Błonnik pokarmowy: węglowodany oporne na działanie enzymów trawiennych człowieka, wśród których wyróżnia się:
- częściowo przyswajalne: w znacznym stopniu degradowane przez drobnoustroje w jelitach, m.in. do kwasów organicznych wchłanianych i metabolizowanych w organizmie (pektyny, hemicelulozy, rafinoza)
- nieprzyswajalne (włókno surowe): oporne na działanie enzymów trawiennych oraz drobnoustrojów i wydalane z kałem (celuloza, lignina)
Błonnik pokarmowy - budowa
celuloza: składnik balastowy z uwagi na minimalną strawność. Nie jest przyswajana przez ustrój człowieka, lecz przez niższe ustroje typu bakterie, pleśnie, grzyby
hemicelulozy: złożone z cukrów prostych (tesyloza, arabinoza, galaktoza, mannoza, kwas glukuronowy); są rozkładane przez mikroflorę jelit, produkty jej rozpadu są wchłaniane w przewodzie pokarmowym człowieka
lignina: związek kompleksowy o charakterze aromatycznym; częściowo ulega procesowi trawienia
Funkcje błonnika pokarmowego
dostarcza substratu energetycznego dla mikroorganizmów, stymulując ich wzrost
wpływa korzystnie na profil flory bakteryjnej w jelicie, obniżając ilość bakterii beztlenowych w stosunku do tlenowych
wydatnie zwiększa ilość witaminy K oraz witamin grupy B (tiaminy, ryboflawiny, niacyny) w kale
posiada własności higroskopijne powodujące znaczne wiązanie wody przez poszczególne frakcje błonnika, co istotnie przyczynia się do zwiększenia objętości mas kałowych
pobudza (głównie celuloza i ligniny) perystaltykę jelit, skracając czas pasażu jelitowego. Wzrost ilości mas kałowych i pobudzenie motoryki jelit powoduje rozluźnienie stolca, łatwiejszą i częstszą defekację
rozpuszczalne frakcje błonnika wpływają na strukturę i aktywność enzymatyczna jelit. Pod ich wpływem zmniejsza się w jelicie czczym ilość i wysokość kosmków oraz wzrasta głębokość krypt. Wzrasta szybkość rozmnażania się komórek nabłonka
kwas masłowy, powstający w wyniku rozkładu bakteryjnego błonnika, zapobiega złośliwej transformacji komórek błony śluzowej
ligniny i pektyny tworzą związki kompleksowe z kwasami żółciowymi (wiążą do 40% kwasów żółciowych) i sterolami, nie ulegające wchłanianiu
błonnik tworzy wiązania wodorowe z lipidami pokarmu i żółci
działa detoksykacyjnie „rozcieńczając” (większa objętość mas kałowych) substancje toksyczne, potencjalne karcinogeny i toksyny oraz skracając ich czas kontaktu ze ścianą jelita. Wiąże również niektóre trucizny, metale ciężkie (szczególnie pektyny warzyw), radioaktywny Sr90, toksyny bakteryjne, mykotoksyny, niektóre leki
pektyny tworzą z glukozą w roztworze wodnym bardzo lepki żel, zmniejszając szybkośd przechodzenia treści żołądka i wolniejszy pasaż jelitowy. Powoduje to opóźnienie wchłaniania węglowodanów w jelicie cienkim i zmniejszenie poposiłkowego stężenia glukozy we krwi, zmniejszając sekrecję insuliny. Utrudnienie wchłaniania węglowodanów zmienia mechanizm sekrecji hormonów jelitowych i trzustkowych, wzmagając metabolizm glukozy w wątrobie
Witamina D
Kalcyferol (D1) - występuje w tranie
Ergokalcyferol (D2) - wytwarzana w roślinach pod wpływem promieni UV
Cholekalcyferol (D3) - wytwarzana w skórze ludzi i zwierząt pod wpływem promieni UV
Przekształcenie prowitaminy D w prewitaminę zachodzi przez działanie promieniowania świetlnego UV-B (w keratynocytach naskórka).
Aktywna biologicznie forma witaminy D3 powstaje w wątrobie i dalej po hydroksylacji w nerkach.
Prowitaminą D2 jest ergosterol
Prowitaminą D3 jest pochodna cholesterolu (7-dehydrocholesterol)
25% witaminy D pochodzi z diety (w jelitach przenoszona jest dzięki obecności kwasów żółciowych)
75% witaminy D ulega syntezie w skórze z 7-dehydrocholesterolu pod wpływem promieniowania UV-B
Funkcje
• Działanie kalcjotropowe (regulacja gospodarki mineralnej i mineralizacja kości)
- Aktywna forma witaminy D3 (1,25-dihydroksycholekalcyferol) nasila wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego i nerek.
- Stymuluje syntezę osteokalcyny i kolagenu.
• Działanie niekalcjotropowe
- wpływ na system nerwowy i mięśniowy (regeneruje neurony, zwiększa rozmiary i ilośd miocytów)
- ma działanie immunomodulujące i pośrednio przeciwbakteryjne
- ma działanie antyproliferacyjne - zapobiega powstawaniu komórek nowotworowych, wpływa na apoptozę i angiogenezę.
Niedobór
• Kości - osteomalacja (u dorosłych), krzywica (u dzieci), niska szczytowa masa kostna
• Mięśnie - obniżona masa, siła, zaburzenia równowagi
• Układ immunologiczny - stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu I, RA
• Układ sercowo-naczyniowy - nadciśnienie, niewydolnośd serca
• Działanie antyproliferacyjne i apoptotyczne - nowotwory sutka, prostaty, jelita grubego
Zapotrzebowanie
• Zaleca się spożywanie 10 μg (400 j.m.) witaminy D na dobę u dzieci powyżej 4 r.ż. i dorosłych.
• Dla osób powyżej 60 lat Międzynarodowa Fundacja Osteoporetyczna zaleca poziom 25OHD w surowicy wynoszący 75 nmol/L (30 ng/ml) osiągnięty przez spożywanie 20 - 25 μg/dzieo (800 - 1 000 IU/dzieo).
Źródła
• Ryby świeże 500 - 1000 IU/100 g
• Ryby w konserwach 200 - 300 IU/100 g
• Jajka 20 - 30 IU/szt.
• Tran 1000 IU/łyżkę
• Wątroba