Wykład 9 - 09,12,2011
Cele szczegółowe którymi posługują się nauczyciele np. w projektach edukacyjnych czy planowaniu wynikowym.
Szczególną postacią celów szczegółowych są cele operacyjne (czynnościowe) formułowanych podczas sporządzania kartotek testów czy tworzenia planów dydaktycznych (odpowiedników tzw. Konspektach lekcji)
Należy pamiętać iż wszystkie cele operacyjne są celami szczegółowymi ale nie wszystkie cele szczegółowe są operacyjnymi. By się nimi stać muszą spełniać odpowiednie wymagania, powinny być:
- odpowiednie
- jednoznaczne
- wykonalne
- obserwowalne
- mierzalne
- upodmiotowione
- komunikatywne
- określone czasowo
Operacjonalizacja celów - to zamiana celów ogólnych na szczegółowe (operacyjne) w
wyniku czego doprecyzowuje się je , uszczegóławia, konkretyzuje i upodmiatawia.
Cele operacyjne
Forma nadawana celom kształcenia. Z operacyjnym formułowaniem celow kształcenia mamy do czynienia wówczas gdy jest opisany wynik, jaki powinien zostać osiągnięty po odbytym kształceniu,
Trzy składniki które powinny być spełnione aby uznać ze cel został wyrażony operacyjnie:
dokładne określenie i nazywane czynności, którą uczeń będzie musiał wykonać
opisanie warunków które powinny towarzyszyć tej czynności ( z czego może lub musi korzystać na jakiej aparaturze będzie daną czynność wykonywał)
opis zakładanej sprawności, która uczeń powinien osiągnąć na skutek wykonywanej i sprawdzanej czynności.
Cele operacyjne można sformułować dla każdej jednostki lekcyjnej i dla każdego z jej elementów.
Przykład celu sformułowanego w sposób operacyjny: uczeń powinien umieć odróżniać i prawidłowo nazywać elementy składowe silnika elektrycznego.
Trzy sposoby ujęcia celów kształcenia
tradycyjne - przedstawia się w nich charakterystykę jednego lub więcej celów
Opisowe - obejmuje zestawienia celów ułatwiające osobom odpowiedzialnych na działalność dydaktyczną np. nauczycieli., orientację w tym, do czego ma zmierzać ta działalność lecz nie stanowią wystarczającego układu odniesienia do mierzenia jej wyników.
Taksonomiczne - wzorowane na przyrodoznawstwie , zmierzają do ścisłego i kompletnego i rozłącznego ujęcia celów kształcenia z założeniem że poszczególne pozycje taksonomiczne mogą stać się przedmiotem pomiaru. Pozycje te ujmuje się genetycznie, funkcjonalnie, bądź ze względu na wyniki końcowe.
Taksonomia celów kształcenia to hierarchiczna klasyfikacja wybranej dziedziny celów kształcenia. Można wyróżnić 4 takie dziedziny:
emocjonalną (zw. Z uczestnictwem)
poznawcza
światopoglądowa
praktyczną
Dziedzina emocjonalna
Uczestnictwo w działaniu - polega na świadomym u uważnym odbieraniu określonego rodzaju bodźców oraz wykonywaniu czynności odpowiadających przyjętej roli, jednak bez wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie unika danego rodzaju działania ani go też nie podejmuje z własnej woli. Chętnie natomiast dostosowuje się do sytuacji.
Podejmowanie działania - oznacza samorzutne rozpoczynanie danego działania i wewnętrzne zaangażowanie w wykonywanie odpowiednich czynności. Uczeń nie tylko dopasowuje się do sytuacji w jakiej się znalazł ale i organizuje ją w pewien sposób.
Nastawienie na działanie - jest konsekwentnym wykonywaniem danego rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego wyników. Uczeń jest zwolennikiem tego działania i zachęca do niego innych, poglądom jego brak jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.
