METODY ZADANIOWE

Polegają na tworzeniu przez wychowawcę pewnych sytuacji, które są dla wychowanka wyzwaniem i wymagają podjęcia odpowiednich działań. Te działania prowadzą zaś do zmian w psychice wychowanka. Aby dokładniej scharakteryzować metody zadaniowe musimy wziąć pod uwagę trzy kwestie. Po pierwsze-podstawowe założenia człowiek zmienia się pod wpływem własnych działań, po drugie- jakie cechy sytuacji wytworzonych przez wychowawcę wywołują aktywność wychowanka, po trzecie- czynniki skuteczności metody, czyli te, które mogą pośredniczyć między stworzoną sytuacją a zmianą psychiczną, której oczekujemy.

1.WPŁYW AKTYWNOŚCI NA JEJ PODMIOT

Możemy go szukać w co najmniej trzech dziedzinach: wiedzy, umiejętności i postaw.

1. WIEDZA

Za Piagetem: pojęcie (podstawowa jednostka ludzkiej wiedzy) jest to synteza pewnych informacji, która reprezentuje pewien fragment rzeczywistości. I tak pojęcie pewnej klasy obiektów zawiera w sobie nie tyle „obraz” reprezentanta i informacje o zmianach wewnątrzklasowych, ale jakby zbiór obrazów wielu obiektów z określonej klasy.

Jeśli patrzymy na jakiś przedmiot z jednej określonej pozycji to obraz jest „egocentryczny”. Natomiast wiedza „obiektywna” przedstawia przedmiot z wielu punktów widzenia (jeśli patrzymy na katedrę stojąc w miejscu- obraz jest egocentryczny, jeśli obejdziemy ją dookoła i widzimy ją z różnych punktów- obraz jest obiektywny). Możemy też uwzględnić inne układy odniesienia (katedra w ramach różnych układów odniesienia- budowniczego, artysty, chrześcijanina). Wtedy dopiero jest to pełne pojęcie o przedmiocie.

Według Piageta wiedza płynie z działania na przedmiotach, a nie z samego ich spostrzegania. Rozumiemy świat, ponieważ wchodzimy z nim w interakcje, a nie po prostu na niego patrzymy. Poznanie wymaga, aby podmiot (w tym przypadku człowiek) doświadczał przedmiotu z wielu perspektyw. Na zmianę perspektywy pozwala natomiast działanie i właśnie ono (przekształcenie przedmiotu, nie sama obserwacja) jest podstawą do tworzenia wiedzy.

Pojęcie klasy jest pełniejsze jeśli jednostka częściej miała okazję do aktywności względem przedmiotów tej klasy. Jeśli zaś to pojęcie jest pełniejsze- większy jest jego udział w kierowaniu postępowaniem jednostki. Na przykład ludzie mają więcej do powiedzenia na temat ludzi, których lubią (i tym samym częściej ich spotykają) niż na temat ludzi, których nie darzą sympatią (i zachowują wobec nich dystans).

Nie wszystkie działania prowadzą do wzbogacenia wiedzy- ważny jest ich kontekst, rodzaj motywacji i osiągane wyniki.

2. UMIEJĘTNOŚCI

Wszystkie umiejętności wymagają ćwiczenia- to samo możemy powiedzieć o umiejętnościach społecznych. Dotyczy to na przykład umiejętności wyrażania swoich potrzeb i pragnień w sposób delikatny, ale stanowczy. Niewyćwiczenie tej umiejętności grozi zbytnią uległością i tłumieniem gniewu lub przeciwnie- wzrostem agresywności. Wielu ludzi używa przemocy fizycznej lub gróźb jej użycia, dlatego że nie umieją wyrazić słowami swoich potrzeb.

Inna umiejętnością potrzebną dla owocnego współdziałania ludzi jest umiejętność werbalnego uzgadniania rozbieżnych stanowisk. Przez to mnożą się nieporozumienia, ponieważ zanim przedmiot sporu stanie się jasny występuje sprzeciw jednej ze stron.

3. POSTAWY

Mechanizm umacniania się i dewaluacji pewnych wartości pod wpływem dysonansu poznawczego:

Niezgodność między bieżącą informacją a przekonaniem jednostki wywołuje sprzeciw- to motywuje jednostkę do przywrócenia zgodności. Można to zrobić na dwa sposoby: 1) reinterpretacja bieżącej informacji (zmiana jej znaczenia lub obniżenie wartości), 2) zmiana przekonania.

