MIĘDZYNARODOWA WYMIANA CZYNNIKÓW PRODUKCJI:

W II połowie XX wieku w obliczu postępującej globalizacji mamy do czynienia z wymianą czynników produkcji (kapitału i siły roboczej).Kapitał jest bardziej mobilny niż siła robocza. Celem eksportu kapitału jest zysk. Międzynarodowe ruchy kapitału dzielimy na krótkoterminowe i długoterminowe Przepływ kapitału trzeba odróżnić od przemieszczenia kapitału. (przemieszczenia z właścicielem kapitału).

KAPITAŁ DŁUGOTERMINOWY WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE ŚWIATOWEJ:

Są to : kredyty i pożyczki spłacane powyżej roku, akcje , obligacje, inwestycje pośrednie (portfelowe).

KREDYTY I POŻYCZKI: udzielane z zagranicy lub otrzymywane z zagranicy przez instytucje rządowe i samorządowe , banki przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, instytucje pozabankowe, osoby prywatne. Pożyczki - umowa na mocy której pożyczkodawca przenosi określona ilość pieniędzy/rzeczy na własność pożyczkobiorcy a ten zobowiązuje się zwrócić ta kwotę wraz z odsetkami określonym terminie. RÓŻNICE MIĘDZY KREDYTEM A POŻYCZKĄ: - w przypadku kredytu środki są przekazywane w celu użytkowania a w przypadku pożyczki następuje przeniesienie własności.

• Kredyt musi mieć określony cel a pożyczka nie.

PODZIAŁ KREDYTÓW:
-podmiot udzielanego kredytu : handlowe (udzielane przez przedsiębiorstwa przy transakcjach handlowych), bankowe (udz. Przez banki), rządowe (przez rzady państw innym), kredyty instytucji i organizacji międzynarodowych

• przedmiotu kredytu: towarowy, finansowe

• rodzaju kredytowanego towaru: surowcowy, konsumpcyjny, inwestycyjny

• okresu kredytowania: krótko, średnio, długo terminowy

• kierunku transakcji : import, eksport

INWESTYCJE PORTFELOWE: to zakup akcji oraz obligacji zagranicznych przedsiębiorstw, który nie gwarantuje efektywnej kontroli nad tym przedsiębiorstwem.. Dają one umiarkowany, stały dochód z ograniczonym ryzykiem utraty kapitału. Głównymi odbiorcami kapitału portfelowego są Azja poł-wsch, Chiny, Indie, Tajlandia.

ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE: - to międzynarodowe przepływy kapitału , w ramach których firma z jednego kraju tworzy lub rozszerza filie swoje w innym kraju. Cecha charakterystyczna jest tu transfer zasobów ale i także dążenie do uzyskania prawa kontroli. Głównymi krajami eksportującymi oraz importującymi ZJB są AZJA poł-wsch. Ameryka Łacińska.

KAPITAŁ KRÓTKOTERMINOWY WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE ŚWIATOWEJ: Są to wszystkie wymienione przepływy kapitałów. Przede wszystkim : kredyty kupieckie i krótkoterminowe bankowe.. Transakcje krótkoterminowe to tez lokaty na rynku walutowym - lokowanie na rynku zagranicznym jako depozyty lub papiery wartościowe. Są to tz. Operacje spekulacyjne. Korzysta się tu na różnicach % i kursach między krajami.

MIĘDZYNARODOWE MIGRACJE SIŁY ROBOCZEJ: przeniesienie się przez granicę państw ludności na okres krótszy niż 1 rok. Mamy tu do czynienia z emigracją i imigracją,

KIERUNKI MIGRACJI: Migracje są przede wszystkim motywowane względami ekonomicznymi. Najczęściej mamy do czynienia z kierunkiem ze wschodu na zachód , gdzie kraje środkowoeuropejskie są traktowane jako kraje tranzytowe. Również mamy do czynienia z migracjami ze względów konfliktów etniczno-politycznych. Np.: Centralna Azja i Jugosławia. USA i Kanada to kraje przyjmujące - głównie z Ameryki Łacińskiej i Europy. Często krajami docelowymi są również Japonia, Tajwan, Malezja, Singapur - wysoki poziom wzrostu gospodarczego (Tablica 1 i 2)

EKONOMICZNE PRZYCZYNY MIGRACJI: ekonomiczne = zarobkowe, pozaekonomiczne = z przyczyn politycznych. Chodzi tu przede wszystkim o zróżnicowanie płac.

