CHOROBY ZAKAŹNE
ZAKAŻENIE - wniknięcie i rozwój biologicznego czynnika chorobotwórczego
ZARAŻENIE- przeniesienie czynnika chorobotwórczego z osoby chorej na osobę wrażliwą
DROGA ZAKAŻENIA - sposób przenoszenia się drobnoustrojów ze źródła zakażenia na osoby wrażliwe ( żywność gleba, woda, powietrze , przedmioty, kontakt bezpośredni )
WIRUSY - rozprzestrzeniają się drogą kropelkową (kochanie, kaszel), a wrota zakażenia to gore drogi odcinki dróg oddechowych
BAKTERIE - miejsce wniknięcia to najczęściej drogi oddechowe, układ pokarmowy , skóra i uszkodzone błony śluzowe
GRZYBY - mogą powodować zakażenia uogólnione jak i zmiany miejscowe (skóra, błony śluzowe)
PIERWOTNIAKI-toksoplazmoza, lamblioza
ZAPOBIEGANIE :
bezpieczeństwo higieniczne
kalendarz szczepień
METODY KONTROLI I NORMY OCENY PROCESÓW WZRASTANIA
OCENA ROZWOJU FIZYCZNEGO MOŻE DOTYCZYĆ:
Dziecka (jednostki)
Populacji
Ma na celu opracowanie standardów rozwoju i wdrożenia profilaktyki.
OCENIE PODLEGAJĄ ASPEKTY ROZWOJU FIZYCZNEGO:
Wzrastanie
Różnicowanie
Dojrzewanie
NA KONTROLĘ ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY SKŁADAJĄ SIĘ:
Metody pomiarowe
Normy, czyli wielkości standardowe, będące biologicznym odniesieniem dziecka do wielkości przeciętnej, uważanej za prawidłowe.
Metody oceny, oparte na konkretnych normach.
OCENA WZRASTANIA: POMIARY ANTROPOMETRYCZNE
Pomiar wysokości ciała.
Pomiar masy ciała
Pomiar fałdów skórno-tłuszczowych
Pomiar obwodów głowy, klatki piersiowej, szerokości barków, bioder.
Pomiar pojemności życiowej płuc-spirometr
Pomiar siły mięśniowej - dynamometr
Długość kończyn dolnych, górnych, tułowia
Ocena zwinności, gibkości, równowagi
STANDARDY ROZWOJU (normy, wskaźniki referencyjne), na podstawie pomiarów odpowiednio dobranych grup osób i poddanie analizie statystycznej.
Badania mogą być:
przekrojowe
długofalowe (ciągłe)
METODA SIATEK CENTYLOWYCH
kanały rozwojowe, podające wartości od-do, kanał środkowy to wąska norma antropologiczna, stanowiąca wzorzec przeciętności tej cechy.
METODA TABLIC PIRGUETA- to zestawienie wartości przeciętnych danej cechy np. przeciętnego wzrostu chłopców 3,4,5-letnich. Nie informują o zakresie jej zmienności.
NORMY I METODY OCENY WIEKU ROZWOJOWEGO-FIZJOLOGICZNEGO TO:
Wiek kalendarzowy(chronologiczny)
Wiek rozwojowy(fizjologiczny, biologiczny)-miara biologicznej dojrzałości dziecka
U dzieci w tym samym wieku kalendarzowym istnieje zróżnicowanie wieku rozwojowego.
WIEK KOSTNY(SZKIELETOWY):
Wyraża stopień zaawansowania w dojrzewaniu układu kostnego.
Można się nimi posługiwać
ROZWÓJ NORMALNY OSOBNIKA wg Wolańskiego to taki bieg ontogenezy, jaki można obserwować u dzieci, które nie są obciążone genetycznie, nie mają objawów chorobowych, nie przechodziły ostatnio żadnych ciężkich chorób zaburzających rozwój, wychowywały się w dobrych warunkach materialnych, w prawidłowych rodzinach, urodzone są ze zdrowych rodziców w czasie ich optymalnej zdolności rozrodczej.
PROFILAKTYCZNE BADANIE LEKARSKIE(BILANS ZDROWIA)
Bilans zdrowia to powszechne, pogłębione i kompleksowe badanie lekarskie.
Badania te łącznie z systemem testów przesiewowych i grup dyspanseryjnych wprowadzono w Polsce w 1976roku zamiast badań okresowych.
