TEMAT:CECHY PRZEBIEGU RUCHU.

CECHY RUCHU - są narzędziami służącymi do opisu przebiegu ruchu. Będą reprezentować efektywną stronę ruchu, gdzie konieczność opisu ruchu potrzebna jest w procesie nauczania i doskonalenia techniki, oraz przy ocenie ruchu w różnych dyscyplinach, jak np. w gimnastyce akrobatycznej, łyżwiarstwie figurowym, skokach narciarskich, skokach do wody itp.

OGÓLNA STRUKTURA

( FAZY RUCHU )

FENOGRAFICZE MECHANICZNE

RYTM PRZENOSZENIE KINETYCZNE DYNAMICZNE

Dokładność ( Sprzężenie ) Czasowe Masowe

Płynność Przestrzenne Siłowe

Stałość Prędkościowe

Zakres

RUCHY ACYKLICZNE - mają 3-fazową strukturę ruchu. Są to ruchy jednoaktowe, które nie posiadają powtarzającej się struktury ruchu. Mają charakterystyczny początek i koniec.

Obserwuje się je w: ewolucjach gimnastycznych, różnego rodzaju rzutach, w skokach itp.

• I faza - początkowa - służy do przygotowania aparatu ruchu do wzmożonego wysiłku w czasie fazy głównej. Stwarza optymalne warunki do realizacji ruchu, np. przez: zamach, odmach, rozbieg, naskok itp. Faza ta stwarza warunki poprzez nadanie prędkości początkowej, wstępne rozciągnięcie mięśni, wydłużenie drogi działania i zwiększenie energii kinetycznej. Faza ta musi wystąpić, gdyż świadczy o dokładności wykonywanego ruchu i jego perfekcji. Są jednak sporty, gdzie świadomie pominięto tą fazę, np. w boksie ( cios ), w koszykówce ( rzut do kosza ) - a jest to podyktowane taktyką danej dyscypliny.

• II faza - główna - sprowadza się do wykonania głównego zadania. Zaczyna się - kiedy kierunek ruchu jest zgodny z tym właściwym; a kończy się - gdy przestajemy mieć wpływ na ruch, np. przez koniec kontaktu z podłożem.

• III faza - końcowa - ma na celu wyhamowanie ciała z szczytowego punktu ruchu ( w fazie głównej ) w stan spoczynku bądź w stan przejściowy. Jest tu wykonana duża praca w celu wyhamowania prędkości. Jej funkcją jest amortyzacja i bezpieczne zakończenie ruchu, by nie doszło do kontuzji. Faza ta oceniana jest w takich sportach jak np.: gimnastyka, łyżwiarstwo figurowe, skoki narciarskie, skoki do wody itp.

RUCHY CYKLICZNE - mają 2-fazową strukturę ruchu ( posiadają jeden charakter ruchu powtarzający się w czasie ) . W ruchach cyklicznych wydziela się cykl ruchu, który powtarzany jest wielokrotnie, jednakowo, w jednej i tej samej kolejności, gdzie jeden cykl nierozerwalnie przechodzi w drugi. Występują one w: chodzie, biegu, wioślarstwie, pływaniu, jeździe na rowerze.

• I faza - przejściowa - łączy fazę końcową poprzedniego ruchu z fazą początkową następnego ruchu.

• II faza - główna - sprowadza się do wykonania głównego zadania ( przez wykorzystanie siły napędowej do wykonania określonego ruchu ).

Przykłady faz głównych:

• W biegu - odbicie i lot.

• W skoku - odbicie i lot.

• W pływaniu - pociągnięcie i odepchnięcie.

• W jeździe na rowerze - naciśnięcie na pedał, oraz pociągnięcie ( połączonego buta z pedałem do góry ).

OGÓLNA STRUKTURA - dotyczy uporządkowania kluczowych elementów ruchu w całość działania ruchowego - jest ujęciem hierarchicznym. Kojarzymy ją ze strukturą fazową.

CECHY FENOGRAFICZNE - pozwalają na subiektywno-jakościową analizę ruchu, zewnętrznym przejawem tych cech jest dokładność techniki.

• Są subiektywne - bo trudno jednoznacznie je zmierzyć i ocenić.

• Są jakościowe - bo dotyczą przebiegu ruchu.

• Pomiędzy tymi cechami zachodzą wzajemne, wielostronne i zmienne powiązania - co wskazuje na złożoność i zróżnicowanie przebiegu ruchu, np. ktoś kto nie zna się - oceni ruch, że jest dobry; a trener - może zauważyć tu błędy.

• Stosowanie kamery video - analizowanie ruchu klatka po klatce co zwiększa obiektywizm oceny.

• Ruch oceniany jest często przez sędziów, którzy muszą być osobami kompetentnymi

( skrajne noty są odrzucane; zaś noty sędziego, który reprezentuje to samo państwo co zawodnik - nie są brane pod uwagę ).

RYTM - to dynamiczno-czasowe uporządkowanie ruchu, jego istotą są charakterystyczne proporcje faz i cykli ( proporcjonalność - każda faza lub cykl trwać będzie tak samo ).

