Wykład 2

Pojęcie osobowości i ogólna charakterystyka

teorii osobowości

POJĘCIE OSOBOWOŚĆ W POTOCZNYM ROZUMIENIU

(Lindzay, Hall, 2004)

• Umiejętność czy zręczność w kontaktach społecznych.

• Najbardziej charakterystyczne właściwości danej osoby.

• Osobowość może być „dobra” bądź „zła”

POJĘCIE „OSOBOWOŚĆ” W LITERATURZE PSYCHOLOGICZNEJ

(Allport, 1988)

• Definicje biospołeczne

• Definicje biofizyczne

RÓŻNE SPOSOBY DEFINIOWANIA

POJĘCIA „OSOBOWOŚĆ”

PRZEZ PSYCHOLOGÓW

Definicja omnibusowa - zgodnie z którą osobowość stanowi sumę, całość cech i właściwości jednostki.

Definicja integracyjna - która kładzie nacisk na integrującą czy organizującą funkcję osobowości. Osobowość jest tym, co nadaje porządek i spójność wszystkim rodzajom działań podejmowanych przez człowieka.

Hierarchiczne ujęcie osobowości - wskazuje, jak poprzednie na to, że osobowość jest strukturą, czy organizacją, lecz akcentuje różne poziomy tej organizacji( McAdams, Mądrzycki).

Różnicowe ujęcie osobowości- osobowość zawiera to, co różni jednostkę od innych. Stanowią ją właściwości indywidualne, niepowtarzalne (teorie cech).

Przystosowawcze ujęcie osobowości - podkreśla udział osobowości w przystosowaniu (teorie uczenia).

ZAKRESY POJĘCIA OSOBOWOŚĆ

Zakres szeroki: do osobowości włącza się tu elementy fizyczne i psychiczne- osobowość w tym ujęciu to psychofizyczna całość. Skrajnym przykładem takiego podejścia są teorie konstytucjonalne (Kretschmer, Sheldon), ale można tu też zaliczyć koncepcje autorów takich, jak Allport, czy tez Eysenck.

Zakres średni: osobowość to całość psychicznych właściwości: cech, dymensji, mechanizmów psychicznych. zdolności, umiejętności.

Zakres wąski: do tej grupy zalicza się koncepcje, które do osobowości włączają tylko treściowe aspekty zachowania, pozostawiając poza jej zakresem cechy formalne: temperament i zdolności. Do tego rodzaju koncepcji należą koncepcje poznawcze osobowości.

PODSTAWOWE PYTANIA PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

(Funder, 1990)

• W jaki sposób ludzie różnią się między sobą

• W jaki sposób i dlaczego zmienia się ich zachowanie

• W jaki sposób ludzie spostrzegają, myślą, planują

• W jaki sposób doświadczają rzeczywistości

• Dlaczego niekiedy tak trudno przychodzi nam zrozumienie samych siebie

PODSTAWOWE ORIENTACJE TEORETYCZNE W PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

1. Teorie cech

2. Behawioryzm i wczesne teorie społecznego uczenia się

3. Teorie społecznego uczenia się i poznawcze podejście do osobowości

4. Podejście fenomenologiczne (psychologia humanistyczna i egzystencjalna)

5. Psychoanaliza

TEORIA NAUKOWA

Teoria naukowa to zbiór praw i hipotez rzeczowo i logicznie powiązanych w całość ; wiedza tłumacząca jakąś dziedzinę zjawisk.

(Kopaliński, 1983)

Teoria to system praw wyjaśniających określoną dziedzinę zjawisk, pozwalających ją przewidywać i zmieniać.

(Mądrzycki)

Funkcje teorii:

1. Deskryptywna

2. Eksplanacyjna

3. Predyktywna

ZASADY OCENY TEORII

(Carver, Scheier, 2004)

1. Teoria musi być weryfikowalna.

2. Pochodzenie danych, na których podstawie powstała - opieranie teorii na wyłącznie jednym źródle informacji osłabia teorię.

3. Zgodność z indywidualnym poglądem odbiorcy

4. Zdolność do wzbudzania pozytywnych bądź negatywnych reakcji u odbiorców

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA

PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI

1. Problematyka różnic indywidualnych - ujęcie dymensjonalne osobowości (np. teoria cech)

2. Wewnętrzne mechanizmy psychologiczne -ujęcie procesualne (np. orientacja poznawcza)

DWA PODEJŚCIA BADAWCZE W

PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI:

1. Podejście idiograficzne - koncentruje się na indywidualnym przypadku, stosując takie metody i zmienne, które uwzględniają fakt, że każdy człowiek jest jedyną w swoim rodzaju osobą.

2. Podejście nomotetyczne - badanie zachowania w

kategoriach ogólnych zasad uniwersalnych

zmiennych na dużej grupie osób.

---