Instytucje Europejskie wykład nr I

Pod pojęciem Instytucji Europejskich rozumiemy formy różnego rodzaju współpracy między państwami europejskimi. Są organizacje międzynarodowe, które zakresem swojej działalności obejmują państwa Europy. Pod tym pojęciem rozumie się też formy współpracy, która zrzesza podmioty pochodzące z kilku państw. Ze względu na to, ile wchodzi w skład danej organizacji, dzielimy na organizacje pozarządowe i rządowe. Różnica jest jasna: pozarządowe - organizacje zrzeszają osoby fizyczne bądź też osoby prawne.

Organizacje rządowe zrzeszają państwa reprezentujące określone rządy.

Organizacje pozarządowe zajmują się różnymi dziedzinami, np. katolickie, sportowe.

Cechy organizacji o rządowym charakterze: podstawą prawną ich działania są umowy międzynarodowe;

- organizacja musi posiadać względnie stały skład członkowski;

- organizacja o charakterze rządowym musi obejmować co najmniej 3 państwa;

- musi posiadać stałe organy.

Podział ze względu na kryteria:

• wg ich członkostwa dzielimy na:

- powszechne inaczej uniwersalne - zmierzające do objęcia wszystkich państw, a ich statuty przewidują, że są dostępne dla wszystkich krajów.

- organizacje partykularne - ich członkostwo w samym założeniu jest ograniczone do pewnej grupy państw, zastosowanie ma kryterium geograficzne (np. pakt północno-atlantycki, Rada Europy - jej członkami mogą zostać państwa tylko europejskie, Wspólnota Europejska). Kryterium: musi być pewny poziom zachowywania praw człowieka, demokratyczny system rządów.

Kryteria o charakterze gospodarczym: odpowiedni system rozwoju gospodarczego, OECD - organizacja państw o najwyższej gospodarce.

Kryteria wyznaniowe - członkostwo uzależnione od panującej religii np. Konwencje Państw Islamskich. Kryterium etniczne - Liga Państw Arabskich

• wg zakresu ich kompetencji:

Organizacje o kompetencjach ogólnych działają we wszystkich dziedzinach np. bezpieczeństwo, prawa człowieka, współpraca gospodarcza (ONZ).

Organizacje o kompetencjach funkcjonalnych rozwijają działalność w ściśle określonych dziedzinach np. Europejska Wspólnota Energii Atomowej, Organizacja do spraw połowu Łososia na północnym Atlantyku,

• wg stopnia władzy organizacji międzynarodowej w stosunku do państw członkowskich:

Organizacje o charakterze koordynacyjnym i ponadpaństwowym (federalistycznym):

- koordynacyjne - koordynują i uzgadniają działalność państw członkowskich, zmierzające do celów organizacji. Są oparte na zasadzie jednomyślności i tym samym bez zgody państwa członkowskiego organizacja nie może mu narzucić zadań,

- organizacje ponadnarodowe - mają kompetencje poważnie ograniczające suwerenność państw członkowskich,

CECHY:

- decyzje mogą być podejmowane większością głosów państw członkowskich;

- niezależność organów - istnieją organy wybrane niezależnie od państw członkowskich (Parlament Europejski, Komisja Europejska),

- prawo stanowione przez organizacje ponadnarodowe stosowane jest bezpośrednio w państwach członkowskich obok prawa krajowego. Pierwszeństwo prawa organizacji ponadnarodowej nad prawem państwowym.

Wspólnota Europejska i Wspólnota Europejska Energii Atomowej.

FUNKCJE ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH: rozumiemy pod tym pojęciem typy działalności organizacji zmierzające do realizacji jej zadań w ramach tych typów wyróżniamy:

- funkcje regulacyjne, które polegają na procesie ustanowienia norm i wzorców o charakterze moralnym, politycznym, prawnym, które mają odpowiednio kształtować postępowanie państw członkowskich np. zakaz,

- funkcje kontrolne, które polegają na procesie ustalenia stanu faktycznego oraz konfrontowania go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania państw członkowskich,

- funkcje operacyjne, polegające na procesie bezpośredniego świadczenia przez organizacje różnych usług zgodnie z jej własnymi decyzjami oraz za pomocą ludzi i zasobów materialnych znajdujących się w jej dyspozycji.

