Pojęcie polityki społecznej
Nauki pomocnicze!!!
Podstawowe orientacje w polityce społecznej!!!
Zróżnicowania społeczne!!!
Ubóstwo - przyczyny, kryteria, skutki oraz przeciwdziałania
Bezrobocie - pojecie, przyczyny, rozmiary, skutki, przeciwdziałanie
Bezdomność
Problemy rodziny - sytuacja materialna, sytuacja kobiet, problemy dzieci!!!
Społeczne kwestie starości
Niepełnosprawność
Mieszkalnictwo - funkcje, sytuacja, programy rozwoju!!!
Zagrożenia społeczne - przestępczość, uzależnienia patologiczne
Reformy polityki społecznej w II RP - ochrony zdrowia, systemu emerytalno-rentowego, edukacji!!!
Międzynarodowe aspekty polityki społecznej!!!
Ad. 1 Polityka społeczna
Jest to działalność państwa i organizacji pozarządowych, których celem jest zaspokajanie potrzeb socjalnych społeczeństwa zwłaszcza poprawa położenia materialnego i wyrównanie szans grup ekonomicznie i socjalnie najsłabszych społeczeństwa.
Ad. 6 Bezrobocie
Jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.
Przyczyny bezrobocia
Ř likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa
Ř zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
Ř ograniczenie produkcji
Ř brak informacji o miejscach pracy
Ř brak mobilności
Ř przeniesienie zakładów do innego rejonu
Ř niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
Ř zmiany w technologii
Ř wysokie obciążenia fiskalne
Czynniki wpływające na zjawisko bezrobocia
Na rozmiar zjawiska bezrobocia wpływ mają czynniki społeczne, ponieważ jest to zjawisko wytworzone w społeczeństwie. Rozmiar bezrobocia zależy od systemu gospodarczego i aktualnie prowadzonej polityki krajowego rynku pracy. Związane jest zwykle z poziomem nowych inwestycji i trwałym zatrudnianiem pracowników w nowo powstałych i nowoczesnych zakładach pracy sektora publicznego lub prywatnego.
Istnieją problemy z zebraniem rzetelnych danych:
Osoby pracujące nielegalnie mogą rejestrować się jako bezrobotne celem osiągnięcia korzyści z systemu pomocy społecznej.
Osoby zdolne do pracy, którym niesłusznie przyznano zasiłki z tytułu niezdolności do pracy nie pracują choć są zdolne do pracy, nie znajdują się jednak w statystykach bezrobocia. Według niektórych szacunków jest to w Polsce bardzo powszechne zjawisko.
W gospodarce centralnie planowanej, a rzadziej w rynkowej, zatrudnienie jest niewspółmiernie duże do potrzeb firmy. Jest to tzw. bezrobocie ukryte. Osoby te można byłoby zwolnić nie powodując większych strat w gospodarce, nie figurują one jednak w statystykach bezrobocia.
Skutki bezrobocia
Szacuje się, że na każdy procent, o jaki faktyczna stopa bezrobocia przewyższa naturalną stopę bezrobocia, realny PKB jest niższy o 3% od PKB potencjalnego przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
Szczególne skutki rodzi bezrobocie ludzi młodych, którzy po ukończeniu szkoły nie mogą znaleźć pracy. Osłabia ono aspiracje edukacyjne, a dłuższe pozostawiane bez pracy powoduje dewaluację kwalifikacji zawodowych oraz zmniejszenie woli pracy. Taka sytuacja powoduje często trwałe zmiany w psychice, hamuje rozwój osobowości, rodzi obojętność i frustrację. Nieuregulowany tryb życia wyzwala u młodzieży zachowania dewiacyjne i patologiczne, które znajdują ujście w alkoholizmie, narkomanii, prostytucji i przestępczości. Trudny start w dorosłe życie powoduje, że bardziej przedsiębiorcza młodzież szuka ratunku w emigracji, która oznacza czasową lub stałą utratę wykształconych kadr. Bezrobocie oznacza więc marnotrawstwo kosztów ich edukacji, opóźnia start w życie zawodowe, utrudnia proces usamodzielniania się ekonomicznego i społecznego.
Skutki bezrobocia
# niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
# znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą
# spadek dochodu rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa
# degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy( poczucie beznadziejności, # pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności)
# zjawiska patologii społecznej- alkoholizm, narkomania, przestępczość itd.
# utrata kwalifikacji
Rozmiary bezrobocia
Tymczasem zjawisko jawnego bezrobocia, które pojawiło się w Polsce wraz z początkiem transformacji systemowej, w ciągu minionego dziesięciolecia przyjęło niepokojące rozmiary. Przekształcenie się bezrobocia ze zjawiska przejściowego w bezrobocie strukturalne sprawiło, że jego negatywne skutki są odczuwane nie tylko przez osoby bezrobotne i ich rodziny, ale także przez całe społeczeństwo. Problem bezrobocia urósł do rangi najtrudniejszego problemu współczesnego rynku pracy.
