Funkcje współczesnej szkoły
Spis treści
1. Wstęp
2. Funkcje współczesnej szkoły
3. Realizacja funkcji opiekuńczo - wychowawczych przez współczesną szkołę
3.1. Model współczesnej szkoły
3.2. Świetlice szkolne
3.3. Pedagog w szkole
3.4. Poradnie psychologiczno - pedagogiczne
3.5. Dożywianie
3.6. Współpraca z domem rodzinnym
4. Uwagi końcowe
5. Bibliografia
1. Wstęp
Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa, kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu na wartości kultur Europy i świata. Szkoła powinna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne dla jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.
Reforma edukacji stała się faktem 1 września 1999 r. Powstały 6-letnie szkoły podstawowe, 3-letnie obowiązkowe gimnazja, 3-letnie licea profilowane, 2-letnie szkoły zawodowe, 2-letnie licea uzupełniające po szkole zawodowej oraz szkoły policealne.
Reforma systemu edukacji skupia się: po pierwsze - na aksjologicznych aspektach edukacji; po drugie - na przeciwdziałaniu nieefektywnym i konserwatywnym praktykom pedagogicznym, społecznym i ekonomicznym; po trzecie - na zapewnieniu odpowiednich do celów i zadań reformy sił, środków i organizacji.
Reforma systemu edukacji ma być drogą do osiągnięcia trzech głównych celów:
podniesienia poziomu edukacji społeczeństwa poprzez upowszechnienie wykształcenia średniego i wyższego,
wyrównania szans edukacyjnych,
sprzyjanie poprawie jakości edukacji rozumianej jako integralny proces wychowania i kształcenia.
Aby sprostać założeniom edukacyjnym i wychowawczym, konieczna jest współpraca z całym środowiskiem lokalnym szkoły.
Szkoła jako instytucja społecznego kształcenia i wychowania ma zapewnić odpowiednie warunki rozwoju każdej jednostce, będąc nośnikiem wartości i doświadczeń oraz miejscem zaspokajania jej potrzeb, poznawania siebie i świata, aby lepiej mogła sobą kierować. Realizacja funkcji szkoły: dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej, orientacji szkolnej, zawodowej i życiowej służy przygotowaniu młodzieży do wielostronnego rozwoju i aktywności.
2. Funkcje współczesnej szkoły
W czasach, które charakteryzują się nieprzejrzystością perspektyw, formułowane są także zarzuty przeciw współczesnej szkole. Jednym z zarzutów jest twierdzenie o jej dysfunkcyjności, polegającej głównie na niespełnieniu oczekiwań społecznych. Tematyka funkcji stanowi jeden z istotnych wątków najnowszej dyskusji, w której zwraca się szczególną uwagę na potrzebę zmian w zakresie miejsca i roli szkoły w społeczeństwie, zmian prowadzących do zastąpienia tradycyjnego rozumienia funkcji opiekuńczej pojęciem bardziej przystającym do naszych czasów.
Przygotowanie do życia w społeczeństwie to pierwsza i najważniejsza funkcja szkoły. Wprawdzie dzieli ją z rodziną, organizacjami społecznymi oraz innymi czynnikami życia społecznego lecz rola szkoły jako instytucji specjalnie do tego przygotowanej pod której opieką młode pokolenie pozostaje przez kilkanaście lat, jest wyraźnie dominująca. Obejmuje ta funkcja wiele szczegółowych zadań szkoły jak i te o charakterze podstawowym. Należy do nich wychowanie młodego człowieka na:
świadomego obywatela
członka społeczeństwa demokratycznego
człowieka uspołecznionego.
Świadomy obywatel stanowi wielką wartość każdego społeczeństwa, każdego państwa, każdego narodu. Wychowanie obywatelskie wymaga świadomego nabywania wiedzy i doświadczeń związanych z przeszłością i teraźniejszością oraz perspektywami rozwoju własnego społeczeństwa, państwa i narodu.