Wykorzystanie sposobu drugiego jest najbardziej prawdopodobne, kiedy bieżące informacje są bezwzględnie jednoznaczne i nie do zakwestionowania- informacja o własnym zachowaniu się jednostki. Można tłumaczyć swój uczynek, ale nie można się go wyprzeć przed samym sobą. Samo podjęcie decyzji może prowadzić do zmian w początkowym układzie preferencji jednostki. Bardziej atrakcyjne jest dla nas nowe podejście, ponieważ wtedy jesteśmy w zgodzie z samym sobą. Dysonans nie zawsze prowadzi do zmiany przekonań. Jeśli człowiek potrafi skutecznie zapomnieć lub wyprzeć się tego, co powiedział lub zrobił- dysonans znika i nie ma powodu, aby zmieniać przekonanie.

2. STAWIANIE ZADAŃ

Zadanie - spostrzeżona rozbieżność między faktycznym stanem otoczenia a jego stanem pożądanym. Istotną cechą zadań jest przedmiotowa forma wizji stanu pożądanego. „Zadanie polega na powiązaniu celu z potrzebą” (Tomaszewski)

Zadanie pojawia się, gdy jednostka znajdująca się w sytuacji S (tzw. pole zadaniowe) spostrzega pewien fragment tej sytuacji z punktu odmiennej i bardziej pożądanej jego wizji (cel zadania)

Pojęcie zadania opiera się na twierdzeniu, że u człowieka bieżące czynności mogą być sterowane nie tylko przez bieżącą sytuację, ale też przez jej alternatywne wizje.

Na czym polega stawianie zadań?

Operacje zadaniotwórcze:

1. wprowadzanie nowej wizji alternatywnej - najprostszym wariantem jest polecenie. Trudność: cel polecenia może być obojętny lub awersyjny dla podmiotu. Jak ominąć trudność?: stosowanie polecenia z uzasadnieniem, mniej zobowiązującej sugestii, pisemnego zobowiązania

2. modyfikacja fragmentu sytuacji - prostym wariantem jest bezczynność wychowawcy. Pomocnicze środki - np. tworzenie wykresu

3. modyfikowanie pola zadaniowego - może to być dostarczenie wychowankowi nowych środków do realizacji starych zadań, lub wycofanie środków dotąd przez nią wykorzystywanych.

3. RODZAJE ZADAŃ WYCHOWAWCZYCH

Zadania można klasyfikować wg trzech kryteriów:

1. treści

2. struktury - zadania proste i złożone oraz jasne i niejasne.

Złożoność zadania jest funkcją „odległości” stanu faktycznego od celu wyrażoną liczbą prostych przekształceń niezbędnych do jego osiągnięcia.

Jasność zadania jest funkcją dookreślenia czynnościowego składnika zadania (zadania zautomatyzowane na skutek wielokrotnego powtarzania i zadania na tyle niejasne, że wywołują nieskoordynowaną, szybko zanikającą akcję.
Problemy - zadania o umiarkowanym i wysokim stopniu niejasności.

3. funkcji-

Funkcja ≠ cel

Cel - alternatywna wizja istniejącego stanu rzeczy; ze względu na to podmiot zadania podejmuje aktywność.

Funkcja - zmiana psychiczna, którą wywołuje aktywność zadaniowa w podmiocie; ze względu na to zadanie zostało postawione jednostce przez wychowawcę.

Ze względu na funkcję można wyróżnić:

1. zadania, mające zmienić strukturę wiedzy wychowanka - organizują wychowankowi aktywny kontakt z tymi dziedzinami rzeczywistości, które są niedostatecznie lub nieadekwatnie reprezentowane w jego pojęciach. Dziedziny te mogą być właściwym przedmiotem przekształceń zadaniowych - zadanie samorządnego regulowania stosunków między wychowankami w celu rozwinięcia pojęcia demokracji; lub mogą być kontekstem przekształceń innych dziedzin - stworzenie drużyny z osób z walczących grup w celu likwidacji uprzedzeń społecznych.

Funkcja i cel nie muszą się pokrywać.

