Pojęcie zywienia czlowieka jako nauki-dyscyplina naukowa badajaca wplyw pozywienia na organizm czlowieka podczas jego zycia na poziomie molekularnym, tkankowym calego organizmu oraz populacji. Jako procesu- systematyczny proces zwiazany z pobieraniem, przetwarzaniem i wykorzystaniem skladnikow pokarmowych i innych skladnikow np.zapachowych z konsumowanej zywnosci w celu zabezpieczenia roznych potrzeb, wynikajacych ze wzrostu, utrzymania przy zyciu normalnych funkcji (w tym praca fiz,regeneracji org.,tkanek i komórek oraz uczestnictwa w wielu procesach metab). Def. POŻYWIENIA. Materiał odżywczy pobierany przez org. Dla utrzymania zycia, wzrostu i odbudowy tkanek. Składnik pokarmowy to: Składnik zawarty w żywności, wykazujący okr. Działanie w organizmie Podział skł. Pokarmowych wg funkcji -energetyczne (tłuszcze,węglow,białka) -budulcowa (bialka, skł.min,woda) -regulująca (witaminy, składniki min i błonnik) Skład chem. Człowieka o wadze 60 kg Bialko 10,2 Tłuszcze 7,8 Węglow. 0,6 Skł.min 4,2 Woda 37,2 Podział pożywienia ze wzgl na skład i wartosci odż. *Zbożowe (energia, wit B,niepełnowartościowe białko) *Mleko i produkty (bialko 3%, tluszcze 3%,wit A i B2 i Ca) *Mięso i ryby (bialko, tluszcze i brak wit C) *jaja (bialko,wit grupy B,brak Ca, wit.C,A,D) *maslo (tluszcze nas.wit.A) *inne tluszcze (tluszcz i NNKT) *Ziemniaki (wit.C,energia,bialko 2%) *Warzywa i owoce bogate w karoten *Warzywa i owoce bogate w wit.C (aronia, czarna porzeczka) *inne warz.i owoce (skł.min., wit grupy B) *cukier i słodycze (energia, weglowodany,czekolada,Mg) Co to jest metabolizm? (przemiana materii) Suma procesów chem. I towarzyszących im zmian energ. Zachodz. W organizmie w zwiazku z pobieraniem pozywienia, jego trawienia i zużytkowanie przez tkanki. Wyraza się jako podst. Przemiane materii. Fizjologiczne współczynniki energetyczne netto Białek, tluszczu, weglowodanow Bialko-16,7 Tluszcze-37,6 Węgl.-16,7 Co to jest podstawowa przemiana materii, od czego zalezy i ile wynosi? PPM-wydatek energ. Organizmu bedacego na czczo, w pozycji lezacej,w spokoju psych.i fiz.tzw.koszt zycia PPM=4,19 kJ/kg/godz=1 kcal. Wpływ mają: -wiek -wzrost -wysokość -skład ciała-gorączka-stres-temp.otocz-głodzenie-niedożywienie-hydroksyna->tarczyca. Co to jest termogeneza bezdrżeniowa Jest to produkcja cieplna wywolana spozyciem pokarmu, dzialaniem, pozywienia, spozyciem posilku, powoduje wzrost PPM o 10-20%. Jednostka przemiany energ.masy. KJ i Kcal Jak można sprawdzic prawidlowosc przemiany energ.? BMI-wskaznik masy ciala BMI=masa ciala(kg)/ wzrost do kwadratu(m2) Jakiej regulacji ulega dzialanie glodu i sytosci?? -motoryczna-zwiazana z rozszerzenie i odkurczeniem żołądka -metaboliczna zwiazana z koncentracja we krwi glukozy wolnych kwasów tluszczowych i aminokwasow -hormonalna-wydzielanie hormonów w przewodzie pokarmowym -termiczna-poprzez termoreceptory, znajdujace się na powierzchni i wew. Ciala. Co to jest trawienie?? Zespół procesów mech. I chem. Przeróbki pokarmów,dający składniki proste zdolne do wniknięcia w śluzówkę jelita cienkiego. Układ trawienny to: -przewód pokarmowy oraz gruczoły trawienne: -nadprzeponowa-jama ustna, gruczoły ślinowe, gardło, przełyk -podprzeponowa: żołądek,wątroba,trzustka,jelito cienkie, jelito grube

