Konspekt pogadanki z promocji zdrowia
Temat: Czynniki ryzyka związane z małą aktywnością fizyczną.
Data i miejsce:
10.12.2011 r.
DPS ul. Świerkowa 9 w Białymstoku
Audytorium:
Pensjonariusze DPS, wiek 60-100 lat
Czas trwania:
15 minut
Cel ogólny:
Zachęcanie do odpoczynku na świeżym powietrzu.
Cele szczegółowe:
Uświadomienie pensjonariuszom następstw małej aktywności fizycznej.
Zwiększenie zainteresowania aktywnością fizyczną i regularnym uprawianiem sportu przez osoby starsze.
Rozbudzenie w pensjonariuszach DPS zainteresowania tematyką własnego zdrowia.
Zmotywowanie ludzi starszych do przejęcia odpowiedzialności za własne zdrowie.
Metoda:
Pogadanka
Publikacje:
Pod. red. Jerzego B. Karskiego, Zofii Słońskiej, Bohdana W. Wasilewskiego: „Promocja zdrowia. Wprowadzenie do zagadnień krzewienia zdrowia”, Warszawa 1994.
Wstęp
Dzień dobry Państwu. Nazywam się ……….. i jestem studentką pierwszego roku Szkoły Policealnej Pracowników Medycznych i Społecznych w Białymstoku na kierunku Opiekun w Domu Pomocy Społecznej. Podczas wielu wizyt w Państwa Domu zauważyłam, że bardzo rzadko Państwo wychodzą na zewnątrz budynku, by cieszyć się urokami łaskawej i ciepłej w tym roku jesieni oraz zażywać ruchu na świeżym powietrzu. Dlatego też, zaniepokojona tym zjawiskiem, chciałabym poruszyć na tym spotkaniu problem Państwa zdrowia. Chciałabym uświadomić Państwu, jak niska aktywność ruchowa wpływa na ludzkie zdrowie i jakie są tego skutki.
Rozwinięcie
Na początek należałoby zadać sobie pytanie czym to właściwie jest aktywność ruchowa? Mianem aktywności ruchowej lub fizycznej określa się wysiłek mięśniowy wywołujący w organizmie zespół zmian, które prowadzą do wydatku energetycznego wyższego niż poziom spoczynkowy. Aktywność fizyczna jest jedną z podstawowych cech, charakteryzujących człowieka oraz każdy gatunek królestwa zwierząt, która ma swe uwarunkowania w genetycznie zakodowanych informacjach. Na nich opiera się rozwój noworodka i niemowlęcia, rzutują one nie tylko na fizyczne ukształtowanie możliwości ruchowych, lecz także warunkują psychiczne podłoże potrzeby ruchu, tak bardzo widoczne w młodym, rozwijającym się organizmie. Dzięki ruchowi dziecko od najwcześniejszych okresów swojego życia uczy się poznawać otoczenie, bronić przed zagrożeniem, szukać pokarmu, kontaktować się z rówieśnikami, rodzicami, dokonywać wielu innych czynności niezbędnych w prawidłowym funkcjonowaniu i rozwoju. W późniejszym wieku naturalna potrzeba ciągłego ruchu stopniowo zanika, bądź też jest ograniczana nakazami społecznymi i dlatego na jej miejsce powinna pojawić się motywacja racjonalna.
I tu może pojawić się pytanie: Dlaczego aktywność fizyczna jest taka ważna w życiu?
Odpowiedź na to pytanie jest podparta wynikami wielu lat badań i doświadczeń klinicznych. Otóż ruch pełni nie tylko funkcje wykonawczą naszego organizmu, ale oddziałuje także zwrotnie na wszystkie ośrodki i funkcje, które są z nim związane. Mówiąc prościej, aktywność fizyczna lub jej brak wpływa na pracę wielu narządów wewnętrznych naszego organizmu. Jest to związane z gospodarką hormonalną wielu procesów wewnątrzustrojowych. Tak więc struktura naszego organizmu, jak też zewnętrzny rozwój człowieka, związane są ściśle z aktywnością ruchową, która jest jego stanem naturalnym. Ograniczenie tej aktywności jest niezgodne z naturą fizjologiczną organizmu, powodując powstanie różnych zmian, które w sposób niekorzystny rzutują na zachowanie się człowieka i jego wartość biologiczną.
Jakie są konsekwencje braku aktywności fizycznej?