PROFILAKTYCZNE BADANIE LEKARSKIE JEST:
Oceną poziomu dynamiki rozwoju, stanu zdrowia fizycznego, psychicznego, społecznego i motorycznego od okresu prenatalnego.
Identyfikacją czynników sprzyjających i zagrażających zdrowiu i życiu dziecka w środowisku życia dziecka.
HOMEOSTAZA
Tendencja organizmów do utrzymania procesów życiowych na stosunkowo wysokim poziomie uszeregowania.
To stałość środowiska wewnętrznego.
GŁÓWNE WYMAGANIA ŻYCIOWE TO:
przebywanie w optymalnych warunkach środowiska biologicznego, fizycznego, społecznego
zachowanie właściwego położenia ciała
zapewnienie warunków realizacji niezbędnego systemu przestrzenno-czasowego (mieszkanie, terytorium)
FUNKCJE HOMEOSTATYCZNE OPRÓCZ W/W WYMAGAŃ TO:
wymiana i przemiana materii i energii
pielęgnacja ciała
funkcje obronne i ochronne
sen i odpoczynek
zachowania prozdrowotne
HOMEOSTAZA POLEGA NA UTRZYMANIU NA WZGLĘDNIE STAŁYM POZIOMIE:
pH - odczynu chemicznego
stężenia substancji np. glukozy, jonów wapnia
temperatury
objętość płynów ustrojowych
równowagi psychicznej
równowagi energetycznej
MECHANIZMY ADAPTACYJNE HOMEOSTAZY:
wykrywaniu odchyleń za pomocą receptorów(narządów odbiorczych- odbierają bodźce)
integrowanie informacji w obszarach ciała i w ośrodkach mózgowych
uruchomienie reakcji homeostatycznych celem wyrównania odchyleń
przerwanie reakcji, gdy odchylenia od homeostazy zostaną usunięte
REAKCJE HOMEOSTATYCZNE MOGĄ URUCHAMIAĆ:
czynniki (bodźce) nerwowe przez pobudzanie receptora
humoralne, poziom hormonów np. stężenie glukozy
pobudzenie gruczołów potowych
ZASADA WSPÓŁDZIAŁANIA PROCESÓW PRZECIWSTAWNYCH:
Współdziałanie i równoważenie dwóch przeciwstawnych procesów w organizmie.
ZASADA UJEMNEGO SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO:
Osłabienie ważnego wskaźnika czynności organizmu, wywołuje procesy zwiększające osłabiony wskaźnik.
Np. wzrost temperatury ciała, powoduje, że się pocimy (usuwanie nadmiaru wody z organizmu)
PUNKT NASTAWIENIA HOMEOSTAZY:
Wahania parametrów homeostazy odbywają się wokół pewnych wartości zmiennych, najkorzystniejszych dla organizmu.
Narządem najbardziej wrażliwym na wahania jest mózg! Reaguje i na spadek glukozy, i na wzrost glukozy, i na chłód i na gorąc!
PRZECIWDZIAŁOWOŚĆ HOMEOSTAZY:
Homeostaza w jednej części organizmu może być zaburzona, aby jej kosztem zachować homeostazę w innej części organizmu („ważniejszej części organizmu” po prostu w innej części)
PRAWO MINIMUM LIEBIEGA I ZASADA TOLERANCJI SHELFORDA:
dla każdego organizmu i każdej czynności komórki można znaleźć takie natężenie wybranego czynnika lub bodźca środowiska, przy którym organizm ten będzie funkcjonował najsprawniej i najlepiej.
„Co za dużo to niezdrowo, co za mało to też nie zdrowo”!
HOMEOSTAZA TERMICZNA
Termoregulacja - to całokształt procesów zmierzających do utrzymania homeostazy termicznej.
Termoreceptory ciepła i zimna znajdują się w podwzgórzu, ośrodkowym układzie nerwowym, w skórze.
Temperatura komfortowa - (termoneutralna) ; procesy termoregulacyjne są najmniej nasilone: u człowieka rozebranego 28*C-30*C, w ubiorze domowym 18*C-23*C.