Organy organizacji międzynarodowych:

1. Organy typu zgromadzenia ogólne, na których reprezentowani są wszyscy członkowie danej organizacji, wyposażony jest on w najogólniejsze kompetencje i zbiera się stosunkowo rzadko (ONZ)

2. Organ typu rady - występuje w węższym składzie. Posiada kompetencje wykonawcze i zbiera się częściej w przerwach między sesjami zgromadzenia. Niektóre organizacje mają kilka takich organów - ONZ - Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo-Społeczna, Rada Powiernicza,

3. Organy w postaci sekretariatu lub biura składa się z funkcjonariuszy międzynarodowych, urzęduje permanentnie i dokonuje czynności technicznych i biurowych.

DZIAŁALNOŚĆ PRAWOTWÓRCZA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH: Uczestniczą w stanowieniu prawa międzynarodowego

- sytuacja, kiedy organizacja współuczestniczy w tworzeniu norm prawa międzynarodowego, przykładem takiej działalności jest zawieranie umów między innymi państwami. Może uczestniczyć w powstaniu zwyczajów międzynarodowych,

- samodzielna, prawotwórcza działalność, w drodze której ustanawia uchwały - nie wszystkie uchwały stanowią źródła prawa. Nie mogą być za nieuznane uchwały typu rezolucje itd. Uchwała uznana za źródło prawa musi spełniać 2 warunki:

- musi być wiążąca pod względem prawnym;

- musi mieć charakter normatywny - nie mogą być decyzjami.

Podział uchwał organizacji międzynarodowych o charakterze prawotwórczym:

• Ze względu na ich adresata:

- uchwały proforo i interno. Podział wynika z tego, do jakich podmiotów są kierowane.

Interno - kierowane do organów organizacji oraz do państw członkowskich w zakresie ich działalności w danej organizacji, (do wewnątrz) dotyczą ustanawiania regulaminów wewnętrznych, powoływania organów pomocniczych. Dotyczą zasad finansowania organizacji. Zaliczamy również uchwały dotyczące personelu organizacji, zasad wynagrodzenia, rekrutacji, awansu. Dotyczące personelu międzynarodowe prawo administracyjne istnieje w celu rozwiązywania sporów pomiędzy pracownikami,

Proforo - (externo) - kierowane do państw członkowskich poza zakresem ich działalności w danej organizacji i dotyczą realizacji celów, dla których powołano daną organizację.

Działalność regulacyjna organizacji międzynarodowych - podział ze względu na sposób ich uchwalenia:

- uchwały podejmowane jednomyślnie,

- uchwały podejmowane większością głosów

• Jest kwalifikowana większość głosów - wszystkich głosów ważonych (spotyka się w UE, gdzie w zależności od liczby obywateli państwa mają współmierną ilość głosów),

• Contracting out -ten system spotykany jest w światowych organizacjach, polega na tym, że państwo składa oświadczenie, iż wyłącza stosowanie uchwały wobec siebie.

Europejska Komisja Gospodarcza (ONZ) określa się mianem komisji gospodarczej dla Europy. Utworzona w 1947 r. organem decydującym o utworzeniu była Rada Gospodarczo-Społeczna ONZ. EKG stanowi organ pomocniczy i jest tej radzie bezpośrednio podległa. Gunar Merdal był założycielem EKG. Rada powołała również Azjatycką Komisję Gospodarczą, Komisję Gospodarczą Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Afrykańska Komisja Społeczno-Gospodarcza, Komisja Azji Zachodniej. EKG skupia 55 państw członkowskich. Członkami EKG są państwa Ameryki Północnej i Azji. Każdy kraj członkowski ONZ może uczestniczyć w pracach EKG, nie będąc jej członkiem na statucie obserwatora.