Każdy ruch ma w sobie właściwy rytm, który sprowadza się do charakterystycznych napięć i rozluźnień mięśni. W niektórych dyscyplinach sportu, rytm jest ściśle określony i narzucony,

np. w wioślarstwie, w biegu przez płotki itp.

,, Zjawisko przenoszenia się ( udzielania )rytmu'' - efekt CARPENTERA.

Występuje np. w biegach długodystansowych, kiedy kilku zawodników biegnie w jednym rytmie

- wpływa to na lepszą ekonomiczność ich biegu oraz zachowanie większych sił, które zawodnik może wyzwolić na finiszu.

Rytm uwarunkowany jest:

• Rytmizacją

• Różnicowaniem ruchów

• Sprzężeniem ruchów

I. Dokładność - to stopień zgodności wyniku z celem; ruch będzie dokładny kiedy jego przebieg będzie zgodny z wzorem technicznym.

II. Płynność - dotyczy ciągłości przebiegu ruchu; jest to płynne przechodzenie z jednej fazy w drugą, bez żadnych przerw w ruchu. Przeciwieństwem są ruchy szarpane, kanciaste.

1. przestrzenna - przebiega po torach zaokrąglonych.

2. czasowa - brak przerw w ruchach.

3. dynamiczna - równomierność zmian napięć i rozluźnień mięśni.

III. Stałość - jest to stopień zgodności powtarzanych ruchów. Powtarzanie tego samego ruchu

za każdym razem - gdzie nie ma mowy o przypadku.

1. przestrzenna - stałe położenie poszczególnych części ciała w ruchu.

2. czasowa - wszystkie fazy odbywają się w jednakowych odstępach czasu.

3. dynamiczna - podobna siła we wszystkich fazach.

IV. Zakres - dotyczy przestrzennej rozległości przebiegu ruchu; powinien być optymalny dla

każdej dyscypliny sportowej.

1. optymalny

2. maksymalny

PRZENOSZENIE ( SPRZĘŻENIE ) - obrazuje wzajemny stosunek ruchów cząstkowych i ich

połączenie. Związane jest ono z kumulowaniem energii ( przenoszeniem ) i tworzeniem

łańcuchów biokinematycznych.

Wyróżniamy dwa kierunki przenoszenia:

1. odśrodkowy - siła przenoszona jest z tułowia na kończyny.

• Z tułowia na kończyny górne - np. rzuty, pchnięcia, ciosy, zagrywki itp.

• Z tułowia na kończyny dolne - np. p. nożna - kopnięcie, pływanie - praca nóg.

• Z tułowia na głowę - np. p. nożna - uderzenie głową.

dośrodkowy - siła przenoszona jest z kończyn na tułów.

• Z kończyn górnych na tułów - np. skoki w dal.

• Z kończyn dolnych na tułów - np. skok wzwyż.

• Z głowy na tułów - ruchy głowy nadają kierunek ruchu, np. przewrót w przód, wychwyt z karku.

CECHY MECHANICZNE - pozwalają na obiektywno-jakościową ocenę ruchu ( analizę ruchu ).

Określają przestrzenno-czasowe oraz dynamiczne parametry ruchu, które są ilościowo wymierne przy zastosowaniu biomechanicznych metod.

KINETYCZNE - określają czasowe parametry ruchu czyli drogę, i jej parametry pochodne:

znając drogę i czas - można wyliczyć prędkość i przyśpieszenie.

DYNAMICZNE - obrazują wysycenie ruchu siłą, i mają charakter wymierny. Można je

zmierzyć np. za pomocą platformy tensometrycznej.

Schemat cech przebiegu ruchu wg SCHNABELLA.

CECHY Nadrzędna Kompleksowe Elementarne

OGÓLNA STRUKTURA RYTM PRZENOSZENIE PŁYNNOŚĆ PRECYZJA STAŁOŚĆ MOC TEMPO ZAKRES

Moc - to zawarty w ruchu ładunek siły.

Cechy przebiegu ruchu - na przykładach.

I. RZUT OSZCZEPEM:

1. Struktura ruchu - ruch ten ma strukturę acykliczną.

1. faza początkowa - jest nią rozbieg i zamach ramienia z oszczepem w tył.

2. faza główna - jest nią wyrzut oszczepu.

3. faza końcowa - jest nią wyhamowanie ruchu (impetu) ciała.

2. Cechy fenograficzne - których zewnętrznym przejawem jest dokładność techniki:

1. Rytm - rytm wystąpi, jeśli będą zachowane odpowiednie proporcje poszczególnych faz tego ruchu.

• Dokładność - ruch ten będzie doskonały, kiedy jego przebieg będzie zgodny z wzorem technicznym.

• Płynność - ruch ten będzie płynny, kiedy nie ma zatrzymania i jedna faza płynnie przechodzi w drugą.

• Stałość - będzie zachowana, kiedy w kilku kolejnych rzutach będzie taka sama odległość.

• Zakres - jest optymalny.

• Przenoszenie - podczas rozbiegu ma charakter odśrodkowy (siła przenoszona jest z tułowia na kończyny dolne), a w czasie rzutu - ma charakter dośrodkowy (siła przenoszona z kończyny górnej na tułów).

