1.Istota i pojęcie finansów publicznych.
Fin. Publiczne obejmują zasoby pieniężne, zwłaszcza fundusz zwany budżetem i fundusz gromadzenia i rozdzielania przez państwo poza budżetem, fundusze samorządu terytorialnego, gosp. i zawodowego oraz zasoby pieniężne. Podmiotami dysponującymi tymi zasobami są m.in. parlament, rząd i jego organy centralne, związki samorządu terytorialnego, gosp. zawodowego, zarządy fundacji.
Fin. Publiczne związane są z realizacją interesu publicznego w odróżnieniu od finansów prywatnych służących gromadzeniu dochodów i realizacji zysków indywidualnych. Dochody publiczne pochodzą w znacznej mierze z danin publicznych (podatków, opłat, składek itp.). Charakteryzuje je przymusowość, nieekwiwalętność, , specyfiką wydatków jest dominacja płatności o charakterze transferów nad wydatkami ekwiwalętnymi co również odróżnia je od finansów prywatnych. W budżecie określa się zestawienie przewidywanych dochodów i wydatków podlegających akceptacji przez parlament.
2.Finanse publiczne jako nauka.
Przedmiotem nauki o fin. Publicznych są zjawiska i procesy związane z powstawaniem i rozdysponowywaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Nauka o fin. Publicznych zajmuje się funduszami np. budżet państwa, budżety samorządowe, publiczne, fundusze ubezp. Są to fundusze, które tworzą i którymi dysponują władze publiczne. Przedmiotem zainteresowania tej dyscypliny - w ujęciu nowoczesnym jest nie tylko zewnętrzna , pieniężna forma funduszy publicznych, lecz też ich treść ekonomiczna, społeczna, polityczna. Nauka o fin. Publicznych bada zarówno przyczyny dla których tworzy się fundusz publiczny jak też różnorodne skutki jakie wywołuje tworzony fundusz publiczny. Nauka o finansach szuka odpowiedzi na pyt.
a)dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz w takiej a nie innej wysokości
b)jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu
c)w jaki sposób popyt na pieniądz może być zaspokojony (podatki, pożyczki)
d)jakie skutki dla gosp. i społeczeństwa spowodują kreowanie popytu na pieniądz przez władze publiczne
e)jakie skutki dla gosp. i społeczeństwa przynoszą wydatki dokonywane przez władze publiczne
f)jakie instrumenty tworzenia funduszy publicznych powinny być zastosowane aby ograniczyć do min negatywne skutki redystrybucji dochodów przez władze publiczne
g)jakie dziedziny życia społ. I gosp. powinny być finansowane z funduszy publicznych, w jakich proporcjach
h)jakie techniki wydatkowania funduszy publicznych powinny być zastosowane aby cel społ., ekonom., był jak najlepiej zrealizowany
i)jakie powinny być relacje między szczeblem władz publ. aby ich działalność była należycie skoordynowana z pkt. Widzenia realizacji celów gosp. i ekonom.
Nauka o finansach bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem funduszy publ. Takich jak budżety państwa, fundusze, ubezp. funduszu publ, ale też wyjaśnia treści ekon. I społeczne funduszy publ., Stara się uchwycić związki miedzy gromadzeniem pieniężnych środków publicznych a procesem gospodarczym, procesem polit. Mają znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa, gospodarki i państwa.
3.Finanse publiczne jako forma interwencjonizmu państwowego.
Jednym z zasadniczych instrumentów interwencji państwa jest polityka fiskalna. Zmiany cyklu koniunkturalnego koncentrują się przede wszystkim na zmianach popytu. Dlatego zadaniem państwa jest dążenie do stabilizującego oddziaływania na kształtowanie się popytu w skali makroekonomicznej. Następuje to najczęściej przez odpowiednie ukształtowanie popytu sektora publicznego (jest to pkt wyjścia). Wiąże się z tym odpowiednia polityka, dotycząca dochodów i wydatków budżetowych, która powinna być wspierana przez politykę pieniężną i kredytową. Oczywiście ważny jest również szerszy kontekst problemu- polityka gospodarcza i socjalna.
1.interwencjonizm państwowy
2.ekonomiczne f-cje państwa
a)alokacyjne
b)stabilizacyjna
c)redystrybucyjna
3.polityka społeczno-gosp. państwa
3.makroekonomiczna polityka finansowa
a)polityka pieniądza (NBP)
b)polityka budżetowa (fin. publ., Min. Finansów)
4.Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych.
Kryterium przedmiotowe pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego jakie podmioty biorą w nich czynny udział, dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne.
Kryterium przedmiotowe pozwala wyodrębnić
a)przychody i wydatki (strumienie) pieniężne ekwiwalentne albo rynkowe - cechą charakterystyczną jest powiązanie wydatku jednego podmiotu gospodarczego ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu gospodarczego, który realizuje przychód pieniężny
Przychody i wydatki pieniężne rynkowe:
- ruchy pieniądza związane z zakupem towarów i usług
- wynagrodzenie za pracę
Dla przychodów i wydatków ekwiwalentnych w warunkach gospodarki rynkowej charakterystyczne jest to, że nie są one regulowane przez mechanizm rynkowy, który wyznacz ceny i stawki wynagrodzeń w zasadzie zgodnie z relacjami popytu i podaży. Chociaż działanie mechanizmu rynkowego może podlegać różnorodnym zewnętrznym wpływom na skutek np. opodatkowania sprzedaży towarów prawnej interwencji państwa na rynku pracy (ustalenie m. in. płacy), podejmowanie działań regulacyjnych przez związki zawodowe.
b)przychody i wydatki pieniężne redystrybucyjne zwane także transferami - ich cechą charakterystyczną jest brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu.
c)przychody i wydatki pieniężne kredytowe (związane z operacjami kredytowymi banków)
Przychodami kredytowymi nazywamy przychody pieniężne jakie osiągają nie bankowe jednostki gospodarujące zadłużające się w bankach, a więc wykorzystujące pożyczki bankowe.
Wydatkami kredytowymi są wydatki tych jednostek związane ze spłatą poprzednio wykorzystanych kredytów bankowych
Dla banków udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym, spłata kredytu poprzez pożyczkobiorców nie jest przychodem pieniężnym.
W przypadku przychodów i wydatków kredytowych mamy do czynienia z kreacją nowych i likwidacją istniejących zasobów pieniężnych.
d)wyróżniamy jeszcze oszczędności różniące się od poprzednich trzech strumieni pieniężnych tym, że są zatrzymywane w ruchu strumieniem pieniężnym a więc w rzeczywistości zasobem.
5.Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych.
a)podmioty czynne - w sposób aktywny oddziaływują na fin. publ. tzn. oddziaływują na kształt systemu poprzez stanowienie prawa, oddziaływują na wielkość środków i dochodów publicznych, wydatków, na ich strukturę a później dokonują poboru bądź też wydatków publicznych.
b)podmioty bierne - te które są powiązane z fin. publ. strumieniami pieniężnymi ale nie mają przyjemności w sposób bezpośredni oddziaływać na kształt, strukturę, przepływ środków itp.
