Zofia Mitosek: Mimesis - między udawaniem a referencją (skrót)

- mimesis - dziś to pojęcie funkcjonuje w jednej „rodzinie” obok prawdopodobieństwa, fikcji, reprezentacji, realizmu, uobecnienia;

- dwa sporne problemy w mimesis - 1) podobieństwo, 2) stosunek między tekstem mimetycznym a przekazem dokumentalnym;

- mimesis w kontekście referencji - dzieło sztuki naśladuje, odtwarza. Udawanie przeciwstawia się naśladowaniu;

- ujęcia globalizujące - mimesis to relacje między literaturą i światem od niej niezależnym. Ograniczenia użycia antycznej kategorii - odwołuje się do podobieństwa, wyklucza fantastykę i abstrakcję;

- mimesis zostaje przesunięte ze sfery semantyki do pragmatyki;

- mimetyzm formalny - naśladowanie środkami danej formy innych form wypowiedzi. Odmiana mimetyzmu komunikacyjnego;

- mimetyzm formalny zakłada, że utwory literackie imitują istniejące w praktyce mowy style - referencja. Według analityków - udawanie aktów mowy;

- mimesis jako gra w udawanie (Kendall Walton) - wtedy reguły to dobrowolność, wyodrębnienie, niepewność, fikcyjność i umowność. Cel udawania? - działalność autoteliczna, celowość bez celu;

- w nowszych pracach nie ma mowy o mimesis a o przedstawieniu. Funkcją przedstawienia jest przywołanie tego, co nieobecne. Ale niewiadomy jest status nieobecnego - czy istnieje naprawdę, czy tylko w sferze możliwości. Przedstawienie zastępuje dany obiekt, jego odniesienie ma charakter konwencjonalny, funkcja symboliczna. W ujęciu tradycyjnym - aspekt przedmiotowy - przedstawienie uobecnia przedmiot. Aspekt refleksyjny - przedstawienie to struktura intencjonalna: napięcie między wymiarem symbolicznym, przedmiotowym i refleksyjnym określa percepcję dzieł sztuki i decyduje o pragmatycznym zakotwiczeniu mimesis.

 

trzy kwestie dotyczące przedstawienia w problematyce mimesis:

- jakość literackiej reprezentacji, modelowania i symbolizowania;

MIMESIS A POWTÓRZENIE. Powtórzenie jako kategoria filozoficzna

Mimesis. Uobecnienie nieobecnego. Dialog z nieobecnym. Zamiana w znak/znaczenie. Semiotyzacja. Repetycja. Znak jako struktura przedstawieniowa czy powtórzeniowa?

Rozumienie potoczne: uobecnienie czegoś ponownie, w taki sam sposób, tak samo, toż-samo. Kopia. Kalka. Odtworzenie. Rekonstrukcja. Re-prezentacja.

Uobecnienie z przeszłości ku teraźniejszości. Heidegger i jego ekstazy czasowe.

Figura retoryczna: tekst jako powtórzenie, swoisty od-głos; cudze słowo; inter-tekst, dia-log; symbol, alegoria, itp.

Powtórzenie jako forma pamięci (Bergson i jego „wirtualne” i „realne”): powtarzamy, bo nie pamiętamy. Deleuze: powtórzenie=brak tożsamości; powtórzenie jako różnica.

Powtórzenie jako przejaw „gramatyki tworzenia”. Teologia Słowa. Odzwierciedlenie. Podobieństwo. Mimesis jako kategoria religijna (Por. A. Zawadzki, Mimesis - konteksty religijne, „Teksty Drugie”2010, nr 3, s. 45-59.

Powtórzenie jako atrybucja znaku/znaczenia: odbicie, reprezentacja bytu w języku. „Język jest domem bytu” (Heidegger).

Powtórzenie jako atrybut epifanii: nazwa a rzecz nazywana.

Powtórzenie jako forma terapii (?). Wolność i czas. Freud. Nietzsche i jego mit wiecznego powrotu.

---