Zjawisko bezrobocia wywołuje zainteresowanie, budzi niepokój, jest najbardziej lękowym obszarem samopoczucia Polaków. Wyraźnie zaznacza się psychospołeczny wpływ bezrobocia zarówno na życie samych bezrobotnych, jak i ogółu społeczeństwa.
Przeciwdziałanie bezrobociu
Opracowuje się specjalne programy jego przeciwdziałania. Do dnia dzisiejszego światło dzienne ujrzały odpowiednie przepisy prawne, powstał też system urzędów pracy, których najważniejszym celem jest przeciwdziałanie bezrobocia i łagodzenie jego skutków. Z poważnych stwierdzeń można łatwo wywnioskować, iż walka z bezrobociem jest bardzo trudnym, długim i żmudnym procesem. Każde państwo musi podjąć się rozwiązania wielu problemów. Jednym z najważniejszych jest zakres instrumentów polityki rynku pracy.
Ad. 5 Ubóstwo oznacza:
Biedę- w ujęciu ekonomicznym (Np. ubóstwo absolutne)
Małą różnorodność (Np. ubóstwo języka, ubogość stylu) albo małą liczbę czegoś (Np. towarów w sklepie) w rozumieniu „niewiele”
Cnotę, która obowiązuje wszystkich chrześcijan (także jeden ze ślubów składanych przez zakonnice i). zakonników katolickich
Przyczyny ubóstwa
Przyczyny ubóstwa dzielą się na 3 grupy:
osobowe niezależne od człowieka
subiektywne zależne od człowieka
obiektywne- istniejące niezależnie od woli człowieka (w tym strukturalne)
Do pierwszej grupy zalicza się takie przyczyny ubóstwa jak: kalectwo, niepełnosprawność umysłową lub fizyczną, długotrwałą, obłożną chorobę, podeszły wiek, kiedy to ludzie nie mogą zapewnić sobie minimum egzystencji.
W skład drugiej grupy przyczyn ubóstwa wchodzą określone postawy i cechy charakterologiczne niektórych osób dotkniętych ubóstwem, są to np.: lenistwo, brak zasad, brak chęci do pracy i kształtowania się, nieuczciwość, rozrzutność. Przyczyny te powodują często znalezienie się w warstwie ludzi ubogich: samotnych, młodocianych matek z dziećmi, ofiar nałogów: alkoholizmu i narkomanii.
Do obiektywnych przyczyn ubóstwa zalicza się między innymi: masowe bezrobocie wynikające ze zmian strukturalnych w gospodarce. W Polsce tylko nieliczne osoby, które znalazły się w trudnej sytuacji materialnej z powodu gwałtownych zmian na ograniczonym, lokalnym rynku, są w stanie znaleźć sobie nowe miejsce pracy. W 2001 roku tylko 19% z ponad trzymilionowej liczby bezrobotnych mogło korzystać z odpowiednich zasiłków
Kryteria ubóstwa
Najczęściej spotykane są kryteria dochodowe. Mają one postać określonych pieniężnie linii ubóstwa, nazywanych też progami lub granicami ubóstwa.
W Polsce dla określenia linii ubóstwa stosuje się:
-minimum egzystencji (in. ubóstwo bezwzględne lub absolutne)- jest to wysokość kosztów zaspokajania potrzeb egzystencjalnych: żywność, odzież, dach nad głową, podstawowa ochrona zdrowia.
-minimum socjalne - dla jego obliczenia obok wydatków koniecznych do życia na poziomie minimum egzystencji uwzględnia się poziom dochodów niezbędnych do zapewnienia jednostce uczestnictwa w życiu społecznym
-ubóstwo relatywne - dla jego obliczenia za próg, czyli linię ubóstwa przyjmuje się 40%, 50% lub 60% średnich wydatków lub dochodów gospodarstwa domowego.
-urzędową linię ubóstwa.
Żadna z wymienionych trzech pierwszych linii ubóstwa nie jest przyjęta w Polsce jako kryterium urzędowe. Stosuje się je do badań naukowych. Służą odpowiedzi na pytanie: ilu jest ludzi ubogich w kraju?
Przy obliczaniu minimum socjalnego dla gospodarstwa domowego stosuje się w Polsce skalę ekwiwalentności OECD. Przyjmuje ona dla głowy gospodarstwa domowego współczynnik wydatków 1,0 , dla żony (męża, partnera) współczynnik 0,7 , dla każdego dziecka na utrzymaniu 0,5.