6.Dobra publiczne a dobra prywatne.
Dobra prywatne - są to towary i usługi dostarczane na rynek w wyniku transakcji kupna-sprzedaży między indywidualnymi nabywcami i sprzedawcami, oferowane wszystkim nabywcom po jednakowej cenie. Ich konsumpcja ma charakter indywidualny i wiąże się z przeniesieniem własności na nabywcę dobra, co oznacza „wyłączenie” tego dobra z konsumpcji innych osób. Dobra prywatne są finansowane z funduszy prywatnych.
Dobra publiczne - są to towary i usługi świadczone przez państwo i inne związki publicznoprawne na zasadach powszechnej dostępności przy odpłatności nie mającej charakteru jednakowej ceny, lecz zróżnicowanych świadczeń podatkowych i niepodatkowych. Nie mamy tu również do czynienia z zasadą „wyłączenia”, ponieważ konsumpcja dobra publicznego przez jedną osobę nie wyklucza możliwości korzystania z tego dobra przez inną osobę.
Kryteria, które decydują czy dane dobro jest publiczne czy prywatne to:
1.kryterium użyteczności
2.kryterium odpłatności
7.Finanse publiczne a finanse prywatne.
F. publiczne - obejmują zasoby pieniężne związków publ-prawnych tzn. Państwa, samorządów terytorialnych, samorządów gospodarczych i zawodowych oraz zasoby pieniężne (budżety) ubezp. społ., fundacji, związków wyznaniowych. Dochody ekonomiczne mają przede wszystkim charakter transferów występujących głównie w formie podatków i opłat publicznych obciążających przedsiębiorstwa, instytucje finansowe i ludności. Specyfiką dochodów publicznych jest dominacja płatności o charakterze transferów ( w postaci dotacji, zasiłków, stypendiów, emerytur i rent) nad wydatkami ekwiwalentnymi.
Finanse prywatne (ludności) swoje dochody czerpią z pracy. Uzyskują w ten sposób wynagrodzenia, które mogą się kształtować pod wpływem mechanizmów rynkowych lub też podlegają regulacji prawnej (dotyczy pracowników sfery budżetowej)Gosp. domowe mogą otrzymywać dochody transferowe z tytułu zasiłków, emerytur, rent, stypendiów, dywidend. Ludność może korzystać z kredytów bankowych, szczególnie na działalność inwestycyjną (np. budownictwo mieszkaniowe) lub zakup dóbr trwałego użytkowania oraz uzyskiwać odszkodowania od zakładu ubezp. w przypadku strat losowych. W skład wydatków transferowych wchodzą głównie podatki i opłaty publiczne oraz składki ubezp. społ. Ludność obciążona jest też opłatami za usługi społ.
8.Podmioty finansów publicznych.
Podmioty czynne to:
-władza ustawodawcza i uchwałodawcza (parlament, Sejm, Senat- na szczeblu centralnym, na szczeblu terytorialnym- sejmiki wojewódzkie)
-władza wykonawcza- na szczeblu centralnym- Prezydent i Rząd, na szczeblu terytorialnym- zarządy np. gminy z wójtem
-władza kontrolna- organem parlamentu jest NIK- organ niezależny od admin. Rządowej, bada zgodność realizacji w obszarze wydatków, dochodów, przychodów i rozchodów fin. publ. z tym co określono w prawie; na szczeblu terytorialnym- Regionalne Izby Obrachunkowe- organy admin. rządowej podlegające Ministrowi Spraw Wew.
-Aparat Skarbowy- podlega Ministrowi Finansów, pobór podatków
-Izby Skarbowe
-Urzędy skarbowe
-wykonawcze formy organizacyjno-prawne podmiotów działających w sektorze fin. publ. na niższych szczeblach: jedn. budż., zakłady budż., śr. specjalne, fundusze celowe
Do podmiotów biernych zaliczamy:
-przedsięb.
-gosp. dom.
-instytucje finansowe - to też przedsięb. tylko posiadające swoją specyfikę, która polega na tym, że głównym składnikiem ich aktywów są instrumenty finansowe a głównym przedmiotem działalności jest handel tymi instrumentami.
9.Przedmiot finansów publicznych.
1.Konstytucja lub inna ustawa określająca zasady tworzenia funduszy publicznych oraz kompetencje różnych organów i jednostek w gospodarowaniu tymi funduszami
2.Prawo budżetowe
3.Coroczne ustawy budżetowe parlamentu i uchwały budżetowe samorządów
4.Ustawy o finansach publicznych
5.Ustawy podatkowe łącznie z ordynacją podatkową
6.Ustawy określające zadania i prawa ministra finansów oraz aparatu skarbowego
7.Ustawa karno - skarbowe
10.Funkcje finansów publicznych.
1.f-cja redystrybucyjna polega na korygowaniu pierwotnego podziału dochodu narodowego ukształtowanego pod wpływem działania mechanizmu rynkowego. Jest ona bezpośrednio związana f-cją alokacyjną, bo alokacja zasobów wymaga zgromadzenia dochodów, którymi państwo mogłoby dysponować realizując swoje podstawowe f-cje. W tym celu musi wykorzystując atrybuty władzy podejmować decyzje wymuszające wtórny podział dochodów społeczeństwa na rzecz tworzenia fund. publ., które służą finansowaniu wydatków sektora publ, i innych wydatków państwa.
2.f-cja alokacyjna polega na tym, że za pomocą środków publ. można zmieniać (alokować) rozmieszczenie czynników wytwórczych (dobra inwestycyjne, kapitału, pracy itp.)
3.f-cja stabilizacyjna związana z realizacją koncepcji Keysa, który uważał, że oprócz mechanizmu rynkowego elementem współdziałającym na funkcjonowanie gospodarki powinna być również polityka państwa, po to, aby nie dopuszczać do powstania kryzysu nadprodukcji, do inflacji, bezrobocia, deficytu.
4.f-cja fiskalna- ma na celu zaspokoić popyt państwa na pieniądze. popyt państwa na pieniądze jest popytem bieżącym- popytem związanym z finansowaniem niedoboru a zaspokajanie popytu związane jest udzieleniem państwu pożyczek (obligacje, bony skarbowe).
5.f-cja kontrolna- system kontroli: monitoruje, sprawdza i kontroluje sprawność rozdysponowania śr. pieniężnych z pkt widzenia celów, które będą służyły społeczeństwu
6.f-cja motywacyjna- za pomocą środków publicznych stwarzać motywację do tworzenia miejsc pracy, eksportu, kredyty preferencyjne, likwidowanie barier celnych.
11.Elementy systemu finansów publicznych.
-sektor gosp. dom.
-sektor przedsięb.