Migracja zarobkowa: - wyjazdy za granice na stałe, czasowe wyjazdu zarobkowe na czas nieokreślony.

FORMY MIGRACJI I ICH SKUTKI: imigrujący na stałe (łaczenie rodziń), zatrudnienie na czas określony, pracownicy tymczasowi, nielegalni imigranci, ubiegający się o azyl, uchodźcy. Upadek gospodarczy, wojna domowa, kryzys polityczny ściśle związane z migracjami.

ODPŁYW ludnośći : zmniejszenie bezrobocia oraz przekazywanie zarobków z zagranicy do rodzinnego kraju, jednak też odpływ fachowców, zniekształca się struktura wiekowa ludzi. PRZYPŁYW: nowi fachowcy i wykwalifikowani pracownicy, spowolnienie starzenia się społeczeństwa jednakże imigracja wymaga kosztów o charakterze społecznym, gospodarczym, administracyjnym: świadczenia socjalne, mieszkania itp.

KORPORACJE WIELONARODOWE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ:

POJĘCIE KORPORACJI WIELONARODOWYCH: Korporacje te charakteryzują się suwerennością, złożonością, rozproszeniem, specjalizacją, zdolnością arbitrażowania, integrowania, elastyczności organizowania, globalną efektywnością

Zasadnicze funkcje korporacji wielonarodowych:

• przemieszczenie zasobów i zdolności produkcyjno - handlowych

• stymulowanie restrukturyzacji

• aktywizowanie lokalnych zasobów i konkurencji na rynku

• transmitowanie nowych metod i wzorców

• wyrównanie warunków działania

• integrowanie działalności przedsiębiorstw i gospodarek

STRUKTURY ORGANIZACYJNE I STRATEGIE DZIAŁANIA KORPORACJI WIELONARODOWYCH:

Struktura organizacyjna korporacji jest formalnym systemem zasad, zadań oraz służbowych zależności , które umożliwiają skuteczne koordynowanie działań oraz efektywne wykorzystanie zasobów i zdolności do realizacji strategii rozwoju.]

Różne typy powitań między poszczególnymi jednostkami korporacji pozwalają wyodrębnić 4 modele struktury:
- wielonarodowy

-Międzynarodowy

-Globalny

-Transnarodowy

Pod pojęciem strategii firmy rozumie się program jej działania, określający głownie cele organizacji i sposoby ich osiągania. STRATEGIE FUNKCJONALNE - zawierają posunięcia, działania i programy realizowane wewnątrz przedsiębiorstwa. Rezultatem jest tworzenie wartości przy niższych kosztach lub wyższych cenach produktów, poprzez podniesienie efektywności, jakości, innowacyjności i zwiększenia stopnia dostosowania do rynku potrzeb rynku. STRATEGIA BAZOWA: określa ogólny sposób konkurowania przedsiębiorstw na rynku.

4 rodzaje ponadgranicznych strategii korporacyjnych:

-wielonarodowa - polega na działalności filii zagranicznych. Pozwala na najlepsze dostosowanie produkcji do zbytu i potrzeb lokalnych.

• międzynarodowa - nadzorowanie i koordynowanie przez centralę korporacji przekazywanie zasobów i zdolności poszczególnym filią

• globalna - obniżanie kosztów przez dużą skalę wytwarzania różnych produktów lub półproduktów pół produktów produktów niewielu miescach, posiadające optymalne warunki produkcyjne

• transnarodowa - obnżenie kosztów produkcji przez zwiększenie skali produkcji oaz specjalizację poszczególnych jednostek.

1)Najwieksze korporacje swiata

Co roku najwieksze przedsiebiorstwa swiata pod względem wartosci rynkowej sa notowane na liscie GLOBAL 1000.W 1998r mocna pozycje na liscie mialy korporacje polnocnoamerykanskie i zachodnioeuropejskie. Natomiast korporacje japonskie z powodu serii kryzysow w Azji Wschodniej stracily na wartosci. Wedlug szacunkow UNIDO, w polowie lat 90. liczba korporacji wielonarodowych w swiecie wynosila ok. 40 tys. Mialy one ponad 270 tys. Filii na calym swiecie.

