Wykład nr 2 15 października 2012
Rozwój – to ciąg ukierunkowanych zmian, które obejmują:
Przyrost wiedzy i umiejętności - w momencie, kiedy w tym obszarze dojdzie do zaburzenia mamy do czynienia z niepełnosprawnością intelektualną
Wykształcenie się osobowości „ JA” z jego atrybutami, takimi jak samoświadomość, tożsamość podmiotowość – zaburzenia w tym obszarze prowadzą do psychoz, nerwic, zaburzeń lękowych, zaburzeń boarderline.
Rozszerzenie płaszczyzny kontaktów społecznych – zaburzenia w tytm obszarze prowadzą do autyzmu, zespołu aspergera.
Wytworzenie adekwatnego stosunku do rzeczywistości – zaburzenia w tym obszarze prowadzą do depresji, zaburzeń lękowych.
Budowanie społecznych więzi – zaburzenia w tym obszarze prowadzą do psychopatii
Doskonalenie utrzymania równowagi psychicznej – zaburzenia w tym obszarze prowadzą do dezintegracji osobowości.
Etiologia zaburzeń rozwoju – wyróżniamy 2 rodzaje czynników:
| ENDOGENNE | EGZOGENNE |
|---|---|
- wewnętrzne - biologiczne - organiczna - genetyczne |
- zewnętrzne Środowiskowe - społeczne |
Czynniki nie zawsze prowadza do zaburzeń, a czy powstanie zaburzenie decydują o tym:
Różnice indywidualne dzieci w zakresie odporności na stres, odporności psychicznej, możliwości kompensacji Kutków uszkodzeń, dostępności wsparcia psychicznego
Wiek, w którym czynniki patogenne zadziałają. Im dziecko jest młodsze tym większe prawdopodobieństwo na zranienia, a skutki psychiczne są większe
Faza rozwoju danej funkcji – jeżeli dana funkcja jest w fazie kształtowania się, dopiero wówczas jest najbardziej podatna na uszkodzenia przez czynniki patogenne. Najważniejsze zagrożenie występuje w okresie prenatalnym
Czynniki patogenne, psychopatogenne są określane jako czynniki ryzyka zaburzeń. Na tej podstawie wyróżniono dzieci najbardziej podatne na zaburzenia i nazywano je dziećmi z grypy ryzyka.
Dzieci z grupy ryzyka rozwojowego to dzieci:
Mające problemy, SA przeciążone wymaganiami i nie mające żadnego wsparcia ze strony otoczenia. Mające trudności szkolne ( dysleksja, dysgrafia, czy trudności w nauce )
Nie mające żadnych trudności, prawidłowo rozwijających się ale nie wymaga się od nich zbyt wiele.
6 czynników zaburzeń rozwoju ( które z reguły bierze się pod uwagę) ;
Poważny rozdźwięk w parze małżeńskiej
Niski status ekonomiczny – wiąże się z alkoholem, przemocą
Duże zatłoczenie, mała przestrzeń
Kryminalna przeszłośc ojca
Choroba psychiczna jednego z rodziców
Umieszczenie dziecka w systemie opieki, poza rodziną np. dom dziecka, rodzina zastępcza
Z sytuacją patologiczną mamy do czynienia wówczas, gdy dana sytuacja jest dla dziecka za trudna i kiedy na żadnym z dostępnych poziomów funkcjonowania nie potrafi ona poradzić sobie z brakami czy zakłóceniami i wówczas pojawia się tzw. Dekompensacja ( mechanizm ma poradzenie sobie z trudnościami)
Do patologizacji rozwoju dochodzi wówczas, gdy do sytuacji trudnej dochodzi dość często i dojdzie do wyczerpania się mechanizmów kompensacji.
Patomechanizm – droga prowadząca do wystąpienia zaburzeń, będzie ona angażowała czynniki zewnętrzne i wewnętrzne w ich wzajemnej interakcji, ale należy pamiętać że do podobnego zespołu zaburzeń może odjść na różnych drogach, a podobne czynniki patogenne mogą mieć różne skutki rozwojowe. Nie zawsze jest jeden mechanizm zaburzenia i nie zawsze jest to samo zaburzenie i te same skutki.
Patomechanizm powstawanie autyzmu:
| ETIOLOGIA | TERAPIA |
|---|---|
|
|
Wykład 3 29 października 2012
Kompensowanie trudności na wszystkich postaciach aktywności dziecka. Proces patologizacji można zatrzymać przez interwencję z zewnątrz.
Formy interwencji z zewnątrz ( formy pomocy dzieciom z zaburzeniami rozwoju)
Pomocą musi być objęty cały system rodzinny (rodzina dziecka, zdrowe rodzeństwo, ale również opiekunowie, nauczyciele)
Wizyta diagnostyczna u danego specjalisty ( psycholog, pedagog)
Celem diagnozy jest wyznaczanie działań interwencyjnych i terapeutycznych. Diagnoza nie może być tylko wykazaniem trudności rozwojowych dziecka ale powinna też opisywać jego mocne strony.
Umiejętności diagnostycznych trzeba się nauczyć – nie jest to zadanie łatwe
Porada psychologiczna
Bezpośrednie sformułowanie zaleceń - porady mają charakter dyrektywny ( np. należy się udać do takiej placówki, należy ćwiczyć dzieckiem itp.)
Jest wstępem do zadań psychoedukacyjnych ( nauczenie rodziców konkretnych sposobów wspomagania rozwoju dziecka, takie zajęcia są rodzicom bardzo potrzebne)
Psychoterapia
dotyczy rodziców, systemu rodzinnego dziecka, albo samego dziecka
jest to zbiór różnych metod oddziaływania które są skupione na ja „pacjenta” i mają mu pomóc w odblokowaniu jego możliwości rozwojowych
psychoterapia może być stosowana w przypadku zaburzeń autystycznych, u dzieci niesłyszących i niepełnosprawnych intelektualnie
najskuteczniejszą formą jest to metoda poznawczo- behawioralna np. w leczeniu fobii szkolnej, zaburzeń nerwicowych itp.
zajęcia reedukacyjne
reedukacja – zajęcia korekcyjno –kompensacyjne lub rewalidacyjne lub zajęcia kształtowania technik szkolnych,
formy pomocy które opierają się na dziecku z problemami szkolnymi,
rehabilitacja
stosowany głównie z dziećmi z uszkodzonym ośrodkiem układu nerwowego, narządami wzroku, słuchu, ruchu, polega na usprawnianiu uszkodzonych analizatorów.
opieka terapeutyczna
jest oddziaływaniem które jest przeznaczone dla dzieci które są w złym stanie fizycznym i psychicznych ( dzieci głęboko niepełnosprawne intelektualnie, również dzieci z terminalnymi stadium choroby np. choroby nowotworowej)
resocjalizacja
jest oddziaływaniem skierowanym do osób które weszły w konflikt z prawem,
celem działań jest dostarczenie korygujących doświadczeń oraz wiedzy umożliwiającej norm moralnych.