-sektor bankowy
-sektor pozabankowych instytucji
-sektor publiczny
12.Ogólna charakterystyka systemu budżetowego.
System budżetowy stwarza prawne organizacyjne i planistyczne ramy dla gospodarki budżetowej które określa wszystkie czynności podejmowane przez naczelne organy władzy państwowej oraz centralne i terenowe organy administracji samorządowej w zakresie planowania dochodów i wydatków oraz gromadzenie i wykorzystanie środków budżetowych zgodnie z wyznaczonym tym organom ustawowo zadaniami podlegającym finansowaniu budżetowemu.
System budżetowy składa się z 4 elementów:
1. z ram prawnych określających za pomocą odpowiednich przepisów ustawowych np. ustawy konstytucyjnej jak i innych ustaw i aktów prawnych organizację i sposób funkcjonowania gospodarstw budżetowych
2. struktury organów władzy państwowej oraz organów administracji rządowej, kierujących i zarządzających gosp. budżetowego zgodnie z przyznanymi im ustawowo kompetencjami
3. z dochodów i wydatków budżetowych, których konstrukcje i dobór powinny być dostosowane do funkcji budżetu a szczególnie do celów formułowanych w ramach polityki budżetowej, które jest ściśle powiązane z polityką finansową, gospodarczą i społeczną
4. na urzędach planistycznych a szczególnie ma corocznie ustalonym w formie ustawy plan dochodów i wydatków budżetowych odnoszących się do ogółu organów państwowych i innych podmiotów gosp. budżetowej.
System budżetowy ma na celu obciążyć ludzi podatkiem oraz wydawać te dochody na cele publiczne.
13.Ewolucja systemu budżetowego.
Rozwój budżetu jest ściśle związany z rozwojem instytucji państwa. Dla rozwoju instytucji budżetu państwa decydujące znaczenie miały:
1.rozwój stosunków towarowo-pieniężnuych
2.oddzielenie majątku państwa od majątku królestwa
3.rozwój parlamentaryzmu
4.rozwój socjalnych funkcji państwa
5.rozwój gosp. funkcji państwa
AD2
Oddzielenie jest ważne dla powstania gospodarki publicznej w ogóle. Nastąpiło wyodrębnienie 2 wielkich sektorów własnościowych: sektora publicznego i prywatnego.
AD3
Rozwój parlamentaryzmu sprzyjał obiektywizacji zakresu redystrybucji dochodów, których narzędziem był i nadal jest budżet państwa. Parlament jako przedstawiciel podatników stopniowo ograniczał uprawnienia władz wykonawczych do nakładania nowych bądź podwyższania istniejących podatków wprowadzono specjalne zapisy bez zgody. Ważny był fakt wiązania procesów gromadzenia dochodów z wydatkami budżetowymi (tzw. kontrola wydatków).
AD4
F-cja socjalna początkowo związana była z prowadzeniem wojen, utrzymaniem wojska, policji, sądownictwa, administracji publicznej. Zakres f-cj publicznej państwa rozszerzał się wraz z ogólnym rozwojem społeczeństwa oraz wzrostem gosp. Dotyczyło to np. organizowania i finansowania przez państwo szkół publicznych czy zadań z zakresu ochrony zdrowia obywateli. Roszczenie socjalnych f-cji państwa było rezultatem złożonych przyczyn np. postęp cywilizacyjny, pojawienie się ruchu związkowego. Problemy socjalne obywateli przestają być wyłącznie prywatne. Takie dziedziny jak zdrowie, oświata, nauka rzutowały na egzystencję i rozwój jednostki oraz sprawne funkcjonowanie mechanizmu społ.- polit.
AD5
Wkroczenie państwa w sferę gospodarki odbyło się gwałtownie. Spowodowały je 2 doktryny tzw
1.kryzys gosp.
2.pojawienie się teorii Keynesa
Działalność państwa polegała na łagodzeniu wahań cyklu koniunkturalne gosp. (z jednej str. chodzi o podtrzymanie słabnącej co jakiś czas aktywności ......... gdy tempo jest niebezpiecznie szybkie dla funkcjonowania gospodarstw narodowych. Doktryna internacjonalizmu państwowego oznaczała radykalny rozwój budżetu państwa. Takie instrumenty jak podatki, wydatki, pożyczka itp. stały się głównym narzędziem oddziaływania państwa na gospodarkę.
14.Istota gospodarki budżetowej.
Gosp. budżetowa określa wszystkie czynności podejmowane przez naczelne organy władzy państwowej oraz centralne i terenowe organy administracji rządowej wraz z podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi - w zakresie planowania dochodów i wydatków oraz gromadzenia i wykorzystania środków budżetowych zgodnie z wyznaczonymi tym organom ustawowo zadaniami podlegającymi finansowaniu budżetowemu inaczej gromadzenie i rozdzielanie środków budżetowych, które są uważane za najważniejsze dla własnej realizacji f-cji budżetu.
Podst. zasady gosp. budżetowej to:
1.jedności budżetowe
2.powszechność
3.zrównoważenie dochodów i wydatków budżetowych
4.roczność planowania budżetowego
Zasady te są uzupełniane zasadami szczegółowości, jawności, operatywności.
Podst. zasady gosp. budżetowej to zasady wyrażające reguły ograniczające swobodę działania ogółu podmiotów gosp. budżetowej. Zasady te są potwierdzone przepisami prawnymi, które muszą być przestrzegane przez wszystkie podmioty wraz z podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi gosp. budżetowej dla zapewnienia skutecznej realizacji f-cji budżetu.
15.Zasady budżetowe.
W literaturze wymienia się najczęściej następujące zasady budżetowe;
1.równowagi - oznacza taki stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach
2.zupełności (powszechności) - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa
3.jedności - głosi, iż wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem budżetowym
- formalna - która jest osiągnięta dzięki budowaniu skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych obejmującego budżet władz centralnych i budżety samorządowe
- materialna - oznacza, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.
4.szczegółowości (specjalizacji) - ma charakter złożony, gdyż wedle niej:
a)dochody i wydatki powinny być ujmowane w sumach ogólnych lecz z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczeniem wydatków
b)środki pogrzebowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości ustalonej w budżecie
c)środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie.
5.jawnośc - głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.
6.przejrzystości - stwierdza, że układ budżetu powinien być tak przejrzysty, co pozwala na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa.
7.realności - postuluje maksymalną precyzję w planowaniu wydatków i dochodów budżetowych
8.gospodarności - wymaga racjonalnego a więc oszczędnego wydatkowania środków budżetowych
9.operatywności budżetu wymaga opracowania go w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów
10.jednorodności - głosi, że budżet powinien być zrealizowany w ciągu jednego roku budżetowego.
16.Zasada jedności, równowagi, jednoroczności i powszechności.