Zjawisko ubóstwa ma charakter wielowymiarowy i nie da się go określić przy pomocy jednego wskaźnika. Ubóstwo nie oznacza jedynie, że komuś brakuje tego, co jest niezbędne dla dobrobytu w rozumieniu materialnym. Może również oznaczać pozbawienie człowieka możliwości dokonywania wyborów lub brak sprzyjających dla jego rozwoju okoliczności.
Skutki ubóstwa
Ubóstwo powoduje wiele ujemnych skutków społecznych. Stwarza ono problemy w uzyskaniu i utrzymaniu mieszkania. Zmniejsza ono dostęp do oświaty. Rodzice ubodzy nie mają środków potrzebnych na pokrycie kosztów posyłania dzieci do szkoły: zakupu podręczników i innych pomocy szkolnych, kosztów dojazdu do szkoły, jeśli miejsce zamieszkania jest zbytnio oddalone od szkoły, kosztów ubrania, którego zakup nie byłby niezbędny, gdyby nie uczęszczanie do szkoły.
Ubóstwo ogranicza też dostęp do świadczeń zdrowotnych. Ludziom ubogim trudno jest dojechać do lekarza jeżeli ośrodek zdrowia jest znacznie oddalony od miejsca zamieszkania.
Ubóstwo wyklucza możliwość korzystania z dóbr kultury. Stąd też zjawisko funkcjonalnego albo wtórnego analfabetyzmu, pojawiające się masowo w ubogich środowiskach.
Wzrost przestępczości jest również przypisywany zjawisku ubóstwa. Do przestępstw popycha ludzi brak legalnych i praktycznych możliwości zarabiania pieniędzy.
Ubóstwo jest też jednym z ważnych powodów alkoholizmu i narkomanii. Poprzez ubóstwo ograniczony jest popyt na artykuły konsumpcyjne, żywność, odzież.
Przeciwdziałanie ubóstwu
Metodą przeciwdziałania powstawaniu i rozszerzaniu się ubóstwa jest osiąganie możliwie najwyższego wzrostu produktu narodowego i wprowadzenie mechanizmów, które w warunkach prowadzenia aktywnej polityki społecznej zapewniałyby sprawiedliwy podział tego produktu.
Ważna jest skala poczynań lokalnych, zależnych w wielkiej mierze od inicjatywy samorządu terytorialnego i lokalnych i ponadlokalnych organizacji pozarządowych.
Aktywności obywatelskiej w organizacjach charytatywnych nie można obciążać odpowiedzialnością za ulżenie ubóstwu, nie można jednak także nie widzieć wielkiej ich roli w tym dziele.
Ad. 7 Bezdomność
Nie ma jednej uznanej definicji bezdomności. Określa się m.in. bezdomność jako sytuację osób, które w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogłyby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne[3]. Bezdomność jest określana również jako względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nieposiadającego własnego mieszkania.
Istnieje również definicja prawna zawarta w "Ustawie o pomocy społecznej", zgodnie z którą, za osobę bezdomną uważa się "osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania".
Ad. 13 Marginalizacja
Marginalizacja - wykluczenie z udziału w życiu społecznym jednostek, grup społecznych lub w ujęciu globalnym społeczeństw w stosunku do ich otoczenia społecznego. Wykluczenie społeczne może odnosić się do procesu wykluczania jednostek i grup albo do stanu wykluczenia.
W przypadku wykluczania społecznego jednostek czynnikami mającymi na to największy wpływ jest bezrobocie i bieda. Jeżeli dochodzi do koncentracji tego typu ludności w przestrzeni geograficznej, wówczas pojawiać się może specyficzna subkultura ubóstwa oraz wytwarzać się podklasa (underclass), w której wzory zachowań i systemy wartości często podlegają dziedziczeniu w następnych pokoleniach. Pod wpływem marginalizacji na obszarach miejskich możliwe jest wytwarzanie się gett.
Przyczyny marginalizacji
Dewaluacja wzorców wartości
moralnych
patologiczne zachowanie
niewydolność opiekuńczo
wychowawcza
choroby psychiczne
niska świadomość zagrożeń
oderwanie od rodziny
brak umiejętności radzenia w kryzysie
niskie dochody
brak wsparcia ze strony środowiska
brak perspektyw Życiowych
rozluźnienie więzi sąsiedzkich
Skutki marginalizacji
Degradacja wartości rodziny
Nieprawidłowe relacje
Przedmiotowe traktowanie dzieci
Zaniedbania prawidłowego rozwoju
dziecka
Lekceważenie potrzeb edukacyjnych
Problemy szkolne dzieci
Niski poziom wykształcenia dzieci
Poczucie niższej wartości
Brak autorytetów
Brak postaw prospołecznych
Rozpad rodziny
Prostytucja
Zaniedbania zdrowotne
Przerzucenie odpowiedzialności
Szukanie wsparcia w sektach
Konflikty z prawem
Zaniedbania higieniczne
Pogorszenie stanu zdrowia członków
rodziny
Powielanie wzorców przez młodsze
pokolenia
Zaburzenia emocjonalne członków
rodziny
Postawa roszczeniowa
żebractwo
Ad. 8 Problemy rodziny
Sytuacja materialna
Sytuacja materialna jest zróżnicowana w różnych grupach (społecznych, zawodowych, itp.). Przeciętne wynagrodzenie brutto, które w 2003 roku wynosiło 2047,51 zł jest wskaźnikiem niewystarczającym do oceny bieżącej sytuacji. Wynika to po części z samego faktu uśrednienia wyników.