Teoria stresu dziecięcego
Przyczyna stresu u dziecka są nie tylko wydarzenia traumatyczne ( np. śmierć rodzica, choroby dziecka) ale czynnik który najbardziej obciąża- są to wydarzenia i uciążliwości dnia codziennego np. nadmierne wymagania rodziców, niepowodzenia szkolne, brak akceptacji ze strony rówieśników itp.
Psycholog Heart – używa 5 określeń do dzieci ze stresem:
„zbyt wiele zbyt wcześnie” – dzieci zmagają się od najwcześniejszego wieku z różnymi problemami co skutkuje depresje w przedszkolu, sięganie po narkotyki w szkole
„Zbyt wiele dobrego” – dzieci odczuwają ciągłe presje zbyt wielkiej stymulacji wyzwań, zbyt dużej możliwości wyboru i zbyt wielu możliwości
„ za mało dobrego” – współczesne dzieci doświadczają deficytu miłości, brak poczucia bezpieczeństwa, osamotnienie
„ za dużo stresu za mało rodziny” – dzieci rzadko posiadają dom rodzinnymi w którym będzie miejscem bezpieczeństwa, ciepło, poczucie stabilności, będzie gwarantem tego ze w trudnych sytuacjach dziecko otrzyma wsparcie
„zbyt dużo stresu nadmiernego” – ten stres jest zbyt intensywny – powoduje napięcie emocjonalne, który jest czynnikiem ryzyka niekorzystnych zmian fizjologicznych, biochemicznych w organizmie dziecka
Dzieci zajadą stres, coraz młodsze dzieci cierpią na otyłość, cukrzycę typu II itp.
Stres w życiu dziecka jak i w życiu dorosłym jest czymś negatywnym ale w przypadku dzieci rola stresu jest bardziej uwarunkowana i bardziej trzeba ją analizować, uwarunkowania środowiskowe, rodzinne ,szkolne,
Stres jest elementem, który może mieć pozytywny wpływ na dziecko jeżeli nie ma go za dużo, może być elementem który będzie kształtował charakter dziecka jeśli nie ma wsparcia to będzie to czynnik bardzo negatywny
Specyfika stresu dziecięcego koncentruje się na 5 obszarach teoretycznych:
Konceptualizacji stresu dziecięcego jako funkcji ich rozwoju poznawczego
Związek pomiędzy stresem a przystosowaniem dziecka
Wsparcie społeczne jako modyfikatora relacji miedzy stresem a przystosowaniem dziecka
Przechodzenie z jednego etapu rozwojowego do następnego jako czynnika nasilającego podatność na stres
Związku procesów poznawczych i sposobu radzenia sobie ze stresem jako wyznaczników dobrostanu psychicznego oraz przystosowania dziecka
Rozwojowa koncepcja stresu dziecięcego J. Kagan
Koncepcja powstała 1983r.
Kagan twierdzi ze dziecko interpretuje zdarzenia które mogą być potencjalnymi stresorami różnie kolejnych fazach swojego rozwoju poznawczego, ale zawsze zgodnie z aktualnymi możliwościami umysłowymi.
Pierwotna konceptualizacja zdarzeń stresowych powstaje w ciągu pierwszych 10 lat życia dziecka,
Co się dzieje:
W 1 roku życia – dzieci ujawniają większą wrażliwość na te zdarzenia które pozostają w konflikcie z wytworzonymi już przez siebie schematami poznawczymi, i nie możność rozwiązania tego konfliktu prowadzi do stresu. Przykładem stresu u niemowlęcia jest np. długie pozostawienie go bez matki,
Do końca 2 roku życia – dziecko potrafi różnicować co jest dobre a co złe a następnie do końca 3 roku życia rozwija się w nim świadomość siebie jako osoby która może oddziaływać na innych i z nimi emocjonalnie współbrzmieć dlatego staje się podatne na stres który jest konsekwencją niespełniania pewnych standardów.
Do 4 roku życia – ten rodzaj stresu związany z konsekwencja niespełnienia standardów przekształca się w poczucie winy u dziecka.
Dziecko które ma 5-6 lat zaczyna oceniać swoje kompetencje porównując je z możliwościami innych w kontekście wartości które są cenione w jego najbliższym otoczeniu, co prowadzi do ukształtowania się tendencji porównań społecznych i to reakcji innych na dziecko staje podstawowymi miarami oceny samego siebie.
W okresie późnego dzieciństwa i wczesnej adolescencji młodzież określa swoje „ja” w terminach aspiracji, ideałów i kompetencji. Jeżeli je straci lub ich nie realizuje staje się bardziej podatny na stres.
Nie wszystkie porażki są równie stresujące, jeżeli ponosi je młody człowiek w działaniach które nie decydują o jego poczuciu wartości to nie są one specjalnie stresujące, jeśli natomiast występują w obszarach kształtujących stosunek do samego siebie to mogą być przyczyna głębokiego stresu.
WYKŁAD 4 05 LISTOPADA 2012
Stres.
1. Pierwsze badania dotyczące stresu to były badania Compasa i Davisa, z którego wskazuje, że dla dzieci i młodzieży bardziej obciążający jest stres związany z życiem dnia codziennego niż inne „wielkie wydarzenia”. Rośnie to z wiekiem.
Dziewczynki mają większą tendencję do spostrzegania rzeczy dnia codziennego jako bardziej stresujących, obciążających. Ocena poznawcza wydarzeń stresujących staje się coraz bardziej złożona wraz ze wzrostem wieku badanych dzieci. Starsze dzieci uwzględniają więcej niż jeden wymiar np. uwzględniają także przyczyny, które doprowadziły do danego wydarzenia, poszukują źródła tego wydarzenia.