Takiej dość systematycznej wiedzy ma dostarczyć nauczanie historii, nauki o społeczeństwie i geografii ekonomicznej, przy czym jest ono szczególnie owocne wtedy, gdy ukazuje sprawy własnego regionu na tle spraw całego kraju, a sprawy kraju na tle zagadnień światowych, Gdy koncentruje uwagę młodzieży na szczególnie ważnych dziś i w przyszłości problemach ogólnych, gdy wdraża ją do myślenia przyczynowo - skutkowego, gdy staje się odskocznią od działania praktycznego. Dopiero połączenie wiedzy z doświadczeniem czyni z ucznia człowieka świadomego swych kompetencji, użytecznego dla społeczeństwa i zadowolonego ze swego losu.
Wychowanie młodzieży szkolnej do życia w społeczeństwie demokratycznym w dużym stopniu zależy od jakości tego społeczeństwa, stopnia otwartości jego struktur społecznych i stopnia równości ogółu obywateli. W miarę wzrostu wykształcenia i świadomości obywateli wzrasta stopień tej otwartości i równości. Szkoła może wiele zdziałać głównie poprzez:
wiedzę, w której idee sprawiedliwości, równości i postępu znajdują swój wyraz i swoją konkretyzację w treściach programowych, jak i w codziennym życiu szkoły;
doświadczenia uczniów związane z potrzebami i umiejętnością tworzenia form organizacyjnych (kółek, organizacji, drużyn, klubów itp.) w celu zaspokajania potrzeb życia szkolnego i poza szkolnego na coraz wyższym poziomie;
atmosferę szkoły, opartą na wzajemnym szacunku nauczycieli i uczniów oraz na wzrastającej - w miarę przechodzenia młodzieży szkolnej do coraz wyższych klas - skali partnerstwa.
W takiej atmosferze powstają właściwe warunki do uspołeczniania młodzieży szkolnej. Sprawdza się ono do takiego społecznego dojrzewania młodych ludzi, które polega na kierowaniu się w coraz większym stopniu dobrem ogółu, w jego konfrontacji z dobrem osobistym.
Przygotowanie do życia indywidualnego to ważna funkcja szkoły, nierozdzielnie związana z przygotowaniem młodzieży do życia w społeczeństwie. Jednostka wnosi do życia społecznego tyle, ile sama jest warta, a wartość ta zależy od jej umiejętności komunikowania się z innymi, jej zdrowia, potrzeb kulturowych, wiedzy, doświadczeń, zdolności inicjatywy i twórczości, zaangażowania i charakteru. Szkoła jest w stanie zapewnić swoim uczniom nabycie wiedzy i doświadczeń w obrębie różnych przedmiotów nauki szkolnej, opanowania komunikacji językowej, umocnienie zdrowia oraz rozwinięcie zainteresowań i zamiłowań twórczych.
Szkoła dysponując dużymi możliwościami rozwijania zainteresowań i zamiłowań pozalekcyjnych i pozaszkolnych, ci zaś nauczyciele spotykają się z największym respektem i w szkole, i w społeczeństwie, którzy poprzez umiejętne rozwinięcie zainteresowań i zamiłowań naukowych, artystycznych, technicznych czy sportowych potrafili wpłynąć na bieg życia swoich wychowanków.
Przygotowanie do uczestnictwa w kulturze to trzecia ważna funkcja szkoły współczesnej i szkoły przyszłości. Kultura obejmuje całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, wytworzonego i stale pomnażanego w jej historycznym rozwoju. Szkoła umożliwia wrastanie młodego człowieka w kulturę w toku całej edukacji, a więc poprzez nauczanie przedmiotów artystycznych, technicznych i wszelkich innych oraz przez różne formy wychowania zbiorowego i indywidualnego. Wśród różnych dziedzin kultury uprzywilejowane miejsce zajmuje sztuka. W szkole kontakt z różnymi dziedzinami sztuki umożliwi nie tylko nauczanie literatury oraz innych przedmiotów artystycznych, udostępniających rodzime i światowe osiągnięcia sztuki słowa, teatru, kina, muzyki, malarstwa, rzeźby czy architektury lecz także bogate formy pracy pozalekcyjnej, działalności kół zainteresowań i organizacji młodzieżowych, uczęszczanie młodzieży do teatru i kina, odwiedzanie wystaw, wycieczki, eksponowanie osiągnięć twórczych młodzieży we własnej szkole i w szerszym środowisku.