2. zadania, wzbogacające repertuar technik adaptacyjnych - rozwijające określone umiejętności. Stosowane, gdy trudności adaptacyjne wynikają z nieopanowania przez wychowanka pewnych umiejętności społecznych.
   Funkcja pokrywa się zwykle ze znanym wychowankowi celem. Mają dokładniej określoną strukturę, ograniczony zasięg czasowy, wymagają większego udziału wychowawcy.
   Zaczyna się od uświadomienia wychowankowi celu pracy - określa się umiejętność, którą powinien opanować i ukazuje się jej wartość. Złożone umiejętności można podzielić na prostsze elementy.
   Wychowawca pomaga przez werbalne instrukcje i modelowanie oraz informacje zwrotne.
   Przykłady: trening asertywności (podkreślić różnicę między stanowczością a agresją), gra symulacyjna - trening porozumiewania się stałych partnerów.

3. zadania doprowadzające do zmian w systemie postaw - prowadzą do konfliktu wartości i zmuszają jednostkę do czynnego opowiedzenia się za jedną z nich. To opowiedzenie się prowadzi, na zasadzie redukcji dysonansu poznawczego, do wzrostu afirmacji wybranej wartości i dewaluacji wartości odrzuconej. Wychowawca na podstawie wiedzy o wychowanku musi być pewny, że prawdopodobieństwo właściwego wyboru odpowiednio przewyższa szansę wyboru niewłaściwego.

4.WARUNKI SKUTECZNOŚCI METOD ZADANIOWYCH:

1. Swoboda wyboru - można stosować kary i nagrody, ale im większa i bardziej prawdopodobna jest obiecana kara lub nagroda, tym większe jest poczucie braku swobody wyboru, co powoduje niechęć do samego zadania.
   Swoboda wyboru ma szczególne znaczenie dla zadań trzeciego typu - teoria dysonansu przewiduje wzrost atrakcyjności wybranego celu tylko wtedy, gdy wychowanek nie może przypisać swojego wyboru jakimś zewnętrznym naciskom, czyli ma świadomość, że dobrowolnie zaangażował się w działanie. Ograniczenie swobody wyboru konfliktowych celów lub wartości ogranicza lub znosi dysonans i zmianę postawy.

2. Cechy zadania i osobowość wychowanka - wielkość motywacji zależy od: użyteczności celu (w jakim stopniu cel może zaspokoić jakąś potrzebę) i subiektywnego prawdopodobieństwa osiągnięcia go przez jednostkę.

T_r = M_G x I_g x E_r,g

T_r - wielkość motywacji
M_G - siła motywu
I_g - atrakcyjność
E_r,g - szansa, że działanie doprowadzi do osiągnięcia celu

Jednostka nie podejmie działania, jeśli:

- nie będzie świadoma celu - brak wizji alternatywnego stanu rzeczy

- nie będzie tym stanem zainteresowana

- uzna, że szansa na zrealizowanie celu swoim działaniem jest bliska zeru.

Wychowawca musi zadbać o to, by wychowanek poznał dokładnie cel zadania (nie funkcję).

Cel powinien mieć związek z osobistymi motywami wychowanków - trzeba znać wychowanków.

Stawiane wychowankowi zadania nie powinny być niemożliwe do wykonania, ale tez nie powinny mieć najwyższego prawdopodobieństwa sukcesu (optimum 0,5).

Rozbieżność prawdopodobieństwa subiektywnego od obiektywnego powodują trzy czynniki:

1 - poziom ogólnej i swoistej kompetencji jednostki

2 - samoocena zadaniowa rozumiana jako oczekiwanie sukcesu - im niższa samoocena, tym bardziej prawdopodobieństwo subiektywne odbiega od obiektywnego (osoby o niskiej samoocenie przywiązują większą wagę do porażek niż sukcesów)

3 - tendencja do przypisywania wyników przyczynom niepodlegającym kontroli podmiotu (pech, itd.) - porażka przypisana do braku zdolności a nie niedostatecznego wysiłku powoduje obniżenie subiektywnego prawdopodobieństwa sukcesu, pogorszenia pracy i kolejnej porażki.

ZAKOŃCZENIE

Metody zadaniowe, zdaniem autorów, stanowią najbardziej obiecujący rodzaj oddziaływań wychowawczych. Pozwalają one wprowadzać pożądane zmiany wychowawcze jak gdyby bez udziału wychowawcy. Wyzwalają one własną, nie poręczaną przez żaden autorytet aktywność wychowanka

---