Rozdział 11

Przypadki zaniechania ukarania sprawcy za przestępstwa i wykroczenia skarbowe z wyłączeniem instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności

Wyróżnia się trzy różne instytucje prawa karnego skarbowego mające zastosowanie zarówno do przestępstw skarbowych, jak i wykroczeń skarbowych, takie jak:

1. Czynny żal skutkujący niepodleganie karze

2. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, które jest swoistym środkiem karnym

3. Odstąpienie od wymierzenia kary, która jest instytucją sądowego wymiaru kary łączącą się z faktem skazania sprawcy i orzeczeniem wobec niego nierzadko samoistnego środka karnego lub nawet kilku środków karnych.

Trudno zatem uznać, że te wszystkie trzy instytucje wiążą się z rzeczywistym zaniechaniem ukarania sprawcy.

Kodeks karny skarbowy z 1999 roku nie czyni z kar formalnie orzekanych pierwszoplanowych instrumentów zwalczania przestępstw i wykroczeń skarbowych.

Cechą charakterystyczną prawa karnego skarbowego jest szerokie zachęcanie sprawców czynów karnych skarbowych do dobrowolnego uregulowania uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej zarówno przed ujawnieniem dokonania bezprawia, jak i po jego ujawnieniu na każdym etapie postępowania karnego z ustawowo zagwarantowaną korzyścią dla sprawcy, poczynając od niepodlegania karze do różnych postaci i stopni degresji karania.

1. Czynny żal sprawcy i jego skutki w zakresie ponoszenia odpowiedzialności karnej skarbowej

Czynny żal karny skarbowy - (art. 16 k.k.s.) jest tradycyjną instytucją prawa karnego skarbowego o charakterze uniwersalnym, mającą zastosowanie do wszystkich bez wyjątku typów rodzajowych przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, która polega na ujawnieniu przez sprawcę faktu popełnienia przez siebie czynu zabronionego i jego istotnych okoliczności oraz na wyrównaniu uszczerbku finansowego, w zamian za co ustawodawca z góry przyrzeka całkowitą bezkarność.

Bezkarność zagwarantowana sprawcy, który przejawi czynny żal, ma stanowić bodziec do zawrócenia z drogi bezprawia, rozbicia solidarności osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, z drugiej natomiast strony jest ceną płaconą za zdemaskowanie i zneutralizowanie jednostek skłonnych do popełnienia czynów karnych skarbowych, grup i związków przestępnych, odzyskanie należności i zaoszczędzenie sił i środków związanych z ujawnianiem czynów zabronionych, prowadzeniem postępowań karnych skarbowych i przymusowym egzekwowaniem należności publicznoprawnych.

Zgodnie z art. 16, paragraf 1-4 k.k.s. nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym (na piśmie lub ustnie do protokołu) organ ścigania (finansowy lub niefinansowy) i jednocześnie

1. Ujawnił istotne okoliczności popełnionego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu;

2. Uiścił w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym (wraz z odsetkami za opóźnienie) w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ;

3. Złożył przedmioty zagrożone obligatoryjnym przepadkiem, a w razie niemożności ich złożenia lub ryzyka ich szybkiego zniszczenia, zepsucia lub wysokich kosztów przechowywania ewentualnie przewidywanych trudności w przechowywaniu lub ryzyka znacznego obniżenia ich wartości - złożył ich równowartość pieniężną; złożenie równowartości pieniężnej nie wchodzi w grę, jeżeli zagrożenie przepadkiem dotyczy przedmiotu, którego wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione.