Przygotowanie do życia w środowisku to nowa funkcja szkoły. Jej znaczenie wiąże się zarówno ze znaczeniem środowiska w życiu człowieka, jak i z zagrożeniami w jego rozwoju. Środowisko pojmuje się dziś szeroko jako całość procesów ekologicznych, ekonomicznych, politycznych, społecznych i kulturalno - oświatowych - w ich wzajemnych związkach i uzależnieniach. Funkcja przygotowanie do życia w środowisku polega na przysposobieniu młodego pokolenia do niezbędnych przemian związanych z ograniczaniem i stopniowym likwidowaniem "niebezpieczeństwa ekologicznego" i jego skutków społecznych, a także ma włączyć młode pokolenie do czynnego udziału w pracach zapewniających już nie tylko ochronę środowiska, lecz bezpieczeństwo ekologiczno - społeczne. Wymaga to nowego podejścia do zadań szkoły na kolejnych szczeblach jej funkcjonowania, nowego opracowania programów edukacji środowiskowej, zapewniających gruntowne poznanie najbliższego środowiska oraz współudział w jego kształtowaniu poprzez różnorodne prace na rzecz środowiska. Niezbędny jest również rozwój ruchu ekologicznego wśród młodzieży, kształtujący poczucie odpowiedzialności za własne środowisko.
Przygotowanie do życia zawodowego to inna ważna funkcja szkoły. Właściwy program przygotowania do pracy, ukazuje jego założenia, treści, metody i formy organizacyjne na kolejnych szczeblach szkoły. Program tego przygotowania obejmuje: położenie w programie szkolnym nacisku na technikę i technologię, nauczanie o zawodach, poznawania charakteru pracy i nabywanie doświadczenia na stanowisku pracy, kształcenie zawodowe, w którym specjalizacja pojawi się w trakcie szerokiego wykształcenia podstawowego. Szczególna rola przypada tu matematyce, informatyce i przedmiotom przyrodniczym (fizyce, chemii, biologii) oraz technicznym. Wielką pomocą może się tu okazać współpraca szkoły z domem, z organizacjami społecznymi i zakładami pracy. Funkcje szkoły nie są oczywiście równoznaczne z funkcjami systemu oświaty, który oprócz systemu szkolnictwa obejmuje także system wychowania rodzinnego, kształcenia ustawicznego i wychowania równoległego. W tym układzie system szkolnictwa ma do odegrania pionierską rolę. Sprowadza się ona do pełnienia przez całe szkolnictwo funkcji ukierunkowanych na obecne i przyszłe potrzeby i aspiracje całego społeczeństwa, całego kraju i całego narodu, pozostających zarazem w harmonii z potrzebami i aspiracjami innych krajów i narodów.
3. Realizacja funkcji opiekuńczo - wychowawczych przez współczesną szkołę
3.1. Model współczesnej szkoły
W szkole, w każdym miejscu i czasie, trwa nieustająca "lekcja wychowania", porównywania rzeczywistości do ideałów, programów i celów edukacyjnych, a także życia szkolnego do życia realnego.
Model współczesnej szkoły lansuje wzór nauczyciela otwartego i dobrego psychologa. Służy on swoją wiedzą i umiejętnościami uczniom, inspiruje do pracy twórczej, stymuluje rozwój, zabiega o budowanie atmosfery bezpiecznego funkcjonowania ucznia w klasie i w szkole. Nauczyciel musi umieć uczyć innowacyjnie, sprawować nie tylko funkcję kształcącą, lecz również opiekuńczą, która pozwoli mu szybko i racjonalnie reagować na wszystko, co warunkuje zaspokojenie potrzeb dzieci.