Zasada jedności- głosi, iż wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem budżetowym
- formalna - która jest osiągnięta dzięki budowaniu skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych obejmującego budżet władz centralnych i budżety samorządowe
- materialna - oznacza, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu
Zasada równowagi- oznacza taki stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach
Teorie równowagi:
a)koncepcja klasyczna, liberalna, neoliberalna, ortodoksyjnie liberalna- odnosi się do problemu konieczności zachowania równowagi ścisłej (matematycznej)
b)równowaga cykliczna (7 lat urodzaju i 7 lat nieurodzaju). Można dopuścić do przewagi wydatków nad dochodami ale należy jednak zrekompensować nadwyżkę dochodów nad wydatkami w latach tłustych. Realizowana w krajach skandynawskich.
c)teoria impasu- głosi, iż dopuszcza się możliwość występ. niedoboru w obszarze finansów publ. przy ściśle określonych warunkach brzegowych, które dotyczą:
-wielkość tego niedoboru(w stosunku do PKB nie przekracza 3%- dopuszczalna nierównowaga)
-źródeł finansowania tego niedoboru
-cele, na które mogą te środki zostać skierowane (rozwój infrastruktury, wzrost gosp. itp.).
Zasada jednoroczności- budżet jest planem na okres jednego roku, nie musi być zgodny z rokiem kal;endzrzowym (w Polsce rok budżetowy 1.01-31.12., w USA 1.07-1.06
Zasada jawności- głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.
17.Pojęcie i istota budżetu państwa.
BUDŻET PAŃSTWA to plan finansowy uchwalony na okres jednego roku kalendarzowego przez Sejm w formie ustawy budżetowej, zawierający ustawowo określone źródła dochodów i rodzaj wydatków państwa, opracowany w terminach i na warunkach określonych w ustawie przez Radę Ministrów i wykonywany pod jej kierunkiem.
CECHY BUDŻETU PAŃSTWA
1.budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań (f-cji państwa)
2.gromadzenie środków budżetowych odbywa się z reguły w sposób przymusowy
3.budżet pełni szczególną rolę w państwie
4.procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują (określają) zasady ustrojowo-konstytucyjne
5.procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny ale i społeczny
6.dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego (ostatecznego przejęcia przez państwo od różnych podmiotów, są bezzwrotne
7.budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości, stąd też zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry określony czas
8.budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja, polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym
9.budżet państwa tworzą strumienie dochodów i strumienie wydatków
10.strumieniowy charakter budżetu oznacza z reguły konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego.
18.Tworzenie oraz funkcjonowanie jednostek budżetowych.
JEDNOSTKI BUDŻETOWE to jednostki, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa a dochody jej są automatycznie dochodami budżetu.
Powiązane są z budżetem metodą brutto. Podstawowym parametrem jest bezwzględna wielkość limitu podatków. Tworzy się je w takich dziedzinach, gdzie wydatki są niewspółmiernie wysokie w stosunku do realizowanych przez nie dochodów. Formę tę przyjmują:
1.urzędy, kancelarie naczelnych organów państwowych
2.wszystkie urzędy administracji rządowej i gminy samorządowej
3.sądy, prokuratury, zakłady karne
4.szkoły podstawowe i średnie
5.zakłady opiekuńczo wychowawcze
6.szpitale, inne placówki służby zdrowia
7.jednostki organizacyjne MON i MSW
8.domy pomocy społecznej
9.jednostki zarządu dróg publicznych
10.parki narodowe
11.dyrekcje gospodarki wodnej
12.niektóre jednostki obsługi rolnictwa
19.Tworzenie oraz funkcjonowanie zakładów budżetowych.
ZAKŁAD BUDŻETOWY tworzy się w takich dziedzinach sektora publicznego, w których istnieje możliwość pełnej lub częściowej odpłatności za usługi. Jest to jednostka, która może pokrywać swoje wydatki (koszty) z uzyskiwanych dochodów. Nadwyżka finansowa z bieżącej działalności jest przejmowana przez budżet, chociaż zakład budżetowy ma prawo do zatrzymania na rok następny pewnej części wygospodarowanych środków. Rozlicz się z budżetem państwa wynikiem swojej działalności, jest to tzw. budżetowanie netto. Ponadto zakład budżetowy ma większą swobodę finansową w bieżącej działalności gospodarczej. Inwestycje są zasadniczo finansowane przez dotacje z budżetu.
W formie zakładów działają:
1.ośrodki szkolenia i doskonalenia kadr
2.jednostki gospodarcze MON
3.Polska Agencja Prasowa
4.ośrodki sportu i rekreacji
5.placówki wypoczynku dla dzieci na szczeblu gmin
6.przedszkola
7.zakłady komunikacji miejskiej
8.zakłady oczyszczania
20.Charakterystyka gospodarstw pomocniczych i środków specjalnych.
GOSPODARSTWO POMOCNICZE tworzy się przy jednostkach budżetowych. Są one wyodrębnione organizacyjnie i podmiotowo. Celem powoływania gospodarstw pomocniczych jest złagodzenie rygorów budżetowych obowiązujących jednostkę budżetową, gdy wycinek jej działalności można oprzeć na zasadzie samofinansowania (wprowadzenie opłat, komercjalizacja działalności itp.), co pozwala obciążyć środki budżetowe.
Gospodarstwa pomocnicze są budżetowane netto, tzn. rozliczają się z macierzystą jednostką budżetową wynikiem finansowym. Maja prawo zatrzymać część efektów działalności na przyszły okres. Inwestycje tych jednostek finansowane są przez ich jednostki budżetowe, ale rzadziej niż w zakładach budżetowych.
W formie gosp. pomocniczych mogą być:
1.warsztaty szkolne
2.stołówki
3.hotele pracownicze
4.zakłady produkcyjne przy zakładach karnych
5.gospodarstwa rolne w resorcie obrony narodowej.
ŚRODKI SPECJALNE tworzy się przy jednostkach budżetowych, jednakże są one wyodrębnione z jednostki budżetowej jedynie pod względem finansowym. Powiązane są z jednostką budżetową metodą netto. Osiągnięte przychody, gromadzone na rachunkach środków specjalnych, po pomniejszeniu o koszty pozyskania, zasilają (netto) jednostkę macierzystą. Są one przeznaczone na poprawę jakości świadczonych przez nią usług podstawowych.
Przykładem środków specjalnych są rachunki, na których gromadzi się:
1.opłaty za korzystanie z placówek opiekuńczo-wychowawczych
2.opłaty za korzystanie z sal i urządzeń szkolnych
3.opłaty za usługi medyczne dla cudzoziemców lub dla osób nieuprawnionych do bezpłatnej opieki lekarskiej
4.wpłaty ze sprzedaży przedmiotów pochodzących z przestępstw celnych i dewizowych.
21.System planowania budżetowego.