Wpływ poważnych sytuacji trudnych na funkcjonowanie psychiczne młodego człowieka jest zmodyfikowany przez stres wynikający z codziennych zmartwień i kłopotów. Jest więc on konsekwencją doświadczanych trudności życiowych i na zasadzie dodatnich sprzężeń zwrotnych prowadzi do zmian w funkcjonowaniu psychicznym.
Badania Wertleib i Weigl – dzieci przejawiają tym więcej nieprawidłowości w zachowaniu im częściej doświadczają one stresu w rozmaitych sytuacjach życiowych. Natężenie stresu dziecięcego modyfikuje doświadczane wsparcie społeczne. Jeżeli jest ono niewystarczające to trudności adaptacyjne wyraźnie się nasilają.
Banez i Compas – poziom stresu jakiego doświadczają dzieci jest ściśle powiązany i uzależniony z poziomem stresu jakiego doświadczają rodzice.
Gdy u rodziców dominowała tendencja do ukrywania stanów emocjonalnych to u dzieci występował wysoki poziom lęku, w przypadkach kiedy rodzice zbyt silnie ujawniali swoje stany emocjonalne to u dzieci występowały stany depresyjne.
Wszystkie te badania dowodzą, że skuteczne sposoby radzenia sobie ze stresem i wsparcie społeczne to dwa główne czynniki chroniące dziecko przed negatywnym wpływem różnego rodzaju sytuacji trudnych generowanych czy to przez stres kryzysowy, chroniczny, czy też stres związany z codziennością
2. Źródła stresu u dzieci
Podziału tego dokonał Hart w 1995. Dwie kategorie przyczyn stresu ze względu na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne:
I przyczyny zewnętrzne związane ze środowiskiem przyrodniczym i społecznym
II przyczyny wewnętrzne, które wiążą się z przekonaniami i postawami dzieci
I. Przyczyny zewnętrzne możemy pokategoryzować ze względu na rodzaj mikrośrodowiska, w którym występuje, a drugi związany z ich charakterem (stresorów)
Ze względu na mikrośrodowiska
stres domowy – kłótnie rodziców, rozwód, separacja, bezrobocie (któregoś z rodziców), choroba bądź śmierć w rodzinie, trudności finansowe, konflikty z rodzeństwem, bałagan i nieuporządkowany tryb życia (chaos w rodzinie)
związane ze szkołą i codziennymi obowiązkami – sprawdziany wiadomości, stopnie szkolne, presja osiągania dobrych wyników, surowi i niesprawiedliwi nauczyciele, obojętny system szkolnictwa, nadmierna liczba zajęć dodatkowych, wyśmiewanie dzieci, które są inne, przestępczość w szkole
związane z uczestniczeniem w grupach rówieśniczych – presja rówieśników, popularność bądź jej brak w grupie, zajmowana pozycja w grupie, izolacja, odrzucenie od grupy, przemoc w jej szeregach.
charakter stresorów
konflikty nasycone wrogością i złością z osobami dorosłymi jak i rówieśnikami szczególnie w środowisku domowym i szkolnym
nadmierne zmiany w życiu dziecka, które mają charakter :
- poważny np. zmiana miejsca zamieszkania, szkoły, wypadek lub choroba rodzica i alkoholizm w rodzinie
- mniejszej rangi np. niekonsekwentne zachowania rodziców, okresowe niepowodzenia szkolne, zawody uczuciowe
II czynniki wewnętrzne
nierealistyczne i nierozsądne oczekiwaniach wobec dzieci czyli takich, które nie odpowiadają z zgodnością lub zainteresowaniem dziecka, a są niespełnionymi marzeniami rodziców.
wyuczona bezradność dziecka – poczucie pewności siebie dziecka i własnej skuteczności, a w dalszej konsekwencji brak umiejętności i brania odpowiedzialności za siebie i swoje życie. Wyuczona bezradność redukuje zdolność dziecka do sprawowania kontroli i staje się przyczyną kolejnych stresorów.
problemy związane z własną tożsamością dziecka, zwłaszcza seksualną- zmiany w rozwoju fizycznym są przyczyną trudnych doświadczeń prowadzących do wewnętrznego pobudzenia i napięcia, które jest rozładowywane w sposób nie zawsze akceptowalne społecznie.
Drugi podział stresorów.: Charakterystyka stresorów ze względu na ich siłę
Stresory o słabej sile – główne troski i uciążliwości dnia codziennego np. drobne nieporozumienia z rodzicami, wysokie wymagania w szkole. Jeżeli trwają one zbyt długo to mogą wywoływać negatywne zmiany w zachowaniu i zdrowiu somatycznym dziecka
Stresory o średniej sile – poważne wydarzenia życiowe takie jak np. utrata bliskiej osoby w rodzinie lub rozwód rodziców
Stresory o dużej sile – wydarzanie traumatyczne takie jak kataklizmy, katastrofy, przemoc fizyczna, czyli wszystkie te, które prowadzą do tzw. zespołu stresu pourazowego. (PTSD)
Trzeci podział : Ze względu na czas trwania stresorów
stresory pojawiające się nagle i trwające stosunkowo krótko, które wywołują ostry stres np. wypadek, egzamin, czy wizyta u dentysty
trwające długo, niekiedy całe życie, prowadzące do stresu chronicznego, przewlekłego. Ten typ stresu jest bardziej szkodliwy dla zdrowia i funkcjonowania dziecka
Musimy pamiętać, że to co jest źródłem stresu u jednego dziecka, niekoniecznie wywoła stres u innego. Stres, którego doświadcza dziecko w różnych fazach rozwoju i w różnych momentach tej samej fazy jest bądź może być uwarunkowany odmiennymi czynnikami.
WYKŁAD NR 5,6 12,19 LISTOPADA 2012
DC:0-3 r.
Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie wczesnego dzieciństwa i niemowlenstwa. Powstała w roku ’94. I została opracowana przez ekspertów którzy pracowali w krajowych centrum na rzecz niemowo lont i dzieci w wieku poniemowlęcym i ich rodzin. To jest organizacja która zajmuje się zdrowiem psychicznym i koncentruje się na założeniach psychicznych niemowląt.
