Pojęcie finansów publicznych - finanse to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące, w zależności od podmiotów dysponujących zasobami pieniężnymi rozróżniamy finanse publiczne (to publiczne zasoby pieniężne, gospodarowanie nimi oraz normy prawne regulujące te zjawiska. Istnienie finansów publicznych jest uzasadnione koniecznością finansowania przez państwo potrzeb ogólnospołecznych) i finanse prywatne (to prywatne zasoby pieniężne). Kategorie odróżniające finanse publiczne od finansów prywatnych: finanse publiczne objęte są władztwem państwowym, w związku z czym są obwarowane przymusem państwowym; rozmiary finansów publicznych są zdecydowanie większe niż finansów prywatnych; finanse publiczne prowadzone są w interesie społecznym i służą realizowaniu celów publicznych; tylko państwu przysługuje prawo emisji pieniądza.

Zakres i struktura finansów publicznych - finanse publiczne w gospodarce rynkowej obejmują: organizację finansową państwa; opracowywanie, uchwalanie i wykonywanie budżet i ustawy finansowej oraz kontrolę ich wykonania; dochody publiczne; wydatki publiczne; organizację i operację skarbu publicznego; organizację i operacje finansowe zdecentralizowanych związków publicznych; organizację i instrumenty działania banku centralnego państwa.

Funkcje finansów publicznych - przez funkcje należy rozumieć zespół stawianych przed nimi jednorodnych zadań. Wyróżniamy funkcje: fiskalne - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów przeznaczonych na realizację ich zadań; redystrybucyjna - polega na gromadzeniu środków finansowych przez określony fundusz i rozdzielaniu ich określonym podmiotom; stymulacyjna - sprowadza się do oddziaływania za pomocą rozwiązań i ukierunkowania strumieni finansowych na zachowanie różnych podmiotów; ewidencyjno-kontrolna - polega na kontroli przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych. Ponadto można wyróżnić jeszcze funkcje: alokacyjną (skłanianie za pomocą instrumentów właściwych finansom publicznym do efektywnej alokacji środków), rozdzielczą (podział dochodu i majątku), stabilizacyjną (zapewnianie pełnego wykorzystania czynników produkcji).

Polityka finansowa - jest to świadoma i celowa działalność osób i instytucji polegająca na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych.

Normy prawa finansowego - norma prawa składa się z trzech części: hipotezy, dyspozycji i sankcji, są to normy dwustronnie imperatywno - atrybutywne; zawsze występują dwa rodzaje podmiotów (czynne i bierne); indywidualizacja uprawnień i obowiązków następuje najczęściej w drodze postępowania finansowego i następuje tzw. rozczłonkowanie normy, co oznacza, że nie wszystkie jej elementy zawarte są w jednym przepisie, a nawet akcie prawnym.

Finanse publiczne na tle Konstytucji - Poprzez włączenie problematyki finansów publicznych do Konstytucji finansom publicznym została nadana odpowiednia ranga oraz podjęto próbę ich uporządkowania i wprowadzenia pewnych reglamentacji chroniących interesy publiczne. Doczekaliśmy się zatem uregulowania ogólnych zasad gospodarowania przez państwo środkami publicznymi z głównym założeniem, że nie może być w tych sprawach swobody administracyjnej, bowiem zarówno gromadzenie, jak i wydatkowanie tych środków określają ustawy. Także, nie inaczej niż tylko z mocy ustawy, można nakładać na obywateli podatki i daniny publiczne. Rozdział X Konstytucji reguluje także podatkowe kwestie związane z budżetem państwa, zwłaszcza zasady, terminy i tryb ich uchwalania. Art. 87 - uznaje, iż Konstytucja jest nadrzędnym aktem prawa, czyli także prawa finansowego.

Art. 216 reguluje: gospodarkę finansową - środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie, sposób nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP i inne państwowe osoby prawne, art. ten dotyczy zaciągania pożyczek, udzielania gwarancji i poręczeń majątkowych, przy czym wartość tych poręczeń, gwarancji i pożyczek zgodnie.

Jednostki budżetowe - są to jednostki co do zasady nie posiadające osobowości prawnej, swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Można więc przyjąć, że nie działają one w celach zarobkowych tzn. nie prowadzą działalności na własny rachunek (metoda gospodarowania brutto). Wykonują różne zadania, począwszy od obsługi administracyjnej organów władzy ustawodawczej i wykonawczej po sprawowanie władzy sądowniczej lub ochrony prawnej i kontroli państwowej. Jednostki budżetowe co do zasady są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów - są to państwowe jednostki budżetowe; organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - są to gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe, powstają również w drodze ustawy poprzez tryb tworzenia różnego rodzaju urzędów, sądów, trybunałów itp. J.b. w ramach ich utworzenia wyposażane są w środki trwałe i obrotowe z zasobów Skarbu Państwa.

Gospodarstwa pomocnicze - jest to wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swej działalności z przychodów własnych z tym, że gospodarstwo to może otrzymywać dotacje przedmiotowe i dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Jest tworzone, przekształcane i likwidowane przez kierownika jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody odpowiedniego organu tj. właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, zarządu jednostki samorządu terytorialnego. Tworząc gospodarstwo pomocnicze kierownik jednostki budżetowej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego, nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową. Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwo pomocnicze jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody własne, dotacje z budżetu, wydatki stanowiące koszty działalności, w tym wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Z chwilą likwidacji gospodarstwa pomocniczego jego składniki majątkowe, należności i zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało przedsiębiorstwo. Osiąga własne przychody ze sprzedaży usług z możliwością jej sprzedaży na rzecz macierzystej jednostki budżetowej, jak i na zewnątrz niej, ale dokonuje tego po kosztach własnych. Nie ma osobowości prawnej, ani zdolności sądowej i zdolności w postępowaniu administracyjnym. Gospodarstwo wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.

Środki specjalne - są środkami finansowymi, gromadzonymi przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych: na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej, z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie, z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

Zakłady budżetowe - są to jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które: odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, koszty swej działalności pokrywają z przychodów własnych przy czym mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe, a także celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe dla nowo tworzonych zakładów. Łącznie dotacje dla nich nie mogą przekroczyć 50% jego wydatków, przy czym norma ta nie dotyczy dotacji inwestycyjnych. Są tworzone, łączone i likwidowane przez ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów - są to państwowe jednostki budżetowe, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - są to gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe, mogą być również tworzone w drodze ustawy. Tworzenie jego wiąże się z wyposażeniem go w składniki majątkowe z zasobu Skarbu państwa lub zasobów jednostek samorządu terytorialnego, przy czym ustawa o finansach publicznych sugeruje, że wyposażenie to polega na oddaniu im mieni w użytkowanie, jednakże zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami jest to możliwe w odniesieniu tylko do zakładów mających osobowość prawną, pozostałe zakłady mogą otrzymywać nieruchomości w trwały zarząd. W razie łączenia lub likwidacji zakładu organ założycielski określa przeznaczenie mienia łączonego lub likwidowanego zakładu, natomiast należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu przejmuje organ, który go zlikwidował, jest to konsekwencją braku osobowości prawnej zakładu i możliwości odpowiadania za zaciągnięte zobowiązania (nieliczne zakłady w drodze ustaw wyposażone są w osobowość prawną). Prowadzą gospodarkę finansową w oparciu o roczny plan finansowy, obejmujący przychody własne, dotacje z budżetu, wydatki stanowiące koszty działalności, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Plan finansowy podlega zatwierdzeniu w ramach procedury uchwalania budżetu, z którym powiązany jest dany zakład.

Fundusze celowe - ustawa o finansach publicznych nazywa funduszem celowym fundusz ustawowo powołany przed wejściem w życie ustawy, gdzie przychody funduszu pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczane są na realizację wyodrębnionych zadań. Dochody funduszu mogą mieć charakter dochodów publicznych lub prywatnych lub obydwu rodzajów, podobnie jest z wydatkami. Z punktu widzenia realizowanych przez fundusz zadań wyróżnia się państwowe fundusze celowe, gdy realizują one zadania wyodrębnione z budżetu państwa oraz gminne, powiatowe i wojewódzkie, gdy realizują one zadania wyodrębnione z budżetów tych jednostek. Ze względu na formę prawną można wyróżnić fundusze celowe działające jako osoby prawne raz fundusze celowe stanowiące wyodrębniony w sensie finansowym rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Podstawą gospodarki finansowej funduszu jest roczny plan finansowy, który podlega zatwierdzeniu w ramach procedury budżetu. Wydatki funduszu mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu i pozostałości środków z okresów poprzednich. Fundusze mogą zaciągać kredyty i pożyczki, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.

Zasady budżetowe - są to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki, dotyczże prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań. Wyróżniamy zasady: powszechności, jedności, niefunduszowania, szczegółowości, równowagi, jawności, przejrzystości.

Zasada powszechności: występuje też pod nazwami zupełności lub budżetowania brutto. Wyraża ją postulat, aby wszystkie jednostki państwowe wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. aby były budżetowane brutto.

Zasada jedności: zasada ta postuluje, aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny, przestrzeganie tej zasady zapewnia następujące korzyści - umożliwia łatwą orientację, czy budżet jest rzeczywiście zrównoważony, eliminuje potrzebę badania rozlicznych dokumentów, eliminuje rachunki pozabudżetowe, eliminuje zjawisko pozornych oszczędności, zwiększa przejrzystość i rzetelność dokumentów budżetowych, uwidacznia w sposób jednoznaczny globalną kwotę wydatków państwa, umożliwia władzom budżetowym ocenę użyteczności i względnej pilności różnorodnych wydatków i dokonanie na tej podstawie racjonalnych wyborów w tej materii.

Zasada niefunduszowania; zasada ta występuje jako zasada jedności materialnej budżetu, postuluje ona, aby budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli środków, której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków. Łączenie dochodów z wydatkami nazywa się funduszowaniem, a środki pochodzące z określonych źródeł, przeznaczone na określone cele funduszami celowymi.

Zasada szczegółowości: postuluje, aby budżet był ustalany i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu służy w praktyce klasyfikacja budżetowa.

Zasada równowagi: oznacza takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały one wysokości dochodów, tzn. aby nie wystąpił deficyt budżetowy.

Zasada jawności: postuluje, aby budżet był ujawniany obywatelom w fazie planowania, uchwalania i wykonywania.