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego jest bezskuteczne, czyli nie wywołuje z mocy ustawy przyrzeczonej bezkarności sprawcy wyrażającego czynny żal, jeżeli zostało złożone niejako w sytuacji bez wyjścia z uwagi na posiadaną wiedzę o czynie przez organy ścigania lub niejako z konieczności, celem ratowania się w obliczu nieuchronnego ujawnienia czynu przez organy ścigania, czyli:

1. W czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego

2. Po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Dobrodziejstw płynących z czynnego żalu sprawcy przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w postaci niepodlegania karze nie stosuje się do czterech kategorii szczególnie niebezpiecznych sprawców, którzy z racji pełnionych ról przy naruszaniu prawa nie zasługują na bezkarność. Klauzuli o niepodleganiu karze nie stosuje się wobec sprawcy, który:

1. Kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;

2. Polecił wykonanie ujawnionego czynu zabronionego innej osobie wykorzystując jej uzależnienie od siebie;

3. Zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia o popełnionym czynie dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;

4. Nakłonił inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony, czyli do prowokatora.

Ustawowa klauzula niepodlegania karze sprzężona z czynnym żalem jest ujemną przesłanką procesową, która sprawia, że nie można wszcząć postępowania karnego skarbowego wobec sprawcy, który dokonał prawnie skutecznej samodenuncjacji, a jeżeli zostało ono z jakiś powodów wszczęte, to należy je bezzwłocznie umorzyć.

Ustawą z dnia 30 czerwca 2005 roku o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która weszła w życie dnia 1 września 2005 roku, dodano do k.k.s. kolejną, nową postać czynnego żalu karnego skarbowego dokonywanego przez korektę deklaracji podatkowej. Ta postać czynnego żalu nie ma charakteru uniwersalnego, lecz ograniczony do podatników, płatników i inkasentów, którzy dopuścili się przestępstw lub wykroczeń podatkowych łączących się ze składaniem nierzetelnych deklaracji podatkowych, które mogą skutecznie poprawić już po ich złożeniu do odpowiedniego organu podatkowego i nie ponosić odpowiedzialności karnej za swoje uprzednie naganne zachowanie.

2. Odstąpienie od wymierzenia kary - to instytucja sądowego wymiaru kary o charakterze fakultatywnym, której zastosowanie zawsze zależy od uznania sądu. Może mieć zastosowanie zarówno do sprawców przestępstw skarbowych, jak i wykroczeń skarbowych.

Odstąpienie od wymierzenia kary występuje w dwóch wariantach:

1. Zupełne - polegające na powstrzymaniu się od orzekania wobec sprawcy zarówno kary, jak i jakichkolwiek innych dolegliwości typu karnego;

2. Niezupełne - polegające na odstąpieniu od wymierzenia kary z jednoczesnym orzeczeniem wobec sprawcy środka karnego pełniącego rolę samodzielnej sankcji za czyn naganny;

Sąd może odstąpić od tej instytucji w przypadkach:

1. Przestępstw skarbowych, zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą łagodniejszego rodzaju, pod warunkiem, że stopień społecznej szkodliwości konkretnego czynu nie jest znaczny;

2. Wszystkich typów wykroczeń skarbowych - w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie z uwagi na charakter i okoliczności popełnionego wykroczenia skarbowego, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego zachowanie po popełnieniu wykroczenia;

W przypadku przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych odstąpienie od wymierzenia kary może być zupełne i polegać zarówno na rezygnacji z wymierzenia kary, jak i środka karnego, nawet wtedy, gdy w świetle innych przepisów k.k.s. jego orzeczenie jest obowiązkowe.

Rozdział 12 - Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za przestępstwa skarbowe popełnione przez osoby fizyczne

Dnia 28 października 2002 r. uchwalono ustawę o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Ustawa ta zwana VACATI LEGIS weszła w życie dnia 28 listopada 2003 r., wprowadzając do polskiego porządku prawnego odpowiedzialność o charakterze represyjnym osób nie fizycznych, która z racji wyłomu w dotychczasowych standardach tego typu odpowiedzialności i szeregu innych mankamentów zaskarżona została do Trybunału Konstytucyjnego.

