zawodowe.
C. Podział. ZM : kondycyjne - kompleksowe - koordynacyjne. Predyspozycje : *strukturalne *energetyczno-funkcjonalne *neurosensoryczne *psychiczne. Kondycyjne ZM - są uwarunkowane w dużym stopniu przez P. strukturalne i energetyczno-funkcjonalne. Koordynacyjne ZM - są uwarunkowane w dużym stopniu przez P. neurosensoryczne i psychiczne. Zdolności to zjawiska fenotypowe - wrodzone i środowiskowe. Czynniki : genetyczne 32 + środowiskowe 42 = 25. Czynniki te wzajemnie uzupełniają się, gdzie np. czynniki genetyczne nie będą się rozwijały jeżeli nie będą stymulowane przez odpowiednie bodźce.
METODY I TECHNIKI BADAWCZE STOSOWANE W ANTOPOMOTORYCE.
Uzasadnienie potrzeby pomiaru : Wyjściowym ogniwem pomnażania zdrowia i jego składowej sprawności fizycznej poprzez ćw. fizyczne jest diagnoza jej stanu wyjściowego u konkretnego osobnika, zespołu czy klasy szkolnej. Brak diagnozy poziomu zdolności motorycznych uczniów powoduje improwizację procesu dydaktycznego w WF i treningu sportowym. Dzięki diagnozie możliwe jest programowanie zajęć pod względem doboru ćw. i zakresu obciążeń. Z metodycznego punktu widzenia niezbędne jest także kontrolowanie skuteczności realizowanego programu i ustalenie na tej podstawie kierunku dalszych działań. Pomiar różnorodnych właściwości motorycznych nieodzowny jest również w doborze i na każdym etapie selekcji do uprawiania sportu. Pozwala bowiem uniknąć niepowodzeń w procesie treningowym. Diagnostyka M pełnie też rolę edukacyjną ułatwiając samoocenę i świadome sterowanie rozwojem swojej sprawności. Wyniki pomiaru sprawności fizycznej mogą też być pomocniczym kryterium przy wystawianiu oceny z WF.
Narzędzia pomiarowe M: Specyficznymi narzędziami stosowanymi w ocenie znamion M w procesie WF, treningu sportowego a także w masowych badaniach - są testy sportowo motoryczne. Są to znormalizowane próby służące do określenia w sposób pośredni poziomu sprawności fizycznej człowieka, jego zdolności i umiejętności ruchowych. Zasada pośredniego pomiaru oparta jest na założeniu, że na podstawie efektów motorycznych (np. wyniku skoku w dal z miejsca) szacować można pośrednio poziom warunkujących je właściwości bezpośrednio nie mierzalnych, czyli ZM. Testowanie jest postępowaniem kontrolno-pomiarowym, które umożliwia wnioskowanie o właściwościach motorycznych niedostępnych dla bezpośredniego pomiaru. Test służący do oceny ZM musi być łatwy i taki, o skuteczności którego decydują zdolności, które chcemy zmierzyć. Test umiejętności - to specyficzna umiejętność, w której ocena jest subiektywna.
Założenia metodyki testowania:
*testujący powinien wcześniej zapoznać się teoretycznie i możliwie praktycznie z każdą stosowaną próbą pomiarową
*przed pomiarami nauczyciel powinien rozbudzić odpowiedni poziom motywacji i koncentracji uwagi badanych, aby mogli oni wykazać swoje optymalne możliwości
*uczniowie powinni być najpierw poinformowani o celu prowadzonych testów, a następnie należy szczegółowo objaśnić i zademonstrować prawidłowe wykonanie testów
*po każdej próbie należy podać informacje o uzyskanym wyniku, co sprzyja motywacji
*należy umożliwiać kilkakrotne wykonanie testu, aby wyeliminować wyniki przypadkowe (dotyczy to zwłaszcza pomiaru koordynacyjnych ZM)
*pomiary należy przeprowadzać na początku części głównej zajęć, po rozgrzewce (nie powinien ich poprzedzać znaczący wysiłek)
*w trakcie pomiaru należy stosować atmosferę współzawodnictwa, co sprzyja motywacji do wysiłku
*testy zaleca się przeprowadzać dwa razy w ciągu roku szkolnego, w celu określenia wyjściowego i końcowego poziomu.
Wyróżnia się 3 grupy testów motorycznych:
*T. oceniające umiejętności ruchowe - czyli specyficzne uwarunkowania konkretnych czynności ruchowych
*T. mierzące ZM - czyli ogólne uwarunkowania czynności ruchowej
*T. oceniające sprawność fizyczną - czyli kompleksowy poziom rozwoju motorycznego człowieka. Testy motoryczne umożliwiają gromadzenie faktów, które stanowią podstawę interpretacji zjawisk M, określenie prawidłowości, zasad oraz formułowanie związków praktycznych.
Kryteria wiarygodności testów motorycznych :
Powszechnie przyjmuje się, że próba pomiarowa, czyli test powinna spełniać następujące kryteria : I. GŁÓWNE: *rzetelność - to dokładne ocenienie zdolności, przez kilkakrotne badanie wybranej liczby osób tą samą próbą w tych samych warunkach. Ma ona informować, czy to co próba ma ocenić jest mierzone dokładnie. *trafność - czy dobrze dobraliśmy test do tego co chcemy ocenić. Można to sprawdzić w ten sposób, że porównujemy wyniki z wynikami gotowego testu w książce. *obiektywność - testujący nie może mieć znaczącego wpływu na wynik testu - zgodność wyników testowania.
