Mechanika kopyta
Gdy kopyto dotyka ziemi, następuje wstrząs na poziomie puszki kopytowej. Spowodowane nim wibracje są przenoszone przez płytki rogowe i tworzywo kopytowe, a tam w dużym stopniu absorbowane przez ,,układ hydrauliczny” składający się z niezliczonych małych naczynek krwionośnych. Tak więc wstrząs jako pierwsza przyjmuje podkowa lub podeszwa, o powierzchni około 50cm2, zaś falę uderzeniową pochłania system płytek, o łącznej powierzchni przekraczającej 5000cm2. W fazie podparcia, gdy staw pęcinowy jest opuszczony, pionowy nacisk wywierany ciężarem konia jest przeniesiony na przednią część kopyta, stanowiącą dwie trzecie jego obwodu. Strzałka gąbczasta zostaje ściśnięta, napiera na chrząstki po obu stronach, piętki się rozstępują, a strzałka wygina się i opuszcza. Gdy nacisk ustaje, piętki ponownie się schodzą dzięki elastyczności strzałki, chrząstek oraz samej puszki kopytowej na wysokości piętek. To ciągłe rozszerzanie i kurczenie strzałki gąbczastej oraz puszki kopytowej pozwala amortyzować wstrząsy, a ponadto wzmaga krążenie krwi w całej kończynie
oddechy 8 -16 na minute
tetno 28-44 uderzen na minute
Różnice między uprzężą szorową i chomątową.
Czesc ciagnace na które kon napiera sa roznie skonstruowane:
Szor: kon napiera na elastyczny napiersnik, który obejmuje jego piers i pkt powyzej linii guzow barkowych, od gory jest podtrzymywany prze nakarcznik, łatwość dostosowania do różnej wielkości konia, łatwość konserwacji, nadaje się do wykonywania prac lżejszych wykonywanych w szybkim tempie.
Wyróżnia się w niej : pełną uprzęż tzw. Szor - (ma natylnik), półszor - on nie posiada natylnika, szleja - składa siez napierśnika i nakarcznika połączonych pierścieniem używana jest w zaprzęgach reprezentacyjnych.
Chomąto: kon naciska calym tuloweim na homato z podkladem zalozone na jego szyje, nadaje się lepiej do wykonywania prac ciężkich przez konia, stanowi pewniejsze oparcie dla konia gdyż dotyka większej powierzchni ciała konia, nie uciska stawu barkowego konia, nie utrudnia oddychania.
Wyróżniamy chomąto : krakowskie, śląskie, podlaskie, angielskie.
W uprzęży chomątowej elementem ciągnącym jest chomąto z podkładem i postronki, a w uprzęży szorowej napierśnik z postronkami.
Pochodzenie
Konie zalicza się do klasy ssaków, gromady kopytnych, rzędu nieparzystokupytnych, rodziny koniowatyh, rodzaju koni, podrodziny koni właściwych.
Ewolucja koni przebiegała następująco:
era kezonoiczna (70 mln lat temu)
- eocen - pięciopalczasty Eohippus, małe zwierzę ssące, 25-51 cm wys w klebie, duzy palec(1) nie dotykal ziemi i był w zaniku. Z tylu 3 palce (2 w zaniku)
-oligocen- Mezohippus, 3placzaste konczyny, najsilniej rozwiniety palec srodkowy, dlugie koczyny, uformowane kopyta, zmiana uzebienia i ksztaltu zebow.
- miocen - od trójpalczastych Hipparion, od jednopalczastych Parahippus
- pliocen - jednopalczaste equuidy Plesippus i Equus stenomis.
Plesippus - pierwsze formy jednopalczaste w Azji, Europie i Afryce, dały początek koniom właściwym, osłom, półosłom i zebrom.