Zródla białka wpożywieniu a)roślinne -suche strączkowe >35% ,-produkty zbożowe do 10% ,-warzywa i owoce od 0,5 do kilku % b)zwierzęce -mięso i ryby 20% ,-nabiał 15%,jaja 13% Efekty zdrowotne związane z białkiem nadmiar ;otyłość ,niedobór ;marazmus i kwashiorkor Enzymy i produkty trawienia białek W ślinie występuje enzym mucyna, w żołądku jest HCl, produkowany przez ściany żołądka, który to aktywuje enzymy. Pepsyna jest wytwarzana przez komórki błony śluzowej żołądka.Pepsyna rozrywa wiązania wewnętrzne łańcucha dając peptydy, a nie aminokwasy. Enzymy soku jelitowego i trzustkowego rozkładają polipeptydy białka. Enzymy soku jelitowego: Nieaktywny proenzym trypsynogen, chymotrypsyna, mają charakter endopeptydaz, rozrywają wiązania i uwalniane są aminokwasy. Aminokwasy podlegają procesom wchłaniania. Jak wchłaniane są białka w organizmie Wchłanianie jest uzależnione od pH panującego w świetle jelita .Leucyna żle się wchłania ,jeżeli pH spadnie <2,5 .Jeżeli jest wchłaniany przez aktywny transport potrzebne są glukoza i galaktoza Podział białka z punktu widzenia wartości odżywczej Pełnowartościowe- zawieraja wszystkie aminokwasy egzogenne, wystarczaja do utrzymania życia. ( białka zwierzęce) Częściowo- niepełnowartościwe zawierają aminokwasy egzogenne, ale w ilości niedostatecznej w stosunku do zapotrzebowania.( b. roślinne) Niepełnowartościowe - np. żelatyna, to takie, których skład aminokwas. Nie wystarcza dla procesów wzrostu, ani dla podtrzymania życia. Bialko w organizmie jest wykorzystywane do : -budowania enzymów (wszystkie enzymy są białkami) -utrzymania równowagi cieczowej w ustroju i kwasowo- zasadowej w organizmie -do przeciwdziałania czynnikom chorobotwórczym jako składniki przeciwciał -jako składnik niektórych hormonów -transportowania niektórych składników pokarmowych np. wit. A ,żelazo -jako składnik strukturalny tkanek kości ,zębów -składnik barwników wzrokowych(opsyna w siatkówce oka) -składnik fibryny, białka biorącego udział w krzepnięciu krwi Jakość białka określa Zawartość aminokwasów egzogennych. Zdefiniuj bilans azotowy i określ kiedy jest równy zero, ujemny, dodatni -AZOT dostarczony =AZOT wydalony Bilans dodatni, gdy N dostarcz. >N wydalony Bilans ujemny, gdy N spożyty<N wydalony Równowaga azotowa, gdy N spożyty=Nwydalony

Wyjaśnij pojęcie lipidów i ich skład. Grupa zwiazkow obejmujaca tłuszcze, oleje, fosfolipidy i sterole. Skład: -trójglicerydy (tluszcze,olej) -glicerol -kw. tluszczowe (nasycone, mononienasyc., wielonienas, rodziny omega 6 i 3) -fosfolipidy np.:lecytyna -sterole np.:cholesterol Omega 6-kwas linolowy->kwas arachidonowy Omega 3-kwas linolenowy . Co okresla wart.odzywcza tluszczow roslinnych i zwierz.? Zalezy od ilosci NNKT. Tłuszcze roslinne:kwasy nienasyc głownie linolowy,źródło wit E,brak cholesterolu Tłuszczu zwierzęce-kwasy nienasycone-żródlo wit A i D, cholesterol, Dwuhydrocholesterol i