Szkoła jest dla dziecka w młodszym wieku środowiskiem, w którym wchodzi ono w dwojakiego rodzaju interakcje społeczne, a mianowicie: uczeń - nauczyciel i uczeń - uczeń. Uczestnictwo w różnorodnych sytuacjach związanych z opiekuńczym i dydaktyczno - wychowawczym funkcjonowaniem tej instytucji stwarza uczniom okazje do wzajemnego poznania się, daje możliwość nawiązania kontaktów. Wchodząc we wzajemne interakcje, jednostka zdobywa doświadczenie społeczne, konfrontuje własne poglądy z wartościami i normami innych, uczy się nowych zachowań. Dziecko przez kontakt z drugim człowiekiem kształtuje swoją osobowość i w ten sposób dokonuje się jego prawdziwy rozwój.
Ogromna rola w organizowaniu warunków stymulujących prawdziwy rozwój uczniów klas nauczania początkowego przypada nauczycielom. To właśnie nauczyciel wychowawca w dużej mierze ponosi odpowiedzialność za jakość warunków panujących w klasie i w szkole, będąc kreatorem interakcji społeczno - emocjonalnych dziecka. Ważne jest, aby nauczyciel uświadomił sobie, że dziecko uczy się przez kontakt z drugim człowiekiem, a on jako osoba, która obdarzona została mandatem zaufania i niekwestionowanym autorytetem, odgrywa w kontaktach z dzieckiem ważną rolę. Pozytywne kontakty z uczniami stymuluje zachowanie nauczyciela, który systematycznie buduje atmosferę życzliwości, szacunku i ciepła, jest bacznym obserwatorem swoich podopiecznych wrażliwym na sukcesy i porażki.
Czynnikami, które ułatwiają ukształtowanie dobrego systemu opieki jest wrażliwość na krzywdę dziecka, ofiarność społeczna, różnorodność realizowanych form opieki, wysoki poziom wykształcenia wychowawców.
Z realizacją funkcji opiekuńczo - wychowawczych przez szkołę związane jest także zagadnienie zapewnienia bezpieczeństwa. Przemoc w szkole jest problemem starym. Najczęściej spotkanymi formami przemocy w szkole są: agresja słowna wobec uczniów i nauczycieli, znęcanie się fizyczne jednych uczniów nad innymi, demonstrowanie pogardy wobec młodszych i inne. Wskazując na ten problem, T. Pilch stwierdza, że "zjawisko agresji, narastającej przestępczości nieletnich stały się w ostatnich latach stałym elementem życia szkoły". W ramach swych funkcji szkoła może działać wprost na osobowość uczniów przez propagowanie działań pro społecznych, przestrzeganie prawa przez wszystkich pracowników szkoły oraz przez organizowanie czasu wolnego uczniom. Jeśli nauczyciel sumiennie wykonuje swoją pracę, posiada kompetencje zawodowe i osobowościowe, potrafi okazywać życzliwość i szacunek innej osobie, może pozytywnie oddziaływać na uczniów. To on jest dla ucznia zawsze wzorem.
Polski uczeń oczekuje od szkoły możliwości zabawy. Szkoła staje się głównym animatorem życia kulturalnego i sportowego. To właśnie w okresie pobytu w szkole powinno się uczniowi zapewnić możliwość poznania tego wszystkiego, co może mu przynieść radość. Organizując wyjazd klasy do dużego miasta uczestniczymy w spektaklu teatralnym. Wyjeżdżając na basen po drodze zwiedzamy muzeum. Lepiej będzie, jeśli uczniowie przetańczą kilka godzin pod opieką nauczycieli, niż by mieli z nudów zorganizować napad na kiosk. Tego oczekują uczniowie od swojej szkoły i swoich wychowawców.
3.2. Świetlice szkolne
Trudna sytuacja opiekuńcza młodych polskich rodzin - zwłaszcza niepełnych, wielodzietnych, z rodzicami pracującymi - sprawia, że w systemie opieki nad uczniami bardzo istotną rolę odgrywają świetlice szkolne, jedyne obecnie powszechnie dostępne bezpłatne placówki, przyjmujące dzieci przede wszystkim z tych środowisk. Tam uczeń może kształcić i rozwijać swoje zainteresowania w atmosferze swobody, bez systemu klasowo - lekcyjnego i ocen. Świetlica jest miejscem sprzyjającym prawidłowemu i wszechstronnemu rozwojowi osobowości dzieci. Świetlica szkolna to wspólny neutralny, neutralny teren, nie przynależny żadnej klasie, żadnemu przedmiotowi, żadnej pracowni. Tutaj można spotkać się z kolegami przed lub po lekcjach, zagrać w szachy.