Konsekwencje całkowitego bezruchu lub ograniczenia ruchu w dłuższym czasie zostały dość dobrze poznane w badaniach ściśle kontrolowanych. Ujawniły one wiele zaburzeń w przebiegu różnych procesów, zwłaszcza w układzie krążenia, wywołując obniżenie ciśnienia tętniczego po nagłej zmianie pozycji z leżącej na stojącą, zmniejszenie objętości krwi krążącej i zmniejszenie maksymalnego poboru tlenu. Do tego dołączają się wyraźne zmiany metaboliczne w postaci ujemnego bilansu azotu (który jest odpowiedzialny w organizmie za przyrost mięśni i regenerację tkanek), obniżenia tolerancji glukozy, wzrostu wydalania wapnia przez nerki i zaników mięśniowych. Kości ulegają odwapnieniu i stają się bardziej wrażliwe na działanie czynników mechanicznych. Poza tym zmniejsza się uwodnienie tkanek na skutek słabszego wydalania moczu i zwrotnego ograniczenia uczucia pragnienia, co pociąga za sobą znaczne zmniejszenie ilości przyjmowanej wody. Wszystkie te czynniki prowadzą do powstawania i rozwoju chorób narządu ruchu takich jak: choroba zwyrodnieniowa stawów, utrata gęstości kości (osteoporoza), przykurcze i zaniki mięśni, zmniejszenie ich siły i wytrzymałości, także do chorób układu krążenia jak miażdżyca naczyń, nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca, a także prowadzą do obniżenia odporności organizmu, zmniejszenia wydolności płuc, osłabienia koordynacji psychomotorycznej, sprzyjają zaburzeniom hormonalnym, nadwadze i otyłości, a w konsekwencji oddziałują na psychikę prowadząc do nerwic i depresji. Podsumowując, mała aktywność fizyczna w znacznym stopniu przyspiesza starzenie organizmu!
Warto tu również zauważyć, że wszystkie te zmiany w obrębie organizmu narastają z długością czasu unieruchomienia i są w zasadzie odwracalne po przywróceniu aktywności ruchowej.
Dlatego bardzo ważne jest jak najdłużej mobilizować swój organizm do aktywności, by nie dać się chorobie i starości.
Jakie są korzyści zdrowotne aktywności fizycznej?
Tu również oprę się na wynikach eksperymentalnych badań z zastosowaniem treningu sportowo-rekreacyjnego przeprowadzonych w grupach ludzi starszych wiekiem. Otóż badania te wykazały, że trening taki zwalnia, zatrzymuje, a nawet w niektórych wypadkach cofa zmiany, które przyczynowo są związane z danymi chorobami wieku starczego.
I tak w układzie krążenia trening wytrzymałościowy:
- obniża ciśnienie tętnicze (skurczowe i rozkurczowe);
- przyspiesza rozwój obocznego krążenia wieńcowego (Między najdrobniejszymi odgałęzieniami obu tętnic wieńcowych istnieją połączenia. W przebiegu przewlekłej choroby niedokrwiennej serca, w odpowiedzi na postępujące zwężenia którejś z tętnic wieńcowych, następuje stopniowe poszerzanie tych drobnych połączeń. Wytwarza się tak zwane krążenie oboczne, które w sytuacji całkowitego zamknięcia światła jednego z dużych odgałęzień tętnicy, pozwala ograniczyć obszar zawału.);
- zmniejsza częstość bólów wieńcowych u osób chorych;
- w krążeniu obwodowym polepsza się ukrwienie wskutek udrożnienia naczyń (widoczne to jest w kończynach dolnych, które uzyskują lepszą sprawność);
- obniża poziom „złego cholesterolu” i podwyższa poziom „dobrego cholesterolu”.
Z kolei w innych funkcjach wewnątrzustrojowych aktywność fizyczna:
- polepsza sprawność wątroby i trzustki, zmniejszając zapadalność na choroby przewodu pokarmowego związane z tą sprawnością;
- zmienia się struktura ścięgien, które stają się bardziej elastyczne;
- kości wzmacniają się i stają się bardziej odporne na mechaniczne uszkodzenia.
Wyraźny jest efekt aktywności ruchowej na psychikę osób starszych.
Stwierdza się ogólnie, że wysiłki wytrzymałościowe mają wyraźny efekt antydepresyjny u osób z zaburzeniami niewielkiego lub średniego stopnia. Związane z depresją obniżenie samopoczucia, drażliwość i uczucie znużenia zmniejszają także swój poziom. Poziom lęku obniża się, chociaż efekt ten nie jest tak wyraźny, jak w przypadku depresji.
Zakończenie
Jak Państwo już wiecie, dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie budzi już dzisiaj żadnych wątpliwości. Badania prowadzone od ponad dwudziestu pięciu lat, dostarczają silnych dowodów na to, że regularne uprawianie ćwiczeń fizycznych należy do ważnych czynników poprawiających zdrowie.
I tu może pojawić się pytanie: Jaki rodzaj aktywności fizycznej jest zalecany dla Państwa?
Zalecane są zajęcia sprawiające przyjemność a jednocześnie angażujące możliwie jak najwięcej grup mięśniowych. Są to: spacery, biegi, jazda na rowerze, gimnastyka, taniec, pływanie, albo tak ostatnio popularny nordic walking, ale także czynności dnia codziennego jak np. wchodzenie po schodach. Oczywiście wszystkie te czynności powinny odbywać się na miarę Państwa możliwości i jak najczęściej kontakcie z przyrodą. Zachęcam do tego typu aktywności i w ten sposób do dbania o swoje zdrowie. Życzę Państwu miłych spacerów.
Dziękuję za uwagę.
1