1. Wymień i scharakteryzuj podstawowe rasy koni hodowane w Polsce

Rasa śląska - [kł: 165; okp: 205; onp: 23/24] utworzona na początku XIX wieku na bazie ras oldenburskiej i fryzyjskiej, następnie krzyżowano je z xx. Typ półkrew angielska, podstawowym wykorzystaniem jest praca w zaprzęgu w stępie, także jako pospieszno-robocze. W ciężkich pracach na roli, w transporcie. Wskutek krzyżowania z różnymi rasami ich typ nie jest wyrównany. Hodowane w SK Sierakowie, indywidual.2060/300; państwowe 130/200.

Rasa wielkopolska - [kł: 157/159, okp: 189/190; onp: 20/21; m.c. 540/570] Ma geny koni wielu ras: trakeńskiej, wschodniopruskiej, berbeckiej, xx, oo, koni miejscowych. Typ półkrew angielska, jest młodą rasą, niegdyś chętnie kupowane przez wojsko. Są końmi szlachetnymi półkrwi, powstał z trzech grup: typu poznańskiego (kiepskie gleby, najbardziej wydelikacony, najmniejszy), typu mazurskiego, typu gryf pomorski. Użytkowany sportowo, skoki przez przeszkody. Hodowane: Książ, Gniezno, Starogard Gdański, Partynice, Strzelce Opolskie. indywidual: 4540/310, państwowe: 1200/560+110

Rasa małopolska - [kł: do 165; okp. 190; onp. 20-21; m.c. 500] - nazywane dawniej sądeckimi, typ lekki pociągowy, nadają się także do sportów jeździeckich, rekreacji. Typ półkrwi angloarabskiej (xo), można uszlachetniać je oo ale zmniejsza się wkł. Odporne na ciężkie warunki klimatyczne. Wyróżnia się grupy: lubelską, kielecką, sądecko, dąbrowsko-tarnowską. Stadniny: Kalinków, Klikowa, Pruchna, Walewice, Prudnik, Mleczownica. Indywidual: 3370/340, państwowa: 410/240

Czysta krew arabska „oo” - [kł: 148/151; okp. 180/181; onp. 18,4/19,4; m.c. 380-450] pochodzi z półwyspu arabskiego, ich zalety ukształtowały się pod wpł. czynników klimatycznych (upał, słońce, twarde podłoże). Sucha konstytucja, ładny pokrój, łabędzia szyja, dobra jakość rogu kopytowego, krótka głowa, szerokie czoło, sylwetkę można wpisać w kwadrat (kł=dt) odporne na upały i niskie temp. Użytkowane do pokazów, rajdów długodystansowych i wyścigów. Stadniny: Służewiec, Janków Podlaski, Białka, Michałów, Łobez. Indywidual: 30/20; państw. 290/30

Pełna krew angielska „xx” - [kł: 159/161; okp: 179/183; onp: 19,5-20,5; m.c. 510/560] wyhodowane na terenie WB na przełomie XVII i XVIII wieku w wyniku krzyżowania ogierów orientalnych z rasami miejscowymi. Szlachetna budowa, długa szyja, prosta głowa, długie kończyny. Stadniny: Rzeczka, Słubiec, Kozienice, Iwno, Jaroszów, Strzegom, Partynice.

Koniki polskie - [kł: 133/134; okp: 163/168; onp: 17/18] rasa wywodzi się z okolic Biłgoraja, zalicza się do kuców. Są długowieczne, odporne na choroby i trudne warunki utrzymania, niewybredne w żywieniu, bardzo twardy róg kopytowy, umaszczenie myszate, łagodne, chód drobny. Objęte hodowlą zachowawczą przez Instytut Genetyki i Hodowli Doświadczalnej PAN w Popielnie. Indywidual: 260/30, państw. 120/60.

2. Podaj historię hodowli i charakterystykę koni xx.

Konie pełnej krwi angielskiej. Wyhodowana w Wielkiej Brytanii w XVII/XVIII w. w wyniku krzyżowania ogierów ras orientalnych z miejscowymi klaczami i stosowania kojarzenia krewniaczego. Ostra selekcja na podstawie wyników gonitw na torach płaskich (ocenie poddawano obie płcie). Hodowlę na cechy wyścigowe rozpoczęto już za czasów Tudorów oraz w pierwszym okresie panowania Stuartów. Klacze ze stadnin królewskich zw. Royal chares kojarzono z końmi z Italii - hiszpańskimi i orientalnymi. Wszystkie konie xx wywodzą się od 3 protoplastów, założycieli trzech linii: Byerly-Turk (koń kapitana Byerleya, 1690), Darley Arabian (przywieziony z Syrii), Godolphin Arabian (upominek dla Ludwika XV od sułtana Maroka). W 1793 roku ród Weatherby utworzył księgę stadną - General Stud Book. Konie tej rasy nazywa się także z niemieckiego vollblood - pełna krew. Do polskich sławnych koni xx należały m.in. ogiery: Ruler (1883) i Sac-a-Papiera, Villarsa, Bafura. Konie tej rasy brały udział w tworzeniu wielu innych ras, jest to rasa o zasięgu między kontynentalnym.