Podczas zajęć świetlicowych możemy dać szansę wykazania się uczniowi słabemu w nauce, często zniechęconemu brakiem osiągnięć, stworzyć mu możliwość uzyskiwania aprobaty i akceptacji. Uczeń osiągający słabe wyniki w nauce może być w świetlicy postrzegany jako dobry gracz np.: w szachy, świetny dekorator, muzyk, plastyk, organizator itp.
W czasach nasilających się agresji, przemocy, patologii w rodzinie, zaburzeń w zachowaniu dzieci i młodzieży, dobrze działająca świetlica daje wiele możliwości zapobiegania tym zjawiskom przez właściwe zagospodarowanie czasu wolnego ucznia i swobodę w realizacji jego zainteresowań.
3.3. Pedagog w szkole
Pedagog zatrudniony w szkole udziela uczniom pomocy psychologicznej i pedagogicznej. Można wyróżnić kilka zadań dla pedagoga szkolnego:
wczesne diagnozowanie trudności wychowawczych i ich przyczyn;
diagnozowanie potrzeb ucznia i potrzeb wychowawczych szkoły;
współudział w opracowywaniu programu wychowawczego szkoły;
udział w pracach zespołu wychowawczego;
prowadzenie dla nauczycieli zajęć pokazowych upowszechniających np. aktywizujące metody pracy na lekcjach wychowawczych;
pomoc nauczycielom w poznawaniu (badaniu) zespołu klasowego i poszczególnych uczniów, organizowaniu systemu pomocy oraz doborze form i metod pracy;
budowanie systemu materialnej i specjalistycznej pomocy dzieciom;
współpraca z liderem Wojewódzkiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w zakresie doskonalenia psychopedagogicznych kompetencji nauczycieli;
organizowanie zajęć integracyjnych dla uczniów klas pierwszych gimnazjum;
działalność profilaktyczna i terapeutyczna;
wspieranie rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych okresu dorastania;
organizowanie spotkań grup wsparcia dla młodzieży wymagającej takiej pomocy;
prowadzenie warsztatów doskonalących np. umiejętności komunikowania się;
rozwiązywanie konfliktów;
szerzenie wśród rodziców wiedzy pedagogicznej;
prowadzenie poradnictwa dla rodziców.
Rola i zadania pedagoga w konkretnej szkole powinny wynikać z diagnozy panującej w niej sytuacji wychowawczej i opiekuńczej, z potrzeb placówki. W każdej społeczności szkolnej powinien on pełnić funkcję integracyjną, być animatorem szkolnych programów przeciw działania przemocy i agresji, działań przygotowujących do zawodu lub kontynuowania nauki, rzecznikiem dzieci i młodzieży.
3.4. Poradnie psychologiczno - pedagogiczne
Każda współczesna szkoła współpracuje z poradnią psychologiczno - pedagogiczną. Poradnia pełni funkcję koordynatora działań opiekuńczo - wychowawczych. Jej główne zadania to:
wspieranie rodziców, wychowawców, nauczycieli, pedagogów szkolnych w ich trudnościach przez poradnictwo indywidualne, grupy wsparcia, warsztaty, treningi i inne formy;
uzupełnianie działalności innych podmiotów, wzbogacanie form i metod pracy, rozpoznawanie nowych potrzeb;
przejęcie opieki nad dziećmi szczególnie zaburzonymi, niedostosowanymi, nieszczęśliwymi oraz dziećmi przeżywającymi kryzys życiowy, psychiczny i decyzyjny;
działalność innowacyjna, wdrożeniowa, sprawdzanie w praktyce nowych rozwiązań i koncepcji teoretycznych;
działalność popularyzatorska w ramach prezentowanych specjalności: psychologii klinicznej, rozwojowej, psychodydaktyki, psychoterapii, logopedii, terapii pedagogicznej, orientacji i poradnictwa zawodowego, pedagogiki rewalidacyjnej, resocjalizacyjnej i innych;
działalność orzeczniczo - kwalifikacyjna oparta na zespołach wielospecjalistycznych (lekarz psycholog, pedagog, logopeda, reedukator) ;
działalność mediacyjna, pomoc w rozwiązywaniu napięć i konfliktów, pomoc w pokonywaniu stresu, integracja zespołów.