Reakcje termoregulacyjne - prowadzą do zwiększonego zatrzymywania lub wydalania ciepła. Dzielą się na:
a)termoregulację fizjologiczną
b)termoregulację behawioralną - postawa ciała, ruch, zachowanie
Ośrodek termoregulacji mieści się w podwzgórzu:
-w przedniej części podwzgórza - ośrodek utraty ciepła
-w tylnym podwzgórzu - ośrodka produkcji i zachowania ciepła
-ogrzanie przedniego podwzgórza uruchamia mechanizmy utraty ciepła
-oziębienie ośrodka termoregulacji uruchamia mechanizmy produkcji i zachowania ciepła
-wzrost temp krwi dopływającej do ośrodka termoregulacji pobudza termodetektory i przyspiesza utratę ciepła (niechęć latem do uprawiania sportu, bo wiemy, ze to podniesie nam temp)
-obniżenie temp krwi przepływającej przez podwzgórze hamuje termodetektory i pobudza wytwarzanie ciepła lub zmniejszoną jego utratę (gęsia skórka, drżenie)
HOMEOSTAZA ENERGETYCZNA
To stan dynamicznej równowagi dwóch przeciwstawnych procesów anabolicznych i katabolicznych.
Metabolizm
a)katabolizm - rozkład, spalanie, źródło energii dla procesów metabolicznych, uwalnianie energii ATP, produkty uboczne: woda dwutlenek węgla mocznik i kwas mlekowy
b)anabolizm - synteza, odbudowa, potrzebuje ATP
Warunki niezbędne do realizacji funkcji metabolicznych:
*odżywianie - dostarczanie org wszystkich potrzebnych mu składników odżywczych
*oddychanie - zdolność dostarczeniu tlenu i usuwanie ubocznych składników (np. dwutlenku węgla)
*krążenie - rozprowadzenie niezbędnych składników odżywczych wraz z tlenem do miejsc właściwych
*wydalanie - usuwanie z org do środowiska ubocznych produktów przemian metabolicznych
Różnica pomiędzy energią pobraną, a wydatkowaną to bilans energetyczny - wydatkowi energii w określonym czasie towarzyszy przyjęcie w tym samym czasie pokarmu o równoważnej wartości kalorycznej.
*dodatni - gdy dominują procesy anaboliczne
*ujemny - gdy przeważają reakcje kataboliczne
Głód - jedna z podstawowych potrzeb biologicznych człowieka. Głód to popęd! :
-pierwotny - niedobór składników pokarmowych we krwi
-wtórny - nabyty, wyuczony
-oparty na zjawisku odrzutu - po zjedzeniu porcji pokarmu, nie dającej nasycenia pokarmowego (np. przystawka)
Sytość:
-krótkotrwała - wzrost stężenia insuliny nagromadzenie we krwi produktów trawienia
-długotrwała - zależna od punktu nastawczego homeostazy energetycznej
-ultrakrótka - wskutek pobudzenia receptorów smakowych (kiedy pokarm jest w ustach)
Ośrodek pokarmowy głodu i sytości kontroluje ilość spożytego pokarmu jest zlokalizowany w podwzgórzu:
Ośrodek głodu w bocznej części podwzgórza:
-afagia
-hipofagia
Ośrodek sytości w jądrze brzuszno-przyśrodkowym podwzgórza:
-hiperfagia - zwiększenie przyjmowania pokarmu
Teoria glukostatyczna Mayera - głównym regulatorem głodu i sytości jest stężenie glukozy we krwi, czyli glikemia.
UKŁAD NERWOWY
ROLA UKŁADU NERWOWEGO:
reguluje i steruje czynności wszystkich narządów
zapewnia kontakt ze światem zewnętrznym
odbywają się skomplikowane procesy psychiczne: analiza, synteza, kojarzenie, wnioskowanie
ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO:
łącznik organizmu żywego ze światem zewnętrznym
ektoderma, mezoderma, endoderma
namnażanie się komórek nerwowych polega na tym, że wytwarza się płytka nerwowa, potem otwiera się rynienka nerwowa, a po zamknięciu rynienki tworzy się cewka nerwowa
PODZIAŁ UKŁADU NERWOWEGO:
Ośrodkowy:
- mózgowie
- rdzeń kręgowy
Obwodowy układ nerwowy:
ze względu na budowę i czynności dzieli się na:
- 31 par nerwów rdzeniowych
- 12 par nerwów czaszkowych
ZE WZGLĘDU NA RÓŻNICE MORFOLOGICZNE I FIZJOLOGICZNE W UKŁADZIE NERWOWYM WYRÓŻNIA SIĘ:
układ somatyczny - celowe reagowanie na bodźce zewnętrzne
układ autonomiczny (wegetatywny) - utrzymuje homeostazę wewnątrzustrojową (reguluje funkcje: skurcz serca, skurcz mięśni, wydalanie, reguluje procesy metaboliczne, oddychanie - utrzymuje parametry życiowe do aktualnych potrzeb naszego organizmu nie zależnie od naszej woli !)