kaprosterol. Efekty zdrowotne zwiazane z tłuszczami? Nadmiar:otyłość, cukrzyca, nowotwory, nadciśnienie, artheroskleroza, Spożycie umiarkowane: obniżenie poziomu cholesterolu i obniżenie tendencji do zakrzepów krwi. Które frakcje lipoprotein są niebezpieczne dla zdrowia i dlaczego? LDL- wysokie ryzyko chorób serca,krążą po całym organizmie Cholesterol-składnik strukturalny błon komórkowych jest prekursorem składników sterydowych, kwasów żółciowych,hormonów wit.D3 Enzymy i produkty końcowe trawienia tłuszczów. Podaj sposób wchłaniania. Trawienie przez lipazę żołądkową (niemowlęta),lipazę trzustkowa, lip.jelitowa. Wchłaniane są przez śluzówkę jelita cienkiego do mikrokosmyków, następnie w zależności od dług łańcucha trójglicerydów do krwi lub limfy. Jakie jest znaczenie kwasów tłuszczowych? -nasycone - podnoszą poziom cholesterolu, sprzyjają rozwojowi raka piersi, okrężnicy, prostaty -jednonienasycone - rola ochronna w profilaktycy miażdż -wielonienasycone - wpływają na wzrost ustroju, przeciwdziałają łuszczeniu się skóry, uczestniczą w transporcie cholesterolu, odpowiedzialne za kruchość naczyń włosowatych, prekursory prostaglandyn -kw. TRANS - wyłącznie źródło energii, podnoszą stężenie cholesterolu ogółem we krwi oraz cholesterolu LDL, a obniżają cholesterol HDL, są aterogenne Jaka jest rola lipidów w organizmie? źródło energii, źródło gromadzenia energii w postaci tkanki tłuszczowej, chronią przed utratą ciepła, pełnią rolę ochronną dla narządów wewnętrznych, źródło wody, żródło witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, składniki błon komórkowych, dostawca cholesterolu z którego organizm wytwarza hormony żółć wit.D, hamują czynność wydzielniczą i ruchową żołądka, oszczędzają białka i wit. z grup B

Wymień węglowodany pokarmowe: 1.wg. Punktu żywieniowego;- w. Proste (mono i oligo sacharydy) ,- polisacharydy (zapasowe: dekstryny i skrobia) są to weglow. dostępne. Niecukrowe polisacharydy (błonnik pokarmowy): pektyny i hemiceluloza. 2. wg. Stopnia polimeryzacji: - cukry (1,2) monosacharydy, dwusacharydy, poliole(glukoza, galaktoza, fruktoza, sacharoza, laktoza, - oligosachrydy(3-9) malto-oligosacharydy, pozostałe oligosacharydy (maltodekstryny, rafinoza, stachioza, fruktooligosacharydy.)- polisacharydy (>9) skrobia (amylaza , amylopektyna, skrobia modyfikowana)- nieskrobiowe polisacharydy (celuloza, chemiceluloza, pektyny). Enzymy trawiące węglowodany: -Są to: amylaza ślinowa, amylaza trzustkowa, enzymy soku jelitowego( maltaza, sacharaza, laktaza), enzymy bakteryjne. Efekty zdrowotne związane z cukrem, węglow. Złożonymi, błonnikiem pokarmowym. CUKIER - źródło energii (może przyczyniac się do powstawania niedożywienia), -może sprzyjać powstawaniu otyłości, chorobom układu krążenia, próchnicy zębów, BŁONNIK - kontrola masy ciała, -zapobieganie zaparciom, hemoroidom, -zapobieganie rakowi jelita grubego -zmniejsza ryzyko chorób serca WĘGLOWODANY ZŁOZONE - obniżają ryzyko otyłości, choróobserca, cukrzycy, próchnicy zębów, nowotworów Funkcje błonnika pokarmowego: -zatrzymanie wody, zapobiega