2 lata
- rzuca piłką,
- nawleka na nitkę duże korale,
- szybko biega,
- obraca po jednej kartce,
- próbuje skakać,
- dobrze gryzie pożywienie,
- próbuje utrzymać równowagę na jednej nodze,
- potrafi otworzyć drzwi;
2 1/2 roku
- skacze na złączonych nogach,
- jedzie na trójkołowym rowerku, ale odpycha się nogami,
- buduje wieżę z 7 klocków,
- sprawnie je łyżką i widelcem,
- samodzielnie chodzi po schodach,
- kopie piłkę,
- sprawnie popycha i ciągnie zabawki;
3 lata
- zwinnie się wspina,
- biegnąc okrąża przeszkody,
- przez chwilę stoi na jednej nodze,
- chodzi na czubkach palców,
- potrafi odwzorować koło,
- zaczyna ciąć nożyczkami;
4 lata
- dobrze jeździ na trójkołowym rowerze,
- układa puzzle z 5 - 10 kawałków,
- wykonuje proste budowle z klocków,
- rysuje uproszczona postać człowieka,
- skacze na jednej nodze,
- ubiera się i rozbiera, ale nie sznuruje sznurowadeł i nie zapina guzików;
5 lat
- biega lekko na palcach,
- podskakuje na zmianę na jednej i drugiej nodze,
- pisze kilka liter,
- rysuje człowieka,
- używa noża i widelca.

OKRES PRZEDSZKOLNY obejmuje wiek od ukończenia 3 do 7 roku życia. Wzrost linijny przeważa nad tempem przyrostu masy ciała. Roczne przyrosty wysokości wynoszą średnio 5-7 cm, masy ciała 2,0-2,5 kg

Najszybciej rosną kończyny, powodując zmiany w proporcjach ciała i dalsze smuklenie. Kształtuje się postawa ciała, zmniejsza się wypuklenie brzucha, chociaż utrzymuje się jeszcze pogłębienie lordozy lędźwiowej.

Zanika tzw. fizjologiczne płaskostopie, kształtuje się właściwe wysklepienie stóp. Stąd ważne jest zapewnienie dziecku w tym wieku właściwego obuwia, zapewniającego prawidłowy rozwój stopy. Postępuje dalszy rozwój kośćca i mięśni, zwiększa się sprawność ruchowa i siła mięśniowa. Rozwój układu mięśniowego objawia się dużą ruchliwością dziecka tzw. „głód ruchu”. Ruch jest ekspansywny, lecz krótkotrwały, gdyż dziecko szybko się męczy. Duża ruchliwość, a równocześnie niedostateczne wykształcenie układu wiązadłowego, powoduje skłonność do urazów i wad postawy.

Około 6 roku życia rozpoczyna się zmiana uzębienia mlecznego na stałe (zmiana siekaczy, wyrastanie pierwszych zębów trzonowych). Bardzo ważną rolę odgrywa tu dbanie o higienę jamy ustnej i higienę osobistą.

Zaznacza się znaczny rozwój układu limfatycznego (migdałki podniebienne, gardłowy, tkanka limfatyczna gardła, więzły chłonne). Postępuje rozwój układu krążenia i układu oddechowego: zwolnienie tętna, podwyższenie ciśnienia krwi, zmniejszenie liczby oddechów, zmiana toru oddechowego z przeponowego na piersiowy. W okresie przedszkolnym stwierdza się dużą pobudliwość nerwową, a nadmiar wrażeń powoduje

niekiedy lęki nocne. W związku z licznymi kontaktami z rówieśnikami nasila się zachorowalność na choroby zakaźne.

W OKRESIE PRZEDSZKOLNYM rozwój motoryczny dotyczy doskonalenia ruchów postawno- lokomocyjnych (chód, bieganie, skoki, wspinanie się itp.) oraz manipulacyjnych. Zwiększa się zaradność i

samodzielność dziecka. Dominuje duża ruchliwość, impulsywność, skłonność do agresji, egocentryzm. Wiek przedszkolny charakteryzuje się dalszym rozwojem kontaktów społecznych i potrzebą zabawy z rówieśnikami. Zabawa jest dominującą formą aktywności dziecka, która kształtuje rozwój sfery poznawczej i ma doniosłe znaczenie w poznawaniu rzeczywistości.