Jego efektorami są mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły:
część współczulna - sympatyczna (adrenergiczna) - przy pobudzeniu wydzielana jest adrenalina (rozszerzenie źrenic, przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, podniesienie poziomu glukozy we krwi)
część przywspółczulna - parasympatyczna, gdy emocje i stres przed niebezpieczną sytuacją opadną (spadek glukozy we krwi, zmniejszenie źrenic, spada ciśnienie tętnicze krwi, wzmagają się procesy trawienia)
NEURON - komórka nerwowa, strukturalna jednostka systemu nerwowego.
Schemat:
Demielinizacja = stwardnienie rozsiane (choroba nie uleczalna w wyniku nie tworzenia się osłonki mielinowej)
SYNAPSA - miejsce połączenia pomiędzy dwoma neuronami. Nie jest to połączenie fizyczne, bo znajduje się między nimi szczelina synaptyczna.
NEURONY WG PELNIONYCH FUNKCJI DZIELIMY NA:
czuciowe (neurony wstępujące „góra”)
ruchowe (neurony zstępujące „dół”)
pośredniczące (kojarzeniowe „pomiędzy”)
MÓZG:
To niespełna 1,5kg galaretki, składającej się z białka, wody, tłuszczu, generującej prąd, decydującej o naszej psychice, myśleniu, emocjach, pamięci.
ma dwie półkule mózgowe - lewą i prawą połączone ciałem modzelowatym (spoidłem wielkim) wewnątrz półkul mózgowych znajdują się komory:
pierwsza i druga, prawa i lewa komora w półkulach mózgu
komora trzecia międzymózgowie (otwór Monroe, wodociąg Syriusza)
komora czwarta w tyłomózgowiu (otwory Luschki Łączące komorę czwartą z przestrzenią podpajęczą mózgowia)
mózg jest bardzo silnie pofałdowany
płaty mózgu: potyliczny, czołowy, skroniowy, ciemieniowy:
płat potyliczny - następuje tu przekształcenie i przetwarzanie informacji wzrokowych, znajduje się tu korowy ośrodek wzroku
płat skroniowy - analizuje bodźce słuchowe, znajduje się tu korowy ośrodek słuchu, odpowiada za pewne elementy pamięci, steruje czynnościami popędowo-emocjonalnymi
płat ciemieniowy - znajduje się tu korowy ośrodek czucia dotyku i czucia głębokiego, zarządza orientacją, kalkulacjami, pewnymi rodzajami postrzegania i rozpoznawania
płat czołowy - steruje czynnościami ruchowymi, podlegają mu takie funkcje mózgu, jak myślenie, planowanie, przestrzeganie norm etycznych, aktywność kulturotwórcza, poznawanie i sterowanie emocjami, myślenie krytyczne, rozwiązywanie problemów
MÓZG I RDZEŃ KRĘGOWY OTACZAJĄ OPONY MÓZGOWIA I RDZENIA KRĘGOWEGO:
zewnętrzna - twarda
pajęczynówka - między oponą miękką, a pajęczynówką powstaje jama podpajęczynówkowa wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym
miękka - zrośnięta z powierzchnią zewnętrzną mózgu, zawiera naczynia krwionośne
PŁASZCZ MÓZGU SKŁADA SIĘ Z:
istoty szarej, którą stanowi kora mózgu
istoty białej, utworzona jest z 4 rodzajów włókien nerwowych otoczonych osłonką mielinową:
odkorowe lub odśrodkowe
dośrodkowe
asocjacyjne, łączące różne okolice kory mózgowej
spoidłowe łączące półkule mózgu, łączą symetrycznie okolice kory w prawej i w lewej półkuli
Egipcjanie jako pierwsi dowiedli ze mózg składa się z 2 półkul.
RDZEŃ KRĘGOWY:
dem. OUN. Mieści się w kanale kręgowym.
Pośredniczy w przekazywaniu pobudzeń czuciowych do mózgu oraz bodźców z mózgu do nerwów obwodowych