2)Znaczenie korporacji dla gospodarki swiatowej.

2.1)Korporacje wielonarodowe, poprzez rozmieszczenie przedsiebiorstw w krajach goszczacych, wplywaja w znacznej mierze na zatrudnienie w tych krajach. Istnieja dwa przeciwne poglady na efekty takiego wplywu: pozytywny i negatywny.Negatywny jest zwiazany z tym, ze korporacje wielonarodowe nie pozwalaja na rozwoj wystepujacej lokalnie drobnej przedsiepiorczosci, bo dominuja na tych rynkach. Poglad pozytywny polega na tym, ze korporacje wielonarodowe oddzialywaja na zatrudnienie zarówno z punktu widzenia jakosciowego, jak i ilosciowego. Oznacza to, ze z jednej strony lokalna sila robocza otrzymuje dostep do nowych miejsc pracy, a z drugiej strony podwyzsza jakosc sily roboczej poprzez transfer umiejetnosci do lokalnych robotnikow, menadzerow i przedsiebiorcow. Wzrost zatrudnienia zalezy od typu dokonywanych w kraju goszczacym inwestycji. Nowe miejsca pracy sa tworzone przy dokonywaniu inwestycji technologicznych (kapitalowych). Ale tuchodzi glownie o miejsca pracy dla nielicznej kadry wykwalifikowanych fachowcow. Nowe miejsca pracy mogą tez być stworzone przy inwestycjach w produkcje pracochlonna (np. montownie).Może to spowodowac przesuniecie czesci sily roboczej ze starych miejsc pracy. Na zmiane wielkosci zatrudnienia mogą terz wplywac inne specyficzne cech kraju przyjmujacego np. duze roznice kulturowe miedzy krajem goszczacym i krajem inwestujacym. Korporacja wielonarodowa może wejsc na rynek w formie budowy nowego przedsiebiorstwa (inwestycje typu greenfield) albo przejecia czesc lub calosci istniejacej firmy (inwestycje typu buy out).W pierwszym przypadku powoduje to wzrost zatrudnienia a w drugim wzrost zatrudniania możliwy jest na poczatku w okresie funkcjonowania firma może zredukowac czesc miejsc pracy, a także eliminowac konkurentow. Sto najwiekszych korporacji transnarodowych w swiecie stanowi 0,3% wszystkich korporacji swiatowych kontroluja one wieksza czaesc produkcji miedzynarodowej.

2.2)Zagraniczne inwestycje bezposrednie i transmisja postepu naukowo-technicznego.

Najczestsza forma zaopatrywania przez przedsiebiorstwo macierzystw filii zagranicznej w kapital, sa zagraniczne inwestycje bezposrednie (zib). Glownym zadaniem ZIB jest mozliwosc stwarzania organizaji wielonarodowych i rozszezanie kontroli.Specjalny wskaznik transnacjonalizacji uzywany jest dla ocen charakteru ekspansji korporacji wielonarodowych. Korporacje wielonarodowe, poprzez rozmieszczenie w kraju goszczacym ZIB, sprowadzaja często nowe technologie i wprowadzaja innowacje, co z kolei wplywa na konkurencyjnosc poszczegolnych firm i krajow.

2.3)Handel miedzy filialny

Duza czesc miedzynarodowej produkcji orza zwiazanych z nia przeplywow produktow (wyrobow i uslug) stanowi wymiana wewnatrz korporacyjna. W latach 90 obroty wewnatrz korporacyjne stanowily 30-40% handlu swiatowego.Najwiekszy wplyw na strukture handlu swiatowego ma handel wewnatrz korporacyjny korporacji polnocnoamerykanskich. Najwyzsze obroty handlu wewnatrzkorporacyjnego notuje się w dziedzinach: przemysl samochodowy, maszyny, elektroniczny i elektrotechniczny, uslugi produkcyjne i finansowe. N wzrost umiedzynarodowienie dzialalnosci korporacji wskazuje dlugofalowa tendencja do silniejszego wzrostu sprzedazy osiaganej przez filie na rynkach zagranicznych w stosunku do lokalnych, tzn ze zaobserwowano sklonnosc fili do eksportu.