Rasa wcześnie dojrzewająca, choć pełny rozwój w wieku 5 lat. Średnie wymiary: [kł: 159/161; okp: 179/183; onp: 19,5-20,5; m.c. 510/560], cechy budowy: długa szyja, długa głowa, długi grzbiet, kłąb, zad i lędźwie. Wysokość w kłębie=wysokość w zadzie (zad nieco spadzisty). Sylwetka sucha, długie nogi. Klatka piersiowa niezbyt szeroka ale głęboka i długa o dużej pojemności. Przedramię długie, kopyta małe. Łopatka ustawiona ukoście, długie, mocne pęciny, skóra cienka, włos jedwabisty, delikatny, najczęściej: gniade, skarogniade i kasztanowate, bardzo rzadko siwe (3%).

3. Podaj historię hodowli i charakterystykę koni oo.

Konie czystej krwi arabskiej, ich ojczyzną jest Półwysep Arabski, prawdopodobnie pochodzą od dzikich koni libijskich. Hodowlę tej rasy zapoczątkowali arabowie między I-VI w n.e., jest to najstarsza rasa koni świadomie doskonalona przez człowieka. Zalety tych koni kształtowały się pod wpływem warunków klimatycznych - upał, nasłonecznienie, twarde podłoże oraz ciężkiej, wyczerpującej pracy pod siodłem oraz selekcji. Klacze selekcjonowano na podstawie wytrzymałości w czasie polowań i wypraw na łupy zaś ogiery na podstawie budowy ciała, harmonii ruchów i inteligencji. Dzięki temu konie te są odporne na niesprzyjające warunki, niewybredne w żywieniu, wytrzymałe na długich dysansach, zdolne do noszenia dużych ciężarów, twarde i mocne kopyta. Wyróżnia się trzy podstawowe typy: Kuhailan (mocniejsza bud. ciała, umaszczenie gniade do skarogniade, głowa o wklęsłym profilu, krótka w stosunku do całości), Saklavi (nieduży do 155 cm, łabędzia szyja, prosta głowa, często siwa maść), Munighi. Używane do sportów rajdowych, długodystansowych, pokazów, jazdy rekreacyjnej.

Zaliczane do ras późno dojrzewających (5-7 lat), kł: 148-159 cm. Konstytucja: drobna postura, rozbudowana część czołowa, szyja łabędzia, grzbiet lekko wklęsły, kłąb mało wyrazisty, kłoda mocna, cienka skóra, wysoko ogon, zad krótki, poziomy.

W Polsce w 1845 J. Dzieduszycki sprwadził do kraju szereg koni orientalnych (znakomite klacze Saharę, Mlechę i Gazellę) - od są dziś kontynuowane polskie rody. W 1931 Zeintarski sprowadził kilka ogierów orientalnych (m.in. Kuhailan Hajfi).

4. Podaj historię hodowli i charakterystykę ciężkich koni pociągowych w Polsce.

W ubiegłym stuleciu rozpoczęto proces uszlachetniania rodzimych koni roboczych posiadających cechy mierzynów końmi importowanymi. Użyto do tego celu rasy zimnokrwiste: Norfolk-Bretony, Ardeny, Dole, Belgi, Nadreńskie Belgi, konie północno-szwedzkie, głównie z Francji, Niemiec i Belgii. W rezultacie otrzymano następujące odmiany lokalne:

Konie Łowicko-Sachaczewskie - pochodzą od ogierów belgijskich i ardeńskich, najczęściej mają maś kasztanowatą.

Konie Sokólskie - są silne, mają dobry chód, najczęściej spotyka się maść kasztanowatą w różnych odcieniach, z jasną grzywą i ogonem.

Konie Lidzbarsko-Warmińskie - domieszka krwi dole i koni północnoszwedzkich, charakteryzuje je duża masa ciała.

Aktualnie polskie konie zimnokrwiste są wyrównane w typie i genetycznie zbliżone do ardena. Są one masywne, spokojne, małoruchliwe, przeznaczone do ciężkich prac i transportu.

Pokrój.

Regionalne różnice dotyczą budowy ciała. Ogólnie są to małe lub średniej miary konie zimnokrwiste w typie pospieszne roboczym. Głowa sucha, o prostym profilu, przyjazna w wyrazie. Szyja dobrze umięśniona. Kłąb słabo zaznaczony. Grzbiet szeroki, czasem długi i miękki. Klatka piersiowa głęboka. Zad ścięty, silny. Kończyny dobrze umięśnione, szczotki pęcinowe nieznaczne. Kończyny zwykle solidne i suche. Kopyta małe. Chody bardzo dobre. Są to konie wytrzymałe w pracy, mało wymagające pod względem warunków utrzymania. Umaszczenie, zależnie od typu regionalnego, kasztanowate z jasną grzywą i ogonem (konopiaste), gniade, dereszowate. Wysokość w kłębie 150-157 cm.

Stadniny: Nowe Jankowice, Kętrzyn, Bielin.

5. Podaj historię hodowli i charakterystykę koników polskich.

Dzikimi przodkami koników polskich są tarpany odkryte przez Przewalskiego w 1876 r. Zamieszkiwały one do końca XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku, kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. W roku 1808 z powodu panującej biedy zostały one rozdane okolicznym chłopom, tam w wyniku krzyżowania z lokalnymi końmi wykształciła się rasa nazwana przez prof. Vetulaniego konikiem polskim. Ów naukowiec rozpoczął w 1936 r. pracę nad regeneracją dzikich tarpanów leśnych w Puszczy Białowieskiej na bazie koni biłgorajskich. Niestety w czasie II wojny hodowla ta została zniszczona, część koników wywieziono do Niemiec. W 1949 roku ocalałe koniki trafiły do Popielna, tam w Instytucie Genetyki i Hodowli Doświadczalnej PAN prowadzi się nad nimi badania naukowe i hodowlę zachowawczą. Przebywają one na otwartej przestrzeni, opieka ogranicza się do podawania siana w zimie.