Co to znaczy zdrowie psychiczne u niemowląt?
Pierwszy kontekst odnosi się do prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego małego dziecka i jest to rozbijająca się od wieku 0 do 3 zdolność do doświadczania, regulowania i wdrażania emocji i tworzenia bliskich i ufnych relacji z innymi oraz poznawania otoczenia i uczenia się w szerszym kontekście społecznym.
W tej definicji możemy znaleźć odwołanie i korzenie do wczesnych orientacji psych analitycznych, bo ta definicja postrzega zdrowie psychiczne, jako atrybut dziecka, a sam proces rozwoju jest dynamicznym reorganizacją, której to dziecko aktywnie reguluje swoje relacje z otoczeniem. Możemy tu dostrzec odwołanie do koncepcji John’a Bowlby, Anny Freud, Rene Spitzer’a.
Drugim znaczeniem, w jakim jest używany jest termin zdrowie psychiczne niemowląt oznacza interdyscyplinarny obszar badań i praktyki klinicznej oraz polityki społecznej zajmującej się wspieraniem małych dzieci. W tym podejściu badacze koncentrują się na takich obszarach jak: prewencja zaburzeń psychicznych, odporność …. , zdolności do zdrowienia, podatności na choroby.
Podst. Założenia teoretyczne w zakresie propagowania zdrowia psychicznego niemowląt.
Rozwój jest rozumiany, jako ciągła dynamiczna interakcja pomiędzy uwarunkowaniami społecznymi, biologicznymi oraz psychologicznymi.
Najważniejsza cecha charakteryzująca rozwój małego dziecka jest wzrost, jego zdolności do regulowania własnych funkcji organizmu, funkcji psychicznych, a przed wszystkim regulowania stosunku z otoczeniem.
Dzieci aktywnie kształtują swój rozwój co jest wyrazem ich do wewnętrznego dążenia do poznawania świata i zdobywania nad nim kontroli, aby wzrastać, uczyć się i stawać się.
Rozwój odbywa się zawsze w kontekście relacji z innymi. Relacje miedzy ludzkie są budulcem prawidłowego rozwoju psychiki.
Indywidualna ścieżka rozwoju dziecka jest kształtowana przez ciągłą interakcje czynników ryzyka i czynników ochronnych.
Przebieg rozwoju, we wczesnym dzieciństwie można zmieniać, poprzez skuteczną interwencje zmieniającą relacje miedzy czynnikami ryzyka a czynnikami ochronnymi, w taki sposób, że szansa na lepszą adaptacje staje się większa.
Autorzy DC: O-3r. polecają odwoływać się do klasyfikacji DSM – IV ( tylko psychiatryczne) i ICD- 10(opisuje wszystkie schorzenia możliwe i choroby ).
Diagnozując małe dzieci należy pamiętać ( od 0 do 3 ):
Diagnoza powinna polegać na zestawianiu ze sobą wielorakich danych z obserwacji, oraz informacje o dziecku pochodzących z różnych źródeł. Jednak w procesie diagnostycznym należy pamiętać, że każde niemowlę ma własną ścieżkę rozwoju, która jest naznaczona różnicami indywidualnymi w zakresie reakcji ruchowych, sensorycznych, językowej, poznawczej i afektywnej.
Należy także pamiętać, że wszystkie niemowlęta i małe dzieci są uczestnikami relacji: do tych znaczących relacji należą relacje z rodzicami. Sama rodzina ma kontakt z szerzą społecznością i szerszym kręgiem kulturowym, który będzie wpływał na charakter między rodzicami, a dzieckiem.
Pełna diagnoza małego dziecka i niemowlęcia powinna składać z 3 sesji i trwać po 45 min każda.
Musi zostać przeprowadzony wywiad z rodzicami, dotyczący historii rozwojowej dziecka
Musi zostać poddany bezpośredniej obserwacji, w sposób funkcjonowania rodziny, a przed wszystkim chodzi o:
Dynamikę relacji rodzinnych
Relacji opiekun dziecko
Wzorców interakcyjnych jakie są dostępne w rodzinie.
Dotyczy zebrania indywidualnych cech dziecka, a tym szczególności rozwoju poznawczego, rozwoju mowy, oraz ekspresji emocji, w oparciu o dane uzyskane z bezpośredniej obserwacji, oraz uzyskane od opiekunów
Ocena reaktywności i przetwarzania sensorycznego i napięcia mięśniowego i zdolności do planowania ruchowego.
Oprócz tego, co zostało wymienione diagnoza także powinna zawierać:
Ustalenia natury tych słabych i mocnych stron dziecka, włączając w to poziom ogólnej zdolności adaptacyjnej oraz poziom funkcjonowania głównych obszarach rozwoju w porównaniu z rozwojowo oczekiwanymi wzorcami ( normami rozwojowymi).
Należy ustalić jaki jest udział różnych ocenianych obszarów np. relacji rodzinnych, wzorców interakcyjnych czy stresu, w kształtowaniu się kompetencji i trudności rozwojowych dziecka.
Każda diagnoza powinna doprowadzić do planu interwencyjnego, który będzie zapobiegał pogłębianiu się trudności rozwojowych dziecka.
Klasyfikacja diagnostyczna składa się z kilku osi diagnostycznych. A dokładnie z 5. ( podobnie jak DSM –IV)
Osie DC: 0-3 r:
Zaburzenia kliniczne
Klasyfikacja relacji
Choroby i problemy zdrowotne oraz rozwojowe
Stresory psychospołeczne
Funkcjonowanie emocjonalne i społeczne
Ad.1. Oś pierwsza – Zaburzenia kliniczne:
100 -> zaburzenia po stresie traumatycznym;
150 -> zaburzenie spowodowane deprawacja i maltretowaniem
200 -> zaburzenia afekty i nastroju ( niżej zostana wymienione tzw. Podpunkty do tego afektu i nastroju)
200.10 -> przedłużająca się reakcja żałoby i smutku
200.20 -> zaburzenia lękowe w niemowleńctwie i we wczesnym dzieciństwie
200.21 -> zaburzenia związane z lękiem separacyjnym na rozłąkę z matką
200.22 -> specyficzne postacie fobii
200.23 -> zaburzenia związane z lękiem społecznym tzw. Fobia społeczna
200. 24 -> zaburzenia lęku uogólnionego
200.24 - > zaburzenia lękowe nie określone
200.30 -> depresja w niemoleństwie i we wczesnym dzieciństwie.