2.4)Dzialalnosc korporacji w krajach rozwijajacych się

Szybki rozwoj i tempo industrializacji krajow rozwijajacych się przyciaga zagraniczne inwestycje bezposrednie korporacji wielonarodowych. Zagraniczne inwestycje bezposrednie sa skierowane glownie na rozwoj substytucji importu, albo zorientowanych na eksport. Przemysl zorientowany na eksport ma na celu zbywanie produkcji na rynkach krajow trzecich, lub na macierzystym rynku korporacji. Glownym czynnikiem decydujacym o rozmieszczeniu inwestycji jest niski koszt sily roboczej. Najwiekszym zaintersowaniem korporacji wilonarodowych cieszy się przemysl chemiczny i przerobu ropy naftowej. Jednak lokuja one także swoje kapitaly m.in. w przemysl spozywczy, farmaceutyczny, elektroniczny i produkcje dobr trwalej konsumpcji. Istnieje charakterystyczny podzial zaiteresowan korporacji wielonarodowych poszczegolnymi obszarami geograficznymi. Zwykle sa one zwiazane z dawniej uksztaltowanymi strefami wplywow. W zwiazku z tym korporacje amerykanskie inwestuja glownie w Ameryce Lacinskiej, korporacje japonskie - w krajach Azji i Pacyfiku, brytyjskie - w Afryce.Najbardziej aktywne sa korporacje wielonarodowe poludniowokoreanskie, latynoamerykanskie, indyjskie. Korporacjie wielonarodowe powstaja ponadto w krajach rozwijajacych się , które spelniaja jeden z trzech warunkow podstawowych: a)Sa zasobne w surowce (np. kraje OPEC),b)szybko uprzemyslawiajace się, o dobrze rozwinietym rynku pracy (np. Hongkong, Singapur, Tajwan, Korea Pld), c)szybko rozwijajace sie, o chlonnych rynkach wewnetrznych (np. Brazylia, Meksyk, Filipiny).

Wkrajach rozwijajacych się, filie korporacji miedzynarodowych zatrudniaja ok. 2% ogółem zatrudnionych (oprocz takich malych krajow jak Singapur, Jamajka,Botswana) I zapewniaja ok. 20% zatrudnienia w przemysle.

2.5)Polityka podatkowa a korporacje

Polega na koordynacji uprawnien podatkowych poszczegolnych panstw. W miedzynarodowej polityce podatkowej, oprocz trzech zasadniczych kategorii podatkowych (od dochodu, od konsumpcji, od kapitalu), istotna role odgrywaja podatki dodatkowe, np. podatki licencyjne, oplaty rejestracyjne, podatki od plac, nakladane na pracodawcow, itd.

2.6)Podwojne opodatkowanie.

Podwojne opodatkowanie wystepuje wówczas, gdy osoba fizyczna lub prawna zobowiazana jest, na mocy przepisow, do uiszczenia podatkow dotyczacych tego samego przedmiotu, w tym samym okresie, w co najmniej dwu krajach. Z punktu widzenia osob fizycznych i przedsiebiorstw, podwojne opodatkowanie zmniejsza ich zyski. Z punktu widzenia budzetu panstwa, podwujne opodatkowanie jest zrodlem dochodow kazdego z krajow sciagajacych te podatki.Obecnie najbardziej skutecznym sposobemunikniecia podwujnego opodatkowania sa umowy dwustronne. Jednak panstwa mogą lagodzic skutki podwujnego opodatkowania jednostronnie, poprzez: a)zwolnienie z opodatkowania dochodu pochodzacego ze zrodla zagranicznego, b)stosowanie specjalnych przepisow do dochodow przychodzacych z zagranicznych zrodel (calkowite zwolnienie z opodatkowania lub stosowanie nizszej stawki dla wybranych kategorii dochodu), c)zwolnienie na odpisy zagranicznego podatku od podstawy opodatkowania czy od podatku, przy obowiazkowym opodatkowaniu calego dochodu, bez względu na zrodlo pochodzenia.Korporacje miedzynarodowe maja mozliwosc sterowania dochodami swych zagranicznych oddzialow: staraja się zmniejszyc dochod netto oddzialu znajdujacego się w kraju o wysokiej stopie opodatkowania, a zarazem zwiekszyc dochod oddzialu znajdujacego się w kraju o nizszej stopie podatkowej. Korporacje miedzynarodowe staraja się ralizowac transakcje w sposób optymalnie wyzyskujace najkorzystniejsze umowy podatkowe. Najczesciej stosowane sa 2 strategie. Pierwasz polega na tym, ze podatkik z kraju nie bedacego strona umowy podatkowej, stara się uzyskac korzysci z istniejacych w innych krajach umow podatkowych. Druga zas polega na tym, ze podatnik z kraju posiadajacego umowy podatkowe, stara się uzyskac korzysci z umow podatkowych innych krajow.