Są to konie późnodojrzewające (3-5 lat), długowieczne, odporne na choroby i trudne warunki utrzymania. Mają twardy róg kopytowy pozwalający pracować niepodkutym na bitych drogach. Cechy pokroju: [kł: 133/134; okp: 163/168; onp: 17/18] mały wzrost, silna i krępa budowa; lekka głowa o prostym profilu, szyja krótka i nisko osadzona, prosta; mało wyraźny kłąb, głęboka klatka piersiowa, zad ścięty, grzywa i ogon o obfitych i grubych włosach, maść myszata.

Pogłowie: indywidual: 310/90, państwowe 120/50. Hodowla: rezerwaty: Popielno, Roztoczański Park Narodowy; warunki stajenne: Popielno, Racot, Sieraków

6. Narysuj i opisz wady postawy kończyn przednich.

Patrząc od przodu przprowadzamy umowne linie od guzów barkowych prostopadle do podłoża. Rozróżniamy wady:

Zbieżna Y, rozbieżna odwrotnie, francuska (krótki Y w dół), szpotawa (8 między nogami)

Przy postawie rozbieżnej chód jest sztywny, mało wydajny

Może też być barania noga (cofnięty nadgarstek), koziniec (nadgarstek wypchany do przodu), niedźwiedzia łapa.

7. Narysuj i opisz wady postawy kończyn tylnych

wąska, szeroka, Iksowata (krowia), beczkowata (jak odwrotne, zwężone na końcu U), francuska, szpotawa (kopyta do wewnątrz).

Postawa krowia, beczkowata = chód sztywny, mało wydajny, nieprawidłowo obciążone wiązadła. Przy podsiebnej przednie i tylne nogi nadmiernie zużywają się na skutek nienormalnego ich obciążenia. Szablastość tylnych nóg jest wadą koni wierzchowych.

8, 9. Omów pojęcia

bukszyny - zapalenie okostnej nadpęcia, spowodowane zbyt intensywną pracą koni 2-3 letnich. Powstają ok. 6 tyg. po rozpoczęciu sezonu wyścigowego (ok. 15 VI). Kończyna przyjmuje kształt butelkowaty. Bukszyny same znikają, gdy wyłączymy konia z użytkowania

gruda - zapalenie skóry i tkanki podskórnej, pęciny i korony. Przyczyną jest uszkodzenie mechaniczne, zranienie, infekcja. Powoduje ból, a w efekcie kulawiznę, trudna w leczeniu.

nakostniak - występuje na przednich nadpęcinach. Niegroźny ale gdy znajduje się w okolicy główki kości rysikowej, powoduje splint; jest to wyniosłość kostna na przednich kończynach występująca po stronie wewnętrznej nadpęcia, odwrotnie na tylnych kończynach. Ich obecność świadczy o słabej kości.

opoje - spowodowane wadą przemiany materii, jest to puchlina pochewek stawowych, najczęściej na stawach skokowych, rzadziej na pęcinowych lub w okolicy nadgarstka.

podkój - występuje u koni tuż pod wystającą kością nadgarstka dodatkową. Zarysowuje się wskutek zbyt mocnego przyciśnięcia ścięgien zginaczy palca do kości nadpęcia i słabym wykształceniem kości rysikowych.

splint - specyficzny, bardzo groźny rodzaj nakostniaka. Powstaje wskutek stanu zapalnego więzadła i okosntnej pomiędzy nadpęciem, a wewnętrzną kością rysikową.

szpat - wada zwrotna, powoduje usztywnienie kończyny, objawem jest kulawizna, początkowo koń ją rozchodzi, ale im jest starszy tym gorzej zgina nogę. Czasem prowadzi do tzw. koguciego chodu.

szpat krwawy - duży krwiak spowodowany pęknięciem naczyń krwionośnych na skutek przeciążenia pracą. Jest to najpoważniejszy skutek zapalenia okostnej i w rezultacie prowadzi do usztywnienia kończyny. Wada ta dyskwalifikuje konia z hodowli.

zajęczak - występuje w tylnej, dolnej części stawu skokowego, jest to wada pięknościowa, gdy pojawia się na szeroki i mocnym stawie nie eliminuje konia zużytkowania.

zatraty - skaleczenia koronki na skutek schylania lub ścigania się kończyn. Profilaktyka - stosowanie strychulców.

żabki - rozrosty kostne stawów pęcionowo-koronowych i koronowo-kopytowych, powstają wskutek uderzenia lub nadwerężenia nadmiernym obciążeniem więzadeł, Częściej na nogach przednich. Przyczyną oprócz stromej postawy są wady przemiany materii i zła konstytucja tkanki kostnej.

10. Wymień najważniejsze elementy puszki rogowej kopyta,

Kopyto to końcowa część nogi otoczona przez puszkę rogową (będącą pierwszą warstwą kopyta). Składa się ona z: krawędzi koronowej, rowka koronowego, warstwy listewkowej, podeszwy rogowej, listków rogowych ściany wsporowej, grzebienia strzałki.

12. Omów podstawowe dokumenty w hodowli koni w Polsce.

Karta ogiera/klaczy - jest to podstawowa postać prowadzenia ksiąg stadnych. Wystawia ją OZHK dla licencjonowanych klaczy i ogierów. Zawiera następujące informacje o koniu: pochodzenie, data i miejsce urodzenia, umaszczenia + odmiany, ocenę bonitacyjną, karierę hodowlaną i użytkową, wyniki prób dzielności.