Wykład nr 2

Głównym celem Europejskiej Komisji Gospodarczej jest:

• Poprawienie gospodarki europejskiej,

• Współpraca przy ustaleniu faktów i przeprowadzeniu analiz gospodarczych,

• Promocja handlu pomiędzy państwami członkowskimi,

• Współpraca naukowo-techniczna,

• Współpraca działania w dziedzinie transportu,

• Współpraca w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, co stanowi dziedzinę.

1979 - konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia środowiska. W dalekiej odległości - do tej konwencji w późniejszym okresie wprowadzono 8 protokołów dodatkowych.

1998 - konwencja w sprawie transgranicznych awarii przemysłowych.

1998 - konwencja dotycząca dostępu do informacji publicznego udziału w procesie podejmowania decyzji i dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach ekologicznych. Sprawy celne - transport wodny, kolejowy.

Podstawową formą realizacji zadań EKG są przede wszystkim umowy międzynarodowe, zalecenia adresowane do państw członkowskich, które przybierają formę regulaminów i standardów technicznych. EKG nie jest odrębną organizacją międzynarodową, jest podległa ONZ. Jest organem. Na czele EKG stoi sekretarz wykonawczy.

W ramach struktury wewnętrznej mamy 7 głównych organów pomocniczych:

- komitet do spraw ochrony środowiska;

- komitet ds. transportu śródlądowego;

- komitet ds. leśnictwa. Siedziba EKG znajduje się w Genewie.

Rada Europy: skład członkowski - 46 państw - wszystkie państwa europejskie z wyjątkiem Białorusi.

Geneza:

• Dążenie państw Europy do integracji,

• Chęć odzyskania pozycji gospodarczej, która została utracona po II wojnie światowej,

• Obawa przed Niemcami, że może się powtórzyć sytuacja jak po I wonie światowej,

• Obawa przed ZSRR, przed światowym komunizmem

Statut Rady Europy został powołany w 5.V.1949 r. w Londynie, wszedł w życie 3.VIII.1949 r., stronami statutu było 10 państw członkowskich. W 1989 r., kiedy rozpadł się blok wschodni, do RE weszło 23 członków. Członkostwo w RE wynika z warunków

- tylko kraje europejskie,

- państwo, które uznaje zasady praworządności i korzystania przez wszystkie podlegające jego jurysdykcji z podstawowych praw i wolności człowieka, i dlatego RE powołała sprawozdawcę, który ekspertyzowałby te kwestie. Procedura o zaproszeniu danego kraju do RE dokonuje się przy 2/3 zgody głosów. Polska przystąpiła do Rady europy dopiero w 1991 r. Przyjęcie na zaproszenie komitetu RE. Wydalenie następuje przez złamanie statutu, kraj może być wezwany do wystąpienia. Struktura wewnętrzna jest podobna do struktur innych organizacji międzynarodowych.

Podstawowym organem jest komitet ministrów dzieła w imieniu RE a każde państwo członkowskie ma jednego przedstawiciela (minister spraw zagranicznych danego państwa). Komitet ministrów może prosić poszczególnych członków o wyjaśnienia. Decyzje Komitet Ministrów podejmuje w sprawach finansowych dotyczących działalności Rady, sprawy wewnątrz organizacyjne. Państwo członkowskie w zależności od liczby mieszkańców może delegować przedstawicieli do zgromadzenia parlamentarnego.

W skład zgromadzenia parlamentarnego wchodzą członkowie parlamentu krajów członkowskich.

Celem zgromadzeń jest dostarczenie środków, za pomocą których Europejczycy mogliby formułować i wyrażać swoje pragnienia aby w ten sposób rządy mogły mieć ciągły kontakt z europejską opinią publiczna.

Do kompetencji zgromadzenia parlamentarnego należy przyjmowanie zleceń. Omawianie sprawy wynikające z celów i kompetencji Europy, przyjmuje rekomendacje adresowane do komitetu ministrów, które wzywają go do podjęcia akcji w celu realizacji danego celu. Rada Europy kwalifikowaną większością 2/3 głosów przyjmuje rezolucje, opinie i zarządzenia. Trzeci organ RE to Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych (od 1994 r.) - członkami mogą zostać wyłącznie osoby pochodzące z bezpośrednich wyborów przedstawicieli władz lokalnych i regionalnych. Każda z tych izb wybiera swojego przewodniczącego. Głównym zadaniem kongresu jest zapewnienie władzy lokalnej i regionalnej w procedurze podejmowania decyzji na szczeblu europejskim i zapewnieniu w pracach tej komisji. Wzmacnianie współpracy transgranicznej, ochrona środowiska naturalnego, rozwój miast i wsi.