Zasada przejrzystości: postuluje uporządkowanie dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie podziałek, wymaga ona stosowania jasnych i jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej oraz czytelnych i logicznych zasad konstrukcji budżetu.

deficyt budżetowy i źródła jego finansowania Mówimy wówczas gdy wydatki budżetowe przewyższają dochody budżetowe. Jest wielkością planowaną w ramach tworzenia budżetu państwa lub budżetów jednostek terytorialnych źródło powstania deficytu 1)nadmierne wydatki 2)zbyt niskie podatki i inne dochody publiczne 3) istnienie silnych grup roszczeniowych związanych z funkcjami socjalnymi państwa 4) zmiana ustroju gosp i finansowego państwa z ustroju socjalistycznego na kapitalistyczny 5)podaż pieniądza krajowego , równowagi bilansu płatniczego w warunkach stałego zmiennego kursu walutowego. Deficyt budżetowy oraz źródła jego finansowania wynikają z przyjętej organizacji sektora finansów publicznych oraz podlegają planowaniu i ustaleniu przez wyznaczone organy i według prawnie określonych reguł. Finansowanie deficytu jest przedmiotem polityki finansowej rządu może nastąpić poprzez 1)zbywanie papierów wartościowych na rynku pierwotnym w postaci a)bonów skarbowych b)obligacji skarbowych c)skarbowych papierach wartościowych 2) z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych 3) z pożyczek 4)wpływu z prywatyzacji majątku SP oraz z nadwyżki budżetu państwa.

procedura uchwalania budżetu państwa 1. Rada Ministrów - każdy z ministrów przygot. swój plan finansowy (dochody i wydatki) resortu, 2. Ministerstwo Finansów - Ministrowie przedkładają swoje plany do ministerstwa, w którym powstaje projekt budżetu państwa.
3.Wystąpienie min. Finansów w sejmie, główne założenia budżetu 4. pierwsze czytanie w sejmie na obradach plenarnych (wszyscy posłowie)5. zgłaszanie poprawek 6. projekt trafia do komisji sejmowych - Kom. Finan. Publicznych 7.zgłasznie poprawek 8. drugie czytanie na obradach plenarnych 9. zgłaszanie poprawek 10. trzecie czyt. na obr. plena. gdzie posłowie podejmują decyzje tak lub nie za bud., Sejm ma 4 m-ce na uchwal. budżetu, który muszą otrzymać do 30.09. Jeżeli nie to sejm może mieć skróconą kadencję. 11. b. trafia do senatu - 20 dni mogą nanieść poprawki i wtedy wraca b. do sejmu i w sejmie głosują za lub przeciw (bezwzględną większością głosów) tymi poprawkami a jeżeli nie nanoszą poprawek b. trafia do prezydenta do podpisania 12. prezydent ma 7 dni na podpisanie(nie ma weta)
13.prezydent może skierować do Tryb. Konstyt. z prośbą o sprawdzenie jego zgodności z konstytucją.

pojęcie i rodzaje budżetów - budżet - z łac. bulga - worek, sakiewka - jest to podstawowy plan finansowy państwa mający charakter dyrektywny ( tzn. są to wiążące polecenia parlamentu ) obejmujący dochody i wydatki o charakterze bezzwrotnym. uchwalany przez organ przedstawicielski na okres budżetowy , zwykle roczny. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej. BUDŻETEM nazywamy plan dochodów i wydatków sektora publicznego lub jego wyodrębnionej części. Jest on podstawą gospodarki finansowej państwa i gmin. Uchwalany coroczne ( przeważnie na rok kalendarzowy ) przez organy przedstawicielskie, czyli przez Sejm i Rady Gmin, przy czym odpowiednie organy wykonawcze są obowiązane przedłożyć w ustawowo określonych terminach projekty budżetu oraz ich uzasadnienia. Zarówno forma przedkładanego projektu jak i zakres przedkładanych wraz z nim materiałów informacyjnych ( uzasadnień ) są określone przepisami ustawowymi. Definicja budżetu - ustawa o finansach publicznych podaje definicję, iż budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administracji rządowej, uchwalanym w formie ustawy na okres roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym.

dochodami budżetowymi państwa są wszelkie wpłaty dokonane na rzecz budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych, sektora prywatnego, od ludności również z zagranicy ( nie podlegające zwrotowi ). Dochody dzieli się na: podatkowe z podatków pośrednich : od towarów i usług ( VAT ) , akcyzowy , od gier, z podatków bezpośrednich : dochodowy od osób fizycznych , dochodowy od osób prawnych, niepodatkowe: cła, dochody od jednostek budżetowych, dywidendy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty gmin, zagraniczne: odsetki od udzielonych pożyczek zagranicznych, prowizja od gwarantowania kredytów zagranicznych

wydatkami budżetu państwa są wydatki środków pieniężnych przez państwo i inne związku publiczno - prawne na cele publiczne. Mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej, winny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań oraz w wysokość i terminach wynikających z wczesnej zaciągniętych zobowiązań. Wydatkowania środków budżetowych dokonuje się zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych.

dług publiczny można określić jako łączne finansowe zobowiązania podmiotów sektora publicznego z tytułu finansowania nadwyżki wydatków publicznych ponad dochody publiczne sformułowane w poprzednich okresach, z uwzględnieniem wzajemnych zobowiązań. Państwowy dług publiczny bywa określany jako suma ciążących na państwie zobowiązań pieniężnych mających źródło w akcie pożyczki lub jako całość nie zapłaconych kwot deficytów z lat poprzednich, tworzonych przez władzę publiczną. Dług publiczny: ustawa wprowadza dwie kategorie długu tj. państwowy dług publiczny i dług Skarbu Państwa. Pod pojęciem państwowego długu publicznego należy rozumieć nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora. Przez dług Skarbu Państwa rozumie się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów: wyemitowania papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne; zaciągniętych kredytów i pożyczek; przyjętych depozytów; wymagalnych zobowiązań. Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym do długu Skarbu Państwa, uwzględniające w szczególności podstawowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności. Zgodnie z TWE możliwe jest istnienie długu publicznego, przy czym przewidziane są limity: dla deficytu budżetowego 3% PKB, dla długu publicznego 60% PKB.

Zasada ta ma odzwierciedlenie w Konstytucji RP oraz ustawie o finansach publicznych. Zgodnie z Konstytucją nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego PKB. Zgodnie zaś z ustawą o finansach publicznych Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż państwowy dług publiczny, powiększony o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego PKB. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania tej zasady. Minister Finansów ustala strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz państwowym długiem publicznym.

Deficyt budżetowy dotyczy roku budżetowego i dotyczy zobowiązań zaciąganych w formie przychodów w ramach danej gospodarki finansowej, natomiast dług publiczny dotyczy okresu wieloletniego i powstaje poprzez nawarstwianie się w ciągu tego okresu różnorodnych zobowiązań finansowych. Wzrost długu jest więc związany bezpośrednio z wielkością deficytu budżetowego planowanego w ustawie a następnie wykonanego. Wyróżniamy deficyt pierwotny - wyjściowy, i konwencjonalny - oficjalny. Deficyt budżetowy: wyróżniamy dwa rodzaje deficytów tj. deficyty budżetowe i deficyt sektora finansów publicznych. Różnicą między dochodami a wydatkami budżetu jest nadwyżka lub deficyt budżetowy, deficyty budżetowe określane są jako forma tej różnicy, powstają w budżecie państwa i budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Deficyt sektora finansów publicznych jest ujemną różnicą między dochodami publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym. Deficyt ten ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora, czyli po „oczyszczeniu” o rozliczenia wewnątrz sektora. Deficyty pokrywane są wymienionymi przez ustawę źródłami przychodów, deficyt budżetu państwa pokrywany jest przychodami pochodzącymi ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym, kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych, pożyczek, prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych, w przypadku jednostek samorządu terytorialnego ustawa nie przewiduje zaciągania kredytów w bankach zagranicznych, nie określa również rodzaju rynku, na którym może być dokonywana sprzedaż komunalnych papierów wartościowych. Limity i rodzaje źródeł pokrycia deficytu budżetu państwa w danym roku określa ustawa budżetowa, a źródła pokrycia deficytu j.s.t. i ich wielkość określają uchwały budżetowe.

kontrola finansowa Ma na celu sprawdzenie w jakim stopniu realizowane sa uprawnienia i obowiązki prawnofinansowe podmiotów biernych oraz w jaki sposób funkcjonuje system finansów publicznych . W każdym z tych obszarów kontrole finasową należy zorganizować i wykonywać inaczej wykonywana jest w róznych formach i przez liczne organy Pod względem org chodzi o dostosowanie form kontroli do przedmiotu kontroli oraz wyborów najbardziej skutecznych i tanich w utrzymaniu organów kontroli Kontrola finansowa winna być wykonywana zarówno w sys kontroli (audytu) wew jak i w sys kontroli zew. Kontrola może mieć charakter funkcjionalny lub instytucjionalny może być wykonywana w sys sprawozdawczości finansowej a także jako kontrola faktyczna podejmowana specjalnie lub przy okazji wykonywania innych czynności. AUDYT WEWNĘTRZNY Oznacza kontrolę finansową w jednostkach sektora finasów publicznych dotyczącą proceśow związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych oraz gospodarowniem mieiem. Jest to ogół działań poprzez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjionownia jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności gospodarności celowości a także przejrzystości i jawności czynnosci te przeprowadza osoba zwana audytorem wew zatrudniona w danej jednostce. Za organizację audytu wew jest odpowiedzialny kierownik jednostki natomiast koordynacjia kontroli finansowej i audytu wew w jednostkach sektora finansów publicznych należy do Ministra Finansów.

Rezerwy budżetowe - w budżecie państwa tworzy się rezerwy ogólne nie wyższe niż 0,2% wydatków budżetu. W budżecie państwa mogą być tworzone rezerwy celowe, których szczegółowy podział na pozycję klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany na etapie opracowywania budżetu i gdy inne ustawy tak stanowią. Suma tych rezerw celowych nie może być wyższa niż 5% wydatków budżetu. Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów przy czym może ona upoważniać w drodze rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do dysponowania rezerwą ogólną do wysokości określonych kwot. Podział rezerw celowych dokonuje Minister Finansów w porozumieniu z właściwymi ministrami bądź innymi dysponentami części budżetowych. Nie zrealizowane wydatki budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego z wyjątkiem wydatków, planowanym źródłem finansowania są przychody z kredytów zagranicznych, środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi, a także wydatki przeznaczone na współfinansowanie programów realizowanych ze środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi. Poza tym Rada Ministrów do dnia 15 grudnia roku budżetowego może ustalić po uzyskaniu opinii Komisji Sejmowej właściwej ds. budżetu wykaz innych wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego.

Subwencja ogólna - istotą subwencji ogólnej jest to, że z założenia nie jest ona przeznaczana na konkretne cele. Jej wykorzystanie jest uzależnione od decyzji organu stanowiącego j.s.t. Subwencja ogólna składa się z następujących części: dla gmin i powiatów z części wyrównawczej na którą składają się kwota podstawowa i kwota uzupełniająca, część równoważąca, część oświatowa; dla województw część wyrównawcza, na którą składają się kwota podstawowa i kwota uzupełniająca, część regionalna, część oświatowa. Część oświatową subwencji ogólnej otrzymują wszystkie j.s.t. Otrzymywanie pozostałych części tej subwencji jest uzależnione od spełnienia ustawowych warunków. Zasady i tryb przekazywania subwencji ogólnej Minister Finansów informuje właściwe j.s.t. o rocznych planowanych kwotach części subwencji ogólnej i planowanych wpłatach przyjętych w projekcie ustawy budżetowej w terminie do 15 października roku poprzedzającego rok budżetowy. Minister Finansów informuje o kwotach części subwencji ogólnej wynikających z ustawy budżetowej w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej. Tryb przekazywania Przekazywanie poszczególnych części subwencji ogólnej dokonuje Minister Finansów: część oświatową przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 25 dnia m-ca poprzedzającego m-c wypłaty wynagrodzeń z tym, że rata za marzec wynosi 2/13 ogólnej kwoty części oświatowej. Część wyrównawczą subwencji ogólnej przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 15 dnia każdego m-ca. Część równoważącą i regionalną przekazuje w 12 ratach miesięcznych do 25 dnia każdego m-ca.