System planowania budżetu państwa określa zarówno zasady budowy tego budżetu, jak i sposób postępowania wszystkich podmiotów uczestniczących w procesie jego opracowania, uchwalania i wykonywania oraz terminy wykonywania określonych czynności związanych z tym procesem. Ogólne zasady z tego zakresu ustalane są przede wszystkim w obowiązującym prawie budżetowym i innych ustawach a szczegółowe zasady w przepisach prawnych niższego rzędu. Budżet jest podstawowym planem finansowym rządu stanowiącym podstawę dla realizacji celów w ramach polityki finansowej związanej z polityka gosp. i społ. Państwa.
Procedura planowania budżetowego jest bardzo złożona i składa się z kilku etapów:
1.Prace przygotowawcze
2.Opracowanie przez poszczególne ministerstwa i wojewódzkie organy rządowe projektów budżetu państwa w przekroju resortowym i wojewódzkim.
3.przygotowanie w M.F. oraz uchwalenie przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej
4.rozpatrzenie i uchwalenie ustawy budżetowej przez Parlament
AD1
Prace rozpoczynają się od opracowania prognoz dotyczących kształtowania się podst. wielkości ekonom. W planowanym roku budżetowym (np. prognoza cen, stopy %, kursu walutowego, produkcji, przeciętnych wynagrodzeń). Prace związane z opracowaniem budżetu są poprzedzone pracami dotyczącymi projektu założeń polityki społ.-gosp. państwa. Projekt opracowuje Minister - Kierownik Centralnego Urzędu planowania.
AD2
Na podst. prognoz i założeń Minister Finansów opracowuje podstawowe założenia budżetu i przystępuje do prac nad wstępnym projektem budżetu, w którym uwzględnione są prognozowane dochody budżetowe, przewidywane rozmiary deficytu budżetowego i źródła pokrycia tego deficytu oraz podstawowe kierunki wydatków. Wstępny projekt budżetu przedstawiany jest Radzie Ministrów . Jeśli ona go zaakceptuje przystępuje się do prac zmierzających do przygotowania właściwego projektu budżetu państwa. Minister Finansów określa w nocie budżetowej szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania przez poszczególne podmioty gospodarki budżetowej materiałów do projektu budżetu państwa. W nocie zawarte są tez różne krytyczne wskaźniki, normy budżetowe i limity. Minister finansów przekazuje omówione zarządzenia poszczególnym ministrom oraz innym organom np. wojewodom. Zajmują się one przygotowaniem odcinkowym projektów budżetowych, które później trafiają do Ministra Finansów, który łączy wszystko w całość. W Polsce projekt ustawy zawiera m.in. dochody budżetowe, wydatki, nadwyżki i niedobory, źródła ich pokrycia. Projekt budżetu trafia do Rady Ministrów, która przedstawia go parlamentowi.
22.Procedury opracowania i uchwalania budżetu państwa w Polsce.
główną rolę odgrywa tu Minister Finansów, który wydaje notę budżetową, w której określa zasady budżetowe na następny rok. Również wojewodowie i inni przygotowują się do tego planu, określając jakie ile i na co są im potrzebne środki. Potem przekazują te dane do Ministra Finansów . tam dopiero dalej trwają rozmowy na temat projektu budżetowego. Budżet państwa musi być sporządzony przez Radę Ministrów do końca września i przesłany do Marszałka Sejmu. Później prace nad budżetem rozpoczynają się w Komisjach Sejmowych. Każda z nich analizuje dochody i wydatki przypisane do poszczególnych działów administracji. Potem Komisja Fin. Publ. zbiera opinie wszystkich Komisji i przedstawia je na plenum. Odpowiedzialnym za wykonanie budżetu jest Rząd. Rząd powinien przedłożyć sejmowi projekt ustawy budżetowej na rok następny najpóźniej na 3 miesiące przed zakończeniem roku. W wyjątkowych tylko sytuacjach można to uczynić bliżej końca roku, w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawa powinna trafić do podpisu prezydenta, w przeciwnym razie prezydent może zdecydować o skróceniu kadencji sejmu. Prezydent nie może wetować przepisów ustawy, może tylko wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie jej zgodności z konstytucją. W ciągu 5 miesięcy po zakończeniu roku rząd przedkłada sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu, wraz z informacja o zadłużeniu państwa, sprawozdanie bada NIK, a sejm z uwzględnieniem tej opinii podejmuje uchwałę o skwitowaniu rządu.
23.Zasadnicze elementy klasyfikacji budżetowej.
1.część budżetu, które reprezentują w zasadzie podmiotowy układ budżetu. Swoją część w budżecie państwa mają naczelne organy władzy państwowej oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, nauki i in. tak więc np. w budżecie państwa występ. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Obrony Narodowej, Główny Urząd Statystyczny itd. W budżecie państwa swoją część ma każdy wojewoda, jakkolwiek finansowy status wojewody dużego województwa po reformie zmienił się, gdyż zmieniło się ich formalne usytuowanie oraz wielkość środków finansowych , którymi będzie dysponował wojewoda jako przedstawiciel rządu w samorządowym województwie. Podział budżetu na części ma zasadnicze znaczenie dla określenia tzw. dysponentów środków budżetowych, których działalność umożliwia wydatkowanie środków budżetowych.
2.działy budżetu reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych. Działami budżetowymi są: przemysł, rolnictwo, nauka, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe opieka społeczna, ochrona zdrowia, ochrona narodowa itp.
Działowy układ budżetu informuje o gromadzeniu a zawłaszcza wydatkowaniu środków budżetowych niezależnie od tego, w jakim resorcie środki te są wydawane. Jest oczywiste, że charakter danego resortu (części budżetu) powoduje, iż w nim właśnie koncentrują się dochody i wydatki danego działu. Tak np. w Ministerstwie Obrony Narodowej koncentrują się wydatki działu „obrona narodowa”, a w Ministerstwie Edukacji Narodowej wydatki działu „szkolnictwo wyższe”. Niemniej jednak wydatki na szkolnictwo wyższe ponoszą także inne resorty np. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, Ministerstwo Kultury i Sztuki. Przekrój działowy budżetu „idzie w poprzek” układu resortowego. Jest to jego wielka zaleta, gdyż pozwala określić strukturę ekonomiczną i społeczną dochodów oraz wydatków budżetowych.
3.Rozdziały budżetu to pogłębienie klasyfikacji działowej np. w dziale ochrona zdrowia występ. szpitale ogólne, lecznictwo ambulatoryjne, kolumny transportu sanitarnego.
4.Paragrafy budżetu, których treścią są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych. Tak w układzie paragrafowym występ. poszczególne rodzaje podatków (np. podatek dochodowy od osób prawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od towarów i usług), cła opłaty itp. Po stronie wydatków w układzie paragrafowym ujmuje się wydatki osobowe, dotacje przedmiotowe, dotacje podmiotowe, dotacje na inwestycje itp.