II. UDERZENIE PIŁKI NOGĄ:

1. Struktura ruchu - ruch ten ma strukturę acykliczną.

1. faza początkowa - jest nią zamach nogą, która będzie uderzała piłkę.

2. faza główna - jest nią uderzenie piłki nogą.

3. faza końcowa - jest nią wyhamowanie ruchu (impetu) nogi po uderzeniu.

2. Cechy fenograficzne - których zewnętrznym przejawem jest dokładność techniki:

1. Rytm - rytmiczność jest zachowana, ponieważ wszystkie proporcje czasowe poszczególnych faz zostały zachowane.

• Dokładność - uderzenie będzie dokładne, jeśli zostanie technicznie poprawnie wykonane; lub kiedy piłka w padła do bramki w zamierzony jej punkt (np. górny lewy róg).

• Płynność - ruch ten będzie płynny, kiedy nie ma zatrzymania i jedna faza płynnie przechodzi w drugą.

• Stałość - będzie zachowana, kiedy przy wielokrotnych powtórzeniach uderzenia piłki ich charakter będzie taki sam.

• Zakres - będzie różny w zależności od sytuacji jaka wystąpi na boisku.

• Przenoszenie - ma charakter odśrodkowy (siła przenoszona z tułowia na kończynę dolną).

TEMAT:SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA.

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA - to wysoki poziom zdolności motorycznych oraz szeroki zakres umiejętności ruchowych, którym powinno towarzyszyć: pozytywne nastawienie, dobre chęci oraz odpowiednia motywacja do aktywności ruchowej.

Zdolności motoryczne i umiejętności ruchowe wyznaczają potencjał motoryczny.

Osoba sprawna fizycznie - to osoba zdrowa, posiadająca harmonijną budowę ciała, i która szybciej będzie się uczyła umiejętności ruchowych od innych osób.

Sprawność fizyczna - jest sumą sprawności ruchowej i sprawności motorycznej.

Sprawność ruchowa - to stopień opanowania własnego ciała, na który składa się zespół nabytych umiejętności ruchowych oraz odpowiedni stan rozwoju aparatu ruchu umożliwiający wykorzystanie tych umiejętności.

Sprawność motoryczna - to poziom rozwoju cech ( zdolności ) motorycznych, będących efektem zamierzonego i niezamierzonego wyćwiczenia.

Można rozróżnić cztery koncepcje interpretacji sprawności fizycznej:

I. Koncepcja MECHANICZNO-BIOLOGICZNA.

Sprawność fizyczną porównuje się do sprawności maszyny, gdzie sprawność wyraża się stosunkiem pracy włożonej do pracy użytecznej. Koncepcja ta określa sprawność biologicznego działania ustroju, jednakże nie bierze pod uwagę nastawienia psychicznego.

II. Koncepcja BEHAWIORALNA.

Sprawność fizyczna jest rozumiana szeroko jako ,, stopień osiągniętego w ontogenezie poziomu zaradności i samodzielności motorycznej w różnych okolicznościach zewnętrznych''.

Koncepcja ta wyraża sprawność fizyczną jako stopień ruchowej adaptacji do środowiska.

Tak szeroko rozumiana sprawność fizyczna jest ciężka do zmierzenia.

Elementy tej koncepcji to:

• Poziom zdolności ( z uwzględnieniem wydolności ) - stan rozwoju zdolności motorycznych i wydolności krążeniowo-oddechowej co sprawia, że człowiek może wykonać daną czynność ruchową

• Zasób umiejętności ruchowych wyznaczający granice działań motorycznych, które osobnik umie - potrafi wykonać.

• Pozytywne nastawienie i motywacja do aktywności ruchowej, co oznacza, że osobnik także chce osiągnąć pożądane efekty motoryczne.

III. Koncepcja MOTORYCZNA.

W myśl tej koncepcji sprawność fizyczna sprowadza się do poziomu zdolności motorycznych. Nie bierze się pod uwagę zasobu umiejętności. Jej plusem jest łatwa ocena zdolności motorycznych poprzez wykorzystanie różnorodnych testów. Zasób umiejętności i technika ich wykonania jest związana ze sprawnością ruchową.

Sprawność fizyczna = sprawność ruchowa + sprawność motoryczna.

Nieco inaczej sprawność motoryczną ujmuje profesor Raczek - uważa on, że termin sprawność fizyczna należy zastąpić terminem sprawność motoryczna, ponieważ najpełniej (szerzej) oddaje całokształt złożonych bio-psycho-społecznych podstaw sprawności człowieka.

W koncepcji tej podkreśla on tylko aspekty cielesne, a brak jest aspektów psychicznych i społecznych, które też w pewien sposób wpływają na sprawność motoryczną.

SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA - to stopień uzewnętrznienia poziomu oraz struktury osobniczych uwarunkowań ( potencjalnych możliwości ) do wykonywania ruchowych czynności.

Sprawność motoryczna sprowadza się do potencjału ruchowego, czyli zdolności, umiejętności ruchowych oraz zależności między nimi i z dużym uwzględnieniem aspektów psychicznych

( pozytywne nastawienie ). Sprawność motoryczna = sprawność fizyczna.

IV. Koncepcja ZDROWOTNA.

Sprawność fizyczna nawiązuje do zdrowia.

Sprawność fizyczna = zdrowie.