3.5. Dożywianie
Konieczność rozwijania różnych form opieki nad dziećmi i młodzieżą dla wspierania ich rozwoju wynika z potrzeb społecznych, przede wszystkim ze zróżnicowanych trudności w prawidłowym rozwoju psychofizycznym, przystosowania do wymagań szkoły i otoczenia społecznego, a także do warunków socjalno - bytowych uczniów. Wysoki odsetek uczniów korzystających z różnych form pomocy i opieki państwa był od dziesiątków lat potwierdzeniem znaczenia funkcji opiekuńczej szkoły i systemu edukacji. W ostatnich latach zapotrzebowanie na różne formy pomocy nie zmalało, a nawet w skutek zubożenia społeczeństwa narasta. Brak środków państwowych tylko w części jest rekompensowany środkami społecznymi. Pojawiło się bezrobocie jako nowy czynnik zewnętrzny warunkujący poziom życia. Zaczęła się rozszerzać sfera ubóstwa. Z dożywiania w szkole korzysta około 20% uczniów. Fundusze na ten cel pochodzą w większości ze środków specjalnych pozyskiwanych przez szkoły.
3.6. Współpraca z domem rodzinnym
Współpraca z domem rodzinnym to kolejne zadanie jakie stoi przed współczesną szkołą. Cele domu i szkoły mogą być zbieżne wtedy, kiedy istnieje dobra współpraca między domem a szkołą, okazywanie wzajemnego szacunku domu i szkoły dla siebie. Szkoła jest miejscem, w którym podejmowany jest trud wychowania, w której obecny jest trud wzrastania nie tylko uczniów, a także rodziców i nauczycieli. To nauczyciele są świadkami zmienności okresów rozwojowych zachodzących w uczniach. Bez wychowania w domu, na którym bazuje szkoła, nie byłoby możliwości podjęcia procesu samowychowania, który jest procesem wtórnym.
W wychowaniu szkolnym rzeczą ważną jest wyraźne określenie praw i obowiązków ucznia. Wdrażanie do odpowiedzialności za swoje działanie, za organizację życia społecznego szkoły czy klasy jest wprowadzaniem w uspołecznienie młodego pokolenia. Wychowanie do podejmowania obowiązków jest zadaniem zarówno domu jak i szkoły.
W placówkach działają aktywnie rady rodziców i rady szkół. Skupiają one tych rodziców, którym dobro szkoły kojarzy się z wysokim poziomem kształcenia, atrakcyjnym programem wychowawczym. Działalność tych uspołecznionych ciał wspomagających szkołę nabiera coraz większego znaczenia w procesie uspołeczniania szkół, w którym rodzic w roli petenta wciela się w rolę współodpowiedzialnego za proces wychowania swojego dziecka i proces przygotowania go do przyszłego dorosłego życia.
Współpraca rodziców ze szkołą w ostatnich latach uległa znacznej poprawie. Wiele problemów występujących w obrębie pracy szkoły nie może być rozwiązywanych bez współpracy szkoły i rodziny. Dlatego też umiejętność inspirowania, inicjowania i realizowania konkretnych inicjatyw służących kształceniu poprawnych relacji między rodziną i szkołą powinna stać się ważnym składnikiem warsztatu metodycznego każdego nauczyciela.
4. Uwagi końcowe
Aby wpływać na młodzież wychowawczo i pozytywnie, musimy dostrzec, co ma ona w sobie wartościowego i okazać szacunek dla tych wartości, nawiązując tym sposobem szeroko rozumiany kontakt. Musimy - jako nauczyciele - mieć zawsze czas dla ucznia, by go wysłuchać i służyć mu dobrą radą. Dobry pedagog to taki, z którym uczeń może i chce porozmawiać, a nawet podzielić się swoimi tajemnicami.