200.31 ->
200.32 -> zaburzenia depresyjne nie określone
200.40 -> mieszane zburzenia wyrażania emocji
300 -> zaburzenia przystosowania … ( dopisać )
400 -> zaburzenia związane z przetworzeniem
400.10 -> nadwrażliwość
400.11 -> typ A – lękowy ostrożny
400.12 -> Typ B – negatywny, buntowniczy
400.20 - > obniżona wrażliwość, niska reaktywność
400.30 -> poszukiwanie stymulacji sensorycznej i impulsywność
500-> zaburzenia zachowań związanych ze snem
500.10 - > zaburzenia zasypiania ( PRODODYSSOMNIA )
500.20 - > zaburzenia ciągłości snu, czyli prododyssomnia związana z budzeniem się w nocy.
600 -> zaburzenia zachowań związanych z karmieniem
600.01 - > zaburzenia karmienia związane z regulacja stanów
600.02 -> zaburzenia karmienia związane z wzajemnościa karmienia realcji opiekun dziecko
600.03 - > anoreksja niemowleńcia
600.04 - > sensoryczna awersja do pokarmu
600.05 - > zaburzenia karmienia związane z towarzyszącym mu problemem zdrowotnym
600.06 - > zaburzenia karmienia związane z obrażeniami przewodu pokarmowego
700 -> zaburzenia tworzenia relacji i komunikowania się
700.10 -> wielo-systemowe zaburzenia rozwoju
800 -> inne zaburzenia występujące w DSM IV lub ICD - 10
AD.2. Klasyfikacja relacji:
Problemy relacyjne – mogą, ale nie muszą występować z objawami behawioralnymi dziecka. Pomimo zauważonych zaburzeń u dziecka, nie musimy widzieć dysfunkcji w relacji rodzic-dziecko.
Diagnoza zaburzenia relacji obejmuje obserwację zachowań rodzica w relacji z dzieckiem np. w trakcie wspólnej zabawy. Także, o jakości tej relacji można wnioskować o dane z wywiadu, których udziela rodzic.
Skala ogólnej relacji rodzic – dziecko.
Rodzaje relacji ( rodzic – dziecko ):
Relacja dobrze dopasowana – to taka którą charakteryzuje… , pozbawione jest ono napięcia i emocji negatywnych, a jej cechą jest adaptacyjność do nowych warunków i bez konwiktowość w obliczu radzenia sobie przez rodzica i dziecko ze stresem życia codziennego. Relacja ta wspiera rozwój rodzica i dziecka.
Relacja dopasowana – partnerzy funkcjonują w niej bez oznak stresu, samą interakcje charakteryzuje wzajemności i synchronia ( bez cech napięcia), przeważnie ma charakter adaptacyjny. Czasami rodzice i dziecko może pozostawać w konflikcie, ale trwa on kilka dni i zostaje pomyślnie rozwiązany. Wzorzec tej relacji wspiera zarówno rozwój dorosłego jak i dziecka, ale nie które aspekty relacji nie są optymalne i mogą prowadzić do doświadczenia przejściowego napięcia i niepokoju. Niemniej jednak relacje nadal charakteryzuje adaptacyjna elastyczność gdyż trudności pojawiają się tylko w jednym obszarze funkcjonowania.
Relacja ze znacznymi trudnościami – jest ona obarczona napięciem i przeciążona ale nadal przeważającej mierze adekwatna dla obu partnerów ( dla rodzica jak i dla dziecka ). Konflikty ograniczają się do jednego lub dwóch obszarów, a doświadczalne trudności trwają około miesiąca. Relacja zachowuje elastyczność adaptacyjną gdyż rodzic i dziecko wydają się być zdolni do negocjonowania wyzwań relacyjnych w sposób satysfakcjonujący
Rodzic może być zaniepokojony trudnościami, ale ogólnie nie zamartwia się zmianami we wzorcu relacji.
Relacja obarczona napięciem – charakterystyczne są tu trudności związane z napięciem, niepokojem, czy zamartwieniem odczuwalnym poprzez jednego lub obu partnerów relacji. Trudności te nie są przejściowe, rodzic i dziecko zachowują nieco elastyczności adaptacyjnych cech, ale Konflikt może rozprzestrzeniać się na inne obszary funkcjonowania a rozwiązanie go staje się trudne. Rozwój DIADY ( pary ) wydaje się być zagrożony jeśli wzorzec relacji nie ulegnie poprawie. Jest mało prawdopodobne, aby rodzic albo dziecko przejawiło widoczne objawy wynikające z napięcia relacji.
Relacja zakłócona – zdolności adaptacyjne w diadzie są mniej widoczne w obliczu pojawiających się trudności, dysfunkcjonalny wzorzec chociaż nie jest gleboko zakorzeniony wydaje się mieć charakter wiecej niż przejściowy nadal zachodzą korzystne zmiany rozwojowe, ale okresowo mogą być one zatrzymane.
Relacja zaburzona – charakteryzuje się tym ze są to sztywne nie adaptacyjne interakcje pomiędzy partnerami, których towarzyszy nie pokój bądź cierpienie jednego lub obojga partnerów. W relacji zaburzonej większość interakcji ma charakter konfliktów są to relacje, które z punktu widzenia rozwojowego reakcje te są nie właściwe. Istnieje duże prawdo podobieństwo ze wpływ tej reakcji na rozwój dziecka będzie nieprawidłowy nie korzystny.
Relacja znacznie zaburzona – charakteryzuje się wysokim poziomem zagrożenie dla obu stron, gdyż doświadczają one znacznego dyskomfortu, a nie adaptacyjne wzorce relacji są sztywne i niezmienne. Znaczna cześć relacji ma charakter konfliktu, co w konsekwencji najczęściej prowadzi do utraty przez dziecko wcześniej nabytych konsekwencji/ kompetencji rozwojowych.
Relacja głęboko zaburzona – tą relacje charakteryzujecie niebezpiecznie zdezorganizowana, co sprawia, że relacje są często zakłócone, że dziecko jest bezpośrednio jest narażone na uraz fizyczny.