24.Podstawowe zasady wykonania budżetu.
wykonanie budżetu polega na gromadzeniu dochodów oraz dokonywaniu wydatków ustalonych w ustawie budżetowej w ramach zakreślonych w zakreślonych klasyfikacją budżetową. Do tego służy, opracowany przez rząd układ wykonawczy budżetu państwa, zawierający szczegółowy podział dochodów i wydatków budżetowych. Wydatkowanie środków budżetowych wiąże się z uruchomieniem tzw. Kredytów budżetowych. Są one uruchamiane przez Ministerstwo Finansów na rzecz głównych dysponentów budżetu, którzy są upoważnieni do ich przekazywania podległym ich jednostkom. Kredyty otwiera się na ogół na okresy, krótsze niż 1 rok (zwykłe 2 razy do roku)
W trakcie wykonywania budżetu uchwalonego uprzednio przez parlament dopuszcza się możliwość wprowadzenia zmian jednak nie zbyt często aby nie naruszały planowanych podstawowych propozycji gospodarczych. Zmiany odbywają się wg przepisów:
1.Zwiększa się, niektóre pozycje wydatków budżetowych zmniejszając jednocześnie inne pozycje wydatków.
2.Zwiększanie wydatków bez ograniczenia pozostałych zaplanowanych wydatków budżetowych obejmuje też, rezerwy ogólne i celowe. Rezerwy są ważnym instrumentem zapobiegającym zakłóceniom w gospodarce budżetowej i wykorzystuje się na powiększenie wydatków związanych a zaplanowanym zadaniem, których koszty niespodziewanie znacznie wzrosły. Podobną role odgrywają gdy dochody okazały się niższe od zaplanowanych. Nie wykorzystane rezerwy zmuszają deficyt lub zwiększają nadwyżkę. W przypadku pomyślnego przebiegu wykonanego planu budżetowego rezerwy budżetowe mogą być podstawą do zwiększenia wydatków związanych z polepszeniem standardów świadczonych, przez państwo usług lub ze zwiększeniem pieniężnych świadczeń na rzecz ludności. Podobną rolę do rezerw spełni nadwyżka budżetowa (różnica między dochodami i wydatkami) wpływać może też na równowagę rynkową. Może też służyć zabiegom deflacyjnym w warunkach występującej inflacji.
3.Zasada krasowego wykonania (zamykanie budżetu). Upoważnienie rządu do dokonywania wydatków wygasa z końcem roku budżetowego (kalendarzowego). Nie zrealizowane zobowiązania powinny znaleźć pokrycie w środkach budżetu ustalonego na rok następny.
25.Charakterystyka dysponentów budżetowych.
Dysponenci budżetowi to podmioty budżetowe, których dochody i wydatki ujmują się w ramach odrębnych części klasyfikacji, budżetowej. Należą do nich ministerska lub urzędy centralne zrównane z ministerstwem, w Polsce są to wojewodowie i inne jednostki, których Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego. Państwowe jednostki podległe bezpośrednim dysponentom głównym realizują dochody i wydatki jako dysponent środków budżetowych drugiego stopnia, mogą oni być jednocześnie dysponentem 3 stopnia, jeżeli są bezpośrednio wykonawcami zaplanowanych zadań. Dysponenci 3 stopnia bezpośrednio wydatkują otrzymane środki bez prawa ich dalszego przekazania
26.Rezerwy w budżecie.
1.ogólna - jej wielkość nie jest duża. Przeznaczona jest na nieplanowane działania, które nie zostały zaplanowane. W roku bieżącym wynosi ona 70 mln. nie może być większa niż 2,5% dochodu budżetu
2.celowa- może sięgać do 5% dochodu budżetu. Został określony cel na jaki mają być przeznaczone środki, ale nie został wyznaczony dysponent. W roku bieżącym wynosi ona ponad 7 mld. Przeznaczona jest m.in. na
-usuwanie skutków powodzi
-zasiłki z pomocy społecznej
-dofinansowanie kosztów wdrażania oświaty
-różnego rodzaju zobowiązania wymagalne Skarbu Państwa
27.Kasowa obsługa budżetu.
1.blokowanie środków budżetowych- Rada Ministrów może blokować środki budżetowe w przypadku
-zagrożenia planu stanu
-sytuacji nadzwyczajnych- blokuje się wydatki jednego rodzaju aby je móc przeznaczyć na inne
Może być dokonywane przez Ministrów i wojewodów w odniesieniu do podległych im jednostek, w przypadku nadużyć.
2.przenoszenie wydatków
- przenoszenie między działam, częściami. Uprawnienia ma Rada Ministrów np. wydatki na przemysł, rolnictwo, szkolnictwo i ochronę zdrowia
-między rozdziałami-w ramach danej części mogą przenosić Ministrowie i wojewodowie
-między paragrafami- dysponenci pierwszego stopnia
28.Kontrola wykonania budżetu.
Budżet kontroluje Parlament a bieżącą kontrolę sprawuje Komisja Fin. Pub. Po pół roku Minister Finansów do 10.09.składa sprawozdanie z pół roku wykonania budżetu Komisji Fin. Publ. Za drugie półrocze sprawozdanie rozpatruje już Parlament.
NIK (najwyższa Izba Kontroli)- kontroluje dodatkowo
Kontrola budżetu prowadzona jest też Ministrów i wszystkich dysponentów.
Gdy budżet jest niewłaściwie realizowany to mamy naruszenie dyscypliny budżetowej, której przyczyny to:
-zaniechanie ustalenia należności lub ich zmniejszenia
-przekroczenie wydatków
-przekroczenie uprawnień do dokonywania zmian
-naruszenie zasad budżetowych
-ukrywanie faktu naruszenia dyscypliny budżetowej
W przypadku przekroczenia dyscypliny budżetowej zawiadamiany jest Rzecznik Fin. Pub. On przedstawia naruszenia Komisji Orzekającej w sprawach dyscypliny budżetowej. Od ich decyzji istnieje możliwość odwołania do Komisji Orzekającej w sprawach dyscypliny budżetowej.
Kary za naruszenie dyscypliny budżetowej
-upomnienie
-nagana
-kara pieniężna, która może wynosić nawet do 3 wynagrodzeń
-zakaz pełnienia f-cji kierowniczych w sferach fin. publ. do 5 lat.
29.Dyscyplina budżetowa i odpowiedzialność za jej naruszenia.
To przekroczenie, które podlega różnego rodzaju karom porządkowym w formie upomnienia, nagany i kar pieniężnych. Karane jest uprzednie zaniechanie ustalenia należności budżetowych niezgodne z przepisami ich umarzanie, przekroczenie wydatków budżetowych przewidzianych w planach nie dokonanie pełnych i terminowych wpłat do budżetu przez podmioty gospodarki budżetowej, wykorzystanie dotacji niezgodne z przeznaczeniem, szczególne znaczenie ma kontrola corocznych sprawozdań z wybranych budżetów, przeprowadzane przez specjalne organy kontrolne, później przez parlament. Procedura zatwierdzania tych sprawozdań jest podobna do uchwalonej ustawy budżetowej. Przyjęcie sprawozdań z wykonania budżetu oznacza udzielenie rządowi absolutorium (tj. zwolnieniem go od dalszej odpowiedzialności za wykonanie budżetu). Odmówienie udzielenia absolutorium wiąże się z ważnymi konsekwencjami politycznymi - do ustąpienia rządu włącznie.