Świadectwo pokrycia klaczy - wystawia opiekun ogiera po pierwszym skoku, część A użytkownik ogiera po sezonie daje do ZHK, część B (poświadczenie urodzenia źrebięcia) wypełnia pracownik ZHK.

Dowód urodzenia źrebięcia - wystawia ZHK na podstawie poświadczenia urodzenia źrebięcia. Sporządza się przed odsadzeniem dla potomstwa ogierów uznanych, zawiera imię źrebięcia.

Zezwolenie na dalszy odchów ogiera (świadectwo ochronne) - wystawiające rocznym ogierom rokującym nadzieje hodowlane.

Świadectwo uznania ogiera - wystawiane przez ZHK na przeglądach kwalifikacyjnych ogierów 2,5 letnich, upoważnia do rozpłodowego użytkowania ogiera.

Świadectwo wpisu do ksiąg - wystawiane przez ZHK na wniosek na podstawie ksiąg hodowlanych. Potwierdza wartość hodowlaną zwierzęcia.

Dziennik prób i stanowień - rejestr codziennego próbowania klaczy i daty pokryć.

Rejestr źrebiąt - rejestr źr. urodzonych w stadninie wg kolejności urodzeń. Zawiera nazwę, rodowód, wymiary, masę ciała i dalsze losy konia.

Księga ewidencyjna - rejestr koni z ich karierą hodowlaną

Świadectwo pochodzenia konia (stud book certificate) dokument międzynarodowy wydawany przez PZHK koniom eksportowanym.

Księgi stadne - prowadzone przez PZHK oraz OZHK, dzielą się na: wstępne (wpisuje się ogiery po rodzicach wpisanych do ksiąg i klacze mające przynajmniej ojca w księdze, jeśli matka nie jest wpisana klacz musi uzyskać co najmniej 70 pkt. bonitacyjnych w tym 13 za typ). główne (wpisuje się ogiery po rodzicach wpisanych do ksiąg głównych oraz klacze po ojcu z księgi głównej a matce przynajmniej wstępnej. Księgi stadne dla koni xx, oo, xxoo, - prowadzone przez PTWK wg odrębnych przepisów.

13. Omów pojęcia linii męskiej i żeńskiej. Co to jest hodowla na linię.

linia męska - wszystkie ogiery pochodzące od założyciela linii lub jego męskich potomków

linia żeńska - wszystkie klacze pochodzące od założycielki linii lub jej żeńskich potomków

hodowla na linię - jest odmianą kojarzenia krewniaczego, ma ona za zadanie zwiększyć udział genów wybitnego przodka - założyciela linii. Jeśli osobniki z danej linii zachowują cechy założyciela mówi się o linii rzeczywistej, jednak w większości wypadków linia traci odrębność po 5-6 pokoleniach i mówimy wtedy o linii formalnej.

14. Jakie znasz indeksy budowy konia i jak się je oblicza.

indeks obwodu klatki piersiowej = ob. klatki pierś x 100% / wys. w kłębie

indeks kościstości = ob. nadpęcia x 100% / wys. w kłębie

indeks długości tułowia = dł. skośna x 100% . wys. w kłębie

indeks wysokości w krzyżu = wys. w krzyżu x 100% / wys. w kłębie

indeks głębokości = głęb. klatki piersiowej x 100% / wys. w kłębie

indeks eurysomii = ob. klatki piersiowej x 100% / skośna dł. tułowia.

15. Omów budowę i funkcję układu rozrodczego klaczy.

Układ rozrodczy klaczy składa się z:

jajniki - gruczoły rozrodcze, parzyste, kształtu fasolowatego lub owalnego kształtu o wymiarach 3-7 cm, produkują komórki rozrodcze oraz hormony płciowe.

jajowody - przewody wyprowadzające jaja z jajnika, dł. 30-35 cm, rozpoczyna się lejkiem do którego przechodzi uwolnione jajo. Uchodzi do macicy

macica - silnie umięśniony organ, tu rozwija się płód, dwa jej końce pozostają wolne, reszta zlewa się w całość, dalej występuje szyjka macicy

pochwa - odcinek służący do kopulacji i wydania na świat źrebięcia, przechodzi w przedsionek moczowo-płciowy do którego otwiera się cewka moczowa. Ujście pochwy otoczone jest wargami sromowymi pomiędzy którymi znajduje się łechtaczka zbudowana z ciał jamistych.

16. Omów grę hormonalną klaczy w czasie rui.

W warstwie korowej jajników zlokalizowane są pierwotne komórki rozrodcze żeńskie otoczone pęcherzykami, które oprócz komórki jajowej zawierają naczynia krwionośne i substancje zapasowe. Wskutek działania estrogenów zaczyna się rozwijać tylko jeden pęcherzyk. Komórka jajowa otorbia się i tworzy pęcherzyk Graffa. 4 stadium rozwoju pęcherzyka przypada na najsilniejsze objawy rui. Dalej następuje rozmiękczenie otoczki pęcherzyka i jego pęknięcie. Wypływa płyn pęcherzykowy, a komórka jajowa zostaje uwolniona do jajowodu, proces ten zwany jest owulacją. W miejscu pęcherzyka Graffa powstaje zabliźnienie - krwawy skrzep przekształca się w ciałko żółte ciążowe (po zapłodnieniu) lub właściwe. Komórka jajowa przez lejek dostaje się do jajowodu, szybko się przesuwa, zapłodnienie następuję na 2/3 wysokości jajowodu. Komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia w czasie do 10 godzin po owulacji, potem obłania się, przechodzi przez cały jajowód i jest resorbowana.