II. UBOCZNE: *selektywność - prawidłowy rozkład wyników wg krzywej GAUSA (najgorsi - przeciętni - najlepsi). Test nie może być ani za łatwy ani za trudny *standaryzacja - jednolity sposób posługiwania się testem *ekonomiczność - określa jego czasochłonność, liczbę testujących, liczbę potrzebnych do próby przyborów i przyrządów *normalizacja - stworzenie dla testu układu odniesienia, gdzie wykorzystujemy tzw. normy testowe (skale punktowe). Zadania ruchowe spełniające powyższe kryteria można uznać za testy sportowo-motoryczne. Pozwalają one wnioskować, w jakim natężeniu dana zdolność występuje u danej osoby.
Metody i techniki badawcze : Pograniczne usytuowanie teorii M w stosunku do wielu nauk podstawowych, wymusza konieczność korzystania z wielu różnych metod i technik badawczych. Metody poznania dzieli się na : *empiryczne (doświadczalne) - które służą do gromadzenia faktów o ludzkiej M. Zaliczamy do nich: obserwację, eksperyment, pomiar i ocenę. *teoretyczne - które służą wyjaśnieniu i uogólnieniu zebranych danych. Zaliczamy do nich: indukcję, dedukcję oraz abstrakcję.
Do narzędzi badawczych w teorii M zaliczamy:
*aparaturę pomiarową *kwestionariusze *normogramy oraz testy sportowo-motoryczne. Wśród technik badawczych rozróżniamy: *motoskopię - opis przebiegu czynności ruchowych *motografię - rejestracje czasowo-przestrzennych parametrów ruchu, np. pantografem *motometrię - pomiar parametrów przebiegu czynności ruchowych i ich efektów. Najbardziej specyficznymi narzędziami stosowanymi są testy motoryczne - są to znormalizowane próby służące do określenia w sposób pośredni poziomu sprawności motorycznej, czyli zdolności i umiejętności ruchowych człowieka.
ANTROPOMOTRYKA-(nauka o motorycznosci)zajmuje się ruchem pojmowanym jako czynność motoryczna.Glownym zadaniem teori motorycznosci jest zbadanie i wyjasnianie ruchu w jego zewnwtrznie dostrzegalnych przejawach,jak tez lezacych u jego podstaw mechanizmow i procesow wewn.organizmu.Wymienione problemy teoria motorycznosci rozpatruje zarówno w wymiarze statycznym jak i dynamicznym.Teoria mot.bazuje na zdobyczach nauk podst.,biologicznych,fizycznych,pedagog.i spolecznych.Antrop.integruje wiedze zdobywana na min.bimechanie,fizjo,bichemi,antropologii i psychologi zas formulowane przez nia prawa i pojecia o czynnosciach ruchowych wykorzystywane sa przez dyscypliny pedagog wyjasniajace cele izasady fiz.ksztalc.i wych.(teoria i metodykawych.fiz).Czynność mot.-to swiadomie sterowany proces decyzyjny skierowany na realizacje okreslonego ruchowego celu.PREDYSPOZYCJE-wzglednie elementarne cehcy strukturalne i funkcjonalne organizmu w znacznym stopniu uwarunkowane genet.i możliwe do pomiaru za pomoca metod specyficznychdla nauk podstawowych.
Grupy predysp.:
1strukturalno-morfolog.(podstawowe parametry aparatu ruchu oraz cechy somatyczne,np.wys.ciala,masa c.proporcje dzwigni kostnych,masa miesni,stosunek wl.m.szybko i wolmnokurczl).
2energetyczne(wskazniki charakteryzujace mechanizmy uzyskiwania energii dla funkcjonowania aparatu ruchu,np.max.pobor tlenuVO2max,max.moc anaerobowa niekwasomlekowa i kwasomlekowa).
3neurosensoryczne(funkcje centr.i obw.uk.nerw,np.pobudliwosc i przewodnictwo nerwowe,czas reakcji,sprawnosc zmyslow,czucie prporiocept.)
.4psychiczne(oparte na sprawnosci ukl.nerw w zakresie procesow myslenia,pamieci itp.).
Formy wyzwalania energii:
* aerobowa(tlenowa)w przypadku gdy intensywnosc wysilku pozwala na pokrycie zapotrzebowania na tlen,wówczas energie uruchamia się na drodze tlenowej,dzieki utlenianiu subst.odzyw.glownie weglowod.i tluszczow.
*anaerobowa(beztl)-gdy przy wysokiej intensywnosci pracy wyst.zjawisko niedoboru zaopatrzenia w tlen.Zrodlem energii sa w tej sytuacji 2 procesy:1rozpad skupionych w miesniach bogatych w energie zwiazkow fosfor.(Atp,kreatynofosforan).Proces ten nazywa się fosfokinazowym,niekwasomlekowym,ponieważ w jego przebiegu nie wytwarz się kwas mlekowy.2glikoliza,tj.proces fermentacyjnego rozpadu weglowodanow w tkankach,konczacy się wytworzeniem kw.mlek.Proces ten nazywa się kwasomlekowym,glikolitycznym.