3. Git- ludzie (subkultura grypserki)
Na początku lat siedemdziesiątych ujawniono powstanie nowej, zorganizowanej formy zachowań dewiacyjnych młodzieży. Nauczycieli i wychowawców zaniepokoiły powtarzające się przypadki zastraszania uczniów, połączone z wymuszaniem pieniędzy niszczeniem mienia oraz prześladowaniem kolegów. Subkultura git- ludzi była odbiciem zjawiska „drugiego życia”, które pojawiło się w latach 50. w zakładach wychowawczych i poprawczych oraz zakładach karnych dla młodocianych więźniów.
Młodzież, opuszczająca placówki resocjalizacyjne, przenosiła zasady funkcjonowania subkultury na wolność. Cechą charakterystyczną subkultury gitowców było:
- kult siły, rozumianej jako sprawność fizyczna i przymioty ducha,
- odwaga i gotowość do podjęcia walki w obronie swoich racji,
- demonstrowanie przywiązania do reguł przestępczego świata i wzorca „prawdziwego przestępcy”,
- lojalność, solidarność i uczciwość wobec członków grupy,
- spryt, bezwzględność i cynizm w kontaktach ze światem nieprzestępczym; kierowanie się wyłącznie własną korzyścią i eksploatowanie „frajerów”,
- lekceważenie zasad współżycia społecznego,
- apoteoza męskości połączona z pogardą dla wszelkich przejawów słabości,
- pogardliwy, lekceważący stosunek do kobiet.
Ciekawym elementem subkultury były rytuały: zawarcie braterstwa krwi, mającego cementować przyjaźń między gitowcami. Ważnym elementem grupowej aktywności było zbiorowe picie alkoholu.
Zewnętrznymi przejawami przynależności do subkultury git- ludzi były tatuaże i sznyty.
Grupą młodzieżową, którą git-ludzie prześladowali ze szczególną zaciekłością byli hipisi.
Subkultura git- ludzi zaczęła tracić znaczenie pod koniec 70. i wkrótce jej działalność zupełnie zanikła.
Git - w gwarze więziennej "grypsujący", "inteligentny", "sztywny"; osoby grypsujące, przestrzegające zasad bajery. Uważani są przez innych gitów za "ludzi" w odróżnieniu od "frajerów" i "cweli", którzy w subkulturze więziennej zajmują odpowiednio niższą pozycję i często są wykorzystywani przez grypsujących jako służący, poniżani, bici itp.
Grypsujący mają ustaloną wewnętrznie hierarchię. Grypsującym nie może zostać nigdy cwel, jak również osoby które "sprzedały", czyli współpracowały z policją lub innymi organami ścigania. Grypsujący przekazują sobie pomiędzy więzieniami informacje o statusie w społeczności więziennej. Są to bardzo często recydywiści, których drugim domem jest więzienie.
Znakiem rozpoznawczym gita jest cynkwais - wytatuowana kropka nad lewym okiem.
Gwa ra więzienna (tzw. grypsera, z niem. - Grips - pot. rozum) - gwara języka polskiego typowa dla środowisk przestępczych. Szczególny przypadek argotu. Powstała najprawdopodobniej w XIX wieku na terenie zaboru rosyjskiego. Początkowo pełniła funkcję głównie języka tajnego, gwary środowiskowej przestępców odsiadujących długoletnie wyroki. Od końca XIX wieku używana także na wolności.
Gwara więzienna jest jedną z najbogatszych pod względem słownictwa gwar polszczyzny; nie jest możliwe stworzenie pełnego jej słownika, gdyż ewoluuje ona nieprzerwanie w wielu miejscach niezależnie. Ze względu na hermetyzację ośrodków rozwoju gwary więziennej często te same słowa mają różne znaczenia, bądź różne słowa mają te same znaczenia (w zależności od miejsca stosowania). W zasobie słów stosowanych w gwarze więziennej dłużej utrzymują się i bardziej rozprzestrzeniają te, które cechuje łatwość odmiany gramatycznej. Gwarę więzienną należy podzielić na tzw. kminę (język grypsujących, nazywanych ludźmi) oraz język zwykły - tzw. frajerów.
Podstawę gramatyczną grypsery stanowi język polski, jednak wyraźne są w niej wpływy jidysz, rosyjskiego, niemieckiego, ukraińskiego i rozmaitych gwar miejskich (na przykład lwowskiego bałachu czy gwary warszawskiej). W olbrzymim stopniu wpłynęła na ukształtowanie się współczesnych gwar młodzieżowych.
Pod względem fonetycznym grypsera zbliżona jest do gwary warszawskiej z charakterystyczną wymową 'i' jak 'y' i zanikiem samogłosek nosowych.
Gryps - w gwarze więziennej - nielegalnie przemycony list do[potrzebne źródło] więźnia.
Samo przekazywanie grypsów nie jest pocztą polową, ale na terenie niektórych obozów internowania działała poczta polowa zwana obozową.
Podziemna poczta polowa jest formą zorganizowanego przekazywania korespondencji, czym różni się od "grypsowania
Subkultura (z łac. sub = 'pod' + kultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp.
Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej terminologii nie można nazywać kontrspołeczeństwem, ponieważ są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, socjolekt. Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne - niewidzący, niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi narządami ruchu, upośledzeni umysłowo czy ADHD-owcy, etc.
W znaczeniu potocznym określa grupy młodzieży (zob. subkultura młodzieżowa) kontestujące przyjęty system wartości, a słowo subkultura nabrało znaczenie jakiejś formy patologii społecznej. W takim przypadku lepszym określeniem jest jednak termin kontrkultura.
wymowa:
znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męski
(1.2) gwara więzienna mężczyzna zmuszany do odbywania oralnych i analnych stosunków homoseksualnych, zwłaszcza w więzieniu
(1.3) rzadziej mężczyzna świadczący usługi seksualne homoseksualistom
odmiana: przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy: (1.1) frajer; (1.3) kurwa
antonimy:
wyrazy pokrewne: rzecz. rzeczownik cwelik, cwelownia; czas. czasownik cwelić, zcwelić, przecwelić; przym. przymiotnik cwelowaty
związki frazeologiczne:
etymologia: prawdopodobnie z niemieckiego Schwul (pedał, homoseksualista) albo z niemieckiego Schwelle (podkład kolejowy)
uwagi:
Recydywa (powrót do przestępstwa) - słowo to wywodzi się z języka łacińskiego, od słów: recidivus co oznacza - powrotny, powtórny, od recidere - popadać w coś na nowo, wracać.
W słowniku Władysława Kopalińskiego czytamy zaś, że recydywa to przestępstwo dokonane przez osobę już raz (albo więcej razy) karaną, co właściwie w prosty sposób tłumaczy ten termin. Jednak pojęcie to jest szersze, niż mogłoby się po tych pierwszych definicjach wydawać, przede wszystkim termin ten jest wieloznaczny. Bywa on używany w różnych zakresach i aspektach oraz dla różnych celów naukowych czy praktycznych.
W prawie karnym najprościej można by ją nazwać ponownym popadnięciem w sytuację zakazaną pod groźbą kary, a więc powrotem do przestępstwa. W ustawodawstwach historycznych, czy innych państw, spotykamy różne sposoby wyodrębnienia prawno-karnej recydywy. Podziały te mają na celu zastosowanie odpowiednich środków represyjnych i wychowawczych.
Rozróżniamy pojęcie recydywy w znaczeniu:
ogólnym
jurydycznym
W znaczeniu kryminologicznym o recydywie będziemy mówili, gdy będzie to występujące wielokrotnie w społeczeństwie zjawisko przestępczości powrotnej, zaś w przypadku jednostki jest to ponowne lub wielokrotne popełnianie przestępstw przez tę samą osobę (niezależnie od tego, czy została ona ukarana). Dla recydywy kryminologicznej pojmowanej jako zjawisko społeczne nie ma znaczenia, czy recydywista został za swoje przestępstwa skazany, czy już odbył karę za nie, i czy zostały w ogóle te przestępstwa wykryte - tzw. „ciemna liczba recydywy” - czyli jest ona niezależna od kryteriów formalnych, oprócz uznania czynu za przestępstwo przez ustawę. Z tych względów wielkość tego zjawiska nie jest znana, a statystki uwzględniają tylko jego pewną część.
W znaczeniu ogólnym recydywa polega na uprzednim ukaraniu sprawcy za przestępstwo.
W ujęciu penitencjarnym pojęcie recydywy jest najszersze, bo zawiera w sobie nie tylko ponowne odbywanie kary pozbawienia wolności za przestępstwa podobne, ale również odbywanie tej kary po raz któryś, również za inne przestępstwa. Recydywa ta stale wzrasta, staje się zjawiskiem powszechnym, co łączy się bezpośrednio z ogólnoświatowym kryzysem kary pozbawienia wolności.
Pod ostatnim zaś pojęciem znajdujemy recydywę w znaczeniu prawnym. Będziemy nią nazywać tę jej część, która odpowiada ustawowym kryteriom. Warunkiem ogólnym recydywy jest uprzednie skazanie za przestępstwo, co różni ją od konstrukcji zbiegu przestępstw, jednak tradycyjnie w polskim systemie prawnym charakter jurydyczny ma wyłącznie recydywa specjalna, to znaczy taka, która obok powyższego warunku konstruuje jeszcze dodatkowe przesłanki odpowiedzialności. Obecnie obowiązujący kodeks karny wyróżnia dwa typy recydywy specjalnej:
podstawowa (jednokrotna, recydywa specjalna zwykła) - zachodzi gdy sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które już był skazany; uregulowana w art. 64 paragraf 1 k.k.;
wielokrotna (multirecydywa) - zachodzi gdy sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy prostej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia; uregulowana w art. 64 paragraf 2.
Przepisy o wymiarze wobec multirecydywistów stosuje się także do sprawcy, który popełnił przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw, a także do sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 65)
Pozostałe przypadki ponownego skazania stanowią recydywę nieskodyfikowaną, która ma wpływ na wysokość kary orzeczonej wobec sprawcy jedynie w ramach sędziowskiego wymiaru kary.
4