Dotacje j.s.t. mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim. Oprócz tego mogą otrzymywać dotacje celowe na dofinansowanie innych zadań zwłaszcza wymienionych w art. 42 ustawy „o dofinansowaniu j.s.t.”.

Pojęcie finansów publicznych - finanse to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące, w zależności od podmiotów dysponujących zasobami pieniężnymi rozróżniamy finanse publiczne (to publiczne zasoby pieniężne, gospodarowanie nimi oraz normy prawne regulujące te zjawiska. Istnienie finansów publicznych jest uzasadnione koniecznością finansowania przez państwo potrzeb ogólnospołecznych) i finanse prywatne (to prywatne zasoby pieniężne). Kategorie odróżniające finanse publiczne od finansów prywatnych: finanse publiczne objęte są władztwem państwowym, w związku z czym są obwarowane przymusem państwowym; rozmiary finansów publicznych są zdecydowanie większe niż finansów prywatnych; finanse publiczne prowadzone są w interesie społecznym i służą realizowaniu celów publicznych; tylko państwu przysługuje prawo emisji pieniądza.

Zakres i struktura finansów publicznych - finanse publiczne w gospodarce rynkowej obejmują: organizację finansową państwa; opracowywanie, uchwalanie i wykonywanie budżet i ustawy finansowej oraz kontrolę ich wykonania; dochody publiczne; wydatki publiczne; organizację i operację skarbu publicznego; organizację i operacje finansowe zdecentralizowanych związków publicznych; organizację i instrumenty działania banku centralnego państwa.

Funkcje finansów publicznych - przez funkcje należy rozumieć zespół stawianych przed nimi jednorodnych zadań. Wyróżniamy funkcje: fiskalne - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów przeznaczonych na realizację ich zadań; redystrybucyjna - polega na gromadzeniu środków finansowych przez określony fundusz i rozdzielaniu ich określonym podmiotom; stymulacyjna - sprowadza się do oddziaływania za pomocą rozwiązań i ukierunkowania strumieni finansowych na zachowanie różnych podmiotów; ewidencyjno-kontrolna - polega na kontroli przebiegu procesów gospodarczych za pomocą analizy kształtowania się przepływów finansowych. Ponadto można wyróżnić jeszcze funkcje: alokacyjną (skłanianie za pomocą instrumentów właściwych finansom publicznym do efektywnej alokacji środków), rozdzielczą (podział dochodu i majątku), stabilizacyjną (zapewnianie pełnego wykorzystania czynników produkcji).

Polityka finansowa - jest to świadoma i celowa działalność osób i instytucji polegająca na ustaleniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych.

Normy prawa finansowego - norma prawa składa się z trzech części: hipotezy, dyspozycji i sankcji, są to normy dwustronnie imperatywno - atrybutywne; zawsze występują dwa rodzaje podmiotów (czynne i bierne); indywidualizacja uprawnień i obowiązków następuje najczęściej w drodze postępowania finansowego i następuje tzw. rozczłonkowanie normy, co oznacza, że nie wszystkie jej elementy zawarte są w jednym przepisie, a nawet akcie prawnym.

Finanse publiczne na tle Konstytucji - Poprzez włączenie problematyki finansów publicznych do Konstytucji finansom publicznym została nadana odpowiednia ranga oraz podjęto próbę ich uporządkowania i wprowadzenia pewnych reglamentacji chroniących interesy publiczne. Doczekaliśmy się zatem uregulowania ogólnych zasad gospodarowania przez państwo środkami publicznymi z głównym założeniem, że nie może być w tych sprawach swobody administracyjnej, bowiem zarówno gromadzenie, jak i wydatkowanie tych środków określają ustawy. Także, nie inaczej niż tylko z mocy ustawy, można nakładać na obywateli podatki i daniny publiczne. Rozdział X Konstytucji reguluje także podatkowe kwestie związane z budżetem państwa, zwłaszcza zasady, terminy i tryb ich uchwalania. Art. 87 - uznaje, iż Konstytucja jest nadrzędnym aktem prawa, czyli także prawa finansowego. Art. 216 reguluje: gospodarkę finansową - środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie, sposób nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP i inne państwowe osoby prawne, art. ten dotyczy zaciągania pożyczek, udzielania gwarancji i poręczeń majątkowych, przy czym wartość tych poręczeń, gwarancji i pożyczek zgodnie.

Jednostki budżetowe - są to jednostki co do zasady nie posiadające osobowości prawnej, swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Można więc przyjąć, że nie działają one w celach zarobkowych tzn. nie prowadzą działalności na własny rachunek (metoda gospodarowania brutto). Wykonują różne zadania, począwszy od obsługi administracyjnej organów władzy ustawodawczej i wykonawczej po sprawowanie władzy sądowniczej lub ochrony prawnej i kontroli państwowej. Jednostki budżetowe co do zasady są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów - są to państwowe jednostki budżetowe; organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - są to gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe, powstają również w drodze ustawy poprzez tryb tworzenia różnego rodzaju urzędów, sądów, trybunałów itp. J.b. w ramach ich utworzenia wyposażane są w środki trwałe i obrotowe z zasobów Skarbu Państwa.

Gospodarstwa pomocnicze - jest to wyodrębniona

z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swej działalności z przychodów własnych z tym, że gospodarstwo to może otrzymywać dotacje przedmiotowe i dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Jest tworzone, przekształcane i likwidowane przez kierownika jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody odpowiedniego organu tj. właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, zarządu jednostki samorządu terytorialnego. Tworząc gospodarstwo pomocnicze kierownik jednostki budżetowej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego, nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową. Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwo pomocnicze jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody własne, dotacje z budżetu, wydatki stanowiące koszty działalności, w tym wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Z chwilą likwidacji gospodarstwa pomocniczego jego składniki majątkowe, należności i zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało przedsiębiorstwo. Osiąga własne przychody ze sprzedaży usług z możliwością jej sprzedaży na rzecz macierzystej jednostki budżetowej, jak i na zewnątrz niej, ale dokonuje tego po kosztach własnych. Nie ma osobowości prawnej, ani zdolności sądowej i zdolności w postępowaniu administracyjnym. Gospodarstwo wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku.

Środki specjalne - są środkami finansowymi, gromadzonymi przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych: na podstawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej, z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź w użytkowanie, z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

Zakłady budżetowe - są to jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które: odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, koszty swej działalności pokrywają z przychodów własnych przy czym mogą otrzymywać dotacje przedmiotowe, podmiotowe, a także celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe dla nowo tworzonych zakładów. Łącznie dotacje dla nich nie mogą przekroczyć 50% jego wydatków, przy czym norma ta nie dotyczy dotacji inwestycyjnych. Są tworzone, łączone i likwidowane przez ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów - są to państwowe jednostki budżetowe, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - są to gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe, mogą być również tworzone w drodze ustawy. Tworzenie jego wiąże się z wyposażeniem go w składniki majątkowe z zasobu Skarbu państwa lub zasobów jednostek samorządu terytorialnego, przy czym ustawa o finansach publicznych sugeruje, że wyposażenie to polega na oddaniu im mieni w użytkowanie, jednakże zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami jest to możliwe w odniesieniu tylko do zakładów mających osobowość prawną, pozostałe zakłady mogą otrzymywać nieruchomości w trwały zarząd. W razie łączenia lub likwidacji zakładu organ założycielski określa przeznaczenie mienia łączonego lub likwidowanego zakładu, natomiast należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu przejmuje organ, który go zlikwidował, jest to konsekwencją braku osobowości prawnej zakładu i możliwości odpowiadania za zaciągnięte zobowiązania (nieliczne zakłady w drodze ustaw wyposażone są w osobowość prawną). Prowadzą gospodarkę finansową w oparciu o roczny plan finansowy, obejmujący przychody własne, dotacje z budżetu, wydatki stanowiące koszty działalności, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem. Plan finansowy podlega zatwierdzeniu w ramach procedury uchwalania budżetu, z którym powiązany jest dany zakład.

Fundusze celowe - ustawa o finansach publicznych nazywa funduszem celowym fundusz ustawowo powołany przed wejściem w życie ustawy, gdzie przychody funduszu pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczane są na realizację wyodrębnionych zadań. Dochody funduszu mogą mieć charakter dochodów publicznych lub prywatnych lub obydwu rodzajów, podobnie jest z wydatkami. Z punktu widzenia realizowanych przez fundusz zadań wyróżnia się państwowe fundusze celowe, gdy realizują one zadania wyodrębnione z budżetu państwa oraz gminne, powiatowe i wojewódzkie, gdy realizują one zadania wyodrębnione z budżetów tych jednostek. Ze względu na formę prawną można wyróżnić fundusze celowe działające jako osoby prawne raz fundusze celowe stanowiące wyodrębniony w sensie finansowym rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Podstawą gospodarki finansowej funduszu jest roczny plan finansowy, który podlega zatwierdzeniu w ramach procedury budżetu. Wydatki funduszu mogą być dokonywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu i pozostałości środków z okresów poprzednich. Fundusze mogą zaciągać kredyty i pożyczki, jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.

Zasady budżetowe - są to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki, dotyczże prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań. Wyróżniamy zasady: powszechności, jedności, niefunduszowania, szczegółowości, równowagi, jawności, przejrzystości.

Zasada powszechności: występuje też pod nazwami zupełności lub budżetowania brutto. Wyraża ją postulat, aby wszystkie jednostki państwowe wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. aby były budżetowane brutto.

Zasada jedności: zasada ta postuluje, aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny, przestrzeganie tej zasady zapewnia następujące korzyści - umożliwia łatwą orientację, czy budżet jest rzeczywiście zrównoważony, eliminuje potrzebę badania rozlicznych dokumentów, eliminuje rachunki pozabudżetowe, eliminuje zjawisko pozornych oszczędności, zwiększa przejrzystość i rzetelność dokumentów budżetowych, uwidacznia w sposób jednoznaczny globalną kwotę wydatków państwa, umożliwia władzom budżetowym ocenę użyteczności i względnej pilności różnorodnych wydatków i dokonanie na tej podstawie racjonalnych wyborów w tej materii.

Zasada niefunduszowania; zasada ta występuje jako zasada jedności materialnej budżetu, postuluje ona, aby budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli środków, której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków. Łączenie dochodów z wydatkami nazywa się funduszowaniem, a środki pochodzące z określonych źródeł, przeznaczone na określone cele funduszami celowymi.

Zasada szczegółowości: postuluje, aby budżet był ustalany i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu służy w praktyce klasyfikacja budżetowa.

Zasada równowagi: oznacza takie ukształtowanie wydatków, aby nie przekraczały one wysokości dochodów, tzn. aby nie wystąpił deficyt budżetowy.

Zasada jawności: postuluje, aby budżet był ujawniany obywatelom w fazie planowania, uchwalania i wykonywania.