czwartorzęd
- plejstocen - rodz Equus zróżnicował się na szereg E. caballus (koń właściwy) , E. hippotigris (zebry), E. asinus (osły) , E. hemionus (półosły )
Udomowienie koni rozpoczęło się od odławiania i wychowywania młodych źrebiąt. (5-6 tys lat temu)
Test 100 dniowy ogierów półkrwi
Zakłady treningowe działają przy dwóch stadach ogierów: w Bogusławicach i Białym Borze. Przeprowadzany jest w nich 100 dniowy trening 3 i 4 letnich ogierów rasy półkrwi zakończony próbą dzielności. Jest to tzw. stacjonarna próba wierzchowa. Na końcowy wynik próby dzielności składają się oceny wystawiane przez komisję, kierownika ZT oraz obcych jeźdźców. Wynik przedstawiany jest w formie indeksu wartości użytkowej. Ogier, który zda z wynikiem pozytywnym próbę dzielności zostaje wpisany do księgi hodowlanej i otrzymuje pozwolenie na krycie. Po 100 dniowym treningu konie przechodzą ocenę:
Na trójkącie
Chodów pod jeźdźcem w zastępie
Skoków luzem
Skoków pod jeźdźcem
Wytrzymałości
Przydatności do ujeżdżenia (ocena jeżdżca)
Przydatności do skoków (ocena jeżdżca)
Drugim sposobem sprawdzenia wartości konia jest test wierzchowo-zaprzęgowy obejmujący 35 dni treningu pod siodłem i 65 dni treningu w zaprzęgu. Użytkowość oceniana jest na podstawie wyników:
Prezentacji na trójkącie
Prezentacji chodów pod jeźdźcem w zastępie
Próby na czworoboku w zaprzęgu jednokonnym
Próby wytrzymałości w zaprzęgu maratonowym
Próby uciągu
Następnie przeprowadzana jest ocena powrotu tętna i liczby oddechów do normy w godzinę po zakończeniu prób
Złe nawyki wynikają najczęściej ze złego obchodzenia się z końmi, rzadziej z wrodzonych cech usposobienia. Ze złego obchodzenia wynika często np. wierzganie lub kąsanie, obrona przed nakładaniem kantara lub niepodawanie nogi przy podkuwaniu. Z wrodzonych wad charakteru można wymienić złośliwości-podstępne kąsanie, kopanie, usiłowanie zrzucenia jeźdźca, odmowa ciągnięciapłochliwosc, rozsypywanie obroku, gryzienie wlasnej skory na bokach. Nałogi są to wytworzone odruchy warunkowe, niekorzystne z punktu widzenia użytkownika np. łykawość i takanie. Występują one najczęściej u koni mało pracujących, narażonych na nudę w zamkniętym pomieszczeniu stajennym. Narowy są niebezpieczne i szkodliwe dla konia i człowieka, natomiast nałogi szkodzą tylko koniowi.
Cel i zasady organizacji wyścigów płaskich dla XX i OO
Podstawowym miernikiem, klasyfikującym konia do hodowli, powinna być jego wartość użytkowa, sprawdzana poprzez próby dzielności odpowiednie dla danego typu użytkowego i rasy.
1.Gonitwy plaskie
2.płotowe
3.przeszkodowe
Do treningu kwalifikowane są 1,5 roczne konie XX i 2,5 lenie konie OO. Startują w wieku 2 i 3 lat XX oraz 3 i 4 W gonitwach płaskich konie XX biegną pod wagą 52 - 62 kg . Konie OO niosą 58 - 62 kg . Liczby te zmieniają się w zależności od wieku koni 2 - 4 lata, dystansu gonitwy, (od 1000 do pow. 3000 m) i miesiąca treningu. 2 i 3 pod 64-71 kg. Nadwag lub ulga zaleza od wieku, plci, klasy jezdzca, wygranych g. plaskich.Selekcja nastepuje w systemie grupowym. Najpierw do najnizszej, po wygraniu coraz wyzej. 2 i3 daja wylacznie swiadectwo wytrzymalosci i predyspozycji skokowych. KONIE PÓŁKRWI - trening w wieku 2,5 letnie, startują w wieku 3 i 4 lat, biegają pod wagą52-62k
Kuce i małe konie
Konie huculskie (hc)
Koniki polskie (kn) Polskie konie zimnokrwiste (z Konie szlachetne półkrwi (skrót rasowy sp)
Rasa śląska (skrót rasowy śl) Rasa wielkopolska (skrót rasowy wlkp Rasa małopolska (skrót rasowy m Konie pełnej krwi angielskiej (skrót rasowy xx Konie czystej krwi arabskiej (skrót rasowy oo
Ruję u klaczy rozpoznaje się na podstawie zewnętrznych objawów fizycznych
(błyskanie sromem, nadwrażliwość na dotyk, nadmierny apetyt bądź jego brak) oraz
psychicznych (nerwowość, pobudliwość, skłonność do zaczepek). W celu określenia
terminu owulacji i krycia, przeprowadza się próbę z ogierem-probierem (w stadninach
państwowych z reguły próbuje się klacze codziennie, a po stwierdzeniu źrebności - co
tydzień). W niektórych stadninach, po dodatnim wyniku próby, przeprowadza się dodatkowo badanie jajników
Na drugim biegunie postępowania prowadzącego do określania terminu
krycia/inseminacji jest metoda oparta wyłącznie na ultrasonograficznej ocenie
zmian zachodzących na jajnikach i rezygnacja z próby ogierem.