System działania - oznacza regulowanie określonego typu działalności za pomocą harmonijnie uporządkowanego zbioru zasad postępowania z którymi uczeń identyfikuje się do tego stopnia, że można je uznawać za cechy jego osobowości. Uczeń nie zawodzi w trudnych sytuacjach, jego działania odznaczają się skuteczności i swoistością.
Dziedzina poznawcza
zapamiętanie wiadomości - przypominanie sobie pewnych terminów , faktów etc
zrozumienie wiadomości - wyraża się przedstawieniem wiadomości w innej formie niż były zapamiętane, podporządkowaniem i streszczaniem czynieniem podstawą prostego wnioskowania.
stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych - ocejmuje praktyczne posługiwanie się wiadomościami wg podanych uprzednio wzroów.
stosowanie sytuacji w sytuacjach problemowych - obejmuje formulowanie problemów, dokonywanie analizy i syntezy nowych zjawisk, formułowanie planu działania, tworzenie oryginalnych przedmiotów i wartościowanie przedmiotów wg pewnych kryteriów.
Dziedzina światopoglądowa
Kat celów kształcenia :
przekonanie o prawdziwości wiedzy - oznacza zaufanie do prawdziwości określonej informacji o rzeczywistości, ale bez jej wartościowania, a tym bardziej angażowania się w jej stosowanie. Uczeń nie kwestionuje tej informacji co można uznać już za wstępne osiągnięcie światopoglądowe
przekonanie o wartości wiedzy - pojawia się tu zaufanie do danego rodzaju informacji jako źródła poznania i pożytku, ale jeszcze bliżej nieokreślonego. Uczeń wykazuje szacunek dla tej wiedzy i dla ludzi którzy ją posiadają sam jednak się zajmuje czymś innym dość dalekim od jej stosowania.
nastawienie do zastosowania wiedzy - to konsekwentne dążenie do wykorzystania danego rodzaju informacji w celu zaspokojenia ważnych potrzeb i spełnienia uznanych powinności. Każda okazja do poszerzenia i zastosowania wiedzy na obecny temat jest przez ucznia dobrze wykorzystywana i w tym okresie daje przykład innym członkom grupy.
system zastosowań wiedzy - stanowi działanie zharmonizowane z osobowością posiadacza danego rodzaju informacji w sposób pełny i niezawodny. Uczeń staje się działaczem „kapłanem danej wiary” organizatorem Ne rzecz jej spowszechniania
Dziedzina praktyczna
naśladowanie działania - jest to planowe spostrzeganie przedmiotów i wzorowych działań związanych z tymi przedmiotami oraz etapowe wykonywanie własnych działań z systematyczna kontrolą.
odtwarzanie działania - wykonanie działania praktycznego w całości bez konieczności jednoczesnego obserwowanie wzoru ale z niewielką jeszcze skutecznością i płynnością. Uczeń koryguje działanie na podstawie własnych doświadczeń i jest w stanie ćwiczyć je samodzielnie.
sprawność działania w stałych warunkach - dokładne wykonywanie wyuczonego działania praktycznego i osiąganie zamierzonego wyniku jeżeli istotne okoliczności tego działania się nie zmieniają. Ewentualna zmiana sytuacji, a zwłaszcza potrzeba koordynacji tego działania z innymi czynnościami, zakłóca jednak jego płynności a dostosowanie do zmiany pochłania wele energii
sprawność działania w warunkach zmiennych - automatyzacja działania pozwalająca na uzyskanie najwyższej skuteczności przy bardzo niewielkim nakładzie energii i czasu. Struktura działania jest elastyczna a jego powiązanie z innymi działaniami jest harmonijne.
Nauczyciel - wychowawcza.
Proces wychowania a proces kształcenia. Modele wychowania modele procesu nauczania style nauczania.