Zasada przejrzystości: postuluje uporządkowanie dochodów i wydatków budżetowych w odpowiednim systemie podziałek, wymaga ona stosowania jasnych i jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości budżetowej oraz czytelnych i logicznych zasad konstrukcji budżetu.

deficyt budżetowy i źródła jego finansowania Mówimy wówczas gdy wydatki budżetowe przewyższają dochody budżetowe. Jest wielkością planowaną w ramach tworzenia budżetu państwa lub budżetów jednostek terytorialnych źródło powstania deficytu 1)nadmierne wydatki 2)zbyt niskie podatki i inne dochody publiczne 3) istnienie silnych grup roszczeniowych związanych z funkcjami socjalnymi państwa 4) zmiana ustroju gosp i finansowego państwa z ustroju socjalistycznego na kapitalistyczny 5)podaż pieniądza krajowego , równowagi bilansu płatniczego w warunkach stałego zmiennego kursu walutowego. Deficyt budżetowy oraz źródła jego finansowania wynikają z przyjętej organizacji sektora finansów publicznych oraz podlegają planowaniu i ustaleniu przez wyznaczone organy i według prawnie określonych reguł. Finansowanie deficytu jest przedmiotem polityki finansowej rządu może nastąpić poprzez 1)zbywanie papierów wartościowych na rynku pierwotnym w postaci a)bonów skarbowych b)obligacji skarbowych c)skarbowych papierach wartościowych 2) z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych 3) z pożyczek 4)wpływu z prywatyzacji majątku SP oraz z nadwyżki budżetu państwa.

procedura uchwalania budżetu państwa 1. Rada Ministrów - każdy z ministrów przygot. swój plan finansowy (dochody i wydatki) resortu, 2. Ministerstwo Finansów - Ministrowie przedkładają swoje plany do ministerstwa, w którym powstaje projekt budżetu państwa.
3.Wystąpienie min. Finansów w sejmie, główne założenia budżetu 4. pierwsze czytanie w sejmie na obradach plenarnych (wszyscy posłowie)5. zgłaszanie poprawek 6. projekt trafia do komisji sejmowych - Kom. Finan. Publicznych 7.zgłasznie poprawek 8. drugie czytanie na obradach plenarnych 9. zgłaszanie poprawek 10. trzecie czyt. na obr. plena. gdzie posłowie podejmują decyzje tak lub nie za bud., Sejm ma 4 m-ce na uchwal. budżetu, który muszą otrzymać do 30.09. Jeżeli nie to sejm może mieć skróconą kadencję. 11. b. trafia do senatu - 20 dni mogą nanieść poprawki i wtedy wraca b. do sejmu i w sejmie głosują za lub przeciw (bezwzględną większością głosów) tymi poprawkami a jeżeli nie nanoszą poprawek b. trafia do prezydenta do podpisania 12. prezydent ma 7 dni na podpisanie(nie ma weta)
13.prezydent może skierować do Tryb. Konstyt. z prośbą o sprawdzenie jego zgodności z konstytucją.

pojęcie i rodzaje budżetów - budżet - z łac. bulga - worek, sakiewka - jest to podstawowy plan finansowy państwa mający charakter dyrektywny ( tzn. są to wiążące polecenia parlamentu ) obejmujący dochody i wydatki o charakterze bezzwrotnym. uchwalany przez organ przedstawicielski na okres budżetowy , zwykle roczny. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej. BUDŻETEM nazywamy plan dochodów i wydatków sektora publicznego lub jego wyodrębnionej części. Jest on podstawą gospodarki finansowej państwa i gmin. Uchwalany coroczne ( przeważnie na rok kalendarzowy ) przez organy przedstawicielskie, czyli przez Sejm i Rady Gmin, przy czym odpowiednie organy wykonawcze są obowiązane przedłożyć w ustawowo określonych terminach projekty budżetu oraz ich uzasadnienia. Zarówno forma przedkładanego projektu jak i zakres przedkładanych wraz z nim materiałów informacyjnych ( uzasadnień ) są określone przepisami ustawowymi. Definicja budżetu - ustawa o finansach publicznych podaje definicję, iż budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administracji rządowej, uchwalanym w formie ustawy na okres roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym.

dochodami budżetowymi państwa są wszelkie wpłaty dokonane na rzecz budżetu pochodzące od przedsiębiorstw państwowych, sektora prywatnego, od ludności również z zagranicy ( nie podlegające zwrotowi ). Dochody dzieli się na: podatkowe z podatków pośrednich : od towarów i usług ( VAT ) , akcyzowy , od gier, z podatków bezpośrednich : dochodowy od osób fizycznych , dochodowy od osób prawnych, niepodatkowe: cła, dochody od jednostek budżetowych, dywidendy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty gmin, zagraniczne: odsetki od udzielonych pożyczek zagranicznych, prowizja od gwarantowania kredytów zagranicznych

wydatkami budżetu państwa są wydatki środków pieniężnych przez państwo i inne związku publiczno - prawne na cele publiczne. Mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej, winny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań oraz w wysokość i terminach wynikających z wczesnej zaciągniętych zobowiązań. Wydatkowania środków budżetowych dokonuje się zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych.

dług publiczny można określić jako łączne finansowe zobowiązania podmiotów sektora publicznego z tytułu finansowania nadwyżki wydatków publicznych ponad dochody publiczne sformułowane w poprzednich okresach, z uwzględnieniem wzajemnych zobowiązań. Państwowy dług publiczny bywa określany jako suma ciążących na państwie zobowiązań pieniężnych mających źródło w akcie pożyczki lub jako całość nie zapłaconych kwot deficytów z lat poprzednich, tworzonych przez władzę publiczną. Dług publiczny: ustawa wprowadza dwie kategorie długu tj. państwowy dług publiczny i dług Skarbu Państwa. Pod pojęciem państwowego długu publicznego należy rozumieć nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora. Przez dług Skarbu Państwa rozumie się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów: wyemitowania papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne; zaciągniętych kredytów i pożyczek; przyjętych depozytów; wymagalnych zobowiązań. Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym do długu Skarbu Państwa, uwzględniające w szczególności podstawowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności. Zgodnie z TWE możliwe jest istnienie długu publicznego, przy czym przewidziane są limity: dla deficytu budżetowego 3% PKB, dla długu publicznego 60% PKB.

Zasada ta ma odzwierciedlenie w Konstytucji RP oraz ustawie o finansach publicznych. Zgodnie z Konstytucją nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego PKB. Zgodnie zaś z ustawą o finansach publicznych Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż państwowy dług publiczny, powiększony o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego PKB. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania tej zasady. Minister Finansów ustala strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz państwowym długiem publicznym.

Deficyt budżetowy dotyczy roku budżetowego i dotyczy zobowiązań zaciąganych w formie przychodów w ramach danej gospodarki finansowej, natomiast dług publiczny dotyczy okresu wieloletniego i powstaje poprzez nawarstwianie się w ciągu tego okresu różnorodnych zobowiązań finansowych. Wzrost długu jest więc związany bezpośrednio z wielkością deficytu budżetowego planowanego w ustawie a następnie wykonanego. Wyróżniamy deficyt pierwotny - wyjściowy, i konwencjonalny - oficjalny. Deficyt budżetowy: wyróżniamy dwa rodzaje deficytów tj. deficyty budżetowe i deficyt sektora finansów publicznych. Różnicą między dochodami a wydatkami budżetu jest nadwyżka lub deficyt budżetowy, deficyty budżetowe określane są jako forma tej różnicy, powstają w budżecie państwa i budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Deficyt sektora finansów publicznych jest ujemną różnicą między dochodami publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym. Deficyt ten ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora, czyli po „oczyszczeniu” o rozliczenia wewnątrz sektora. Deficyty pokrywane są wymienionymi przez ustawę źródłami przychodów, deficyt budżetu państwa pokrywany jest przychodami pochodzącymi ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym, kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych, pożyczek, prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych, w przypadku jednostek samorządu terytorialnego ustawa nie przewiduje zaciągania kredytów w bankach zagranicznych, nie określa również rodzaju rynku, na którym może być dokonywana sprzedaż komunalnych papierów wartościowych. Limity i rodzaje źródeł pokrycia deficytu budżetu państwa w danym roku określa ustawa budżetowa, a źródła pokrycia deficytu j.s.t. i ich wielkość określają uchwały budżetowe.

kontrola finansowa Ma na celu sprawdzenie w jakim stopniu realizowane sa uprawnienia i obowiązki prawnofinansowe podmiotów biernych oraz w jaki sposób funkcjonuje system finansów publicznych . W każdym z tych obszarów kontrole finasową należy zorganizować i wykonywać inaczej wykonywana jest w róznych formach i przez liczne organy Pod względem org chodzi o dostosowanie form kontroli do przedmiotu kontroli oraz wyborów najbardziej skutecznych i tanich w utrzymaniu organów kontroli Kontrola finansowa winna być wykonywana zarówno w sys kontroli (audytu) wew jak i w sys kontroli zew. Kontrola może mieć charakter funkcjionalny lub instytucjionalny może być wykonywana w sys sprawozdawczości finansowej a także jako kontrola faktyczna podejmowana specjalnie lub przy okazji wykonywania innych czynności. AUDYT WEWNĘTRZNY Oznacza kontrolę finansową w jednostkach sektora finasów publicznych dotyczącą proceśow związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych oraz gospodarowniem mieiem. Jest to ogół działań poprzez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjionownia jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności gospodarności celowości a także przejrzystości i jawności czynnosci te przeprowadza osoba zwana audytorem wew zatrudniona w danej jednostce. Za organizację audytu wew jest odpowiedzialny kierownik jednostki natomiast koordynacjia kontroli finansowej i audytu wew w jednostkach sektora finansów publicznych należy do Ministra Finansów.

Rezerwy budżetowe - w budżecie państwa tworzy się rezerwy ogólne nie wyższe niż 0,2% wydatków budżetu. W budżecie państwa mogą być tworzone rezerwy celowe, których szczegółowy podział na pozycję klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany na etapie opracowywania budżetu i gdy inne ustawy tak stanowią. Suma tych rezerw celowych nie może być wyższa niż 5% wydatków budżetu. Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów przy czym może ona upoważniać w drodze rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do dysponowania rezerwą ogólną do wysokości określonych kwot. Podział rezerw celowych dokonuje Minister Finansów w porozumieniu z właściwymi ministrami bądź innymi dysponentami części budżetowych. Nie zrealizowane wydatki budżetu państwa wygasają z upływem roku budżetowego z wyjątkiem wydatków, planowanym źródłem finansowania są przychody z kredytów zagranicznych, środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi, a także wydatki przeznaczone na współfinansowanie programów realizowanych ze środków zagranicznych nie podlegających zwrotowi. Poza tym Rada Ministrów do dnia 15 grudnia roku budżetowego może ustalić po uzyskaniu opinii Komisji Sejmowej właściwej ds. budżetu wykaz innych wydatków, które nie wygasają z upływem roku budżetowego.