Zdrowie, to nie tylko nieobecność choroby i niedołęstwa, ale stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia. Kształtując sprawność fizyczną ważne jest rozbudzenie świadomości, jak duży związek sprawności jest związany ze zdrowiem.

Komponenty wyznaczające tak rozumianą sprawność:

1. Morfologiczne:

• skład ciała ( stosunek tkanki tłuszczowej aktywnej do biernej ).

• siła ( budowa tkanki kostnej ).

1. Mięśniowo-szkieletowe:

• siła mięśniowa i wytrzymałość.

• gibkość.

1. Motoryczne:

• kontrola postawy ciała ( zdolności koordynacyjne ).

1. Krążeniowo-oddechowe:

• maksymalna moc aerobowa.

• wydolność ( VO_2max ).

1. Metaboliczne:

• metabolizm węglowodanowy.

• metabolizm lipidowy.

Sprawność fizyczną możemy zmierzyć metodą analityczną i syntetyczną.

Metoda analityczna - to metoda, w której testy składają się z szeregu prób, z której każda ocenia inną zdolność motoryczną.

• Europejski Test Sprawności Fizycznej - ,, EUROFIT''.

• Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej.

• Indeks Sprawności Fizycznej ZUCHORY.

Metoda syntetyczna - to, np. tor przeszkód zawierający jak najwięcej elementów technicznych z różnych dyscyplin sportu.

• Np. test KURAŚA - gdzie wynikiem testu będzie czas przebytego toru.

Europejski Test Sprawności Fizycznej - ,, EUROFIT'', składający się z 9 prób:

Wymiar	Czynnik	Test
1. Równowaga	Równowaga całego ciała	Postawa równoważna ( Flaminga ) - stanie na jednej nodze
2. Szybkość	Szybkość ruchów kończyny górnej	Stukanie w krążki ( tzw. tapping )
3. Gibkość	Gibkość	Skłon w siadzie
4. Siła	Siła eksplozywna ( moc )	Skok w dal z miejsca
5. Siła	Siła statyczna	Zaciskanie ręki
6. Wytrzymałość mięśniowa	Siła tułowia	Z leżenia tyłem siady
7. Wytrzymałość mięśniowa.	Siła funkcjonalna	Zwis o ramionach ugiętych
8. Szybkość	Bieg zwinnościowy	Bieg wahadłowy ( 10 x 5m )
9. Wydolność tlenowa lub wytrzymałość krążeniowo - oddechowa	Wydolność tlenowa	Wytrzymałościowy bieg wahadłowy Ergometryczny test rowerowy
Pomiary antropometryczne		- wysokość ciała ( cm ) - masa ciała ( kg ) - otłuszczenie ciała ( 4 fałdy skórno tłuszczowe: 2-głowy ramienia, 3-głowy ramienia, pod łopatkowy, bok tułowia )
Dane identyfikacyjne		- wiek - płeć

Wymiar	Test
1. Szybkość	Bieg na 50m ze startu wysokiego
2. Siła eksplozywna ( moc )	Skok w dal z miejsca
3. Wytrzymałość	Marszobieg lub bieg na 600, 800, 1000m
4. Siłą statyczna	Dynamometryczny pomiar siły chwytu ręki
5. Siła dynamiczna	Skłony z leżenia tyłem do siadu w ciągu 30s
6. Siła względna rąk i barków	Podciąganie się na drążku - dla chłopców Wytrzymanie w zwisie - dla dziewczyn
7. Zwinność	Bieg wahadłowy 4 x 10m z przenoszeniem klocków
8. Gibkość	Głębokość skłonu tułowia w przód

Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej, składa się z 8 prób:

Indeks Sprawności Fizycznej ZUCHORY, który przeznaczony jest do samooceny ( np. w rodzinie ).

Jego celem jest auto-ocena i wzmocnienie u ćwiczących motywacji do podnoszenia swojej sprawności.

Składa się z 6 prób:

Wymiar	Test
1. Szybkość ruchów	Bieg w miejscu przez 10s z równoczesnym klaskanie między podnoszonymi nogami ( miarą jest liczba klaśnięć )
2. Siła eksplozywna ( moc )	Skok w dal z miejsca
3. Siła względna	Zwis wolny na drążku jednorącz lub oburącz
4. Gibkość	Głębokość skłonu tułowia w przód
5. Wytrzymałość	Bieg w tempie 120 kroków / minutę ( o wyniku decyduje czas trwania biegu lub długość pokonanego dystansu )
6. Siłą mięśni brzucha	Poziome ,, nożyce'' w pozycji leżąc tyłem ( wynikiem jest czas ćwiczenia )

TEMAT:ROZWÓJ MOTORYCZNY W ONTOGENEZIE.

ROZWÓJ - to szereg zmian ściśle ze sobą powiązanych i nieodwracalnych, jakim podlega organizm ludzki od momentu zapłodnienia aż do śmierci.

Rozwój jest wypadkową wielu różnych czynników:

I. Czynniki endogenne ( wewnętrzne ):

• Genetyczne ( zwane determinantami )

• Para genetyczne - to procesy metaboliczne, formowanie się różnorodnych enzymów kierujących całokształtem przemiany materii.