Ruja występuje wiosną (głównie w maju), cykl płciowy trwa średnio 21 dni. Owulacja następuje najczęściej na 2 dni przed końcem rui objawia się niespokojnością, rozstawieniem tylnych nóg, błyskaniem sromem, częstym oddawaniem moczu ze śluzem.

17. Omów grę hormonalną klaczy w czasie ciąży.

Ciałko żółte do 150 dnia produkuje progesteronm który wpływa na hamowanie jajeczkowania i podtrzymanie rozwoju zarodka, działa ono na macicę przygotowującą się do rozwoju zarodka. Ciałko żółte wzrasta do połowy cyklu, a potem zaczyna się zmniejszać. Po 10 dniach zamiera. Gdy klacz zostanie zapłodniona powstaje ciałko żółte ciążowe, które jest dodatkowym źródłem progesteronu. Gdy produkcja progesteronu jest zbyt niska może dojść do wystąpienia objawów rui, co przy kolejnym pokryciu może prowadzić do poronienia już żyjącego zarodka.

W czasie ciąży w kubkach błony śluzowej macicy uwalniane są do krwiobiegu hormony gonadotropowe surowicy źrebnej klaczy. Pojawiają się one w surowicy około 40 dnia źrebności, najwyższy ich poziom występuje około 75 dnia i oboża się do 120 dnia ciąży. W 180 dniu źrebności znikają hormony gonadotropowe i krwiobiegu. Ilość hormonów w dużej mierze zależy od rasy koni (szlachetne wytwarzają więcej). Hormony wytwarzane w błonie śluzowej macicy nie przenikają do moczu. Łożysko około 110 dni zaczyna wytwarzać duże ilości hormonów estrogennych, najwięcej pomiędzy 200 a 280 dniem ciąży. Są one wydalane z moczem i ich obecność może być wykorzystywana do diagnozowania ciąży.

18. Omów budowę i funkcje narządów rozrodczych ogiera.

Jądra ogiera są duże i nieznacznie spłaszczone z boków, umieszczone w mosznie. Budowa zrazikowa, zbudowana z licznych kanalików nasieniotwórczych, wysłanych od wewnątrz nabłonkiem plemnikotwórczym (ten nabłonek ciągle podlega spermatogenezie) w okresie pozarozpłodowym spermatogonia są wolniej przekształcane w plemniki niż w sezonie krycia. Kanaliki nasieniotwórcze zbierają siew kanaliki zbiorcze i przewody wprowadzające, które prowadzą do najądrzy. tu plemniki dojrzewają. Z najądrza wychodzą nasieniowody kanały wyprowadzające plemniki do cewki moczowej. Do nasieniowodów mają ujście przewody gruczołów dodatkowych: gruczoł pęcherzykowy, gruczoł opuszkowo- cewkowy, gruczoł krokowy gruczoły te wytwarzają substancje odżywcze i tworzą ejakulat umożliwiając ruch plemnikom. Prącie ogiera zbudowane jest z ciał jamistych napełniających się krwią i limfą w czasie wzwodu. W prąciu przebiega cewka moczowo - płciowa. Prącie zakończone jest żołędziem prącia. Prącie podczas spoczynku spoczywa w puzdrze.

Funkcja układu rozrodczego samca polega na wyprodukowaniu dzięki jądrom nasienia i wprowadzeniu go w czasie kopulacji do dróg rodnych samicy. Kopulację umożliwia wzwód prącia ogiera, który następuje po podnieceniu zwierzęcia.

19. Podaj przykładowe dawki żywieniowe dla koni średniopracujących 550 i 650 kg Pasze średniej jakości w wersji z pastwiskiem i bez.

Owies 4 kg , Mieszanka 2 kg (owies, jęczmień, kukurydza, otręby pszenne, susz z zielonek ) , Siano 7 kg, marchew 5 kg . O ile to możliwe pastwisko jak najczęściej ! Do woli!

20. Podstawowe elementy wychowy źrebiąt typu wierzchowego od urodzenia do 18 m-cy

Czynniki wpływające na prawidłowy rozwój źrebaka:

• odpowiednie żywienie i pielęgnacja

• ruch na świeżym powietrzu

Etapy wychowy:

• sysak - od urodzenia do odłączenia od matki

• odsadek - po odłączeniu od matki, nazwę tą noszą od końca roku, w którym się urodziły.

• roczniak od 1 - go stycznia do końca następnego roku

• dwulatek

• trzylatek

sysak - wstaje po 45min. Po urodzeniu pije z wymienia siarę (zawierającą substancje mineralne, witaminy, ciała odpornościowe, ułatwia przyśpieszenie i oddanie I - go kału tzw. Smułki) w pierwszych tygodniach źrebię ssie matkę 30 - 40 razy na dobę. Potem co 2 h. Mleko jest jedynym pokarmem do 3 tygodnia po upływie tego czasu można podawać owsa gniecionego dobrej jakości siana i wody. Bardzo ważny jest też ruch. Normalne odżywianie od 1 miesiąca.

Przed ukończeniem 12-cy ogiery oddziela się od klaczy, te które nie nadają się do reprodukcji - kastruje się!

21. Cel i zasady organizacji wyścigów płaskich dla XX i OO

Podstawowym miernikiem, klasyfikującym konia do hodowli, powinna być jego wartość użytkowa, sprawdzana poprzez próby dzielności odpowiednie dla danego typu użytkowego i rasy.