Wychowanie - to złożony system działań , podejmowanych przez osobę o przypisanej społecznie roli wychowawcy względem 2 osoby, o społecznie przypisanej roli wychowanka lub względem jej otoczenia
- wyodrębnia się dwie role w wychowaniu - wychowującego i wychowywanego co oznacza, że wychowanie jest interakcją między dwoma podmiotami. Relacja osoba-osoba, np. matka dziecko.
jest to relacja niesymetryczna
-Istnieje różnica kompetencji między obiema stronami w zakresie wiedzy i rozumienia, poziomu różnych umiejętności,
-Istnieje różnica w zakresie wiedzy na temat celu i metod działania wychowawczego. Wiedzą tą dysponuje wychowujący, wychowywanemu natomiast wiedza ta albo jest zupełnie niedostępna albo jest on informowany w sposób niezależny od decyzji (woli) osoby wychowującej.
Jest to relacja niesymetryczna
- istnieje różnica władzy - wynikającej z sił ról przypisanych oby stronom: rola wychowawcy obdarzona jest silniejszą mocą niż rola wychowywanego.
wychowanie jest działaniem skierowanym na osobę lub na jej otoczenie (kontekst jej życia) w celu wywołania zmiany - można je więc określić jako interwencje w układ indywidualny (osoba) lub społeczny ( grupa)
wychowanie jest działaniem bezpośrednim kiedy wychowawca wchodzi w aktywny kontakt z wychowywanym (osoba lub grupą ) lub pośrednim kiedy odnosi się nie wprost do danej osoby, ale od innych, znaczących dla niej osób bądź grup i instytucji, stanowiących ważny dla niej kontekst.
wychowawca działa z intencją wywołania zmiany u wychowanka lub w jego otoczeniu.
wychowawca działa zgodnie z założonym programem, a ten z kolei wynika z przyjętych przez niego lub narzuconych mu wartości, istotą oddziaływań wychowawczych jest istnienie owego zewnętrznego programu.
Podkreślić należy szczególnie to, że wychowanie jest zawsze interwencja w układ życiowy, rozwijający się obdarzony własna historia i aspirujących ku czyjejś przyszłości. Dotyczy to zarówno osób, jaki i grup czy całych społeczności. Nieuwzględnienie takiej dynamicznej perspektywy jest podstawowym źródłem błędów i niepowodzeń wychowawczych.
Dwie podstawowe funkcje wychowania za R. Rorytm to funkcja emancypacyjna i socjalizacyjna
funkcja socjalizacyjna- wiąże się z przygotowywaniem li do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nienaruszający porządku społecznego
funkcja emancypacyjna- inaczej wyzwalająca wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby aby jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować.
Pierwsza funkcja wychowania socjalizacyjna wiąże się z respektowaniem interesu społecznego druga natomiast emancypacyjna interesu indywidualnego. Obie te funkcje pozostają w ścisłym kontakcie ze sobą.
Zatem prawidłowe środowisko wychowawcze to takie w którym istnieje dynamiczna równowaga miedzy funkcją socjalizacyjną i emancypacyjną co oznacza ze oferty wychowawcze realizowane sa efektywnie ( osiągane są zakładane przez nie cele) a jednocześnie z poszanowaniem odrębności i indywidualności wszystkich uczestników procesu wychowania.
Czynnikami warunkującymi na rozwój człowieka są dojrzewanie i uczenie się
(M. Przetacznik)
dojrzewanie - należy rozumieć jako proces fizycznego wzrostu doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu który warunkuje od strony somatycznej i neurofizjologicznej.
uczenie się - to proces wytwarzania się , przekształcania i utrwalania tych czynności (regulujących) na podłożu doświadczenia indywidualnego[…]zdobytego[…] pod wpływem bodźców środowisk zewnętrznego i aktywności podmiotu, a zatem podczas działania i ćwiczenia […]
H.R. Schaffer - uważa że wpływ otoczenia społecznego można ujmować dwojako:
wpływy niespecyficzne - „interakcje społeczne prowadza do stanu pobudzenia [rozwijającej się osoby] ten z kolei stymuluje rozwój mózgu i rezultacie [jednostka] może przejść na nast. Poziom dojrzewania
wpływy specyficzne - wiąże on z różnymi środowiskami wychowawczymi w jakich przebiega rozwój człowieka.