zaparciom,- regulacja działalności jelita grubego,- wiązanie cholesterolu i niektórych składników min.,- usówanie w.w. z organizmu,- perystatyka jelit. W jaki sposób i dokąd są wchłaniane węglowodany? Węglowodany wchłaniane są w post. cukrów pr. do krwi. Bierne - na zasadzie różnicy stężeń, z obu stron błony komórkowej Aktywne - niezależne od różnicy stężeń, warunkiem jest to , aby była wolna grupa OH przy drugim węglu w pierścieniu piranozowym.Cukry przenoszone są do wątroby, a nie strawione usuwane sa na zewnątrz. Jaki jest prawidłowy poziom glukozy we krwi i co wpływa na jego regulację? Od 80-120 mg/100 cm^3 -prawidłowy poziom. Wpływ mają chormony:insulina, glikogen z trzustki i adrenalina z kory nadnerczy. Co to jest index glikemiczny? Jest to stopień wzrostu poziomu glukozy we krwi, utrzymujący się w czasie, po podaniu węglowodanów pokarmowych(50 g ) 100%-glu , 90-100%-ziemniaki, płatki kukurydz, ryżowe 70-90%-pieczywo pszenne, żytnie , 50-70%-banany,kuku Co to jest efekt glikemiczny? Jest to efekt jaki wywiera pokarm na poziom glukozy we krwi i reakcję insuliny, tj. jak szybko i na ile wzrasta poziom glukozy we krwi i jak szybko organizm przywraca go do normalnego poziomu

Zdefiniuj pojęcie witaminy A grupa związków wykazujących aktywność biologiczną all -trans -retinolu i podobnych strukturalnie będących pochodną beta-jononu -retinol, retinal, kw. Retinowy, β-karoten Rola witaminy A Niezbędna dla - prawidlowego widzenia, -nabłonek i skóra - prawidłowy wygląd i funkcjonowanie. -prawidłowy wzrost tkanek -utrzymanie stabilności nabłonków komórkowych Pomocna w : -syntezie hormonów kory nadnerczy -syntezie tyroksyny przez tarczycę -utrzymanie otoczki komórki nerwowej -w budowaniu erytrocytów -w reakcjach odpornościowych Skutki niedoboru wit. A Suchość skóry, gęsia skórka, zmiany w błonach śluzowych oczu, utrata przejrzystości gałki ocznej, kurza ślepota, zmiany w śluzówce dróg oddechowych przewodu pokarmowego i moczowego, obniżenie odporności organiżmu wzrostu kości i rozwoju zębów, degeneracja włókien nerwowych Skutki nadmiaru wit. A Ociężałość, osłabienie mięśni, utrata apetytu, zahamowanie wzrostu, owrzodzenie skóry, wytrzeszcz oczu, obrzmienie powiek, deformacja czaszki, twarzy, serca, nerek, centralnego systemu nerwowego Prekursory wit. A oraz produkty, w których występują. Formy aktywne w organizmie:retinol, retinal, kwas retinowy, β - karoten, inne karotenoidy(które mają pierścień β- jononu). Występują one w :tłuszczach rybnych i olejach, wątrobie, śledziach, makreli, produktach mleczarskich(masło, margaryna, jaja, twaróg), mięso(wątroba wołowa, wołowina, wieprzowina), owoce i warzywa: marchew, warzywa liściaste, pomidory, brzoskwinie. Co rozumiesz pod pojęciem Hipo -Hiperwitaminoza. Hipowitaminoza- nieprawidlowa obecność witamin w stosunku do potrzeb, niezauważlne gołym okiem -ukryty niedobór witamin .Można je wykryć za pomocą markerów-. Hiperwitaminoza -efekt wywolywany nadmiernym spożyciem witamin .Nadmierne spożycie niektórych witamin może być tragiczne ,szczególnie te rozpuszczalne w tłuszczach.