• Nie genetyczne matki - np. stan zdrowia, wiek matki, używki itp.

Czynniki genetyczne i para genetyczne traktujemy jako stymulatory.

II. Czynniki egzogenne ( zewnętrzne ), które są modyfikatorami.

• Biogeograficzne - np. klimat ( temperatura, wilgotność powietrza ), położenie geograficzne, ukształtowanie terenu, fauna i flora.

• Społeczno-ekonomiczne - np. środowisko w jakim się wychowuje ( tradycje, obyczaje ), wielkość środowiska, poziom rozwoju rodziców itp.

• Tryb życia.

• Jakościowe aspekty rozwoju:

• rozrost - polega na zwiększeniu się wymiarów i masy.

• różnicowanie - dotyczy przebudowy struktury komórek i tkanek, jak i grupowania się tkanek w poszczególne układy i organy ( organogeneza ).

• dojrzewanie - czyli doskonalenie się funkcji poszczególnych układów i organów, specjalizacja oraz dostrajanie się do innych układów w obrębie całego organizmu.

• Ilościowe aspekty rozwoju:

• kinetyka rozwoju - to poziom rozwoju danej właściwości ( informuje, na jakim poziomie przebiega rozwój ).

• dynamika rozwoju - obrazuje przyrost danej właściwości w określonym czasie.

ROZWÓJ CZŁOWIEKA




Faza PRENATALNA Faza POSTNATAKNA

( embrionalna ) ( po urodzeniu )

Okresy rozwoju człowieka:

• okres noworodka ( do 4 tygodni )

• okres niemowlęcy ( do1 rok życia )

• okres po niemowlęcy ( 1-3 lat )

• okres przedszkolny ( 3-7 lat )

• okres szkolny

• młodszy wiek szkolny ( do 11-12 lat )

• starszy wiek szkolny ( do 17 lat ), inaczej okres dojrzewania, pokwitanie.

• okres młodzieńczy ( dorastania )

• okres życia dorosłego ( produkcyjnego )

• okres starzenia się

Okres progresywny ( to okres od urodzenia do dojrzałości ):

1) Indywidualne zmiany w rozwoju motorycznym zachodzą w czasie i w zależności od wieku.

2) Istnieje korelacja aktywności fizycznej z poziomem indywidualnego rozwoju.

3) Powiązania między układem nerwowym a umiejętnościami.

4) Wpływ zmian masy i wysokości ciała na osiągnięcia motoryczne.

5) Rozwój podstawowych umiejętności ruchowych jest podstawą osiągnięć w umiejętnościach bardziej złożonych.

Dojrzewanie Ośrodkowego Układu Nerwowego:

• liczba neuronów nie zmienia się, a dojrzewanie komórek nerwowych polega na powiększaniu ich wymiarów i doskonaleniu czynnościowym.

• wzrasta liczba wypustek i ich rozgałęzień.

• formułują się synapsy (elementy stykowe), w ten sposób coraz więcej dendrytów kontaktuje się z neurytami innych komórek.

• stopniowo dojrzewają poszczególne pola i warstwy kory mózgowej.

• bardzo szybko dojrzewa móżdżek, który kontroluje koordynację ruchu poprzez zmiany napięcia mięśniowego, a zatem i równowagę ciała.

Ruchy dzieci sterowane są:

• Najpierw przez piętra niższe ( jądra podkorowe ), przy czym główną rolę koordynacyjną pełni tzw. gałka blada, zlokalizowana w rejonie międzymózgowia.

• Później przede wszystkim przez ciałko prążkowane z obszaru kresomózgowia.

• W dalszej dopiero kolejności przez drogi piramidowe oraz inne ośrodki korowe

( funkcje ośrodków podkorowych zanikają ).

Procesy rozwojowe:

MIELINIZACJA - polega na tworzeniu się na włóknach nerwowych ( auksonach ) osłonki mielinowej, która jest izolatorem włókien nerwowych. Zapobiega ona rozchodzeniu się bodźców na obszary sąsiednie, a tym samym pobudzeniu innych komórek. W miarę postępowania tego procesu poprawia się szybkość i efektywność przewodnictwa nerwowego.

INERWACJA - polega na stopniowym wrastaniu w głąb włókien mięśniowych określonych zakończeń nerwowych, a więc coraz precyzyjniejszym unerwieniu mięśni. Pozwala to na coraz doskonalszą koordynację nerwowo-mięśniową, a więc precyzyjne wykonywanie poszczególnych czynności. Proces ten zakończony jest około 6 roku życia i warunkuje dojrzałość szkolną dziecka.

Reguły rozwoju motorycznego człowieka - wg Damel'a :

1. Rozwój ruchów przebiega od reakcji ogólnych do reakcji specyficznych.

2. Rozwój ruchów według stopniowego zstępowania bodźca od głowy ku innym częściom ciała, wcześniej osiągniemy ruchomość w stawie barkowym niż w kończynie dolnej - bo bliżej mózgu.

3. Rozwój ruchów według następstwa odśrodkowego ( stopniowo postępując od osi głównej ku innym częścią ciała ).

4. Rozwój ruchów przebiega od ruchów symetrycznych do ruchów asymetrycznych.

5. Łatwiejsze i wcześniejsze są ruchy cykliczne od ruchów acyklicznych.