Udokumentowane maltretowanie – w tej relacji istnieją udokumentowane zaniedbania, przemoc fizyczna lub wykorzystywanie seksualne, niekorzystnie wpływające na rozwój emocjonalny i fizyczny dziecka.
Ad. 3. Choroby i problemy zdrowotne oraz rozwojowe.
Na tej osi kodowane są schorzenia medyczne, neurologiczne lub/i rozwojowe zdiagnozowane za pomocą innych systemów diagnostycznych lub klasyfikacyjnych np. DSM-IV lub ICD-10.
Należy pamiętać, że zanim postawimy diagnozę, że dziecko ma zaburzenia nastroju, należy podać diagnostyce endokrynologicznej bo mogą wynikać one z innego rodzaju schorzenia o charakterze endokrynologicznym.
Nadpobudliwość to może być zatrucie metalami ciężkimi
U dzieci, u których nagle występują zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, to ta jednostka może wskazywać na zespół Paciorkowcowy Autoimmunologicznych Zaburzeń Neuropsychiatrycznych.
( Autoimmunologiczne – zwalcza sam siebie ?)
Najpierw wykluczamy inne rzeczy (choroby somatyczne) zanim postawimy diagnozę w kierunku zaburzeń psychiatrycznych,
Objawy drażliwości, frustracji i dysregulacji zachowania mogą być wynikiem innych problemów, które będą wymagały szerszych badań np. badań słuchu oraz diagnostycznej oceny języka i mowy.
Ad.4 Stresory psychospołeczne
Grupa tych stresorów tworzy ramy, które pozwalają rozpoznać i ocenić, stresory psychospołeczne i środowiskowe wpływające na obraz kliniczny, przebieg, leczenie, oraz profilaktykę zaburzeń i zespołów psychicznych u dzieci.
Należy pamiętać, że określone stresory wpływają nie tylko na rozwój danego zaburzenie, ale przede wszystkim na obraz kliniczny.
Stresory mogą mieć charakter ostry bądź przewlekły. Mogą one pochodzić z jednego źródła, albo być efektem wielorakich kumulowanych zdarzeń, mogą mieć charakter bezpośredni np. choroba wymagające hospitalizacji dziecka lub charakter pośredni, w którym to np. choroba rodzica prowadzi do rozłąki z dzieckiem. Zdarzenie przejściowe mogą powodować czynnik stresujący np. przeprowadzka, narodziny dziecka.
Część dzieci będzie wykazywała łatwość adaptacji do zmienianych warunków np. przeprowadzki, a część będzie postrzegała jako wydarzenia obciążające i stresujące.
Klasyfikacja dzieli stresory i wpływ stresorów na dwie grupy:
Określenie siły wpływu danego wydarzenia na rozwój dziecka, badawcze wskazują ze należy zwrócić uwagę na dwa aspekty:
Stopień dotkliwości stresora – czyli jego na intensywność czas trwania, gwałtowność stresu doświadczalnego początkowo, oraz częstotliwość, nieprzewidywalność pojawienia się
Poziom rozwoju dziecka – badacze zwracają uwagę na wiek chronologiczny (metrykalny) dziecka, historia dotychczasowego rozwoju społeczno emocjonalnego, biologiczna podatność dziecka na stres, oraz siła ego dziecka. Siła ego, siła wewnętrznego ja
Dostępność dorosłych ze środowiska opiekuńczego i ich zdolność do pełnienia roli buforu radzeniu sobie ze stresem, przede wszystkim do udzielania dziecku pomocy w zrozumieniu stresora, i rozwiązaniu zaistniałego problemu
wymienienie listy stresorów psychospołecznych i środowiskowych
Widnieje 10 grup stresorów działających w wieku od 0-3 roku życia.
środowisko rodzinne i opiekuńcze - narodziny rodzeństwa, zmiana opiekuna, adopcja dziecka, śmierć rodzica, przemoc w rodzinie lub choroba dziecka
szersze środowisko społeczne – konflikty kulturowe, dyskryminacje, brak wsparcia społecznego, samotne rodzicielstwo
proces wychowania i opieki nad dzieckiem – najbardziej stresujące jest przebywanie poza opieką domową więcej niż 9 godzin dziennie, wielokrotne zmiany opiekuna i analfabetyzm rodzica
warunki mieszkaniowe – bezdomność, eksmisja, niebezpieczne sąsiedztwo
kwestie ekonomiczne – brak zapewnienia pożywienia, zadłużenie rodziny i bieda
kwestie zawodowe – niebezpieczne warunki pracy rodzica, bezrobocie, zagrożenie utraty pracy
dostępność służby zdrowia – brak dostępu
poziom zdrowia dziecka
kwestie prawne i karne – czy dziecko jest ofiarą przestępstwa, osadzenie w zakładzie karnym rodzica, rozwód oraz ustanowienie prawnej opieki nad dzieckiem
inne stresory – porwanie dziecka, dziecko jako świadek przemocy, epidemie, katastrofy naturalne, wojna, terroryzm
Ad. 5 Funkcjonowanie emocjonalne i społeczne
Opisuje emocjonalne i społeczne funkcjonowanie niemowlęcia w kontekście interakcji z ważnymi dla niego opiekunami oraz w odniesieniu do oczekiwanych wzorców rozwoju w pierwszych latach życia.
Poziom funkcjonowania emocjonalnego i społecznego jest wypadkową wielu zdolności w tym:
uwagi i regulacji zachowania,
tworzenia relacji i wzajemnego zaangażowania,
intencjonalnego i dwustronnego komunikowania się
złożonych gestów i zdolności do rozwiązywania problemów,
posługiwania się symbolami, aby wyrazić myśli i uczucia,
łączenie symboli oraz myślenia abstrakcyjnego,
Stosując tą klasyfikacje DC-03R należy pamiętać, że u dzieci i niemowląt w kwestii dzieci może być właściwa więcej niż jedna kategoria diagnostyczna a zadaniem klinicysty jest wymienienie wszystkich kategorii klasyfikacyjnych, których kryteria są spełnione w świetle objawów występujących u dziecka!.