By dotrzeć do dziecka, trzeba zacząć od jego poziomu i patrzeć jego oczyma. Przypomnieć sobie swoje młode lata i dziecięce kłopoty. Starać się znaleźć i rozumieć rozterki i nadzieje wychowanka. Trzeba nauczyć się rozpoznawać różne typy osobowości, różnice w sposobach motywowania i inne indywidualne cechy. Należy szukać źródeł frustracji dziecka w domu i w szkole. Aby mieć dobrą receptę na trudności ucznia, trzeba umieć stawiać właściwą diagnozę. Prowadzić trzeba zajęcia pozalekcyjne, przydzielać różne zadanie, organizować wycieczki i spotkania. Na rajdach, obozach i wycieczkach, należy mieszkać z młodzieżą najlepiej w jednym pokoju, co pozwoli poczynić więcej obserwacji i da więcej doświadczeń nauczycielowi, niż tygodnie pracy w szkole.
Nauczyciel szanowany przez młodzież, ma dla niej szacunek równie wielki, jak ten, którym jest obdarzony. Szacunek dla ucznia oznacza przede wszystkim wiarę w niego i wiązanie z nim nadziei.
Uczeń potrafi trafnie ocenić, czy nauczycielowi zależy na nim, czy też jest traktowany jako intruz. Naszym celem jest skuteczne i pozytywne oddziaływanie na młodych, a nie udawanie swej wyższości i nieskazitelnej mądrości. Trzeba być dla nich wzorem i przykładem. Uczniem jest łatwo pokierować, jeśli ma się jego szacunek. Trzeba szukać w uczniach zalet, a nie wad. Podopieczny zachowuje się często tak właśnie, jak jest przez nas postrzegany, bo stara się sprostać naszym wymaganiom i wyobrażeniom o nim.
Trzeba mieć zawsze na uwadze, czy młodzi ludzie stają się dzięki naszym działaniom lepsi. Uczyć ich konsekwencji i wytrwałości w dążeniu do celu i w pokonywaniu życiowych przeszkód. Pokazywać jak rozwiązuje się problemy. Trzeba nauczyć młodzież dyscypliny i odpowiedzialności, bo bez tego nie udadzą się żadne działania. Zdyscyplinowanie pomaga zawsze w trudnych sytuacjach życiowych.
Trzeba pomóc dziecku w znalezieniu u rówieśników zaufania, koleżeństwa i przyjaźni. Dzieci zagrożone kłopotami i sfrustrowane, trzeba absorbować różnymi pożytecznymi zajęciami, gdyż umysł zajęty nie ma czasu na zmartwienia.
Nauczyciel powinien czuć swą odpowiedzialność za los ucznia i nie uchylać się wykrętami od tej odpowiedzialności. Prawidłowe oddziaływanie pedagogiczne opiera się przede wszystkim na poszanowaniu ucznia. Kto nie potrafi autentycznie szanować dziecka, nie będzie nigdy skutecznym wychowawcą, choćby miał setki innych przymiotów.
Także władze i lokalne środowisko powinny wspierać szkołę w wypełnianiu przez nią zadań opiekuńczo - wychowawczych, mając na uwadze przede wszystkim dobro dziecka.
W zjednoczonej Europie musi koniecznie dojść do synchronizacji poczynań władz oświatowych państw członkowskich, tak aby ludzie bez wielkich przeszkód mogli kontynuować naukę w dowolnym kraju. Unifikacja w zakresie zagadnień edukacyjnych przynosi odczuwalne korzyści państwom członkowskim. Przede wszystkim wzbogaca merytorycznie w zakresie programów nauczania. Uczy wzajemnego poszanowania i respektowania świadectw i dyplomów. Zbliża kulturowo i językowo. Rozszerza wymianę doświadczeń, uczy wspólnych działań na rzecz minimalizacji destrukcji i zagrożeń. Przyszły pedagog to reprezentant nie tylko swego kraju, ale obywatel Europy, obywatel świata. Unifikacja edukacji daje ku temu przygotowanie.
1