Obecnie podmioty zbiorowe mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności w związku z popełnieniem przez osobę fizyczną jakiegokolwiek przestępstwa spenalizowanego w k.k.s. z grupy przestępstw skarbowych skierowanych przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji, jakiegokolwiek przestępstwa skarbowego skierowanego przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami, niemal każdego przestępstwa dotyczącego obrotu dewizowego, a także w związku z popełnieniem każdego z typów przestępstw skarbowych skierowanych przeciwko organizacji gier hazardowych.

Podmiotem zbiorowym, który może odpowiadać, jest: każda osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną oraz spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna.

Zgodnie z postanowieniem przepisu art.3 ustawy podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność za przestępstwo skarbowe popełnione przez osobę fizyczną, jeżeli czyn ten przyniósł lub mógł przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść majątkową lub niemajątkową, a dana osoba fizyczna:

1. Działała w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku;

2. Dopuszczona została do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę uprawnioną do działania w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego;

3. Działała w imieniu lub interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby uprawnionej do działania w imieniu lub interesie tego podmiotu;

Formalną podstawą umożliwiającą pociągnięcie podmiotu zbiorowego do odpowiedzialności jest potwierdzenie faktu popełnienia przestępstwa skarbowego przez jedną z wymienionych osób fizycznych prawomocnym wyrokiem skazującym, prawomocnym orzeczeniem udzielającym zezwolenia sprawcy na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, prawomocnym wyrokiem warunkowo umarzającym postępowanie karne wobec sprawcy albo prawomocnym orzeczeniem o umorzeniu postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.

Wobec podmiotu zbiorowego uznanego za odpowiedzialny za przestępstwa skarbowe popełnione przez osobę fizyczną można orzec karę pieniężną w wysokości od 1000 do 20.000.000 złotych, nie wyższą jednak niż 10% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego.

Oprócz kary pieniężnej, która jest główną sankcją przewidzianą dla podmiotów zbiorowych, ustawa przewiduje dość bogaty wachlarz środków, które obligatoryjnie lub fakultatywnie mogą być orzekane wobec podmiotów zbiorowych. W świetle postanowień przepisu art. 8 ustawy - obligatoryjny jest przepadek wszelkich owoców, narzędzi i korzyści majątkowych pochodzących z czynu zabronionego lub ich równowartości, obejmujący:

1. Przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa, jak też przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do jego popełnienia;

2. Przepadek korzyści majątkowej pochodzącej bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa;

3. Przepadek równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa.

Oczywiście przepadku nie orzeka się, jeżeli przedmiot, korzyść majątkowa lub ich równowartość podlega zwrotowi innemu uprawnionemu podmiotowi (art.8, ust. 2 ustawy). Orzekając przepadek korzyści majątkowej lub jej równowartości w postępowaniu przeciwko podmiotowi zbiorowemu, sąd ma obowiązek uwzględnić wcześniejsze prawomocne orzeczenie zwrotu tej nienależnie uzyskanej korzyści majątkowej ( w całości lub w części) na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w trybie przepisu art. 24, paragraf 5 k.k.s.

Charakter fakultatywny mają pozostałe środki, które mogą być orzekane wobec podmiotu zbiorowego w postaci różnego rodzaju zakazów lub podania orzeczenia do publicznej wiadomości. Są to środki bardzo dolegliwe, które rzutują na powodzenie i możliwość konkurowania na rynku, korzystanie z pomocy finansowej i innego typu wsparcia, a w konsekwencji na wyniki finansowe osiągane przez ukarany podmiot zbiorowy. Zgodnie z postanowieniami przepisu art. 9 ustawy wobec podmiotu zbiorowego można orzec:

1. Zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń;

2. Zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi;

3. Zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których RP jest członkiem;

4. Zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne;

5. Zakaz prowadzenia określonej działalności podstawowej lub ubocznej;

6. Podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Wskazane zakazy orzeka się w latach a kres od 1 roku do 5 lat.