Wyścigowa próba dzielności - gonitwy płaskie (bez przeszkód). Do treningu kwalifikowane są 1,5 roczne konie XX i 2,5 lenie konie OO. Startują w wieku 2 i 3 lat XX oraz 3 i 4 W gonitwach płaskich konie XX biegną pod wagą 52 - 62 kg . Konie OO niosą 58 - 62 kg . Liczby te zmieniają się w zależności od weku koni 2 - 4 lata, dystansu gonitwy, (od 1000 do pow. 3000 m) i miesiąca treningu.

22. KONIE PÓŁKRWI - trening w wieku 2,5 letnie, startują w wieku 3 i 4 lat, biegają pod wagą52-62k

24. Omów olimpijskie i nieolimpijskie dyscypliny jeździeckie.

Do konkurencji olimpijskich zalicza się Ujeżdżenie, skoki przez przeszkody, WKKW

Ujeżdżenie - Polega na zaprezentowaniu stopnia wytrenowania, posłuszeństwa oraz wyeksponowania możliwości ruchowych konia. Polega na wykonywaniu układu określonych ruchów, figur wg. obowiązującego programu lub własnej koncepcji. W programach wykonywanych do muzyki dodatkowo ocenia się zgranie tempa z melodią. Czas wykonywania konkursu wynosi od 3,30 - 7 min. Do najtrudniejszych ruchów zalicza się Pasaż - kłus z wysoką akcją kończyn, Piaff - rytmiczny kłus w miejscu, Piruet -pełen obrót w galopie, Ciąg - ruch boczny jednoczesny do przodu i w bok.

Skoki przez przeszkody - Rozgrywane są na parkurze (ogrodzony plac z przenośnymi przeszkodami) Przeszkody są pionowe (stacjonata, mór, bramka,) pionowo - szerokie ( oxer, duble - bar, tryple - bar) szerokie (rów z wodą). Zawodnik pokonuje przeszkody w określonej kolejności i kierunku (czerwoną chorągiewkę przy przeszkodzie powinien mieć po prawej stronie) Podstawowe błędy to : zrzutka, nieposłuszeństwo konia, włamanie, zmylenie trasy, przekroczenie normy czasu, przekroczenie limitu czasu.

Rodzaj konkursów - podstawowy - doskonałości, szybkości, potęgi skoku. Specjalny - z oceną jeźdźca, z oceną konia, konkurs szczęścia, sześciu barier, sztafeta z palcetem.

WKKW - Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego , jest sprawdzeniem możliwości jeźdźca i konia. Odbywa się w ciągu 3 dni i składa się z 3 prób: ujeżdżenie, próba wytrzymałości, skoki.

I dzień - próba ujeżdżenia rozgrywana na zasadzie konkursów ujeżdżenia wg. programu obwiązującego w danej klasie

II dzień - próba wytrzymałości składa się z 4 części

1. drogi i ścieżki 4 -9 km tempo 220m/min

2. stipl 2 - 3 km tempo 700m/min 6 -8 przeszkód

3. drogi i ścieżki jak w punkcie a

4. kros 4 -8 km tempo ok. 500m/min. Min.20 - 30 przeszkód z przeszkodami stałymi.

III dzień - konkurs skoków jest sprawdzianem formy konia, na zasadzie konkursu dokładnośc

Nieolimpijskie dyscypliny to : rajdy długodystansowe, woltyżerka, powożenie.

Rajdy długodystansowe - rozgrywane w ciągu 1-2 dni na dystansie 40 - 160 km z wyjątkiem klasy L. Wszystkie rozgrywane są na czas. Warunkiem zakończenia przebiegu jest pozytywny wynik kontroli weterynaryjnej.

L - 40km, P - 80 km, N - 120, C - 160 km.

Woltyżerka - jest to wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych na galopującym koniu, mające na celu wyrobienie u ćwiczącego pewności siebie, gibkości, i równowagi. Rozgrywane śa konkursy indywidualne, par, zespołowe. W skład zespołu wchodzi 8 zawodników, lonżujący i koń. Program obejmuje ćwiczenia obowiązkowe 6 oraz dowolne. Ocena w skali od 0 do10pkt

Warunkiem zaliczenia ćwiczenia jest utrzymanie pozycji przez 3 foule.

Powożenie - obejmuje powożenie zaprzęgiem paro i czterokonnym. Zawody trwają 3 dni i obejmują 3 próby :

1. Prezentacja i ujeżdżanie - podczaj jej ocenia się wygląd zawodnika i luzaków, konie, uprząż, pojazd, ogólne wrażenie za całość zaprzęgu. Ujeżdżenie obejmuje figury: koła, wolty, zmiany chodów, cofanie i powożenie jedną ręką.

2. Próba terenowa (maraton) - jest sprawdzianem wytrzymałości i sprawności koni oraz umiejętności powożącego. Składa się z 5 odcinków : A - stęp, kłus 10km, B - stęp 1,2km, C - kłus 5km, D - stęp 1,2km, E - maraton 10km

3. Próba zręczności - jest rozgrywana w 3 dniu na przeszkodach w postaci ściętych stożków z plastykową kulką na wierzchu. Strącenie kulki traktowane jest jako błąd i karane 5 pkt. Karnymi. Front przeszkody jest o 20 -60 cm szerszy od rozstawu osi tylnych kół pojazdu. Konie w trakcie zawodów przechodzą kilkakrotną kontrolę wet.