6. Rozwój motoryczny polega na wiązaniu sfery czuciowej ( sensorycznej ) ze sferą ruchową.

7. Rozwój ruchowy polega na stopniowym opanowywaniu ruchów i wdrażaniu się do ich kontroli.

8. Rozwój ruchów biegnie ku ich uwewnętrznianiu i intelektualizacji.

9. Rozwój ruchów odbywa się na zasadzie asocjacji i dysocjacji ( syntezy i analizy ).

10. Rozwój motoryczny wspierany jest najpierw przez prioprioreceptory ( receptory wewnętrzne ) i tangoreceptory ( receptory kontaktowo-dotykowe ) a później przez telereceptory ( np. wzrok, słuch ).

Rozwój motoryczny w okresie noworodkowym ( do 4 tygodni ).

Noworodek rodzi się całkowicie bezradny. Jego reakcje mają charakter odruchów bezwarunkowych. Jest to okres promotoryczny ( wczesnoruchowy ).

Wyróżniamy trzy rodzaje odruchów:

1. Odruchy zapewniające podstawowe czynności życiowe ( np. odruch oddychania, ssania, płaczu, kichania, ziewania, czkawki, zamykania powiek, wydzielania śliny itp. ).

2. Odruchy, które dają początek powstania wyższych odruchów warunkowych, np.:

• odruch toniczny zaciskania dłoni ( w piąstkę ).

• odruch naprzemianstronnego stawiania stóp przy ich kontakcie z podłożem.

• odruch pełzania.

3. Odruchy o charakterze atawistycznym:

Atawizm - to cechy dziedziczone po przodkach w procesie ewolucji, np. owłosienie, kość ogonowa,

wyrostek robaczkowaty, zredukowane kły.

• odruch pływania ( do 9 tygodnia ) - dziecko będzie wykonywało takie ruchy, które będą powodowały utrzymywanie się główki nad powierzchnią wody.

• odruch MORO - to odruch obrończy ( wtulanie się w ciało matki ), ruchy obejmujące rękami i nogami ciało matki.

• odruch BABIŃSKIEGO - przez podrażnienie podeszwowej strony stopy, paluch zgina się do góry a pozostałe palce w dół.

Wszystkie te odruchy zanikają po kilku tygodniach. Pierwsze świadome ruchy kojarzone są z fazą promotoryczną ( wczesnoruchową ); są one impulsywne, niezgrabne i nieskoordynowane - są to tzw. ruchy błędne.

Rozwój motoryczny w okresie niemowlęcym ( do 1 roku życia ).

W rozwoju motoryki niemowlęcia następuje tzw. etap ruchów manipulacyjnych; gdzie doskonalą się czynności chwytne wspomagane wspomaganie przez zmysł wzroku i słuchu. Dziecko uczy się, który przedmiot jest blisko, a który dalej; dostrzega różnice między zimnem i ciepłem; poznaje zjawiska wynikające z pracą ciążenia,; uczy się rozróżniać kolory i ich odcienie.

Jest to element do stymulacji do dalszego rozwoju psychofizycznego.

• przyjęcie wyprostowanej pozycji ciała.

• rozwój różnych form lokomocji:

• przetaczanie

• pełzanie

• czworakowanie

• chodzenie

• rozwój ruchów chwytnych:

• chwyt małpi

• chwyt nożycowy

• chwyt pensetowy

• chwyt obcęgowy

Tzw. mała motoryka - do której należą ruchy chwytne i ruchy manipulacyjne.

Etapy w rozwoju chwytania:

1. Wyłącznie odruchy zamykania dłoni.

2. Reakcja ruchowa obejmująca niemal całe ciało na widok przedmiotu.

3. Ukierunkowane bezpośrednio na cel działania kończyn górnych.

Okres niemowlęcy kończy się z chwilą rozpoczęcia względnie samodzielnego chodzenia.

Rozwój motoryczny w okresie po niemowlęcym ( 1 - 3 roku życia ).

Bardzo ważny wpływ na rozwój fizyczny dziecka wywiera zmiana zasadniczej pozycji ciała z leżącej na umiejętność chodzenia. Doskonalą się stopniowo formy pokonywania przestrzeni, np.:

• chód po zróżnicowanych płaszczyznach

• zaczynają występować kontrolowane formy biegu

• kształtują się pierwsze objawy samoobsługi

• pojawia się umiejętność rzutów i chwytów

W trakcie 2 roku życia:

• chód staje się dość swobodny

• dziecko zaczyna nosić różne przedmioty, przy czym doskonali równowagę

• potrafi pokonywać już pewne przeszkody

Na przełomie 2 / 3 roku życia:

• w biegu pojawia się nieznaczna faza lotu, która wiąże się ze zdolnością wykonywania skoków

• ujawnia się umiejętność wykonywania rzutów ( gdzie technika wykazuje jeszcze istotne błędy w zakresie koordynacji poszczególnych części ciała )

• wzrasta precyzja ruchów wykonywanych palcami, dzięki koordynacji wzrokowo-ruchowej

Pojawiają się praksje - czyli ruchy celowe, zgodne z przeznaczeniem przedmiotu.