Do dziedzin działalności RE zaliczamy:

- ochronę praw człowieka a narzędziem do tego jest Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności stanowi mechanizm służący do kontrolowania, a organem jest Europejski Trybunał Praw Człowieka - obejmują zakaz pracy przymusowej, prawo do stowarzyszeń.

Centralnym elementem to Trybunał w Strasburgu. Trybunał może wszcząć postępowanie w wyniku skargi indywidualnej.

• Ochrona zdrowia,

• Ochrona środowiska,

• Ochrona ujednolicenia praw państw członkowskich,

• Sport,

• Umowy przygotowane przez Radę a następnie państwa członkowskie to ratyfikują,

• Rada Europy jest organizacją o charakterze kooperacyjnym.

Konferencja OBWE.

OBWE - jest najważniejszym instrumentem międzynarodowym, zajmuje się kontrolą zbrojeń, zajmuje się również kwestiami prawa człowieka, a także bezpieczeństwem gospodarczym i ekologicznym. OBWE ma wyjątkowy status, a wynika z tego, że nie posiada podmiotowości prawnej międzynarodowej, nie ma zdolności traktatowej ani procesowej. Wszystkie decyzje przez ONWE są wiążące politycznie a nie prawnie. Posiada większość atrybutów klasycznych organizacji międzynarodowych. Posiada stałą strukturę organizacyjną, stałe organizacje posiadające zdolność podejmowania decyzji. Stałą siedzibą i instytucją. Decyzje sformułowane są w języku prawniczym, a ich integracja wymaga znajomości technik prawnych zasad i interpretacji prawa traktatowego. Powstanie OBWE sięga wczesnych lat '50. VIII.1973 - formalne otwarcie KBWE w Helsinkach, na konferencji której brali udział ministrowie spraw zagranicznych trzydziestu państw a efektem stało się powstanie błękitnej księgi.

1973-1975 - etap gdzie przeniesiono instytucję do Genewy. Powstał akt podpisany przez 35 szefów państw, akt końcowy KBWE, gdzie państwa uzgodniły, iż będą kontynuować postanowienia komisji. Ten akt nie jest klasyczną umową międzynarodową i nie został złożony w sekretariacie ONZ. Akt nie miał waloru prawnego, ale walor wysoce polityczny - w postaci porozumienia, charakter dżentelmeński.

Został podzielony na 3 grupy zagadnień:

I odnosiła się do polityczno-wojskowych aspektów bezpieczeństwa, zasad regulujących stosunki między państwami a także środków budowy zaufania militarnego.

II stanowił nowość między stosunkami dotyczącymi współpracy w wielu innych dziedzinach włączając gospodarkę, naukę oraz ochronę środowiska naturalnego

III związany był ze współpracą w sprawach humanitarnych i innych. Formuła obejmowała kwestie prawa człowieka, kontaktów między ludźmi, dostępu do informacji, współpracy w dziedzinach kultury i edukacji. Decyzje podejmowane były przez konsens. Decyzje miały charakter polityczny a nie prawny.

XI. 1990 r. - podpisanie Paryskiej Karty nowej Europy, gdzie postanowiono, iż spotkania szefów państw odbywałyby się co najmniej raz na 2 lata. Utworzono komitet wyższych urzędników państwa członkowskich. Drugim organem stał się Centrum Zapobiegania Konfliktów. Trzecim Biuro do Spraw Wolnych Wyborów.