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych przewiduje dwie instytucje przedawnienia: przedawnienie orzekania wobec podmiotu zbiorowego przewidzianej ustawą kary pieniężnej, przepadku, zakazów, a także podania wyroku do publicznej wiadomości, gdy od dnia wydania prawomocnego orzeczenia wobec osoby fizycznej upłynęło 10 lat (art.14) oraz przedawnienie orzeczenia wykonania orzeczonej kary i środków, co następuje z upływem lat 10 od uprawomocnienia się wyroku stwierdzającego odpowiedzialność podmiotu zbiorowego.

Rozdział 13 - Przedawnienie karalności oraz przedawnienie wykonania kary. Darowanie czynu bądź kary. Zatarcie skazania.

Przedawnienie karalności - to zbiorczy termin, który obejmuje przedawnienie ścigania przestępstw i wykroczeń skarbowych oraz przedawnienie orzekania w sprawach karnych skarbowych. Przedawnienie ścigania oznacza, że nie można wszcząć postępowania karnego skarbowego, natomiast przedawnienie orzekania oznacza, że nie można wyrokować w sprawie, która uległa przedawnieniu.

Długość terminów przedawnienia karalności czynów karnych skarbowych:

1. 1 rok - gdy czyn jest wykroczeniem;

2. 5 lat - gdy czyn jest przestępstwem zagrożonym samoistną karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;

3. 10 lat - gdy czyn jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.

Jeżeli przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe polegało na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, to karalność tych czynów ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Przedawnienie należności publicznoprawnej pociąga zatem za sobą przedawnienie karalności przestępstw i wykroczeń skarbowych dotyczących tej należności.

W prawie karnym skarbowym początek biegu terminów przedawnienia karalności przestępstw i wykroczeń skarbowych wyznaczany jest na różny moment w zależności od specyfiki poszczególnych czynów zabronionych. Przy przestępstwach i wykroczeniach formalnych/bezskutkowych początek biegu terminów przedawnienia karalności liczy się od momentu zachowania się w sposób zabroniony, natomiast przy przestępstwach i wykroczeniach materialnych/skutkowych od momentu, gdy skutek nastąpił.

Przewidziano pewien szczególny sposób określenia początku biegu terminów przedawnienia przestępstw i wykroczeń skarbowych polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności celnej lub innej należności publicznoprawnej. Bieg przedawnienia przestępstw i wykroczeń polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności.

Przedawnienie wykonania orzeczonej kary lub środka karnego

Prawomocnie orzeczoną karę lub środek karny powinno się bezzwłocznie wykonać. Wykonanie kar orzeczonych w postaci bezwzględnej, tj. bez warunkowego zawieszenia ich wykonania oraz orzeczonych środków jest warunkiem realizacji stawianych przed nimi celów i gwarancją zapewnienia powagi wydawanym orzeczeniom sądowym. Jeżeli jednak od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynął stosunkowo długi czas i orzeczonych kar lub środków nie wykonano, kodeks zakazuje ich wykonania w imię humanitaryzmu i racjonalności postępowania z osobami, które w przeszłości naruszyły prawo.

Terminy przedawnienia wykonania orzeczonych kar i środków są dłuższe dla kar i środków orzeczonych za przestępstwa skarbowe oraz krótsze dla kar i środków orzeczonych za wykroczenia skarbowe. Nie można wykonać orzeczonej kary lub środka karnego, jeżeli od daty uprawomocnienia się orzeczenia upłynęło:

- 30 lat - w razie skazania na przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;

- 15 lat - w razie skazania za przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat;

- 10 lat - w razie skazania za przestępstwo skarbowe na karę grzywny lub karę ograniczenia wolności, a także na któryś ze środków karnych;

- 3 lata - w razie ukarania sprawcy za wykroczenie skarbowe karą grzywny kwotowej czy orzeczenia za wykroczenie środków karnych.