Subwencja ogólna - istotą subwencji ogólnej jest to, że z założenia nie jest ona przeznaczana na konkretne cele. Jej wykorzystanie jest uzależnione od decyzji organu stanowiącego j.s.t. Subwencja ogólna składa się z następujących części: dla gmin i powiatów z części wyrównawczej na którą składają się kwota podstawowa i kwota uzupełniająca, część równoważąca, część oświatowa; dla województw część wyrównawcza, na którą składają się kwota podstawowa i kwota uzupełniająca, część regionalna, część oświatowa. Część oświatową subwencji ogólnej otrzymują wszystkie j.s.t. Otrzymywanie pozostałych części tej subwencji jest uzależnione od spełnienia ustawowych warunków. Zasady i tryb przekazywania subwencji ogólnej Minister Finansów informuje właściwe j.s.t. o rocznych planowanych kwotach części subwencji ogólnej i planowanych wpłatach przyjętych w projekcie ustawy budżetowej w terminie do 15 października roku poprzedzającego rok budżetowy. Minister Finansów informuje o kwotach części subwencji ogólnej wynikających z ustawy budżetowej w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej. Tryb przekazywania Przekazywanie poszczególnych części subwencji ogólnej dokonuje Minister Finansów: część oświatową przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 25 dnia m-ca poprzedzającego m-c wypłaty wynagrodzeń z tym, że rata za marzec wynosi 2/13 ogólnej kwoty części oświatowej. Część wyrównawczą subwencji ogólnej przekazuje w 12 ratach miesięcznych w terminie do 15 dnia każdego m-ca. Część równoważącą i regionalną przekazuje w 12 ratach miesięcznych do 25 dnia każdego m-ca.

Dotacje j.s.t. mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim. Oprócz tego mogą otrzymywać dotacje celowe na dofinansowanie innych zadań zwłaszcza wymienionych w art. 42 ustawy „o dofinansowaniu j.s.t.”.

POJĘCIE PODATKU Podatek - to uregulowane prawem podstawowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Ma ono charakter powszechny, przymusowy, nieodpłatny i bezzwrotny. Powszechność - świadczenia podatkowego oznacza, że obowiązek jego płacenia dotyczy wszystkich grup podmiotów wskazanych przez prawo. Przymusowy charakter podatku wynika z obowiązku płacenia , powstałego na skutek przepisu prawnego, Nieodpłatny charakter podatku wyraża się w tym, że za niego nie jest przewidziane prawem żadne świadczenia wzajemne. Jest to podstawowy elementy odróżniający podatek od pobieranych opłat, które wnoszone są za świadczone usługi, np. opłata skarbowa. Bezzwrotny odróżnia podatek od pożyczek . Państwo nie zwraca zapłaconego podatku

Obowiązkiem podatkowym jest powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem określonego wydarzenia.

Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania, oraz z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania

Podatkiem jest publiczno prawne , nieodpłatne , przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy wynikające z ustawy podatkowej. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna, lub jednostek organizacyjna nie mająca osobowości prawnej podlegająca obowiązkowi podatkowemu. Podatnikami mogą być również inne podmioty. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej obowiązana do obliczania i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Inkasentem jest osoba fiz. Os. Prawna lub jednostka org. nie posiadająca os. Prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Organami podatkowymi są: urzędy skarbowe, wójtowie lub burmistrzowie- jako organy pierwszej instancji, izby skarbowe- jako organy odwoławcze od decyzji urzędów skarbowych

-samorządowe kolegia odwoławcze- jako organy odwoławcze od decyzji wójtów lub burmistrzów. Jeżeli organem pierwszej instancji jest izba skarbowa( na podstawie odrębnych przepisów)- organem odwoławczym jest Minister Finansów

Podstawa opodatkowania-określa ją organ podatkowy w drodze oszacowania, jeżeli brak jest danych niezbędnych do jej określenia i kiedy dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Wyjątki: Organ podatkowy odstąpi od drogi oszacowania jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Minister Finansów po zasięgnięciu opinii właściwych organizacji samorządu społeczno-zawodowego i gospodarczego może określić w drodze rozporządzenia dla niektórych rodzajów działalności uproszczone normy służące oszacowaniu podstawy opodatkowania.

Odpowiedzialność podatnika- odpowiada całym swym majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W przypadku małżonków odpowiedzialność obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Odpowiedzialność inkasenta-odpowiada całym swym majątkiem za pobrane a nie wpłacone w terminie podatki. Odpowiedzialność płatnika-odpowiada całym swym majątkiem za niedobranie podatku lub pobranie go w wysokości niższej niż należnej, a także za niewypłaceni w terminie pobranych podatków.

Zabezpieczenia wykonania zobowiązań skarbowych Rodzaje zabezpieczeń: hipoteka ustawowa i zastaw skarbowy. Hipoteka przysługuje Skarbowi Państwa i gminie na wszystkich nieruchomościach podatnika z tytułu zobowiązań podatkowych oraz zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód. Przedmiotem hipoteki jest również: Użytkowanie wieczyste, Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkaniowego, spółdz. prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, wierzytelność zabezpieczona hipoteką. Hipoteka powstaje z dniem: doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej wysokość zob. podatkowego, wydania przez org. pod. decyzji określającej wysokości zaległość podatkowej, wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta. Hipotekę wpisuje Sąd Rejonowy do księgi wieczystej. W toku postępowania podatkowego na żądanie org. pod. podatnik , płatnik lub inkasent obowiązany jest do wyjawienia nieruchomości oraz przysługujących mu praw majątkowych jeżeli z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika że zob. pod. może zostać nie wykonane. Wyjawienia dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Zastaw Skarbowy- przysługuje skarbowi państwa z tytułu zob. pod. a także z tyt. zaległości podatkowych w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Przedmiot zastawu: wszystkie będące własnością podatnika rzeczy ruchome, służące do prowadzenia działalności gosp. lub wykonywania wolnego zawodu oraz zbywalne prawa majątkowe związane z prowadzona działalnością, inne rzeczy ruchome będące własnością podatnika i nie będące przedmiotem hipoteki zbywalnych praw majątkowych jeżeli wartość tych rzeczy lub praw wynosi co najmniej 10.000 tyś zł. Wszczęcie postępowania następuje tak samo jak w przypadku hipoteki ustawowej oraz przy ustalaniu wysokości dochodu z nieujawnionych źródeł przychodu lub nie znajdującego pokrycia w źródłach ujawnionych. Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych prowadzony przez U.S. Centralny Rejestr prowadzi M. F. Wpis zastawu skarbowego dokonywany jest na podstawie doręczonej decyzji ustalającej wysokość zob. pod. , wysokość zaległości podatkowej, a także na podstawie decyzji o odp. pod. płatnika lub inkasenta.

Terminy płatności: 14 dni od dnia doręczenia decyzji; dla płatników i inkasentów jest ostatni dzień w którym powinna nastąpić wpłata należności z tyt. podatku. Organ podatkowy może odroczyć termin płatności podatku bądź rozłożyć go na raty wraz z odsetkami ze względu na ważny interes podatnika i na jego wniosek.

Zaległość podatkowa-podatek nie zapłacony w terminie płatności, a także nie zapłacona w terminie zaliczka na podatek lub rata podatku. Na równi z zaległością podatkowa traktowane są: nadpłata, zwrot podatku, nienależnie pobrane wynagrodzenie płatników lub inkasentów, bądź pobrane w wysokości wyższej niż należnej.

Wygaśnięcie podatkowe: Zob. podatkowe wygasa w całości lub w części w skutek: zapłaty podatku, potracenia oraz zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących

zob. pod. ,zaniechania poboru podatku oraz umorzenia zaległości podatkowych, pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, przedawnienia. Zobowiązanie pod. wygasa u płatnika lub inkasenta w przypadku zapłaty bądź przedawnienia. Szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa bądź gminy. Przeniesienie własności następuje na wniosek podatnika na podstawie umowy pisemnej zawartej za zgodą właściwego US pomiędzy rejonowym organem rządowym administracji ogólnej a podatnikiem, a w przypadku przeniesienia na rzecz gminy na podstawie umowy zawartej pomiędzy zarządem gminy a podatnikiem.

Przedawnienie: Zobowiązanie podatkowe nie powstaje(jest przedawnione) jeżeli decyzja ustalająca to zob. została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, kalendarzowego którym powstał obowiązek podatkowy. Natomiast jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w odpowiednim terminie lub w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia zob. pod. to zob. nie powstaje pod warunkiem że decyzja nie została doręczona po upływie 5 lat. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego , w którym minął termin płatności. Nie ulegają przedawnieniu zob. pod. zabezpieczone hipoteką.

Prawa i obowiązki następców prawnych: Spółka nie mająca osobowości prawnej, powstała w wyniku: przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawna, jawnej w komandytową, przedsiębiorstwa kupca jednoosobowego w spółkę jawną, przedsiębiorstwa podm. gosp. w spółkę komandytową wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki podmiotu. Osoba prawna powstała w wyniku przekształcenia innej osoby prawnej lub połączenia się osób prawnych wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przekształconej osoby prawnej bądź każdej z łączących się osób prawnych. Tak samo odpowiadają nabywcy przedsiębiorstw państwowych oraz spółek które nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa. Natomiast odp. tych nabywców lub spółek z tytułu odsetek za zwlokę od zaległości podatkowych i oprocentowania przypadających do zwrotu zaliczek naliczonego podatku od towaru i usług ograniczona jest do odsetek(oprocentowania) naliczonych do dnia wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru przeds. państwowych.

Spadkobiercy podatnika przejmują majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

Odpowiedzialność osób trzecich: Odpowiadają solidarnie, całym swym majątkiem za zaległości podatkowe podatnika i podatki niedobrane oraz pobrane a nie wpłacone przez podatników lub inkasentów, odsetki za zwlokę od zaległości podatkowych, nie zwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów towarów usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek, za koszty postępowania egzekucyjnego. O odp. pod. osoby trzeciej organ pod. orzeka w decyzji. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swym majątkiem solidarnie za zaległości podatkowe małżonka, powstałe w czasie trwania wspólnoty majątkowej jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Członek rodziny podatnika(zstępni , wstępni , rodzeństwo, małżonkowie zstępni, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, oraz pozostająca z podatnikiem w faktycznym pożyciu) odpowiadają całym swym majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gosp. lub wykonującym wolny zawód za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonaniu osiągając korzyści majątkowe. Nie dot. To osób wobec których ciążył na podatniku obowiązek alimentacyjny. Odpowiedzialność jest ograniczona do uzyskanych korzyści. Dzierżawca nieruchomości odpowiada całym swym majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym bądź posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tyt. zob. podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomościami, powstałych podczas trwania dzierżawy. Wspólnik spółki cywilnej, jawnej bądź komandytowej nie będący komandytariuszem odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki lub wspólników wynikające z działalności spółki. Członkowie zarządu odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki z.o.o oraz spółki akcyjnej.

ZASADY PODATKOWE Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są na wniosek strony udzielać niezbędnych informacji o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania. W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Organ podatkowy może odstąpić tej zasady, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony zostanie wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony. Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu. Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie. Sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne. Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach podatkowych. Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.

PODATKI OSOBOWE I RZECZOWE Podatek osobisty charakteryzuje się tym, iż na pierwszym planie znajduje się osoba płatnika. Klasycznym przykładem tego podatku jest podatek dochodowy, a w dużej mierze również podatek majątkowy. Podatek rzeczowy cechuje to, że uwaga ustawodawcy koncentruje się na przedmiocie opodatkowania (rzeczy). Klasycznym przykładem podatku rzeczowego jest podatek rolny, podatek od towarów i usług oraz inne podatki przychodowe.

