BUDOWANIE TEORII PEDAGOGICZNYCH

1. Paradygmat - zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności uczonych - przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauk.

[Paradygmat dotyczy bezpośrednio przedmiotu badanej nauki i jest zbiorem ogólnych zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie.]

2. Świat społeczny można analizować w obrębie dwóch kluczowych kategorii: człowieka jako istoty społecznej i społeczeństwa.

1. Na poziomie pytań o naturę bytu wyróżniamy: naturalizm i realizm.

Naturalizm - subiektywne stanowisko, którego przyjęcie odrzuca możliwość uznania uniwersalnej rzeczywistości świata (każdy ma swój wizerunek rzeczywistości). Każdy podmiot ma swoje formy znaczeń tj. indywidualny świat społeczny i wszystkiego co się w nim dzieje.

Realizm - obiektywne stanowisko, którego przyjęcie odrzuca indywidualne spostrzeganie świata. Podmiot postrzega rzeczy takimi jakie są - czyli uniwersalne dla wszystkich.

2. Na poziomie pytań o naturę człowieka wyróżniamy: woluntaryzm i determinizm.

Woluntaryzm - wola jest podstawową zasadą organizującą naturę człowieka. Jest ona przyczyną zachodzących w nim zmian.

Determinizm - Zmiany zachodzące w człowieku są determinowane przez inne byty - co warunkuje jego rozwój.

3. Na pytanie „Jak zmienia się społeczeństwo?” istnieją dwa stanowiska:

1. Zasada stopniowej regulacji - (ciągłości i zmienności życia społecznego) społeczeństwo osiąga określony stan rozwoju, ustalając reguły jego trwania, po czym kolejne pokolenia odtwarzają ten stan, wprowadzając jednocześnie niewielkie modyfikacje.

2. Zasada radykalnej zmiany - (zasada braku ciągłości, radykalnego odwracania porządku społecznego) społeczeństwo jest w stanie konfliktu różnych grup interesów, które okresowo doprowadzają do radykalnych zmian stanu rzeczy.

4. Podział paradygmatów:

1. Paradygmat humanistyczny - założenie, które przyjmuje indywidualna jednostka, w osobistym odbiorze świata.

2. Paradygmat interpretatywny - założenie, które przyjmuje indywidualna jednostka w oparciu o założenia grupy społecznej w jakiej funkcjonuje.

3. Paradygmat strukturalistyczny - założenie, które określa zależności wynikające między istniejącymi w naszym społeczeństwie grupami społecznymi.

4. Paradygmat funkcjonalistyczny - założenie, które przyjmuje, że społeczeństwo ma obiektywne, gotowe struktury regulujące życie jednostki.

5. Zespoły przesłanek wyjaśniające przedmiot badań pedagogicznych - praktykę edukacji.

1. Pajdocentryzm -swobodny rozwój dziecka, przedkładający interes jednostki nad interes społeczeństwa. Paradygmat ten zapoczątkował J.J. Rousseau. Pedagog w tej tradycji akceptuje dziecko takim, jakie jest (jego samorealizacja), otwierając jedynie przed nim możliwości zaktualizowania się jego indywidualnego potencjału rozwojowego.

• Pajdocentryzm w wersji humanistycznej - zespół radykalnych teorii krytycznych, które w skrajnej postaci budują wizję społeczeństwa bez szkoły. Badanie pedagogiczne są nastawione na odkrywanie procesów selekcji w dostępie do oświaty, ograniczania możliwości rozwojowych, na identyfikowanie przejawów dyskryminacji ze względu na płeć, pochodzenie społeczne, rasę i wyznanie.

• Pajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej - gwarantuje swobodny rozwój dziecka Wychowawca nie usuwa przeszkód z rozwojowej drogi dziecka, lecz pomaga mu je pokonać na podstawie jego własnych zasobów - zdolności i możliwości.

Didaskaliocentryzm - dziecko przygotowuje się do pełnienia dorosłych ról zamiast korzystać ze swojego dzieciństwa. Wiedza publiczna uznana za obiektywną wkracza w miejsce wiedzy osobistej ucznia, zaczynając dominować i budować nowe kryteria oceny otaczającego go świata.

• Didaskaliocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego - osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych. Pedagog modeluje zachowania dziecka, przekazując mu obowiązujące sposoby rozumienia i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się poprzez kształtowanie osobowości według przyjętego wzorca.

• Didaskaliocentryzm w wersji paradygmatu funkcjonalistycznego - procesy edukacyjne skupiają się na stymulowaniu rozwoju jednostki, szczególnie poznawczego i moralnego, przebiegającego według psychiczno-społecznego standardu. Są to stałe fazy, których osiąganie stanowi cel działań edukacyjnych.

6. Pedagogika jako nauka wieloparadygmatyczna oferująca zróżnicowane sposoby interpretacji rzeczywistości edukacyjnej. (Podział na kategorię):

1. Pajdocentryzm zorientowany na radykalną zmianę (humanizm) wychowanie to świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie swobodnego rozwoju dziecka i usuwanie jego społecznych blokad.

2. Pajdocentryzm zorientowany na regulację (interpretetywizm) wychowanie to świadome działanie edukacyjne nastawione na wzmacnianie konstruowania przez dziecko subiektywnych znaczeń nadawanych otaczającej je rzeczywistości.

3. Didaskaliocentryzm zorientowany na radykalną zmianę (strukturalizm) wychowanie to świadome działanie edukacyjne zaangażowane w kształtowanie osobowości zdolnej do działania w warunkach strukturalnych konfliktów.

4. Didaskaliocentryzm zorientowany na regulację (funkcjonalizm) wychowanie to świadome działanie edukacyjne nastawione na kształtowanie osobowości zgodnie ze standardem psychologiczno-społecznym obowiązującym w danej kulturze.

KIERUNKI ROZWOJU TEORII PEDAGOGICZNEJ

1. Pedagogika to nauka humanistyczno-społeczna, a jej rozwój odzwierciedla zmiany, jakie zachodzą na przestrzeni dziesięcioleci w społeczeństwie i kulturze.

2. Coraz trudniej jest charakteryzować dany paradygmat w kategoriach jego stałych wyznaczników. Tak więc z jednej strony ogólne twierdzenia paradygmatów porządkują mapę teorii pedagogicznych. Z drugiej natomiast rosnące zróżnicowanie, jakie zaznacza się w obrębie poszczególnych paradygmatów, umożliwia świeże spojrzenie na praktykę edukacyjną.

3. Charakterystyka wieloparadygmatycznych tożsamości pedagogiki w kategoriach:

• Ciągłości - bardziej trwałe elementy samowiedzy pedagogiki

• Zmienności - działalność badawcza - rozwój ciągłości

Rozwój pedagogiki polega na gromadzeniu i restrukturyzacji jej samowiedzy.

---