Nowelizując dnia 28 lipca 2005 roku kodeks karny skarbowy, ustanowiono terminy przedawnienia wykonania prawomocnie orzeczonych środków zabezpieczających, gdyż stosowne unormowania dotyczące przedawnienia wykonania rzeczonych kar i środków karnych nie odnosiły się do tego typu środków. Dla środków zabezpieczających orzeczonych w związku z popełnieniem przestępstwa skarbowego w prowadzono 10-letni termin przedawnienia możliwości ich wykonania, a dla środków zabezpieczających orzeczonych w związku z popełnieniem wykroczenia skarbowego 3-letni termin przedawnienia ich wykonania, licząc od uprawomocnienia się orzeczenia.

Abolicja, amnestia i ułaskawienie

Abolicja - jest instytucją o charakterze masowym stosowaną ad hoc ze względów polityczno-kryminalnych w drodze uchwalania stosownych zapisów ustawowych, które nie pozwalają na wszczęcie postępowania karnego i pociągnięcie sprawców czynów zabronionych do odpowiedzialności karnej. Normy abolicyjne nie uchylają karalności danego typu zachowań nagannych, które nadal pozostają zabronione pod groźbą kary, lecz stanowią przeszkodę procesową do wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego. Normy te określają też datę graniczną popełnienia czynów zabronionych, do których abolicja ma mieć zastosowanie, a niekiedy dodatkowo obowiązek samodenuncjacji i zobowiązania się do przestrzegania prawa. Zdarza się, że abolicja ma charakter warunkowy i ostatecznie uzależnia skorzystanie z jej dobrodziejstw od wypełnienia określonych w ustawie warunków w postaci np. podjęcia pracy czy niepopełnienia nowego czynu zabronionego w określonym przedziale czasu. Normy abolicyjne na ogół zawarte są w ustawach amnestyjnych.

Amnestia - jest zbiorowym aktem łaski uchwalanym w drodze ustawy przez parlament. Amnestia ma zastosowanie do osób skazanych prawomocnymi wyrokami za przestępstwa lub wykroczenia zarówno powszechne, jak i skarbowe. W tym przypadku decyduje przede wszystkim ciężar gatunkowy popełnionego czynu, rodzaj i rozmiar kary orzeczonej oraz cechy osobiste i indywidualne sprawcy, a niekiedy także jego sytuacja rodzinna. Zakres amnestii oraz sposób łagodzenia prawomocnych orzeczeń zależy każdorazowo od woli ustawodawcy uchwalającego amnestię. Amnestia obejmuje najczęściej niezbyt groźnych sprawców przestępstw i wykroczeń, natomiast pomija recydywistów i innych niebezpiecznych sprawców czynów zabronionych, w tym zwłaszcza skazanych na długoterminowe kary pozbawienia wolności. Na mocy amnestii z reguły dochodzi do darowania kar drobnych i łagodzenia kar surowszych. Niekiedy ustawy amnestyjne pozwalają na wcześniejsze stosowanie instytucji zatarcia skazania.

Ułaskawienie - w przeciwieństwie do amnestii - jest indywidualnym aktem łaski. Może być ono stosowane jedynie do osób skazanych prawomocnym wyrokiem. Prawo łaski należy do prerogatyw Prezydenta RP (art.139 Konstytucji RP). Prośbę o ułaskawienie może wnieść sam skazany, osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych, krewni w linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo, małżonek i osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu. Postępowanie o ułaskawienie może także wszcząć z urzędu Prokurator Generalny oraz Prezydent z własnej inicjatywy (art.567 k.p.k. w zw. Z art. 113 k.k.s.). Zakres zastosowania przez Prezydenta prawa łaski jest w zasadzie dowolny. Prezydent może obniżyć wymiar kary lub środka karnego orzeczony wyrokiem, może zamieć karę na łagodniejszą, może darować karę lub środek karny w całości, może zawiesić warunkowo wykonanie orzeczonej kary, może zdecydować o warunkowym przedterminowym zwolnieniu z odbywania reszty kary pozbawienia wolności, w końcu może zdecydować o wcześniejszym zatarciu skazania.