PODATKI Bezpośrednie - ciężar podatku ponosi podmiot, na który podatek został nałożony, obciąża on dochód lub majątek podatnika. PODATKI Pośrednie - ciężar nie jest ponoszony przez podmioty , na które jest nałożony, ale osoby trzecie. Mają charakter przerzucany, sięgają do majątku pośrednio poprzez dochód lub konsumpcję (VAT)

PODTKI PRZYCHODOWE - są to te, które są pobierane od przychodów osiąganych przez obywatela i podmiot gospodarczy. Na wysokość podatku nie ma wpływu koszt uzyskania przychodu.

PODATKI DOCHODOWE pobierane od dochodu osiąganego przez podmioty gospodarcze i obywateli. Na wysokość podatku mają wpływ koszty uzyskania przychodu.

PODATKI KONSUMPCYJNE Są wyróżniane ze względu na przedmiot opodatkowania którym jest opodatkowanie towarów i usług w danym czasie i miejscu za luksusowe. Spełniają funkcjię fiskalne (dostarczją znacznych dochodów budżetowych) i pozafiskalne (kształtują strukturę konsumpcji). Występują w różnych formach prawnych zasadniczą z nich jest akcyza W Polsce do podatków konsumpcyjnych zalicza się podatek akcyzowy.

PODATEK PRZYCHODOWO-DOCHODOWY Zaliczmy świadczenia których przedmiot nie jest jednoznacznie określony przez ustawodawcę W konstrukcji można się doszukać elementów charakterystycznych dla podatków dochodowych przychodowych a nawet majątkowych zaliczamy podatek rolny leśny i od nieruchomości.

NIEZBĘDNE ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU niezbędne - MUSZĄ wystąpić w każdym podatku, decydują o jego bycie: podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki, terminy, zasady płatności. fakultatywne - mogą, ale nie muszą; z reguły często występują (teoretycznie zbiór otwarty): okres podatkowy, ewidencja podatkowa, ulgi i przywileje podatkowe, zwolnienia przedmiotowe, zwrot podatku.

Ulgi podatkowe - podatnik ma prawo zmniejszyć pod.opod. lub kwotę należną podatku albo zwiększyć kwotę zwrotu podatku z tytułu dokonania określonego wydatku. ULGA jest, gdy spełnia cechy: uprawnienie wynika z prawa podatkowego, prawo podmiotu zobowiązanego; nie powstaje z mocy prawa, warunek skorzystania → faktyczne poniesienie wydatku na określony przez ustawodawcę cel (celowa czynność kasowa), wydatki te nie są kosztem uzyskania przychodów, całość lub część równowartości tych wydatków powoduje zmniejszenie pod.opod. albo należnego podatku albo zwiększenie kwoty zwrotu podatku albo nabycie prawa do zwrotu pod. RODZAJE ULG: przedmiotowe - przysługujące każdemu podmiotowi po spełnieniu określonych przesłanek czynnościowych lub formalnych, podmiotowe - przyznanie uzależnione jest od cech podmiotowych; zbliżony skutek jak zwolnienie przedmiotowe → stosowanie może narazić na zarzut niekonstytucyjności jako naruszenie zasady równości. UTRATA prawa do ulgi - naruszenie określonych przesłanek: nabycia prawa do ulgi (przesłanki niezbędne), utraty prawa do ulgi, występują po jej warunkowym uzyskaniu (p. utraty ulgi), utrata lub brak prawa do ulgi → obowiązek zwrotu ulgi lub zmiany deklaracji. Zwolnienie przedmiotowe - gdy zasada, że określony element przedmiotu opodatkowania lub rodzaj tego przedmiotu powoduje powstanie obowiązku podatkowego, ale nie powstaje zob.pod. albo prawo do zwrotu pod.; muszą mieć charakter ustawowy, podmiot pozostaje podatnikiem, warunkiem zwolnienia jest powstanie obow.pod., wyróżniamy zwolnienia: generalne, indywidualne, warunkowe, bezwarunkowe, stałe, czasowe, obowiązkowe, fakultatywne.

POJĘCIE PODATKU Podatek - to uregulowane prawem podstawowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Ma ono charakter powszechny, przymusowy, nieodpłatny i bezzwrotny. Powszechność - świadczenia podatkowego oznacza, że obowiązek jego płacenia dotyczy wszystkich grup podmiotów wskazanych przez prawo. Przymusowy charakter podatku wynika z obowiązku płacenia , powstałego na skutek przepisu prawnego, Nieodpłatny charakter podatku wyraża się w tym, że za niego nie jest przewidziane prawem żadne świadczenia wzajemne. Jest to podstawowy elementy odróżniający podatek od pobieranych opłat, które wnoszone są za świadczone usługi, np. opłata skarbowa. Bezzwrotny odróżnia podatek od pożyczek . Państwo nie zwraca zapłaconego podatku

Obowiązkiem podatkowym jest powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem określonego wydarzenia.

Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonym w przepisach prawa podatkowego. Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania, oraz z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania

Podatkiem jest publiczno prawne , nieodpłatne , przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy wynikające z ustawy podatkowej. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna, lub jednostek organizacyjna nie mająca osobowości prawnej podlegająca obowiązkowi podatkowemu. Podatnikami mogą być również inne podmioty. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej obowiązana do obliczania i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Inkasentem jest osoba fiz. Os. Prawna lub jednostka org. nie posiadająca os. Prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Organami podatkowymi są: urzędy skarbowe, wójtowie lub burmistrzowie- jako organy pierwszej instancji, izby skarbowe- jako organy odwoławcze od decyzji urzędów skarbowych

-samorządowe kolegia odwoławcze- jako organy odwoławcze od decyzji wójtów lub burmistrzów. Jeżeli organem pierwszej instancji jest izba skarbowa( na podstawie odrębnych przepisów)- organem odwoławczym jest Minister Finansów

Podstawa opodatkowania-określa ją organ podatkowy w drodze oszacowania, jeżeli brak jest danych niezbędnych do jej określenia i kiedy dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Wyjątki: Organ podatkowy odstąpi od drogi oszacowania jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania. Minister Finansów po zasięgnięciu opinii właściwych organizacji samorządu społeczno-zawodowego i gospodarczego może określić w drodze rozporządzenia dla niektórych rodzajów działalności uproszczone normy służące oszacowaniu podstawy opodatkowania.

Odpowiedzialność podatnika- odpowiada całym swym majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. W przypadku małżonków odpowiedzialność obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Odpowiedzialność inkasenta-odpowiada całym swym majątkiem za pobrane a nie wpłacone w terminie podatki. Odpowiedzialność płatnika-odpowiada całym swym majątkiem za niedobranie podatku lub pobranie go w wysokości niższej niż należnej, a także za niewypłaceni w terminie pobranych podatków.

Zabezpieczenia wykonania zobowiązań skarbowych Rodzaje zabezpieczeń: hipoteka ustawowa i zastaw skarbowy. Hipoteka przysługuje Skarbowi Państwa i gminie na wszystkich nieruchomościach podatnika z tytułu zobowiązań podatkowych oraz zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód. Przedmiotem hipoteki jest również: Użytkowanie wieczyste, Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkaniowego, spółdz. prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, wierzytelność zabezpieczona hipoteką. Hipoteka powstaje z dniem: doręczenia podatnikowi decyzji ustalającej wysokość zob. podatkowego, wydania przez org. pod. decyzji określającej wysokości zaległość podatkowej, wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta. Hipotekę wpisuje Sąd Rejonowy do księgi wieczystej. W toku postępowania podatkowego na żądanie org. pod. podatnik , płatnik lub inkasent obowiązany jest do wyjawienia nieruchomości oraz przysługujących mu praw majątkowych jeżeli z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika że zob. pod. może zostać nie wykonane. Wyjawienia dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. Zastaw Skarbowy- przysługuje skarbowi państwa z tytułu zob. pod. a także z tyt. zaległości podatkowych w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Przedmiot zastawu: wszystkie będące własnością podatnika rzeczy ruchome, służące do prowadzenia działalności gosp. lub wykonywania wolnego zawodu oraz zbywalne prawa majątkowe związane z prowadzona działalnością, inne rzeczy ruchome będące własnością podatnika i nie będące przedmiotem hipoteki zbywalnych praw majątkowych jeżeli wartość tych rzeczy lub praw wynosi co najmniej 10.000 tyś zł. Wszczęcie postępowania następuje tak samo jak w przypadku hipoteki ustawowej oraz przy ustalaniu wysokości dochodu z nieujawnionych źródeł przychodu lub nie znajdującego pokrycia w źródłach ujawnionych. Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych prowadzony przez U.S. Centralny Rejestr prowadzi M. F. Wpis zastawu skarbowego dokonywany jest na podstawie doręczonej decyzji ustalającej wysokość zob. pod. , wysokość zaległości podatkowej, a także na podstawie decyzji o odp. pod. płatnika lub inkasenta.

Terminy płatności: 14 dni od dnia doręczenia decyzji; dla płatników i inkasentów jest ostatni dzień w którym powinna nastąpić wpłata należności z tyt. podatku. Organ podatkowy może odroczyć termin płatności podatku bądź rozłożyć go na raty wraz z odsetkami ze względu na ważny interes podatnika i na jego wniosek.

Zaległość podatkowa-podatek nie zapłacony w terminie płatności, a także nie zapłacona w terminie zaliczka na podatek lub rata podatku. Na równi z zaległością podatkowa traktowane są: nadpłata, zwrot podatku, nienależnie pobrane wynagrodzenie płatników lub inkasentów, bądź pobrane w wysokości wyższej niż należnej.

Wygaśnięcie podatkowe: Zob. podatkowe wygasa w całości lub w części w skutek: zapłaty podatku, potracenia oraz zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących zob. pod. ,zaniechania poboru podatku oraz umorzenia zaległości podatkowych, pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, przedawnienia. Zobowiązanie pod. wygasa u płatnika lub inkasenta w przypadku zapłaty bądź przedawnienia. Szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa bądź gminy. Przeniesienie własności następuje na wniosek podatnika na podstawie umowy pisemnej zawartej za zgodą właściwego US pomiędzy rejonowym organem rządowym administracji ogólnej a podatnikiem, a w przypadku przeniesienia na rzecz gminy na podstawie umowy zawartej pomiędzy zarządem gminy a podatnikiem.

Przedawnienie: Zobowiązanie podatkowe nie powstaje(jest przedawnione) jeżeli decyzja ustalająca to zob. została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, kalendarzowego którym powstał obowiązek podatkowy. Natomiast jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w odpowiednim terminie lub w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia zob. pod. to zob. nie powstaje pod warunkiem że decyzja nie została doręczona po upływie 5 lat. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego , w którym minął termin płatności. Nie ulegają przedawnieniu zob. pod. zabezpieczone hipoteką.