Dziecko przechodzi od czynności czysto manipulacyjnych do zabaw konstrukcyjnych.

Doskonali się inteligencja, pamięć, koncentracja uwagi i wyobraźnia twórcza.

W 3 roku życia:

• obserwuje się zaczątek tworzenia kombinacji ruchowych, np. biegu i skoku, chwytu i rzutu

Rozwój motoryki w tym okresie jest ściśle związany z opanowaniem mowy i stopniowym przechodzeniem od myślenia konkretno-obrazowego do myślenia abstrakcyjnego. W celowym działaniu przedmiotowym w miarę postępującego rozwoju sprawności ruchowej dziecka, obserwuje się skracanie czasu potrzebnego na wykonanie danej czynności, dzięki:

• zwiększenie szybkości pojedynczych ruchów docelowych

• zahamowanie ruchów niepotrzebnych

• zmniejszenie się napięcia mięśniowego w pracujących partiach ciała

Okres ten cechuje ogromna chęć do ruchu i działania, co ma związek ze zjawiskiem autostymulacji.

Narządy mają odpowiednią strukturę, rozwój anatomiczny i funkcjonalny.

Rozwój motoryczny w okresie przedszkolnym ( od 3 - 7 roku życia ).

I. Rozwój fizyczny:

• dalszy rozwój organizmu ( zwiększanie się wymiarów i masy ciała )

• w budowie ciała obserwuje się jeszcze wyraźne dysproporcje ( krótkie kończyny - zwłaszcza nogi w stosunku do dużej głowy i wydłużonego tułowia )

• na początku tego okresu kościec dziecka jest wrażliwy, giętki; stawy cechuje duża ruchomość; a więzadła stawowe są słabe i rozciągliwe

• wzrasta sprawność narządów wewnętrznych ( serca, płuc )

Dzieci charakteryzują się: słabą koncentracją, brakiem lęku, łatwo uczą się jak i zniechęcają, mają wzorce społeczne oraz występuje u nich pozytywna rola przeżywania sukcesu.

Około 5 roku życia występuje ,, Pierwsze apogeum motoryczne'', czyli szczytowe warunki dla rozwoju motorycznego. Dziecko charakteryzuje się harmonią proporcji morfologicznych oraz dojrzewania Ośrodkowego Układu Nerwowego i charakterystyczna równowaga rozwoju psychicznego

( względna równowaga w zakresie pobudzenia i hamowania ).

II. Rozwój motoryczny:

• do podstawowej sprawności ruchowej dziecka należą: bieg, chód, skoki i wspinanie

• około 4 roku życia zaczyna się dość duża swoboda wchodzenia i schodzenia po schodach

• stopniowo wzrasta celowość ruchów, które są swobodne, płynne, precyzyjne i dokładne

• jest dobrze rozwinięta motoryka o charakterze zabawowo-sportowym; większość dzieci potrafi harmonijnie podrzucać i łapać piłkę; opanowało kombinację ruchową biegu z kopnięciem piłki, czasem nawet skok z rozbiegu.

• jest to okres wyjątkowego przyrostu koordynacji ruchów

• dzieci z dużym powodzeniem uczą się jeździć na łyżwach i nartach, potrafią pływać, opanowują jazdę na rowerze

• wzrasta umiejętność utrzymywania ciała w równowadze statycznej lub dynamicznej

• trudności sprawiają ruchy wymagające znacznej precyzji ruchu rąk, gdyż proces inerwacji nie w pełni zakończył się, np. zapinanie guzików, sznurowanie butów, mycie się itp.

• większość podstawowych umiejętności rozwija się do 6 roku życia

• rozwój szybki i dynamiczny pod warunkiem stymulacji środowiska

• lateralizacja ( dziecko staje się prawo lub lewo ręczne )

• doskonalenie czynności chwytania

• występuje głóg ,, ruchu''

• dzieci szybko męczą się i regenerują siły

• duża ruchomość w stawach - jest to okres sensytywny dla rozwoju gibkości

• słabo rozwinięta zdolność wytrzymałościowa

• nie zaznacza się dymorfizm płciowy

WSKAZÓWKI:

• rozwój powinien być wszechstronny

• dostarczanie dużo różnorodnych form ruchowych

• często zmieniać natężenie ćwiczeń

• uwzględniać częste przerwy

• stymulować dziecko różnorodnie, pamiętając o rozwoju podstawowych form ruchu ( czyli biegu, skokach, chwytach )

• pamiętać o pozytywnej roli sukcesu

• być cierpliwym

Rozwój motoryczny w młodszym wieku szkolnym ( do 11 - 12 roku życia ).

Okres ten rozpoczyna się z chwilą przekroczenia przez dziecko progu szkoły ( powoduje to nagłą zmianę warunków, otoczenia i ograniczenie swobody dziecka - dlatego też szczególną role musi odegrać nauczyciel, którego zadaniem jest rozładowanie panującego napięcia ).