Dokument o rozwoju instytucji i struktur KBWE. W Pradze w '92 r. została podjęta decyzja - odstąpiono od konsensualnej zasady. Konsensus, w którym można podjąć decyzję przy nieobecności zainteresowanego państwa w przypadku wyraźnych, znaczących i nie naprawionych naruszeń zobowiązań KBWE. I ta zasada została bardzo szybko przywołana w lipcu ;92, gdyż zawieszono udział Jugosławii w pracach KBWE. Następny proces - konferencja w Helsinkach (1992 r.), gdzie powstały kolejne instytucje: Rzecznik d.s. Narodowych i Forum Ekonomiczne. XII.1992 r. utworzono stanowisko Sekretarza Generalnego KBWE.

1994 r. - zmiana nazwy w Budapeszcie z KBWE na OBWE.

OBWE - priorytety

- konsolidacja wspólnych wartości,

- udzielanie pomocy w budowie pełno demokratycznych społeczeństw,

- zapobieganie konfliktom o charakterze lokalnym,

- przywracanie stabilności i pokoju do obszarów dotkniętych wojną

- zapobieganie powstaniu nowych podziałów w Europie - politycznych, gospodarczych i społecznych.

Najważniejszy organ OBWE - Spotkanie na szczycie, periodyczne spotkanie szefów państw lub rządów, które określają priorytety i polityczne wytyczne na najwyższym szczeblu.

Drugi organ OBWE - konferencja przeglądowa, poprzedzają i przygotowują spotkania na szczycie. 3 Organ to Rada Ministerialna, w skład której wchodzą ministrowie spraw zagranicznych OBWE, zbiera się co najmniej raz w roku i w okresie pomiędzy spotkaniami na szczycie. Kompetencje związane z podejmowaniem decyzji i zarządzanie organizacją.

4 Organ to jest Stała Rada z siedzibą w Wiedniu - organ odpowiedzialny za bieżące zarządzanie organizacją, jaj członkowie są przedstawicielami państw członkowskich OBWE, którzy spotykają się raz w tygodniu. Rzecznik OBWE ds. mniejszości narodowych - jego zadaniem jest rozwiązywanie problemów etnicznych, które mogłyby zaszkodzić dobrym stosunkom członkowskich krajów OBWE.

Zgromadzenie parlamentarne - decyzja podjęta w Madrycie '91 r. składa się z 317 delegowanych z państw członkowskich i jego zadaniem jest prowadzenie dialogu między parlamentem krajowym.

Biuro instytucji demokratycznych i praw człowieka, działające w Warszawie (od '92 r.) zajmuje się monitorowaniem wyborów państw członkowskich.

UNIA EUROPEJSKA I WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ

Struktura organizacyjna UE i WE również uległa ewolucji. Obejmuje organy UE - obejmuje Radę Europejską, która jest organem Unii.

Drugą instytucją wspólnot europejskich obejmuje najważniejsze organy:

- Parlament Europejski,

- Komisję Europejską,

- Radę Unii Europejskiej,

- Europejski Trybunał Sprawiedliwości,

- Trybunał Obrachunkowy.

Organem niezależnym finansowo zalicza się też Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Bank Centralny.

Organy doradcze czy konsultacyjne tj. Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów - ich rola sprowadza się do wydawania opinii w tych sferach.

Organy między instytucjonalne Biuro Publikacji Urzędowych Wspólnot Europejskiej, Europejskie Biuro Naboru Personalnego - organy instytucjonalne świadczą usługi na rzecz parlamentu i komisji.

Agendy i agencje wspólnoty europejskiej powstają na podstawie przepisów prawa wtórnego wspólnot w celu wykonywania zadań o charakterze organizacyjnym i prawnym.

Wykład nr III

Rada Europejska, w jej składzie znajdują się szefowie rządów państw członkowskich oraz szef komisji Europejskiej. Skład obejmuje ministrów Spraw Zagranicznych oraz jednego z komisarzy. Pięćdziesięcioosobowy skład Rady Europejskiej.