2.7)Oazy podatkowe

Celem korzystania z oaz jest zmniejszenie lub wyeliminowanie obciazen podatkowych. Cecha charakterystyczna jest to, ze rozmieszczony tam kapital jest przeznaczany na inwestycje w strefach o duzej rentownosci i niskim opodatkowaniu. 2 typy stref o niskim opodatkowaniu. Pierwszymi sa panstwa opodatkowujace wewnetrzne dochody na niskim poziomie, np. dlatego ze budzet nie wymaga duzych dochodow z powodu malych wydatkow albo wydajnych zrodel wplywow. Drugimi sa panstwa, które wprowadzaja niskie opodatkowanie, w celu przyciagniecia kapitalu zagranicznego. Niskie opodatkowanie lub brak podatkow jaest najwazniejsza cecha oaz podatkowych. Oprocz tego można wydzielic nastepujace cechy: stabilizacja polityczna i ekonomiczna kraju, obowiazywanie i zagwarantowanie scislej tajemnicy finansowej i bankowej, brak restrykcji dewizowych, nowoczesne srodki lacznosci i dobre polaczenia komunikacyjne, dogodny system prawny, spelnienie indywidualnych oczekiwan inwestorow.Klasyfikacja oaz ze wgledu na kryteria: ogolne i podatkowe. Ogolne oferuja najwieksze korzysci podatkowe i finansowe, gwarancje gospodarcze, fiskalne, sadowe i polityczne. Sa to zwykle minipanstwa lub terytoria kolonialne (np. Bermudy). Oazami specjalistycznymi sa z reguly panstwa o gospodarce rozwinietej i zroznicowanej. Mogą tam istniec jednoczesnie stosunkowo wysokie podatki w gospodarce i atrakcyjne opodatkowanie niektórych galezi lub grup podatnikow (np. Holandia, Luksenburg, Irlandia). Ze względu na sytuacje fiskalna w oazach podatkowych, panstwa i terytoria zostaly podzielone na: Terytoria, które nie nakladaja zadnego podatku na swoich rezydentow (Andora , wyspy Bahama), terytoria, w których tylko opodatkowuja dochod uzyskiwany w innym kraju, a uwalniaja od podatku dochody zagraniczne (Korsyka, Hongkong), terytoria, w których uzyskany tam dochod nie jest opodatkowany, natomiast opodatkowuje się dochod uzyskiwany zagranica (Monaco), terytoria, które opodatkowuja dochod swoich rezydentow, uzyskiwany za granica, przy czym stawki często sa nizsze niż 1% (wyspy Guernsey i Jersey nalezace do W. Brytanii), terytoria, które opodatkowuja zakumulowane bogactwa (wartosci materialne), a nie biezacy dochod (Urugwaj), terytoria, w których można stosowac kombinacje korzystnych przepisow.