- Informacje i dane dotyczące prawomocnych wyroków skazujących wydanych w związku z faktem popełnienia przestępstwa skarbowego są odnotowywane w Krajowym Rejestrze Karnym prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Informacje o skazaniu mogą być udostępniane sądom oraz innym uprawnionym podmiotom i być wykorzystywane przeciwko danej osobie. W szczególności, informacje o skazaniu mogą powodować uznanie skazanego za recydywistę lub przestępcę zawodowego albo też uniemożliwić piastowanie niektórych urzędów, pełnienie określonych funkcji, wykonywanie niektórych zawodów czy utrudnić znalezienie pracy. Dlatego też, każdej osobie skazanej zależy na jak najszybszym zatarciu skazania, czyli uznaniu go za niebyłe i usunięciu wpisu o skazaniu z rejestru, tak aby mogła uchodzić za osobę niekaraną.

- Zatarcie skazania co do zasady może nastąpić w dwojakim trybie: z mocy samego prawa, a wtedy wpis o skazaniu usuwany jest z urzędu albo wcześniej z mocy decyzji sądu wydawanej na wniosek skazanego.

- Zatarcie skazania za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe z mocy samego prawa następuje, gdy od wykonania, darowania albo przedawnienia wykonania kary lub środka karnego upłynęło:

- 10 lat - w przypadku skazania na kare pozbawienia wolności;

- 5 lat - w razie skazania na karę ograniczenia wolności lub karę grzywny za przestępstwo skarbowe;

- 2 lata - w razie skazania na karę grzywny lub środek karny za wykroczenie skarbowe;

- 1 rok - w przypadku odstąpienia od wymierzenia kary (całkowitego lub częściowego) za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe albo w przypadku ukarania sprawcy grzywną w drodze mandatu karnego za wykroczenie skarbowe.

- Wcześniejsze zatracie skazania jest możliwe z mocy decyzji sądu podjętej na wniosek skazanego, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, z tym że ta możliwość dotyczy tylko faktu skazania za przestępstwa skarbowe z racji stosunkowo długich terminów wymaganych dla zatarcia skazania z mocy samego prawa i poważniejszych negatywnych skutków łączących się ze skazaniem za przestępstwo. Zgodnie z przepisem art. 107 i 4 k.k. sąd może zarządzić wcześniejsze zatarcie skazania, jeżeli od wykonania, darowania czy przedawnienia wykonania kary upłynęło:

1) lat 5 - w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności, pod warunkiem że jej wymiar nie przekraczał 3 lat;

2) lat 3 - w przypadku skazania na karę ograniczenia wolności lub karę grzywny.

- Jeżeli w wyroku skazującym za przestępstwo skarbowe orzeczono środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania.

- Jeżeli sprawcę skazano na dwa lub więcej przestępstw, jak również gdy skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem okresu wymaganego do zatarcia skazania za przestępstwo skarbowe czy wykroczenie skarbowe popełnił ponownie przestępstwo, przestępstwo skarbowe czy wykroczenie skarbowe, za które został skazany - dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań (art.108 k.k. w zw. z art. 20, paragraf 2 i 25, paragraf 3 k.k.s.).

DZIAŁ III: PROBLEMATYKA CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ K.K.S.

Rozdział 14

Uwagi wprowadzające do rozważań nad problematyką części szczególnej k.k.s.

W części szczególnej k.k.s. występuje wyraźna zależność między normami prawa karnego skarbowego a normami prawa podatkowego, celnego, dewizowego oraz normami prawnymi regulującymi wymogi i zasady prowadzenia gier i zakładów wzajemnych. Ten związek wynika z faktu, że w części szczególnej k.k.s. penalizowane są czyny, których istota polega na naruszeniu określonych norm prawnych ze wskazanych sfer pozakarnych.

---