25. Oblicz normalną siłę uciągu konia o masie 600kg wzorem Wursta

Normalna siła uciągu konia - jest to siła z jaką koń może pracować w ciągu dnia roboczego bez zbytniego wysiłku, przy odpowiednim żywieniu i koniecznym odpoczynku, bez szkody dla zdrowia. waha się w granicach 13 - 15% masy ciała.

Wzór P= Q/9+12 Q - masa ciała czyli P= 600/9+12= 78,6 czyli 13% masy ciała konia.

26. Omów podstawowe jednostki chorobowe koni

1. Posocznicowe choroby źrebią

• ostre choroby zakaźne w skutek zakażeń bakteryjnych i wirusów wywołane głównie przez Escherichia Coli, Salmonella, Paciorkowce, Corynebacterium Equi

• występuje w postaci czystej posocznicy z biegunką lub bez lub w postaci schorzeń narządów

2. Zakażenie

• w życiu płciowym przed i po porodzie (śródmaciczne)

• przez przewód pokarmowy i pępowinę

• leczenie i badanie bakteriologiczne pozwala na użycie odp. środków (np. antybiotyków)

• zapobieganie: izolacja i higiena, zapobieganie urodzeniu chorego przychówku, bierne uodparnianie źrebiąt i czynne klaczy.

3. Influeza koni (GRYPA lub NOSÓWKA koni)

• ostra gorączkowa choroba zakaźna wywoływana wirusem grypy, ma krótki gwałtowny przebie

• zarażenie przez kontakt (ogier może zarazić klacz nawet 3 lata po wyleczeniu),

• objawy: posocznica, obrzęk błon śluzowych i węzłów chłonnych, wysoka gorączka, poronienia, porażenia zadu, światłowstręt, łzotok.

4. Wirusowe ronienie klaczy

• wirus identyczny z influzją

• ronienia od 2 - 55 dnia od zakażenia albo zejście w kilka dni po urodzeniu.

• Infekcja najczęściej bez udziału ogiera, wyjątek stanowi wirus (wirusowego zapalenia tętnic)

5. Pomór koni

• choroba wirusowa, afrykańska obrzęk błon śl. i podskórnych, wysoka temp 42 st.

6. Niedokrwistość zakaźna u koni

• choroba zakaźna, wirusowa roznoszona przez owady kłujące

• objawy: okresowe napady gorączki, masowy rozpad erytrocytów, rozplem czynnej mzenchymy. SKUTKI: zwyrodnienia mięśni i wątroby, nerek, ukł. Siateczkowo - śródbłonkowe

7. Leptpspirozy

- wywołane przez krętki typu Leptospira, zakażenie od innych gatunków

• objawy posocznicowe, żółtaczkowe, zapalenie nerek i mózgu

8. Zaraza stadnicza

• świądrzyca koni wywołana przez Trypanosoma Eqiperum, zakażenie przy kryciu, zachorowania 40 - 100%, ronienia 99%

• początkowo zapalenie zew. Narządów płciowych, potem wykwity skórne i podrażnienia.

9. Ospa koni

• pęcherzykowo - chrostowa wysypka skóry na stawach lub zapalenie jamy ustnej (krosty z płynem surowiczym), prowadzi do nadżerek.

10. Otręt - jest to zakażenie przy kryciu, ogranicza się do błon śluzowych narz. Płciowych

11. Zołzy

• jest to choroba ostra, zakaźna, wywoływana przez Streptococcus equi - paciorkowiec zołzowy

• silna gorączka, zapalenie bł. śluz. nosa i gardła, zapalenie węzłów chłonnych podszczękowyc

12. Neurobacilloza - GRUDA zaraza piersiowa, zakaźna, przebieg pod posacią krupowego zapalenia płuc lub zapalenia płuc i opłucnej, wywołana przez wirusy!

13. Choroba BONARSKA - zakaźne zapalenie rdzenia i mózgu wywołane przez wirusy pantropowe, OBJAWY: posocznicy, śpiączka i nagłe zejście. 90%

14. Nosacizna - choroba wywołana pałeczką nosacizny, OBJAWY: obecność guzków, wrzody błon śluzowych, skóry i narz. Wew.

15. Żółtaczka hemolityczna

• wywołana konfliktem serologicznym płodu i matki. Matka R+R+ x r- r- ojciec płód R+ r-

• organizm klaczy rozpoznaje płód jako ciało obce i przy kolejnych ciążach rodzą się co najmniej 3 źrebaki zdrowe, w późniejszych ciążach tworzą się antyciała anty r- , występują w mleku i po reakcji z krwią źrebięcia powodują śmierć.

27. Podstawowe elementy testu 100 dniowego ogierów półkrwi w Polsce.

I - ocena na płycie: (stęp, kłus,) - przez komisje: pokrój, ruchy, typ, konstytucja

II - skoki luzem : w tzw. Korytarzu max 120cm wysokości ocenia, ocenia się styl pokonywania przeszk

III - ocena pod jeźdźcem (stęp, galop, kłus) + pokaz jazdy indywidualnej - ruszanie, zatrzymanie.

IV - skoki pod jeźdźcem - do 110 cm

V - próba wytrzymałości i galop w tempie 350m/min 5min od razu po tym 30s 400m/min później sprawdza się oddech i tętno po 40 minutach.

VI - test obcych jeźdźców - oceny dokonuje komisja, kierownik zakładu tren. Obcy jeźdźcy

Komisja : I , II, IV praca w stępie, w kłusie, w galopie + ocena ogólna (ocena ruchy, przydatności użyt)

Kierownik ZT : przydatność do treningu, charakter, zdrowie i wykorzystanie paszy, skoki luzem, skoki pod jeźdźcem, praca w sępie, praca w kłusie, praca w galopie.