Jakie związki obejmuje pojęcie wit. D. Witamina D - termin wszystkich związków wykazujących aktywność biologiczną cholekalcyperolu. Do form aktywnych zalicza się : cholekalcyferol, ergokalcyferol, 25- hydroksycholekalcyferol, Źródła wit. D dla organizmu Źródłem jest synteza z prowitaminy (7- dehydroholesterolu), obecnej w skórze, pod wpływem promieni ultrafioletowych. W pożywieniu wystepuje w małych ilościach. m. in. w piklingu, węgorzu, śledziach, makreli, żółtku jaja, jajach, grzybach(kurka, borowik), wątroba cielęca. Funkcje wit. D niezbędna dla prawidłowej gospodarki Ca-P. i tworzenia kości, wzmaga wchłanianie Ca i P. z pożywienia, pobudza uwalnianie Ca z kości, utrzymuje stały poziom Ca w osoczu krwi Przyczyny niedoboru wit. D -zaburzenie krążenia jelitowo-wątrobowego co powodujewydalanie wit. D z kałem i moczem -zmniejszona synteza w skórze -upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego -zaburzenia w metaboliźmie Skutki nadmiaru wit. D Osłabienie, zmęczenie, utrata apetytu, bule głowy i brzucha, biegunka, wymioty, wielomocz, kalcyfikacja tkanek miękkich

c-a-a-a-a-6-a-b-a-b-abb-a-b-b-14-15-16-17-18-19-20-b-a-a-aa-25-26-27-a-bd-30-d-32-b-b-35-36-b-38-a-a-b-a Podział pożywienia ze wzgl na skład i wartosci odż. *Zbożowe (energia, wit B,niepełnowartościowe białko) *Mleko i produkty (bialko 3%, tluszcze 3%,wit A i B2 i Ca) *Mięso i ryby (bialko, tluszcze i brak wit C) *jaja (bialko,wit grupy B,brak Ca, wit.C,A,D) *maslo (tluszcze nas.wit.A) *inne tluszcze (tluszcz i NNKT) *Ziemniaki (wit.C,energia,bialko 2%) *Warzywa i owoce bogate w karoten *Warzywa i owoce bogate w wit.C (aronia, czarna porzeczka) *inne warz.i owoce (skł.min., wit grupy B) *cukier i słodycze (energia, weglowodany,czekolada,Mg) Układ trawienny to: -przewód pokarmowy oraz gruczoły trawienne: -nadprzeponowa-jama ustna, gruczoły ślinowe, gardło, przełyk -podprzeponowa: żołądek,wątroba,trzustka,jelito cienkie, jelito grube Trawienie podlega regulacji: -hormonalnej-postryny, sekretyny, cholecystohininy -nerwowej-pobudzenia receptorów nerwowych Wchłanianie w organizmie człowieka odbywa się jako: -dyfuzja prosta -transport aktywny pierwotny -transport aktywny wtórny -pinocytoza Węglowodany w organizmie pełnią rolę: -źródło energii -produkty końcowe przemian (CO2,H2O) łatwo usuwalne -oszczędzają białka i tłuszcze -materiał budulcowy elementów strukturalnych komórek -regulacja perystaltyki jelit -w nadmiarze przechodzą w tłuszcze Enzymy trawiące węglowodany: -Są to: amylaza ślinowa, amylaza trzustkowa, enzymy soku jelitowego( maltaza, sacharaza, laktaza), enzymy bakteryjne. 19. cukry proste, krwi, we krwi, glukoza, 80-120mg/100cm 20. enzymy bakteryjne, Co2, H2O, H, CH4, lotne kwasy tł. Enzymy i produkty końcowe trawienia tłuszczów lipaza ślinowa, żołądkowa, trzustkowa długołańcuchowe kw. tł. - limfa krótkołańcuchowe kw. tł., glicerol, cholesterol - żyła zwrotna 27. LDL - zły cholesterol - krąży po całym organiżmie, wysokie ryzyko chorób serca Enzymy oraz produkty trawienia białek pepsyna, enzymy trzustkowe (trypsyna, chymotrypsyna), enzymy jelitowe (karboksypeptydaza, enterokinaza) do aminokwasów Białka pod względem wartości odżywczej: -pełnowartościowe- wystarczają do utrzymania życia, wzrostu, rozwoju -częściowo niepełnowartościowe- ich skład aminokwasowy wystarcza do utrzymania życia ale nie wystarcza do wzrostu -niepełnowartościowe- ich skład aminokwasowy nie wystarcza do wzrostu ani życia

---