2.8)Polska polityka w zakresie umow podatkowych

Polska ma obecnie zawarte umowy dwustronne o unikaniu podwujnego opodatkowania z nastepujacymi krajami: Albania, Australia, Austria, Belgia, Bialorusia, Bulgaria, Chile, Chinami, Chrwacja, cprem, Czechami, Dania, Estonia, Filipinami, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Indiami, Indonezja, Irlandia, Izraelem, Japonia, Jugoslawia, Kazachstanem, Kanada, Korea Pld, Kuwejtem, Litwa, Luksenburgiem, Malezja, Malta, Marokiem, Moldawia, Niemcami, Norwegia, Pakistanem, Rosja, R.P.A.,Rumunia, Singapurem, Slowacja, Sri Lanka, USA, Szwajcaria,Szwecja, Tajlandia, Tunezja, Turcja, Ukraina, Urugwajem, Uzbekistanem, Wegrami W. Brytania, Wietnamem, Wlochami, Zimbabwe, Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi.W zakres przedmiotowy tych umow wchodza nastepujace rodzaje podatkow: od dochodu lub majatku, pobieranych przez kazde z panstw-stron takich umow, niezaleznie od sposobu poboru.

3) Miedzynarodowa polityka inwestycyjna

3.1)Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektow Polityki Inwestycyjnej (TRIMs)

To porozumienie zostalo przyjete w celu ulatwienia dokonywania inwestycji zagranicznych, a także wyeliminowania srodkow polityki inwestycyjnej, wplywajacych restrykcyjnie na handel miedzynarodowy. Srodki te można podzielic na dwei grupy: a)przyciagajace inwestycje, b)ograniczajace wwoz kapitalu przez korporacje wielonarodowe. Do pierwszej zalicza się rozne formy ulg i zwolnien podatkowych, mozliwosci realizowania przyspieszonej amorytzacji, ulgi w uiszczaniu cel importowych, uzyskanie subsydiow, korzystanie z preferencyjnych kredytow. Do drugiej grupy naleza wymagania dotyczace minimalnego wykorzystywania miejscowych czynnikow produkcji, dotyczace lokalnego wytwarzania czesci, podzespolow i elementow uzywanych dla produkcji wyrobu finalnego prze przedsiebiorstwo, wymog eksportu pewnej czesci produkcji na okreslone rynki, rownowazenia eksportu i importu przedsiebiorstwa, ograniczenia dewizowe, obowiazek transferu technologii, ograniczenia udzialu zagranicznego partnera w kapitale przedsiebiorstwa, ograniczenia transferu zyskow.Dla Polski przystapienie do porozumienia nie wywolaloby problemow, gdyz Polska nie stosuje srodkow tam zakazanych.

3.2)Wielostronne porozumienie w sprawie Inwestycji (MAI).

Porozumienie MAI zostalo wypracowane w celu eliminacji prawie wszystkich barier w handlu miedzynarodowym. Jego cele sa zbiezne z celami NAFTA w sprawie liberlizacji regulacji handlu miedzynarodowego oraz ochrony inwestycji zagranicznych. Glownymi zagadnieniami Porozumienia MAI sa: otwieranie wiekszosci sektorow gospodarek narodowych, w tym zwiazanych z wydobyciem surowcow, dla inwestorow zagranicznych, sprawiedliwe i rowne traktowanie firm zagranicznych, usuniecie ograniczen przeplywow kapitalu, pozwolenie poszczegolnym firmom wnosic skargi do rzadow zagranicznych przed rozpatrywaniem sprawy w sadzie miedzynarodowym, odszkodowanie za wywlaszczenie w pelnym wymiarz. Jednak Porozumienie MAI zawiera kilka kontrowersyjnych regulacji, a mianowicie: KNT korporacje transportowe maja prawo wnosic skargi na poziomie narodowym o stracone mozliwosci, kazde porozumienie o inwestycjach, zawarte po ratyfikacji Porozumienia MAI, będzie wiazalo panstwa na okres 15 lat, a panstwa, które chca wycofac się z Porozumienie, będą zobowiazane dotrzymywac ich jeszcze przez 5 lat po rezygnacji, Porozumienie wspominao ochronie srodowiska naturalnego i ochronie praw czlowieka, ale nie zawiera wskazowek, w jaki sposób należy te ochrone realizowac, prawa i pelnomocnictwa KNT sa szczegolowo wymienione w Porozumienie, natomisat prawa obywateli i konsumento zostaly prawie w calosci pominiete, proces zawierania miedzynarodowych porozumien o inwestycjach jest czasami sprzeczny z regulami wewnetrznymi niektórych panstw.

---