30.Fundusze celowe /parabudżetowe/.
wysokiej rangi forma organizacyjna służącą władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na precyzyjnie określone cele. Fundusz funkcjonuje z reguły w okresie dłuższym niż rok . Gospodarka środkami finansowymi odbywa się na podstawowe plany. Źródłem zasilania funduszy są dochody typu budżetowego takie jak: opłaty publiczne, podatki oraz przychody ze sprzedaży oraz dobrowolne wpłaty ludności i jednostek gromadzących działalność zarobkową. Wymienione dochody są uzupełniane dotacjami z budżetu lub z funduszu tego samego typu będących w dyspozycji organów wyższego stopnia. Fundusze poza budżetowe są tworzone dla finansowania takich zadań należących do organów publicznych, które mogły by być finansowane z budżetu lecz z pewnych względów uznano że dla ich realizacji należy stworzyć możliwość finansowania funduszowego. Zadania mogą być związane z działalnością usługową lub z wycenianiu dóbr. Z funduszu finansowana jest działalność bieżąca lub inwestycyjna.
31.Gospodarka finansowa funduszy celowych.
wiąże się z możliwością wykorzystania środków funduszu na wydanych w roku ich nagromadzenia w latach następnych aż do chwili likwidacji funduszu. Jest to ważne w prowadzeniu działalności inwestycyjnej, której proces nie kończy się w ciągu jednego roku. Ponadto elastyczności gospodarki funduszowej przejawia się tym, że na ogół bez większych przeszkód, prawnych można zmieniać plany fundusza szczególnie w przypadku uzyskania dodatkowych dochodów, co nie jest łatwe w odniesieniu do planów budżetowych (których zmianom poddane są rygorystycznym przepisom). Podstawą metodą finansowania zadań obejmowanych funduszami celowymi jest finansowanie dotacyjne. Czasami jest finansowanie metodą zwrotną lub bezzwrotną.
32.Źródła dochodów oraz zadania realizowane przez fundusze celowe.
1.Oparte na przymusowych dochodach(typu budżetowego, takich jak podatki, opłaty skarbowe)
2.Bazujące na dobrowolnych wpłatach różnych podmiotów.
3.Zasilane wyłącznie lub częściowo dotacjami budżetowymi.
Udział dobrowolnych wpłat na rzecz publicznych funduszy celowych. Zależne jest to od tego czy system funduszu danego kraju przewiduje także inne możliwości dobrowolnego przekazania pieniędzy na cele o wysokiej użyteczności publicznej (społecznej). Funkcje te pełnia, różnego rodzaju fundacji. Mogą one powstawać i działać przy jednostkach sektora publicznego np. uniwersytetach, szpitalach lub jako instytucje prywatne.
33.Zasady tworzenia i funkcjonowanie fundacji.
Pojęcie fundacji jest trudne do zdefiniowania z punktu widzenia celów, którym mogą fundacje służyć wyodrębnia się fundacje publiczne i prywatne. Finanse publiczne zwane fundacjami użyteczności publicznej służą dobru ogólnemu lub poszczególnych grup społecznych np. w zakresie oświaty, kultury, pomocy społecznej, zasiłki. Fundacje prywatne związane są z zaspokojeniem potrzeb określonej grupy osób ( np. rodziny) i służą interesom prywatnym. Z punktu widzenia kryterium wykorzystywanie majątku fundacji dzieli się na kapitałowe i zakładowe (realizują cele dzięki dochodom). Ten typ zapewnia trwałość fundacji, gdyż jej majątek nie ulega uszczupleniu. Są też fundacje krótkoterminowe, które działają głównie ze środka z zewnątrz w postaci dobrowolnych wpłat ludności, przedsiębiorstw, instytucji itp.
Fundacje zakładowe prowadzą różnego rodzaju instytucje użyteczności publicznej np. szkoły, zakłady opieki społecznej, szpitale. Wg kryterium posiadania osobowości prawnej fundacji można podzielić na samodzielne (tj. posiadające osobowość prawną) i niesamodzielne ( podmiotem prawa wyodrębnianego majątku jest już istniejąca osoba prawna np. uniwersytet. Wg podmiotu zarządzającego występują fundacje zarządzane prze organy państwowe (samorządy terytorialne, fundacje świeckie). Działalność fundacji może mieć zasięg ogólnokrajowy, regionalny, lokalny może też odnosić się tylko do jednej instytucji np. szkoły, grupy osób.
W Polsce fundacja jest jednostkowo wyposażona w osobowość prawną dla realizacji celów społecznych i gospodarczych np. w zakresie ochrony zdrowia, opieki społecznej, oświaty.
Istotą fundacji jest majątek oddany jej na wieczność przez fundatora. Fundatorem mogą być osoby fizyczne niezależnie od obywatelstwa, miejsca zamieszkania, które dopełnią formalności z przepisów prawnych. Do formalności należy min. Sporządzenie aktu fundacyjnego, opracowanie statutu i zarejestrowanie jej w Sądzie Rejonowym. Akt fundacyjny jest oświadczeniem woli fundatora lub fundatorów o ustanowieniu fundacji wskazuje cel i wskaźniki majątkowe fundacji. Statut obejmuje szczegółowe zasady organizacji i działania fundacji. Fundator przekazuje swój majątek na rzecz fundacji jednorazowo, nieodwołalnie. Majątek może być przekazywany w formie pieniądza gotówkowego i na rachunkach bankowych, papierów wartościowych. Fundacje tworzone są z zamiarem dłuższego funkcjonowania. Fundacje można prowadzić też jako działalność zarobkową. Działalność fundacji nadzorowana jest przez organy państwowe tj. właściwego ministra. Fundacje są bardzo pożądane bo uzupełniają budżety, wykorzystując majątek z ofiarności. Fundacje mają ulgi podatkowe i zwolnienia, gdyż są w szlachetnych celach.
34.Kontrowersje wokół określenia Skarbu Państwa oraz gospodarowania jego mieniem.
Skarb państwa jest właścicielem majątku wraz z jego prawami majątkowymi - to też podmiot stosunków cywilno-prawnych lub podmiot uprawniony wg Osób prawnych tj. państwowe jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną np. banki, szkoły wyższe, przedsiębiorstwa itp. Skarb Państwa to personifikacja Państwa w kontaktach z zagranicą.
Skarb Państwa występuje jako kasjer i bankier gospodarki (rządu, podmiotów publicznych, przedsiębiorstw).