Rozwój fizyczny:

• wzmacniają się mięśnie i koście, które zawierają mniej tkanki chrzęstnej ( oznacza to postępujący okres kostnienia )

• rozwija się układ nerwowy, znacznie wzrasta ciężar mózgu ( najszybciej rozwijają się płat czołowy, dojrzewa kora mózgowa )

• następuje ossyfikacja szkieletu i ostatni etap inerwacji mięśni ręki - kształtowanie umiejętności pisania lub doskonalenia rysunku

U uczniów klasy pierwszej obserwuje się:

• dość bogatą formę prostych czynności ruchowych (ruchy są na ogół harmonijne, rytmiczne i płynne)

• rozumienie treści ruchów, co pozwala w ćwiczeniach przejść z zabawowych i zadaniowych form nauki przejść na formy ścisłe

• wzbogacenie i zwiększenie siły działania i różnorodności motywów podejmowania czynności ruchowych ( co pozwala kształtować zainteresowania ruchowe ucznia )

Znamienne cechy tego okresu:

• harmonijna proporcja ciała

• refleksyjność ruchowa

• celowość działania i wszechstronne zainteresowania motoryczne

• dość duża umiejętność koncentracji na jednej czynności

• możliwość podejmowania systematycznej pracy nad sobą

Rozwój motoryczny:

• doskonalą i wzbogacają się takie funkcje jak: różne postacie lokomocji, skoków, rzutów, zwisów, podporów, chwytów, wspinania itp.

• tworzą się różne kombinacje ruchowe

• chętnie uczestniczą we współzawodnictwu ( cieszą się z każdego wykonanego nowego zadania )

• ,, Teoria zintegrowanego rozwoju osobniczego'' - występuje bezpośredni związek między poziomem dojrzałości motorycznej a wynikami w nauce

• okres ten sprzyja rozwojowi wszystkich zdolności motorycznych; u chłopców - zwinności, biegu, rzutów i skoków; a u dziewczyn - gibkości i zręczności manualnej ( wzrasta szczególnie zwinność oraz siła, koordynacja )

• wyraźnie już zaznacza się dymorfizm płciowy w motoryce

• w końcowym etapie występuje wyjątkowa łatwość przyswajania sobie ruchów nowych i o dość skomplikowanej strukturze - ,, uczenie się z miejsca''

• okres do rozwijania tzw. sportów wczesnej specjalizacji jak np. pływania, gimnastyki oraz jazdy figurowej na łyżwach.

• nauka posługiwania się sprzętem

Rozwój motoryczny w starszym wieku szkolnym ( do 17 - 18 roku życia ).

Inaczej okres dojrzewania (pokwitania).

Jest to okres burzliwych zachowań w całym ustroju: bogate życie emocjonalne, dojrzewanie procesów hamowania i pobudzenia w ośrodkach nerwowych, zmiany w równowadze fizjologicznej, intensywny rozrost morfologiczny oraz zmiany proporcji ciała.

Występuje zjawisko skoku pokwitaniowego - czyli bardzo intensywny przyrost ciała.

Rozwój fizyczny:

• całkowity zanik grasicy, zmniejsza się czynność tarczycy, kończy się funkcjonalny rozwój kory mózgowej a czynność ośrodków podkorowych i wegetatywnych doskonali się

• zachodzi dysharmonia w tempie rozrostu serca (szybki) i naczyń krwionośnych (wolny) co prowadzi do zaburzeń w krążeniu

• zmniejszają się proporcje ciała - wydłużają się stopy i dłonie; u chłopców - zwiększa się długość i szerokość klatki piersiowej; a u dziewczyn - następuje gwałtowny przyrost ciała, zwiększa się nieaktywna tkanka tłuszczowa, oraz poszerzenie bioder przy nieznacznym przyroście barków

Zwiększa się aktywność dziecka, często dochodzi do agresywności, znamionuje je nadmierna ciekawość i ambicja, zwiększa się pobudliwość i znaczna zmienność nastroju ( przygnębienie, niepewność ), duża podatność na wzorce.

Obserwuje się:

• znaczną niezgrabność ruchów będących w znacznym stopniu brakiem koordynacji w pracy poszczególnych grup mięśniowych

• ilość energii jaką dziecko traci na wykonanie danej czynności jest nieproporcjonalnie duża

• że okres dojrzewania prowadzi w końcowym etapie do ukształtowania się indywidualnego stylu motorycznego

Rozwój motoryczny:

• ,, Drugie apogeum motoryczne'' - złoty wiek motoryczny

• dynamiczny rozwój zdolności motorycznych; głównie siły względnej (wyraźnie przeważa u chłopców); szybkości (u Dz. jej poziom stosunkowo szybko stabilizuje się ok. 13 -18rokiem, a u Ch. jeszcze w wieku 18lat obserwuje się poprawę wyników); wytrzymałości (Dz. poprawiają wyniki do 13roku a Ch. do 20roku życia); zwinności (przyjmuje często wielkość max ; Ch. poprawiają wyniki do 18roku, a Dz. osiągają apogeum w 12 - 15roku życia); wydolności fizycznej (jej poziom u Dz. spada między 10 - 13rokiem życia); zdolności koordynacyjnych.

• wydolność fizyczna i wytrzymałość u dziewcząt są cechami szczególnie zaniedbanymi i pozbawionymi należytej stymulacji w procesie rozwoju

• łatwość uczenia się ruchów skomplikowanych

• chętni do współzawodnictwa

13

---