Obcy jeźdźcy: przydatność do ujeżdżenia, przydatność do skoków.

Potem na podstawie tych ocen oblicza się IWU (index wartości użytkowej) - na odstawie punktów uzyskanych za poszczególne cechy i uwzględnieniem ich zmienności oraz znaczenia hodowlanego.

28. Pochodzenie

Konie zalicza się do klasy ssaków, gromady kopytnych, rzędu nieparzystokupytnych, rodziny koniowatych, rodzaju koni, podrodziny koni właściwych.
Ewolucja koni przebiegała następująco:
era kezonoiczna
- eocen - pięciopalczasty Eohippus, małe zwierzę ssące, 25-51 cm wysokości w kłębie, duży palec (pierwszy) nie dotykał ziemi i był w zaniku. Kończyny tylne miały 3 palce (2 boczne były szczątkowe)
- oligocen - Mesohippus, bardziej zaawansowany w ewolucji, miały trójpalczaste kończyny z najsilniej rozwiniętym palcem środkowym, kończyny uległy wydłużeniu, uformowały się kopyta. Zmianie uległo uzębienie i kształt szczęki.
- miocen - od trójpalczastych Hipparion do jednopalczastych Parahippus
- pliocen - jednopalczaste equuidy Plesippus i Equus stenomis. Plesippus - pierwsze formy jednopalczaste w Azji, Europie i Afryce, dały początek koniom właściwym, osłom, półosłom i zebrom.
czwartorzęd
plejstocen - rodzaj Equus zróżnicował się na szereg podrodzajów: E. caballus (koń właściwy), E. hippotigris (zebry), E. asinus (osły), E. hemionus (półosły)
Udomowienie koni rozpoczęło się od odławiania i wychowywania młodych źrebiąt.

29. Znaczenie gospodarcze koni.

Koń miał przez wiele stuleci wielkie znaczenie gospodarcze i militarne, przyczynił się do sławy i potęgi różnych ludów. Wraz z mechanizacją wojskowych i cywilnych środków transportu koń jako zwierzę pociągowe stracił na znaczeniu. Obecnie tylko w niektórych krajach jest jeszcze istotnym uzupełnieniem mechanicznych środków transportowych. Głównym kierunkiem wykorzystania koni w Europie, a także na skutek postępu mechanicznego ten rodzaj użytkowania koni będzie z pewnością się rozwijał. Nowoczesna hodowla zmierza ku temu by konie nadawały się do sportu wyczynowego i rekreacji, przy czym nie beż znaczenia jest aspekt ekonomiczny. Zróżnicowane cele użytkowe doprowadziły do wytworzenia wielu mniej lub bardziej wyspecjalizowanych ras, w których hodowla, stanowi niekiedy ważną gospodarczo dziedzinę na danym terenie. Zasadniczą rolę odgrywa przy tym selekcja w kierunku pewnych korzystnych cech, umożliwiająca dalsze istnienie i rozwój populacji. Koń, jak przed tysiącami lat, zajmuje ważną pozycję jako zwierzę użyteczne człowiekowi, chodź zmieniły się motywy i sposoby jego zastosowania zgodnie z ludzkimi potrzebami. Sportowa ambicja, sukces ekonomiczny, przyjemność w spędzaniu wolnego czasu, miłość do zwierząt i chęć eksperymentowania zawsze kierowały ludźmi poza innymi pobudkami. Prócz estetycznej przyjemności towarzyszącej z kontaktu z pięknym zwierzęciem w hodowli zawsze też kierowano się trzeźwą kalkulacją i ocena użytkowości. To też w historii koni i ludzi obserwujemy zarówno miłość , a nawet cześć dla tych zwierząt jak i ich bezlitosną eksploatację, a nawet zagładę.

31. Stanowienie klaczy

Klacz do stanówki powinna być rozkuta na tylne nogi lub zaopatrzona w grube, wojłokowe pantofle. Dla bezpieczeństwa ogiera zakłada się jej specjalne pęta na stawy skokowe bądź nadpęcia, przeciąga pod brzuchem i zawiązuje na szyi. Zakłada się też derkę na kark klaczy, po to aby ogier nie pokaleczył klaczy zębami. Nasadę ogona bandażuję się, aby włosy nie skaleczyły prącia. Następnie myje się jej krocze. Ogiera do klaczy należy doprowadzić z jej lewej strony.

11. Omów różnice między uprzężą szorową i chomątową.

Uprząż szorowa wykazuje się cechami:

• łatwość dostosowania do różnej wielkości konia, łatwość konserwacji, nadaje się do wykonywania prac lżejszych wykonywanych w szybkim tempie.

Wyróżnia się w niej : pełną uprzęż tzw. Szor - (ma natylnik), półszor - on nie posiada natylnika, szleja - składa siez napierśnika i nakarcznika połączonych pierścieniem używana jest w zaprzęgach reprezentacyjnych.

Uprząż chomątowa wykazuje się cechami:

• nadaje się lepiej do wykonywania prac ciężkich przez konia, stanowi pewniejsze oparcie dla konia gdyż dotyka większej powierzchni ciała konia, nie uciska stawu barkowego konia, nie utrudnia oddychania.

Wyróżniamy chomąto : krakowskie, śląskie, podlaskie, angielskie.

W uprzęży chomątowej elementem ciągnącym jest chomąto z podkładem i postronki, a w uprzęży szorowej napierśnik z postronkami.

---