Około 5 roku Życia wzrasta aktywność intelektualna, dociekliwość, następuje rozwój wyobraźni oraz bujnej bezkrytycznej fantazji. Zaczyna się „wiek pytań”.

W wieku 5,5-6 lat, następuje drugi okres „przekory”. Mowa ma charakter sytuacyjny związany z bezpośrednio wykonywanymi czynnościami.

W wieku 6-7 lat dziecko swobodnie posługuje się mową potoczną. Pod koniec okresu przedszkolnego rozszerza się zakres zainteresowań i wydłuża możność skupienia uwagi w czasie zajęć w przedszkolu. W wieku przedszkolnym kształtują się sposoby zachowania, nawyki i wzory osobowościowe przez naśladownictwo rodziców (ojca - przez chłopca i matki - przez dziewczynkę), dziecko kształtuje w sobie model postępowania właściwy dla swojej płci. W tym wieku bardzo duże znaczenie ma wychowanie dziecka w pełnej, harmonijnej rodzinie.

W wieku 6-7 lat, rozwój psychiczny dziecka osiąga tzw. Dojrzałość szkolną. Najważniejsze kryteria tej dojrzałości to: poziom myślenia odpowiedni do wieku, celowa działalność, poczucie obowiązku, koncentracja uwagi, umiejętność wykonywania zadań w zespole, rozumienie symboli słownych.

OKRES WCZESNOSZKOLNY trwa od 7 roku życia do początku dojrzewania płciowego, tj. do 10-12 roku życia. Charakteryzuje się dużą stabilnością procesów rozwojowych oraz dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie w zakresie wyższych czynności mózgowych. Tempo wzrastania jest wolniejsze, roczne przyrosty wysokości ciała wynoszą średnio 5 cm, masy ciała 3 kg . Obwód głowy osiąga wartość zbliżoną do ostatecznej. Powiększanie się obwodu klatki piersiowej jest powolne, wymiar przednio-tylny ulega spłaszczeniu. Zaczynają się ujawniać coraz wyraźniej różnice w budowie ciała w zależności od płci. Postępuje dalszy rozwój układu mięśniowego, zwiększa się siła mięśni i sprawność ruchowa. Następuje zmiana uzębienia mlecznego na stałe. Doskonali się struktura i czynność narządów wewnętrznych, upodobniając się coraz bardziej do narządów ludzi dorosłych. Postępuje inwolucja układu limfatycznego i grasicy. Zwiększa się odporność na zachorowania, chociaż nadal częste są choroby zakaźne i zakażenia (zwłaszcza wirusowe) dróg oddechowych. Zwiększa się częstość wypadków, urazów i zatruć.

W OKRESIE WCZESNOSZKOLNYM dominującą formą działalności przestaje być zabawa, a zaczyna być nauka szkolna. Następuje intensywny rozwój intelektualny, na który składają się znaczne zwiększenie zasobu wiadomości, aktywność i samodzielność myślenia, postęp w myśleniu abstrakcyjnym i logicznym, opanowanie umiejętności czytania i pisania. W początkowym okresie mogą ujawniać się trudności w nauce czytania i pisania (dysleksja i dysgrafia), co może być przyczyną reakcji nerwicowych. W rozwoju uczuciowym zaznacza się zrównoważenie, dokonuje się dalszy rozwój kontaktów społecznych, wzrasta aktywność społeczna i umiejętność życia w zespole, ale ostro występują przejawy antagonizmu płci. Zaczynają dominować wzory postępowania zaczerpnięte od rówieśników. Wyrabia się poczucie odpowiedzialności i umiejętność spełniania obowiązków. Zmienia się charakter zabaw. Różnicują się zainteresowania chłopców i dziewcząt.

---