Z badania wśród gorzowian wynika, iż ciężka sytuacja materialna występuje często w przypadku rodzin posiadających ponad. 4 dzieci. To właśnie w tej grupie występuje najmniejszy odsetek rodzin/osób posiadających oszczędności, które i tak przeznaczane są właściwie wyłącznie na poczet zabezpieczenia dzieci. Warto zaznaczyć, iż problem braku funduszy występuje również wśród osób pow. 65 roku życia, które odkładają oszczędności wyłącznie na poczet bieżących wydatków. W słabej kondycji finansowej są również często osoby posiadające podstawowe wykształcenie oraz pracujące wyłącznie na umowę zlecenie. Łączy się to oczywiście z możliwościami zaistnienia takich osób na rynku pracy oraz z faktem, iż umowy zlecenia są najczęściej związane z niskim poziomem wynagrodzenia (bardzo często niestałego).
Sytuacja kobiet, problemy dzieci
Ad. 12 Zagrożenia społeczne
Uzależnienia patologiczne
To zjawiska społeczne będące zagrożeniem dla życia społecznego, jego porządku i rozwoju tj. alkoholizm, narkomania, palacze, hazard
Z patologią wiążą się zakłócenia norm współżycia społecznego
Konsekwencjami uzależnień patologicznych są przestępstwa (zwłaszcza wśród nieletnich), napady brutalne pobicia
Problemem jest rynek narkotyków i przestępstwa popełnione pod ich wpływem. W Polsce środkiem zapobiegającym narkomanii jest przewidziana w Ustawie z 1985 r. karalność:
Produkcji
Przetwarzania i obrotu środkami odurzającymi
Uprawy bez zezwolenia maku i konopi oraz ich przetwarzania
Karane jest również udostępnianie ich innej osobie
Ad. 10 Społeczne kwestie starości
Polityka wobec osób starszych określana jest jako polityka realizacji interesów osób starszych. Dotyczy potrzeb i warunków bytu ludzi starszych i ma na celu te działania, które w sposób planowy i celowy mają wpłynąć na poprawę sytuacji życiowej starszych ludzi. Służy temu system świadczeń związanych z zabezpieczeniem społecznym. Polityka społeczna zakłada działania na rzecz praw tej kategorii ludzi. Dotyczy to oświaty, kultury, ochrony zdrowia, organizacji czasu wolnego, ochrony pracy ludzi starszych, pomocy obłożnie chorym, pracy socjalnej z osobami starszymi, kształtowania odpowiednich warunków mieszkaniowych, pomocy instytucjonalnej oraz warunków materialnych seniorów.
Polityka społeczna uwzględniając prawa człowieka starszego uwzględniać powinna przede wszystkim jego godność. Stosunek do człowieka starszego jest miarą humanistycznych stosunków w społeczeństwie.
Politykę społeczną wobec osób starszych zdefiniować można, jako system realizowanych w jej ramach działań, mających na celu wszechstronną kompensację malejących wraz z wiekiem możliwości samodzielnego zaspokajania potrzeb, integrację z lokalną społecznością oraz przygotowanie do starości.
Generalnie można wskazać na dwa cele, stanowiące niejako myśl przewodnią współczesnej polityki społecznej wobec osób starszych. Są to: prawo do samostanowienia i decydowania o swojej przyszłości i kształtowania hierarchii własnych potrzeb oraz współodpowiedzialność za swoje losy.
Ad. 11 Niepełnosprawność
Długotrwały stan, w którym występują pewne ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka. Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych lub psychicznych. Jest to także uszkodzenie, czyli utrata lub wada psychiczna, fizjologiczna, anatomiczna struktury organizmu. Utrata ta może być całkowita, częściowa, trwała lub okresowa, wrodzona lub nabyta, ustabilizowana lub progresywna.
Niepełnosprawność jest jednym z ważniejszych problemów współczesnego świata. Wynika to z powszechności i rozmiaru tego zjawiska. Z niepełnosprawnością fizyczną wiąże się ponadto zazwyczaj tzw. niepełnosprawność społeczna, czyli niemożność pełnego funkcjonowania w społeczeństwie Rok 2003 ogłoszono rokiem niepełnosprawnych.