Wykład nr 7
Radzenie sobie ze stresem – jest to zbiór wolicjonalnych reakcji na stres ukierunkowanych na regulację emocji, myślenia i zachowania oraz modyfikację środowiska. Jakość tych reakcji kształtuje się w toku biologicznego, poznawczego, emocjonalnego i społecznego rozwoju dziecka. Radzenie sobie ze stresem jest, więc uznawane za składnik szerszej kategorii procesów samoregulacyjnych i obejmuje tylko wolicjonalne, czyli uruchamiane intencjonalne reakcje na stres.
Modele radzenia sobie ze stresem u dzieci
Model klasyczny, (rzadko wykorzystywany w badaniach radzenia sobie ze stresem u dzieci) Ukierunkowany na problem bądź emocje wg Lazarus i Folkman (1984) – najważniejszym składnikiem behawioralnym i (…) jest ocena poznawcza, to decyduje o tym czy uznamy wydarzenie za stresujące czy nie. Ocena jest subiektywna i dokonuje subiektywnej … Radzenie sobie ze stresem Jest zbiorem celowych procesów psychicznych , ukierunkowanych na modyfikowanie sytuacji stresowych (rozwiązanie problemu który doprowadził do sytuacji stresowej) i radzenie sobie ze stresem, strategie ukierunkowane na problem oraz na zmniejszenie następstw odczuwanego stresu (strategie ukierunkowane na obniżenie napięcia emocjonalnego).
Model kontroli pierwszo i drugorzędowej wg Banda i Weisza (1988) - radzenie sobie ze stresem rozumiane jest jako zbiór procesów które zbliżają do utrzymania kontroli nad sobą i środowiskiem .
Kontrola 1-rzędowa nazywamy dążenie dziecka do uzyskania kontroli nad środowiskiem poprzez procesy skierowane bezpośrednio na modyfikację sytuacji lub własnych reakcji . Obejmuje ona takie strategie jak: poszukiwanie rozwiązań, poszukiwanie wsparcia społecznego przez dziecko – są one przydatne w sytuacji występowania stresorów, które mają charakter modyfikowalny (podlegają zmianom, są zmienne). Stresory modyfikowalne to stresory na, które dziecko może mieć wpływ np. opiekunka, której dziecko nie lubi, egzamin, jedzenie produktów których dziecko nie lubi,
Kontrola 2-rzędowa – obejmuje przystosowanie do zastanej sytuacji przez dążenie do regulacji własnego samopoczucia, sposobu myślenia lub działania/zachowania. Ta kontrola obejmuje strategie subtelniejsze, które polegają m.in. na poznawczej restrukturyzacji i modulacji emocji i są one pomocne zwłaszcza wobec stresorów o charakterze niemodyfikowalnym.
Model zaangażowania/dystansowania lub zbliżania/unikania wg Ebata i Mossa (1991) – składa się kilku koncepcji, które ujmują radzenie sobie ze stresem jako reakcję, która jest ukierunkowana na konfrontację lub unikanie stresora.
Wymiary:
Zaangażowanie czyli aktywne radzenie sobie ze stresem – obejmuje reakcję bezpośrednio kierowane na źródło stresu lub też własne myśli bądź odczucia, które pojawiają się w odpowiedzi na stres, źródło stresu
Strategie dystansujące się czyli pasywne radzenie sobie ze stresem – odnoszą się do reakcji odsuwających od stresora np. unikanie, wycofywanie się zaprzeczanie.
Model ten okazał się najbardziej przydatny w analizowaniu, opisywaniu radzenia sobie dziecka ze stresorami niemodyfikowalnymi np. śmierć rodzica, choroba, rozwód
Badacze próbowali stworzyć typologie radzenia sobie strategii ze stresem przez dzieci. Próbowali je uszeregować:
Pierwsza typologia ma charakter odgórny – polega na tworzeniu ogólnych klasyfikacji 2 lub kilku czynnikowych, które wyprowadzane są z modeli teoretycznych, np. typologia wg Lazarusa i Folkmana opisujące strategie skoncentrowane na problem i skoncentrowane na emocje
Druga typologia ma charakter oddolny – stwarzają listy konkretnych strategii, które są efektem obserwacji badawczej. Są grupowane za pomocą metod statystycznych i stosują się w nich głownie analizę czynnikową. Np. typologia stworzona przez Connor Smit i Compas, w badaniach dzieci stwierdzili, że te strategie można uporządkować nazywając je po pierwsze kontrolą 1-rzędową gdzie wyróżnili takie strategie jak: rozwiązywanie problemu, ekspresja emocji i modulacja emocji a w kontroli 2-rzędowej wyróżnili takie strategie jak: restrukturyzacja poznawcza, pozytywne myślenie, akceptacja i odwracanie uwagi. Trzecim czynnikiem który zaobserwowali (Smit i Cmpas) są strategie polegające na dystansowaniu się i zaliczyli do nich: myślenie życzeniowe i zaprzeczanie.
Im dziecko starsze tym przemianom ulegają zarówno jakościowym jak i ilościowym strategie, które stosują dzieci w radzeniu sobie ze stresem.
Wg badań Fieldsa i Prinza (1997) – wynika z nich, że:
w okresie przedszkolnym dzieci preferują strategie, które oparte są na unikaniu, na behawioralnym unikaniu sytuacji stresowej oraz proste strategie polegające na rozwiązywaniu problemu np. dziecko, kiedy się denerwuje, gdy mu zabrano zabawkę uderza kolegę. Pojawiają się w tym wieku początki poszukiwania wsparcia społecznego w rozwiązywaniu problemów. Charakterystyczne w wieku przedszkolnym dla dzieci jest stosowanie podobnych strategii bez względu na rodzaj stresora. Ten globalny niezróżnicowany styl (strategia unikająca) rozwiązywania problemów wynika z tego, że u dzieci mają problem ze konceptualizacją samego stresora a ich myślenie ma charakter magiczny, egocentryczny. Natomiast kontrolę nad źródłem tych stresorów i wpływ własnej osoby na stresor umiejscawiają na zewnątrz.
W wieku szkolnym spada tendencja do stosowania strategii unikowych i stopniowo rozwijają się strategie z kontroli 2-rzędowej (rekonstrukcja poznawcza i modulacja emocji). U dzieci możemy zacząć obserwować już świadome reakcje na stres np. skupienie na własnych emocjach – martwienie się, uspokajanie się; pozytywne myślenie osobie i o problemie oraz umiejętność kierowania uwagi na inne aspekty sytuacji (nie tylko jedna perspektywa sytuacji stresującej).