Cechą specyficzną jest również to, że Rada Europejska nie działa permanentnie. Zgromadzenia odbywają się dwa razy w roku. Wszystkie spotkania zwyczajne odbywają się w Brukseli. Przedstawiciel państwa przewodniczącego przewodzi spotkaniom Unii Europejskiej. Rada Europejska daje Unii niezbędne dla rozwoju Unii impulsy, a także określa niezbędne w tym celu ogólne wytyczne o charakterze politycznym. Rada Europejska stanowi naczelny organ polityczny. Określa charakter polityczny a nie prawny. Wytyczne polityczne stanowią podstawę, na której instytucje wspólnotowe stanowią akty prawne.

Rada Europejska wykonuje szereg innych kompetencji: i tak oto Rada Europejska

- prowadzi dyskusję nad ogólnymi wytycznymi polityki gospodarczej państw członkowskich, - uchwala konkluzje dotyczące sytuacji w zatrudnieniu we wspólnocie.

Spotkania Rady Europejskiej odbywają się rzadko, trwają 2 dni - czas na decyzje. To jest jedyny organ unijny.

Instytucje wspólnoty europejskiej (kolejna grupa organów Unii Europejskiej) - zaliczamy do niej Radę, Parlament Europejski. Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy.

Parlament Europejski - jedyny przykład organu międzynarodowego, którego członkowie są wybierani w wyborach bezpośrednich. Traktat o wspólnocie europejskiej daje prawną podstawę do uchwalenia jednolitej ordynacji wyborczej. Ustawa ze stycznie 2004 r. - ordynacja wyborcza do parlamentu europejskiego.

Członkowie parlamentu europejskiego korzystają z przywilejów i immunitetów. Mandatu nie można łączyć z innymi funkcjami.

Struktura wewnętrzna parlamentu europejskiego:

1 grupa - urzędnicy - do tej kategorii zaliczamy przewodniczącego, wiceprzewodniczących, kwestorów,

2 grupa - to tak zwane organy kierownicze parlamentu, do których zaliczamy prezydium, konferencja przewodniczących komisji oraz konferencja przewodniczących delegacji,

3 grupa - to frakcje polityczne, gdzie zrzeszają posłów z różnych krajów członkowskich.

Kompetencje parlamentu: w swoich kompetencjach różni się od parlamentów krajowych. Samodzielnie nie może stanowić aktów prawnych.

- wykonuje funkcję kontrolną - w ramach tej funkcji może odwołać komisję Europejską w całości. Parlamentarzyści mogą korzystać z zadawania pytań i interpelacji.

- prowadzi dyskusję nad sprawozdaniem rocznym składanym przez komisję europejską,

- ma możliwość powołania komisji tymczasowej dla zbadania sytuacji naruszenia prawa wspólnotowego,

- funkcja kreacyjna - związana jest z tym, że parlament ma wpływ na skład osobowy innych organów instytucji, Np zatwierdza skład Komisji Europejskiej.

- opiniuje kandydatów na członków Trybunału Obrachunkowego, choć ta opinia może być zignorowana,

- mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich Unii,

- wykonuje funkcję budżetową,

- Parlament i Rada to jest władza budżetowa, która uchwala budżet Wspólnoty Europejskiej,

- w ramach swoich kompetencji może wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości: o ochronę własnych kompetencji, skarga na zaniechanie, skarga o stwierdzenie nieważności wspólnotowego aktu prawnego.

Rada Unii Europejskiej. Ten organ powstał w 1965 r. w następstwie podpisania traktatu o fuzji trzech wspólnot europejskich. W skład Rady wchodzą przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu ministerialnym, którzy upoważnieni są do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa. Rada może działać w różnych składach - konfiguracjach, może być ich dziewięć. Najważniejszym ze składów jest:

Rada ds. Ogólnych (odpowiednik Ministerstwa Spraw Zagranicznych) - musi koordynować pracę pozostałych konfiguracji.

Inne składy to:

Rada Spraw Gospodarczych i Finansowych, Rada Transportu, Telekomunikacji i Energii. Ważnym organem pomocniczym jest Komitet Stałych Przedstawicieli, którego członkami są ambasadorzy państw członkowskich, akredytowani przy wspólnotach. Jego najważniejszym zadaniem jest przygotowywanie prac Rady Unii Europejskiej. Stanowi kanał pomiędzy administracją a Radą.

1

---