F I N A N S E P U B L I C Z N E

1. Pojęcie i funkcje finansów publicznych, podstawowe pojęcia finansów publicznych

FINANSE - zjawiska społeczne i gospodarcze związane z gromadzeniem, zarządzaniem i wydatkowaniem środków pieniężnych

PUBLICZNE - związane z własnością publiczną przynależną do podmiotów publicznych (bądź też własność publiczna to własność jednostek posiadających status podmiotów prawa publicznego)

FINANSE PUBLICZNE - wszelkie operacje finansowe podmiotów publicznoprawnych polegające na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków

CECHY FINANSÓW PUBLICZNYCH - jedną ze stron stosunku prawnego jest podmiot publicznoprawny, za którym stoi władztwo i przymus państwowy, podejmujący działania w interesie publicznym, którego działania (prawa i obowiązku) są wysoce reglamentowane przez przepisy prawa

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

redystrybucyjna - wtórny podział dochodu narodowego

alokacyjna - państwo aktywny uczestnik procesów gospodarczych

stabilizacyjna- stymulowania rozwoju zjawisk gospodarczych

kontrolna - kontrola przepływów pieniężnych

fiskalna - zapewnienie środków dla prawidłowego funkcjonowania państwa

2. Budżet i zasady budżetowe

BUDŻET - instytucja finansowoprawna rozumiana jako zespół norm prawnych służących do planowej organizacji zasobów pieniężnych podmiotu publicznoprawnego

BUDŻET - plan finansowy podmiotu publicznoprawnego ujmujący jego dochody i wydatki w pewnym odcinku czasowym

USTAWA BUDŻETOWA - akt prawny stanowiony wedle określonej procedury przez kompetentny organ i opublikowany w dzienniku urzędowym którego elementem obligatoryjnym jest budżet

ZASADY BUDŻETOWE - postulaty doktryny nie mają charakteru normatywnego, dynamiczny charakter, katalog otwarty; najważniejsze z nich to zasada zupełności budżetu, jedności budżetu, szczegółowości budżetu, jawności budżetu, jasności, równowagi budżetowej

RODZAJE BUDZETU - jednoroczne i wieloletnie; zwyczajne i nadzwyczajne, budżety państwa i jednostek samorządu terytorialnego

Finanse publiczne w Konstytucji RP

Finanse publiczne w Konstytucji zostały umiejscowione w rozdziale X w art. 216-227 i zagadnienia te można podzielić na cztery grupy przyjmując za kryterium przedmiot regulacji.

Pierwsza grupa regulacji to art. 216 i 218 w których ustawodawca nakreślił podstawowe zasady związane z prawidłowym funkcjonowaniem finansów publicznych tj. środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie, nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie. Szczególnie istotne jest przyjęcie w ustawie zasadniczej iż nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Dodatkowo wskazał ustrojodawca w art. 218 Konstytucji iż organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa odrębna ustawa.

Druga grupa regulacji została zawarta art. 217 Konstytucji (jest dodatkowo wzbogacona o liczne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego) w którym wskazano iż nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Trzecia grupa regulacji zawartej w Konstytucji dotyczy zagadnieniem związanych z budżetem. Budżet państwa jest przedmiotem najszerszej regulacji rozdziału X Konstytucji RP. W Konstytucji budżet ujęty jest w art. 219 - 226.

Czwarta grupa regulacji w Konstytucji a odnosząca się do finansów publicznych zawarta jest w art. 227 Konstytucji i dotyczy banku centralnego, któremu przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Nadto podkreślono iż Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza

Formy Organizacyjne Sektora Finansów Publicznych

5

Dochód > Wydatki

Nadwyżka odprowadzana do budżetu centralnego

Dochód < Wydatki

W przyp. niedoboru ZB są dotowane z budżetu. centralnego.

Fundusze Celowe

(para budżetowe)

- mają osobowość prawną

- otrzymują środki

- posiadają własne budżet y które służą zaspokajaniu ściśle określonych zadań w formie planu finansowego.

Środki Specjalne

- nie mają os prawnej

środki specjalne wyodrębnia się na specjalnym koncie bankowym ale z przeznaczeniem na konkretny cel.

Zakład Budżetowy

- bez os prawnej

- tworzy minister / w JST organy stanowiące

- świadczy usługi częściowo odpłatnie

- metoda netto

- przy wypracowanym zysku nadwyżkę odprowadza

• zakład budżetowy otrzymuje dotacje do 50% wydatków

• wydatków

finansowane przez państwo

Jednostka Budżetowa

- nie ma os prawnej

- nie odpłatnie

- tworzony minister, organy stanowiące JST

- metoda brutto

Gospodarstwo Pomocnicze

- specjalistyczne formacje jednostek budżetowych

- odpłatnie świadczą usługi na zewnątrz, dla J.B. które go stworzyły świadczą usługi po kosztach własnych

- nie ma osobowości prawnej

- 50% zysku odprowadza do budżetu centralnego.

Budżet Centralny

---