Prawa i obowiązki następców prawnych: Spółka nie mająca osobowości prawnej, powstała w wyniku: przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawna, jawnej w komandytową, przedsiębiorstwa kupca jednoosobowego w spółkę jawną, przedsiębiorstwa podm. gosp. w spółkę komandytową wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki podmiotu. Osoba prawna powstała w wyniku przekształcenia innej osoby prawnej lub połączenia się osób prawnych wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przekształconej osoby prawnej bądź każdej z łączących się osób prawnych. Tak samo odpowiadają nabywcy przedsiębiorstw państwowych oraz spółek które nabyły lub przejęły te przedsiębiorstwa. Natomiast odp. tych nabywców lub spółek z tytułu odsetek za zwlokę od zaległości podatkowych i oprocentowania przypadających do zwrotu zaliczek naliczonego podatku od towaru i usług ograniczona jest do odsetek(oprocentowania) naliczonych do dnia wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru przeds. państwowych.

Spadkobiercy podatnika przejmują majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

Odpowiedzialność osób trzecich: Odpowiadają solidarnie, całym swym majątkiem za zaległości podatkowe podatnika i podatki niedobrane oraz pobrane a nie wpłacone przez podatników lub inkasentów, odsetki za zwlokę od zaległości podatkowych, nie zwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów towarów usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek, za koszty postępowania egzekucyjnego. O odp. pod. osoby trzeciej organ pod. orzeka w decyzji. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swym majątkiem solidarnie za zaległości podatkowe małżonka, powstałe w czasie trwania wspólnoty majątkowej jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Członek rodziny podatnika(zstępni , wstępni , rodzeństwo, małżonkowie zstępni, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, oraz pozostająca z podatnikiem w faktycznym pożyciu) odpowiadają całym swym majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gosp. lub wykonującym wolny zawód za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonaniu osiągając korzyści majątkowe. Nie dot. To osób wobec których ciążył na podatniku obowiązek alimentacyjny. Odpowiedzialność jest ograniczona do uzyskanych korzyści. Dzierżawca nieruchomości odpowiada całym swym majątkiem solidarnie z podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem wieczystym bądź posiadaczem samoistnym nieruchomości za zaległości podatkowe z tyt. zob. podatkowych wynikających z opodatkowania nieruchomościami, powstałych podczas trwania dzierżawy. Wspólnik spółki cywilnej, jawnej bądź komandytowej nie będący komandytariuszem odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki lub wspólników wynikające z działalności spółki. Członkowie zarządu odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki z.o.o oraz spółki akcyjnej.

ZASADY PODATKOWE Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa. Postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są na wniosek strony udzielać niezbędnych informacji o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania. W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Organ podatkowy może odstąpić tej zasady, jeżeli w wyniku postępowania wszczętego na wniosek strony zostanie wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony. Organy podatkowe powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez stosowania środków przymusu. Organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie. Sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne. Decyzje, od których nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana tych decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania mogą nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach podatkowych. Postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.

PODATKI OSOBOWE I RZECZOWE Podatek osobisty charakteryzuje się tym, iż na pierwszym planie znajduje się osoba płatnika. Klasycznym przykładem tego podatku jest podatek dochodowy, a w dużej mierze również podatek majątkowy. Podatek rzeczowy cechuje to, że uwaga ustawodawcy koncentruje się na przedmiocie opodatkowania (rzeczy). Klasycznym przykładem podatku rzeczowego jest podatek rolny, podatek od towarów i usług oraz inne podatki przychodowe.

PODATKI Bezpośrednie - ciężar podatku ponosi podmiot, na który podatek został nałożony, obciąża on dochód lub majątek podatnika. PODATKI Pośrednie - ciężar nie jest ponoszony przez podmioty , na które jest nałożony, ale osoby trzecie. Mają charakter przerzucany, sięgają do majątku pośrednio poprzez dochód lub konsumpcję (VAT)

PODTKI PRZYCHODOWE - są to te, które są pobierane od przychodów osiąganych przez obywatela i podmiot gospodarczy. Na wysokość podatku nie ma wpływu koszt uzyskania przychodu.

PODATKI DOCHODOWE pobierane od dochodu osiąganego przez podmioty gospodarcze i obywateli. Na wysokość podatku mają wpływ koszty uzyskania przychodu.

PODATKI KONSUMPCYJNE Są wyróżniane ze względu na przedmiot opodatkowania którym jest opodatkowanie towarów i usług w danym czasie i miejscu za luksusowe. Spełniają funkcjię fiskalne (dostarczją znacznych dochodów budżetowych) i pozafiskalne (kształtują strukturę konsumpcji). Występują w różnych formach prawnych zasadniczą z nich jest akcyza W Polsce do podatków konsumpcyjnych zalicza się podatek akcyzowy.

PODATEK PRZYCHODOWO-DOCHODOWY Zaliczmy świadczenia których przedmiot nie jest jednoznacznie określony przez ustawodawcę W konstrukcji można się doszukać elementów charakterystycznych dla podatków dochodowych przychodowych a nawet majątkowych zaliczamy podatek rolny leśny i od nieruchomości.

NIEZBĘDNE ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU niezbędne - MUSZĄ wystąpić w każdym podatku, decydują o jego bycie: podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki, terminy, zasady płatności. fakultatywne - mogą, ale nie muszą; z reguły często występują (teoretycznie zbiór otwarty): okres podatkowy, ewidencja podatkowa, ulgi i przywileje podatkowe, zwolnienia przedmiotowe, zwrot podatku.

Ulgi podatkowe - podatnik ma prawo zmniejszyć pod.opod. lub kwotę należną podatku albo zwiększyć kwotę zwrotu podatku z tytułu dokonania określonego wydatku. ULGA jest, gdy spełnia cechy: uprawnienie wynika z prawa podatkowego, prawo podmiotu zobowiązanego; nie powstaje z mocy prawa, warunek skorzystania → faktyczne poniesienie wydatku na określony przez ustawodawcę cel (celowa czynność kasowa), wydatki te nie są kosztem uzyskania przychodów, całość lub część równowartości tych wydatków powoduje zmniejszenie pod.opod. albo należnego podatku albo zwiększenie kwoty zwrotu podatku albo nabycie prawa do zwrotu pod. RODZAJE ULG: przedmiotowe - przysługujące każdemu podmiotowi po spełnieniu określonych przesłanek czynnościowych lub formalnych, podmiotowe - przyznanie uzależnione jest od cech podmiotowych; zbliżony skutek jak zwolnienie przedmiotowe → stosowanie może narazić na zarzut niekonstytucyjności jako naruszenie zasady równości. UTRATA prawa do ulgi - naruszenie określonych przesłanek: nabycia prawa do ulgi (przesłanki niezbędne), utraty prawa do ulgi, występują po jej warunkowym uzyskaniu (p. utraty ulgi), utrata lub brak prawa do ulgi → obowiązek zwrotu ulgi lub zmiany deklaracji. Zwolnienie przedmiotowe - gdy zasada, że określony element przedmiotu opodatkowania lub rodzaj tego przedmiotu powoduje powstanie obowiązku podatkowego, ale nie powstaje zob.pod. albo prawo do zwrotu pod.; muszą mieć charakter ustawowy, podmiot pozostaje podatnikiem, warunkiem zwolnienia jest powstanie obow.pod., wyróżniamy zwolnienia: generalne, indywidualne, warunkowe, bezwarunkowe, stałe, czasowe, obowiązkowe, fakultatywne.

POJĘCIE I RODZAJE BANKÓW Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności. Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych. Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3. Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni

Rozróżnia się banki: Banki państwowe - może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego . Bank państwowy nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd. Banki spółdzielcze - może być utworzony - z zachowaniem trybu określonego przepisami ustawy - Prawo spółdzielcze - na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Banki w formie spółek akcyjnych - może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, z zachowaniem trybu określonego w przepisach Kodeksu handlowego o spółkach akcyjnych; Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony również przez osoby zagraniczne albo z udziałem osób zagranicznych. Wkłady pieniężne osób zagranicznych do kapitału założycielskiego banku są wnoszone w złotych.

Czynności bankowe: sensu stricte - czynności które mogą wykonywać tylko banki: udzielanie kredytów, przyjmowanie wkładów pieniężnych, prowadzenie rachunków bankowych, emitowanie pap. wart., udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych, wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego. sensu largo - czynności typowe dla działalności banku, które mogą być legalnie wykonywane zarówno przez banki jak i podmioty inne posiadające statut banku (np. pożyczki). Zdecydowana większość czynności bankowych realizowana jest na podst. umów zawieranych przez banki komercyjne z klientami. Bank przyjmuje szczególny charakter prawny czynności bankowych, które pozostają cywilno-prawnymi czynnościami o charakterze zobowiązaniowym (obligatoryjnym). Ich specyfika sprowadza się przede wszystkim do szczególnego systemu źródeł prawa regulującego stosunki.

Narodowy Bank Polski: jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Działalność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Siedzibą NBP jest Warszawa. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Do zadań NBP należy także:1) organizowanie rozliczeń pieniężnych,2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,7) opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami. Przysługuje mu wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych. Nie może być udziałowcem bądź akcjonariuszem innych osób prawnych, z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa. Organami NBP są:1) Prezes NBP,2) Rada Polityki Pieniężnej,3) Zarząd NBP. NBP wykonuje zadania przez Centralę i inne jednostki organizacyjne.

Prezes NBP- powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6 letnią kadencję .Można być max 2 kadencje. Odwołanie :nie wypełnia swoich obowiązków, został skazany prawomocnym wyrokiem, TS orzekł zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk. Prezes NBP reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz finansowych.

Rada Polityki Pieniężnej- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez RM projektu ustawy budżetowej . Rada ustala także wysokość stóp procentowych, ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania. W skład Rady wchodzą - przewodniczący -prezes NBP , 9 członków powoływanych po równo przez Prezydenta, Sejm i Senat. Członkiem rady można być tylko jedną kadencję - 6 lat. W posiedzeniach Rady uczestniczą wiceprezesi NBP bez prawa udziału w głosowaniu. Posiedzenie jest zwoływane przez przewodniczącego raz w miesiącu.

Zarząd NBP- kieruje działalnością NBP. Skład : Prezes NBP jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu w tym 2 wiceprezesów . Kadencja - 6 lat . Zadania : realizowanie zadań polityki kursowej , okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń oraz obrotu dewizowego, nadzorowanie operacji otwartego rynku , uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP .

POJĘCIE I RODZAJE BANKÓW Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Bank jest obowiązany do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności. Banki mogą być tworzone jako banki państwowe, banki spółdzielcze lub banki w formie spółek akcyjnych. Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z tym że założycieli nie może być mniej niż 3. Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni

Rozróżnia się banki: Banki państwowe - może być utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego . Bank państwowy nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd. Banki spółdzielcze - może być utworzony - z zachowaniem trybu określonego przepisami ustawy - Prawo spółdzielcze - na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli. Statut banku spółdzielczego pod rygorem nieważności powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Banki w formie spółek akcyjnych - może być utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, z zachowaniem trybu określonego w przepisach Kodeksu handlowego o spółkach akcyjnych; Bank w formie spółki akcyjnej może być utworzony również przez osoby zagraniczne albo z udziałem osób zagranicznych. Wkłady pieniężne osób zagranicznych do kapitału założycielskiego banku są wnoszone w złotych.