W młodszym wieku szkolnym koncentracja na emocjach jest strategią, która sjest mało znana dzieciom, dlatego, że często wzmaga w nich nieprzyjemne następstwo stresu, które skutkują wzrostem reakcji konfrontacyjnych skierowanych bezpośrednio na problem., np. agresja w kontaktach z rówieśnikami.
U dzieci w starszym wieku szkolnym, stosowanie strategii poznawczych i regulacja pobudzenia emocjonalnego są skuteczniejsze. To co jest osiągnięciem rozwojowym to pojawienie się przede wszystkim dopasowania siły reakcji do typu stresora z przewagą tych strategii 2-rzędowych wobec stresorów niemodyfikowalnych i strategii 1-rzędowych (problemowych) wobec stresorów modyfikowalnych.
Jakie z tych strategii są skuteczne u dzieci?
Jest szczególnie ważne w obszarze psychopatologii, dlatego, że umożliwiają pomoc psychologiczną w stosunku do osób, u których stres będzie ułatwiał rozwój rozmaitych zaburzeń
W badaniach nad skutecznością stosowanych przez dzieci strategii koncentrują się na sytuacji rozwodu, śmierci czy też choroby przewlekłej.
Największą trudność stanowi to, że procedura, którą powinno się stosować, to powinna być struktura badań podłużnych, bo dają możliwość pomiaru poziomu wyjściowego zdrowia i radzenia sobie. Wymagają dużych kosztów, czasu i determinacji badawczej.
W tych badaniach wykazano między innymi, że istnieje negatywny związek pomiędzy stosowaniem strategii aktywnych (skoncentrowanych na rozwiązywaniu problemów) a zdrowiem, w sytuacji kiedy dzieci muszą sobie radzić ze stresorami niemodyfikowalnymi np. rozwód rodziców. To potwierdza tezę, którą badacze zaobserwowali: że efektywność stosowanych strategii zależy od stopnia kontrolowanych stresorów. Te strategie, które także stwierdzono że wiążą się z gorszym przystosowaniem i z gorszym stanem psychicznym to strategie polegające na unikaniu behawioralnym i poznawczym stresora a społecznym wycofaniu, rezygnacji a także na gwałtownym odreagowaniu emocjonalnym, myśleniu życzeniowym, samo obwinianiu i krytycyzmie. Są nie efektywne u dzieci.
Negatywne myślenie o sobie związane z tymi strategiami, jak nie kontrolowana ekspresja emocjonalnego pobudzenia.
Warto wiedzieć, które ze strategii wiąże się ze zdrowiem psychicznym i fizycznym dzieci nie te strategie, ale te które są związane z modulacją i ekspresją emocji. Dzieci mają z tym problem.
ODPORNOŚĆ PSYCHICZNA
Poruszane jest od 30 lat. Początkowo był wykorzystywany w odniesieniu do dzieci, które należały do grupy wysokiego ryzyka, z rodzin skrajnie ubogich. I ta odporność psychiczna odnosiła się w ich przypadku do ich dzieci, które pomimo wszystko potrafiły sukcesywnie realizować zadania rozwojowe. Był rozumiany, jako taka cechy osobowości bądź zdolności dziecka, która pozwala oderwać się od niekorzystnych doświadczeń i elastycznie przystosować się do nowych sytuacji życiowych. W późniejszych badaniach udowodniono ze odporność psychiczna ze jest to cecha, która ma charakter uniwersalny i występuję u wszystkich dzieci i osób dorosłych. Współcześnie w badaniach pro boje się skuteczni dokonać opracjonalizacji tego zagadnienia. I dążenia do tych czynników, które obniżają / wzmacniają odporność psychiczna dzieci. Badacie przyjmują ze odporność psychiczna jest wypadkową transakcja pomiędzy mizernymi indywidualnymi a środowiskowymi.
Cechy indywidualne -> uznaje się cechy temperamenty, procesy poznawcze i umiejętności społeczne
Cechy środowiskowe/ społeczne -> cieple i wspierające otoczenie, które obejmuje i dotyczy takich prób odniesienia jak rodzina bądź formalne i nie formalne zespoły rówieśnicze.
W śród czynników temperamentalnych za najważniejsze komponenty badacze uznali wymiary takie jak:
Samoregulacja która pomaga dzieciom – która pomaga konstruktywnie Radzic sobie w trudnych sytuacjach
Wytrwałość – która pozwala na znalezienie bardziej adekwatnych strategii radzenia sobie zwłaszcza w takich sytuacjach, gdy poziom frustracji ustawicznie wzrasta.
Plastyczność – pozwala dzieciom znaleźć zasoby które znajdują się poza sytuacja problemową
Pozytywne emocje – które wzmacniają/ aktywności przekonanie u dzieci i u dorosłych że podejmowane wysiłki do rozwiązania problemu są skuteczne
Łatwość nawiązywania interakcji społecznych – to są dzieci które wykorzystują w lepszy sposób wskazówki swoich opiekunów w radzeniu sobie ze stresem, dzięki temu zyskują podwójne wzmocnienie.
Komponenty związane z procesami poznawczymi, które wzmacniają odporność psychiczną, nie tylko na ogólny poziom inteligencji, ale także procesy poznawcze związane z przekształceniem informacji własnej osobie w określonej strukturze mentalnej
Najważniejszymi schematami poznawczymi i wzmacniającymi odporność psychiczną
percepcji i oceny wsparcia społecznego - które definiowane jest jako wiara i ufność dziecka w otaczających je ludzi, czyli dziecko wierzy że jest kochane i zawsze może liczyć na pomysł w trudnej sytuacji.
poczucie własnej skuteczności – czyli przekonanie że zakładane cele są możliwe do osiągnięcia pomimo przeszkód pojawiających się na drodze dochodzenia do nich.
poczucie własnej wartości – które kształtuje się poprzez pryzmat to szkiełko otoczenia społecznego decyduje o poczuciu własnej wartości, aby było adekwatne. Jest uwarunkowane również kulturowo.
poczucie wysokiej własnej skuteczności – są najbardziej obleganymi czynnikami.