Modele wychowania
model pozostawienia zupełnej swobody - (laissez-faire) właściwości kontaktów społecznych rozwijającej się osoby z jej opiekunami maja niewielki wpływ na kształtowanie dynamiki i kierunku tego rozwoju
model lepienia z gliny - tutaj dziecko ujmowane jest jako nieukształtowane bierne i podatne na zewnętrzne oddziaływania, tak jakby „przyszło na świat jako bezkształtny kawałek gliny, który jest potem formowany na taki kształt, na jaki arbitralnie zdecydują się jego opiekunowie”
model konfliktowy - jest to najbardziej potocznie akceptowane stanowisko , wywodzące się z koncepcji Freuda i mocno w niej osadzone. Dzieci są od urodzenia aktywne. Aktywność ta determinowana jest ich wewnętrznymi dążeniami i tendencjami do reagowania…
Rozwijające się dziecko i jego opiekunowie mają odmienne, sprzeczne względem siebie cele i intencje. Opiekun (wychowawca) dysponuje jednak większa władza i dąży do rozwiązania konfliktu poprzez narzucenie dziecku swojej woli.
Dla modelu konfliktowego charakterystyczne jest dawanie dziecku przyzwolenia na całkowite swobodne działania w niektórych sytuacjach (np. w zabawie) i cofanie tego przyzwolenia w innych ( np. w kontakcie z rodzicami, z innymi dziećmi w sytuacjach uczenia się w szkole)
Mamy tu do czynienia z podwójnym konfliktem :
- wewnętrznych dążeń dziecka i zew wymagań
- różnych wymagań w zależności od sytuacji.
W tym przypadku działa efekt wahadła - dla dziecka bardzo często nei sa czytelne reguły dawania i cofania przyzwolenia dorosłego.
Natomiast sam Schaffer wprowadził model wzajemności wychodząc z założenia , że rozwój jest wspólnym przedsięwzięciem zawierającym w sobie wysiłki zarówno opiekuna jak i dziecka.
Podobny sposób myślenia, poszukujący korzeni koncepcji wychowania w psychologicznych koncepcjach natury i rozwoju człowieka prezentują: L. Kolhberg…
Ideologia romantyczna - ujmujące rozwój jako dojrzewania wg Langera . Rola środowiska byłoby dostarczania odpowiedniego `pożywienia” rozwijającemu się organizmowi .
ideologia transmisji kulturowej - oparta jest na założeniach teorii uczenia się i wg Langera…
Ideologia progresywizmu - cały rozwój opiera się na różnych interakcjach. Podstawą zmiany jest różnego rodzaju komunikacja społeczna.
Modele oddziaływania wyodrębnienie w oparciu o odmienne psychologiczne koncepcje człowieka. Za podstawowe kryterium przyjmujemy to, co stanowi wartość preferowaną i ku czemu przede wszystkim w sposób jawny jest skierowane wychowanie.
koncepcja zmiany systemu zachowania, w której wychowanie ukierunkowane jest na tworzenie bogatego i zróżnicowanego repertuaru umiejętności i nawyków.
koncepcja zmiany struktur poznawczych w której wychowanie ukierunkowane jest na budowie systemu wiedzy o świecie i o sobie oraz rozwijanie sprawności intelektualnych związanych z odbieraniem i przetwarzaniem informacji.
Koncepcja zmiany osoby - w której sens wychowania to tworzenie warunków, w jakich rozwijające się osoba mogłaby się samorealizować i osiągać zdrowie psychiczne stając się jednocześnie w pełni za siebie odpowiedzialna.
koncepcja zmiany relacji miedzy osoba a otoczeniem - gdzie najwyżej ceniona wartość to współpraca z innymi, uwzględniająca szerszy niż tylko jednostkowy czy grupowy interes.