Psychologia kliniczna dziecka

Dyscyplina ta zbiera i integruje wiedzę pochodzącą z wszelkich możliwych źródeł, aby odpowiedzieć na pytania:

• na czym polegają i w czym się przejawiają zaburzenia w rozwoju psychiki dzieci?

• jakie są przyczyny zaburzeń, mechanizmy ich powstawania i skutki?

• jak można zapobiegać zaburzeniom, jak je usuwać, minimalizować i jak z nimi najefektywniej żyć?

Działy psychologii klinicznej dziecka

• Psychologia sądowa

• Psychologia kliniczno- wychowawcza

• Psychologia defektologiczna

• Psychologia pedopsychiatryczna

• Psychologia pediatryczna

Psychologia pediatryczna

Najmłodsza gałąź psychologii klinicznej dziecka

• Początkowo głównie nurt psychosomatyczny (różnicowanie chorób somatycznych od psychogennych; pomoc psychologiczna tylko w przypadkach zaburzeń psychogennych)‏

• Później i nadal coraz szerszy krąg zagadnień: profilaktyka, promowanie działań prozdrowotnych (np. programy zapobiegania uzależnieniom, AIDS itp.), analiza i próby zmian warunków leczenia szpitalnego, sanatoryjnego i domowego z punktu widzenia potrzeb psychicznych dzieci i pozbawiania sytuacji leczenia zbędnych elementów traumatycznych, problemy rodziny chorego dziecka, rozwojowe zmiany adaptacyjne do sytuacji choroby, itp.

Rozwój to ukierunkowany ciąg zmian.
Zmiany te (i zaburzenia w nich) obejmują:

• Przyrost wiedzy i umiejętności stosownie do wieku- Niski przyrost wiedzy i umiejętności- upośledzenie umysłowe

• Wykształcenie się osobowego JA z jego atrybutami: samoświadomością, poczuciem tożsamości, zdolnością do kontroli własnego zachowania i możliwością dokonywania wyborów- Brak wytworzenia osobowego JA i jego atrybutów charakteryzuje tzw. osobowość borderline

• Rozszerzenie płaszczyzn kontaktów społecznych i form działania- Znaczne ograniczenie kontaktów społecznych i niska aktywność- autyzm

• Wytworzenie adekwatnych ustosunkowań do rzeczywistości z przewagą pozytywnych- Trwale obniżony nastrój- depresja, chroniczny lęk- nerwica

• Budowanie społecznych więzi i kierowanie się w relacjach z innymi ludźmi uczuciami wyższymi- Brak uczuciowych więzi i przewaga popędowości- psychopatia

• Doskonalenie utrzymywania psychicznej integracji i równowagi z otoczeniem w warunkach komplikowania się i bogacenia wewnętrznej struktury osoby i jej stosunków ze światem- Dezintegracja osobowości i niemożność adaptacji do zmian- cechy psychotyczne

Uwarunkowania zaburzeń rozwoju

• Organiczne (biologiczne)ţ

• Społeczne (środowiskowe)

Patologia

• Występuje wówczas, gdy sytuacja jest za trudna, kiedy na żadnym z dostępnych poziomów funkcjonowania dziecko nie znajduje możliwości poradzenia sobie z brakami czy zakłóceniami

• Wtedy pojawia się tzw. dekompensacja.

Podział psychicznych zaburzeń dziecięcych wg DSM-IV:

• Zaburzenia emocjonalne (dominuje lęk)ţ

• Zaburzenia rozwojowe: uogólnione- jak np. autyzm, niepełnosprawność intelektualna) i deficyty parcjalne

• Zaburzenia odżywiania i nawyków (jak anoreksja, bulimia, a spośród nawyków np. tiki)ţ

• Zaburzenia zachowania (które cechuje brak samokontroli, np. nadaktywność, zachowania destrukcyjne).

Podział zaburzeń ze względu na okresy rozwojowe:

• Okres wczesnego dzieciństwa (o. niemowlęcy i poniemowlęcy)- zaburzenia spowodowane deprywacją matczyną

• Okres średniego dzieciństwa (wiek przedszkolny): zaburzenia odżywiania, wydalnicze, snu, komunikowania się, lękowe (jak lęk separacyjny)ţ

• Okres późnego dzieciństwa (wiek szkolny): nadpobudliwość psychoruchowa- zespół zaburzeń uwagi i aktywności ADHD, specyficzne trudności w uczeniu się (dysleksja, dysgrafia itd.), lęki i fobie szkolne, tiki, zaburzenia typu destrukcyjnego

• Okres adolescencji- lęki, zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), uzależnienia, zachowania destrukcyjne i autodekstrukcyjne, depresje, próby samobójcze, somatyzacje, konwersje.

Pomoc psychologiczna dla dzieci z zaburzeniami rozwoju powinna obejmować:

• Dziecko

• Rodzinę dziecka w całości (system rodzinny)ţ

• Pojedynczych członków rodziny

• Inne osoby ze środowiska dziecka (nauczycieli, opiekunów, lekarzy, itp.)

Formy pomocy psychologicznej:

• Diagnoza- uzyskane dzięki niej informacje służą zrozumieniu stanu dziecka, jego potrzeb, trudności, mechanizmów funkcjonowania i możliwości dokonania zmian

• Porada psychologiczna- formułowanie zaleceń, psychoedukacja

• Psychoterapia- to duży zbiór różnych metod oddziaływania, które są skupione na JA pacjenta i mają mu pomóc w odblokowaniu możliwości rozwoju

• Reedukacja- zajęcia usprawniające funkcje intelektualne i percepcyjne

• Rehabilitacja (rewalidacja)- obejmuje przede wszystkim dzieci z uszkodzeniami układu nerwowego oraz narządu ruchu, mowy, słuchu i wzroku.

• Resocjalizacja- dotyczy głownie osób, które weszły w konflikt z prawem; celem jest dostarczenie korygujących doświadczeń, przyswojenie norm moralnych i odzyskanie w ten sposób możliwości funkcjonowania w społeczeństwie zgodnie z wymaganiami jakie ono stawia

• Opieka terapeutyczna- wrażliwa obecność drugiego człowieka, zdolnego zrozumieć i odpowiedzieć na potrzeby dziecka znajdującego się w szczególnie złym stanie psychicznym i fizycznym (np. w stanie terminalnym)ţ

3

---