Klacz do stanówki powinna być rozkuta na tylne nogi. Dla bezpieczeństwa ogiera, zakłada się jej specjalne pęta na stawy skokowe bądź nadpęcia (nie na pęciny, bo mogłaby - przestępując z nogi na nogę - zaplątać się), przeciąga pod brzuchem i zawiązuje na szyi. Czasem też zakłada się derkę, chroniącą kark klaczy przed pokąsaniem. Nasadę ogona bandażuje się, aby włosy nie skaleczyły prącia. Następnie myje się jej krocze.
- absolutnie muszą być założone pęta - zabezpieczające ogiera przed
kopnięciem, a na kłąb i szyję założona derka zabezpieczająca klacz
przed gryzieniem przez ogiera (BHP),
zad klaczy po obu stronach winien być starannie umyty wodą z mydłem
i wytarty ligniną, aby ogier podczas odruchu szukania, dotykając prąciem skóry klaczy nie wprowadził do jej dróg rodnych drobnoustrojów, które zawsze znajdują się na skórze i włosach,
zewnętrzne narządy płciowe (srom), a także odbyt oraz okolica muszą być
starannie umyte czystą wodą z mydłem i zdezynfekowane roztworem
nadmanganianu potasu lub rivanolu
- ogon musi być zabandażowany lub włożony do odpowiednio przygotowanego pokrowca (może to być rękawica plastikowa jednorazowego
użytku), aby zabezpieczyć ogiera przed uszkodzeniem żołędzi włosem
ogona, które może być wprowadzone do pochwy klaczy i również zagrażać jej zanieczyszczeniem. Jeśli używamy bandaży kilkakrotnie, to
po każdym użyciu winny być wyprane i wygotowane,
- osoba trzymająca klacz stoi naprzeciw niej lekko bocznie, trzymając oburącz za wędzidło na wodzy lub linkach przypiętych do wędzidła. Osoba
ta musi obserwować przebieg stanówki, aby w razie niebezpieczeństwa
odejść na bok lub odpowiednio pokierować klaczą przy ewentualnych
manewrach - usiłowaniem ucieczki, przysiadem, przewracaniem,
a szczególnie zwracać uwagę na pęta, aby schodzący z klaczy ogier nie
zahaczył kończyną przednią o pęta. W takim przypadku do obowiązku
osoby trzymającej klacz należy szybkie uwolnienie jej z pęt, przez po-
ciągnięcie za ich końcówkę na szyi klaczy (BHP).
OCHWAT Jest to zapalenia tworzywa kopytowego spowodowane np. skarmianiem świeżego, nie wypoconego ziarna, napojeniem zgrzanego konia, nadmiernym przemęczeniem lub przeziębieniem. Przednie kopyt konia są wówczas gorące i stąpa on bardzo sztywno.Należy natychmiast wezwać lekarza weterynarii, a do czasu jego przybycia rozkuć konia i postawić na rozdrobnionej mokrej glinie lub polewać zimną wodą z octem albo owinąć mokrymi szmatami. Ochwat zbyt późno leczony powoduje duże zmiany i zniekształcenia kopyta, prowadzące nieraz do zupełnej utraty wartości użytkowej zwierzęcia
U koni zdrowych w spoczynku ciepłota ciało wynosi 37-38 stopni, tętno 28-44 uderzeń na minutę, a oddech 8-16 na minutę.
Określenie kolka lub morzysko oznacza cały zespół objawów czyli bólu okrężnicy (jelita grubego
Spowodowana jest zbyt obfitym żywieniem paszami treściwymi, zadaniem łatwo fermentującej się paszy przegłodzonemu koniowi po wyczerpującej pracy, powinien w nieodpowiednim czasie, zadawaniem zepsutej paszy, raptowna zmiana sposobu żywienia, postawieniem spoconego konia w przeciągu.
Kolka może być również wywołana przez pasożyty bytujące w przewodzie pokarmowym, np.glisty.
Objawy kolki są bardzo wyraźne: koń przestaje przyjmować pokarm, jest niespokojny, ogląda się na boki, bije kopytami, kładzie się, tarza, wstaje i powtórnie się kładzie, ciężko dyszy, poci się.
Przy bardzo silnym natężeniu bólu koń klęka, przysiada na zadzie, kładzie się. Koniowi trzeba udzielić natychmiastowej pomocy: boki należy mocno rozcierać słomą, konia nakryć kołderką i powoli oprowadzać. Konieczna jest pomoc lekarska.