Czynności bankowe: sensu stricte - czynności które mogą wykonywać tylko banki: udzielanie kredytów, przyjmowanie wkładów pieniężnych, prowadzenie rachunków bankowych, emitowanie pap. wart., udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych, wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego. sensu largo - czynności typowe dla działalności banku, które mogą być legalnie wykonywane zarówno przez banki jak i podmioty inne posiadające statut banku (np. pożyczki). Zdecydowana większość czynności bankowych realizowana jest na podst. umów zawieranych przez banki komercyjne z klientami. Bank przyjmuje szczególny charakter prawny czynności bankowych, które pozostają cywilno-prawnymi czynnościami o charakterze zobowiązaniowym (obligatoryjnym). Ich specyfika sprowadza się przede wszystkim do szczególnego systemu źródeł prawa regulującego stosunki.

Narodowy Bank Polski: jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Posiada osobowość prawną i prawo używania pieczęci z godłem państwowym. Nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Działalność NBP jest prowadzona na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Siedzibą NBP jest Warszawa. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP. Do zadań NBP należy także:1) organizowanie rozliczeń pieniężnych,2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,7) opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami. Przysługuje mu wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych. Nie może być udziałowcem bądź akcjonariuszem innych osób prawnych, z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa. Organami NBP są:1) Prezes NBP,2) Rada Polityki Pieniężnej,3) Zarząd NBP. NBP wykonuje zadania przez Centralę i inne jednostki organizacyjne.

Prezes NBP- powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na 6 letnią kadencję .Można być max 2 kadencje. Odwołanie :nie wypełnia swoich obowiązków, został skazany prawomocnym wyrokiem, TS orzekł zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk. Prezes NBP reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz finansowych.

Rada Polityki Pieniężnej- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez RM projektu ustawy budżetowej . Rada ustala także wysokość stóp procentowych, ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania. W skład Rady wchodzą - przewodniczący -prezes NBP , 9 członków powoływanych po równo przez Prezydenta, Sejm i Senat. Członkiem rady można być tylko jedną kadencję - 6 lat. W posiedzeniach Rady uczestniczą wiceprezesi NBP bez prawa udziału w głosowaniu. Posiedzenie jest zwoływane przez przewodniczącego raz w miesiącu.

Zarząd NBP- kieruje działalnością NBP. Skład : Prezes NBP jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu w tym 2 wiceprezesów . Kadencja - 6 lat . Zadania : realizowanie zadań polityki kursowej , okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń oraz obrotu dewizowego, nadzorowanie operacji otwartego rynku , uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP .

Dewizowe prawo, ogół przepisów prawnych określających zasady obrotu wartościami dewizowymi w danym kraju. Za wartości dewizowe uznaje się: zagraniczne środki płatnicze (waluty obce), zagraniczne papiery wartościowe (czeki, weksle, akredytywy, akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe i in.) opiewające na waluty obce, złoto lub platynę (w sztabkach), a także krajowe środki płatnicze i papiery wartościowe, jeśli podlegają wywozowi lub przywozowi z kraju bądź do kraju.

Obrót dewizowy zgodnie Prawem dewizowym definiuje się jako: czynność prawną lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące powodować: płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe, płatność krajowymi środkami płatniczymi bądź przeniesienie własności takich środków albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce w stosunkach między rezydentem i nierezydentem. Obrót dewizowy za granicą: Uznaje się zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentami i nierezydentami rozliczeń pieniężnych, powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub praw których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą a także dokonowanie umów typu: dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicą wartości dewizowych

Rezydent: osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju, osoby prawne mające siedzibę w kraju, inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Nierezydent: osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania w kraju, osoby prawne nie mające siedziby w kraju, inne podmioty nie mające siedziby w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, podmioty zaliczone do rezydentów, w zakresie, w jakim prowadzą one działalność za granicą przez swoje przedsiębiorstwa, oddziały lub przedstawicielstwa mające siedzibę za granicą.

Wartości dewizowe stanowią pojęcie szersze od pojęcia dewiz. Przez wartości dewizowe należy rozumieć: zagraniczne środki płatnicze - waluty obce i dewizy, złoto i platynę w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 roku, półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa), nominowane w walutach obcych papiery wartościowe, nie będące zagranicznymi środkami płatniczymi. Obrót wartościami dewizowymi w kraju Rozumie się zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub miedzy nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju miedzy rezydentami lub miedzy nierezydentami własności wartości dewizowych.

Ogólne zasady dewizowe1) zasada swobody obrotu dewizowego z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie 2) zasadzie pozostawienia ograniczeń obrotu dewizowego wobec krajów trzecich 3)zasadzie priorytetu ograniczeń obrotu dewizowego wynikających z innych ustaw wobec zasady swobody obrotu dewizowego z zagranicą zapisanej w ustawie Prawo Dewizowe. 4) zasadzie możliwości łagodzenia lub znoszenia ograniczeń i obowiązków dewizowych przewidzianych ustawą.

Dewizowe prawo, ogół przepisów prawnych określających zasady obrotu wartościami dewizowymi w danym kraju. Za wartości dewizowe uznaje się: zagraniczne środki płatnicze (waluty obce), zagraniczne papiery wartościowe (czeki, weksle, akredytywy, akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe i in.) opiewające na waluty obce, złoto lub platynę (w sztabkach), a także krajowe środki płatnicze i papiery wartościowe, jeśli podlegają wywozowi lub przywozowi z kraju bądź do kraju.

Obrót dewizowy zgodnie Prawem dewizowym definiuje się jako: czynność prawną lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące powodować: płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe, płatność krajowymi środkami płatniczymi bądź przeniesienie własności takich środków albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce w stosunkach między rezydentem i nierezydentem. Obrót dewizowy za granicą: Uznaje się zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentami i nierezydentami rozliczeń pieniężnych, powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub praw których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą a także dokonowanie umów typu: dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicą wartości dewizowych

Rezydent: osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju, osoby prawne mające siedzibę w kraju, inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Nierezydent: osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania w kraju, osoby prawne nie mające siedziby w kraju, inne podmioty nie mające siedziby w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, podmioty zaliczone do rezydentów, w zakresie, w jakim prowadzą one działalność za granicą przez swoje przedsiębiorstwa, oddziały lub przedstawicielstwa mające siedzibę za granicą.

Wartości dewizowe stanowią pojęcie szersze od pojęcia dewiz. Przez wartości dewizowe należy rozumieć: zagraniczne środki płatnicze - waluty obce i dewizy, złoto i platynę w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 roku, półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa), nominowane w walutach obcych papiery wartościowe, nie będące zagranicznymi środkami płatniczymi. Obrót wartościami dewizowymi w kraju Rozumie się zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub miedzy nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju miedzy rezydentami lub miedzy nierezydentami własności wartości dewizowych.

Ogólne zasady dewizowe1) zasada swobody obrotu dewizowego z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie 2) zasadzie pozostawienia ograniczeń obrotu dewizowego wobec krajów trzecich 3)zasadzie priorytetu ograniczeń obrotu dewizowego wynikających z innych ustaw wobec zasady swobody obrotu dewizowego z zagranicą zapisanej w ustawie Prawo Dewizowe. 4) zasadzie możliwości łagodzenia lub znoszenia ograniczeń i obowiązków dewizowych przewidzianych ustawą.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów: sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Izby opracowują raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami. Izby w zakresie objętym nadzorem i kontrolą prowadzą działalność informacyjną, instruktażową oraz szkoleniową. Działalność informacyjna i szkoleniowa może być prowadzona odpłatnie. Nadzór nad działalnością regionalnych izb obrachunkowych sprawuje minister właściwy do spraw administracji publicznej na podstawie kryterium zgodności z prawem. Izby są państwowymi jednostkami budżetowymi.

Zadania RIO kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia publiczne, na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym, a także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Izby przeprowadzają co najmniej raz na cztery lata kompleksową kontrolę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej. W przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku budżetowego, izba ustala budżet tej jednostki w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie. Do zadań izby należy ponadto: wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych, opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz prognozy kształtowania się długu jednostki samorządu terytorialnego wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami, wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze, wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu, wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium, rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami, rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach..

Organizacja RIO. Organem izby jest kolegium izby. W skład kolegium izby wchodzą prezes izby jako przewodniczący kolegium oraz pozostali członkowie. Członka kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby, zgłoszony po uzyskaniu opinii kolegium izby, przyjętej w głosowaniu tajnym, w obecności co najmniej połowy jego składu. Połowę składu kolegium izby stanowią członkowie powołani spośród kandydatów zgłoszonych do kolegium przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Członkostwo w kolegium izby ma charakter etatowy lub pozaetatowy. Charakter członkostwa określa Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby. Etatowego członka kolegium powołuje się na czas nieokreślony. Pozaetatowego członka kolegium powołuje się na 6-letnią kadencję. Kandydatów na członków kolegium wyłania się w drodze konkursu. konkurs ogłasza prezes izby, który przewodniczy pracom komisji konkursowej. Kadencja prezesa izby trwa 6 lat, licząc od daty powołania. Prezesa izby odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Uchwały kolegium izby zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 1/2 liczby członków kolegium izby. W izbie działają składy orzekające, złożone z 3 członków kolegium. Prezesi izb oraz po jednym reprezentancie wybranym przez kolegia izb tworzą Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów: sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych: jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych, innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Izby opracowują raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami. Izby w zakresie objętym nadzorem i kontrolą prowadzą działalność informacyjną, instruktażową oraz szkoleniową. Działalność informacyjna i szkoleniowa może być prowadzona odpłatnie. Nadzór nad działalnością regionalnych izb obrachunkowych sprawuje minister właściwy do spraw administracji publicznej na podstawie kryterium zgodności z prawem. Izby są państwowymi jednostkami budżetowymi.

Zadania RIO kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych oraz zamówienia publiczne, na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym, a także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności. Izby przeprowadzają co najmniej raz na cztery lata kompleksową kontrolę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej. W przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku budżetowego, izba ustala budżet tej jednostki w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie. Do zadań izby należy ponadto: wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych, opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz prognozy kształtowania się długu jednostki samorządu terytorialnego wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami, wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze, wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) sprawozdaniach z wykonania budżetu, wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium oraz opinii w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium, rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika, zgodnie z odrębnymi ustawami, rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach..

Organizacja RIO. Organem izby jest kolegium izby. W skład kolegium izby wchodzą prezes izby jako przewodniczący kolegium oraz pozostali członkowie. Członka kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby, zgłoszony po uzyskaniu opinii kolegium izby, przyjętej w głosowaniu tajnym, w obecności co najmniej połowy jego składu. Połowę składu kolegium izby stanowią członkowie powołani spośród kandydatów zgłoszonych do kolegium przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Członkostwo w kolegium izby ma charakter etatowy lub pozaetatowy. Charakter członkostwa określa Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby. Etatowego członka kolegium powołuje się na czas nieokreślony. Pozaetatowego członka kolegium powołuje się na 6-letnią kadencję. Kandydatów na członków kolegium wyłania się w drodze konkursu. konkurs ogłasza prezes izby, który przewodniczy pracom komisji konkursowej. Kadencja prezesa izby trwa 6 lat, licząc od daty powołania. Prezesa izby odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Uchwały kolegium izby zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 1/2 liczby członków kolegium izby. W izbie działają składy orzekające, złożone z 3 członków kolegium. Prezesi izb oraz po jednym reprezentancie wybranym przez kolegia izb tworzą Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych.

---