Skarb Państwa w funkcji kasjera nie ogranicza się do obsługi kasowej budżetu państwa tj. gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków budżetu, lecz prowadzi też różnego rodzaju rachunki związane z gospodarką poza budżetową, z działalnością podmiotów nie mającej osobowości prawnej, rachunków dotyczących różnych doraźnych przedsięwzięć podejmowanych przez państwo. Skarb Państwa pełniąc funkcję kasjera dba o bieżące płynności finansów, aby wydatki w każdym momencie mogły znaleźć pokrycie w środkach pieniężnych.
Skarb Państwa jako bankier to organizacja emitująca: monety, pieniądz papierowy, papiery wartościowe bądź skarbowe, obligacje, udziela pożyczek różnym podmiotom gospodarczym pełni rolę gwaranta kredytów.
Skarb Państwa nie należy utożsamiać z budżetem państwa gdyż jego rola jest dużo większa i wykracza poza gospodarkę budżetową. Operacje Skarbu Państwa oraz ich cele mogą być realizowane w powiązaniu z gospodarką budżetową, ale także w znacznej mierze poza np.
Skarb Państwa kiedyś pełnił funkcje gospodarcze majątku (przed II wojną). Obecnie w warunkach przywróceniu konkurencji rynkowej zachodzi potrzeba przywrócenia Skarbu Państwa jako gospodarka z zagrożeniem od organów władzy państwowej. W związku z dużym zasięgiem prywatyzacji występowania instytucji. Skarb Państwa jest szczególnie niezbędny. Wiąże się to z koniecznością stworzenia sprawnego systemu rozliczeń z państwem z tytułu przekształceń własnościowych sprzedaży majątku. Wyodrębnienie Skarbu Państwa skupiającego uwagę na gospodarowaniu majątkiem państwowym, który nie zostanie sprecyzowany jest porządnie ze względu na konieczność racjonalnego gospodarowania tym majątkiem. Prawne uregulowania instytucji Skarbu Państwa jest też konieczne ze względu na rozwój stosunków państwa z innymi podmiotami gospodarczymi w kraju i skali międzynarodowej szczególnie w związku z zawieraniem umów, zaciąganiem pożyczek publicznych, ubieganie się o kredyty w bankach krajowych, zagranicznych, poręczeń.
35.Relacje między Skarbem Państwa a finansami publicznymi.
1.Elementem Skarbu Państwa są finanse publiczne. Skarb Państwa gromadzi i odpowiednio wydatkuje część funduszy. Jest zaangażowany w finansowanie jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną tj. banki, szkoły, przedsiębiorstwa państwowe. Bez finansów jest niemożliwe ich istnienie.
2.Między finansami a Skarbem Państwa są relacje. Skarb Państwa przeznacza też finanse na renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych.
3.Część majątku Skarbu Państwa powstałe z zaciągniętych pożyczek w związku z powiększeniem kapitału publicznego. Angażuje to fundusze publiczne na obsługę tego długu, spłata kapitału, wypłata odsetek, premie).
Między Skarbem Państwa a finansami są ścisłe więzy i zależności. Bez finansów niektóre sektory publiczne by nie istniały jak obrona narodowa, administracja.
36.Istota oraz rodzaje wydatków publicznych.
Wydatki publ.- to rozdysponowanie, wydatkowanie śr. pieniężnych przez państwo i związki publ.-prawne w celu zaspokojenia potrzeb publicznych oraz realizacji zadań publicznych.
1.Środki publiczne- mogą być podzielone na
a)rozchody publiczne- obejmują
-spłatę zaciągniętych pożyczek i kredytów
-wykup skarbowych pap. wart. (obligacje, bony)
-udzielone pożyczki przez budżet państwa np. ZUS-owi
b)wydatki publiczne
-wydatki budżetu państwa
-wydatki budżetów JST, z którymi są powiązane wydatki budżetu państwa
-wydatki funduszy celowych
1.Dotacje i subwencje - ok.57%
- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego (oświatowa, drogowa itp.)
Dotacje są wydatkami budżetowymi podlegającymi szczególnym zasadom roszczeń
- dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego a także zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczanym do sektora publicznego oraz fundacjom i stowarzyszeniom, jak również kosztów realizacji inwestycji zakładów budżetowych(państwowych), inwestycji jednostek samorządu terytorialnego, inwestycji związanych z badaniami naukowymi i pracami badawczo rozwojowymi.
- dotacje podmiotowe przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu
- dotacje przedmiotowe będące dopłatami do określonych rodzajów wyrobów lub usług kalkulowanych wg stawek jednostkowych
- dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej ustawie
- dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.
2. świadczenia na rzecz osób fizycznych - ok. 8%
- zasiłek dla bezrobotnych
- finansowanie ZUS i innych świadczeń społecznych
- dopłaty do eksploatacji mieszkań
dopłaty do biletów PKP, PKS itp.
3.Wydatki bieżące jednostek budżetowych - ok.17%
- wynagrodzenia urzędników państwowych oraz naliczane od nich składki
- zakup towarów i usług
- inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostki budżetowej lub realizacji ich statutowych zadań (koszty utrzymania budynków, dróg, obsługa rolnictwa itp.)
4.wydatki na obsługę długu (12%) skarbu państwa to koszty, jakie ponosi państwo z tytułu płaconego oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat w związku z udzielonymi przez skarb państwa poręczeniami i gwarancjami.
5.wydatki majątkowe (ok.5%) dzielą się zwykle na 2 grupy:
- wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji,
- wydatki związane z zakupem i objęciem akcji, wnoszonymi udziałami do spółek prawa handlowego oraz tworzonymi fundacjami.
37.Racjonalizacja wydatków publicznych.
Zasoby jakie mogą być wykorzystywane w sektorze są ograniczone.
Problematykę racjonalności finansowania budżetowego rozpatrywać możemy w 2 płaszczyznach.
1.Racjonalnego rozdziału środka (alokacji), które z natury rzeczy są ograniczone pomiędzy uznane za najpotrzebniejsze w danym państwie i na danym terenie.
2.W płaszczyźnie tzw. racjonalnego wykorzystania rozdzielonych środków przez poszczególny podmiot budżetowy.
Jest to potrzebne dla spojrzenia z punktu widzenia mikroekonomicznego (racjonalizacja finansowa konkretnych podmiotów tej gospodarki)i makroekonomicznego ( racjonalizacja funkcjonowania całej gospodarki publicznej w kraju.
38.Programowanie publicznych wydatków wieloletnich.
Programowanie ma na celu wyeliminowanie marnotrawstwa .
Badania na programowanie rozpoczęły się po II wojnie światowej w Europie Zachodniej.
Jest kilka metod (PPBS, RCB, ZBP). Ich cechami charakterystycznymi jest:
1.Przyjęcie metody budżetowej wg potrzeb.
2.Możliwość mierzenia efektów wydatków publicznych nawet wtedy gdy efekty te nie mają wymiaru pieniężnego.
3.Przy pomiarze efektywności wydatków publicznych istnieje możliwość uwzględnienia jakości usługi.
4.Przy kształtowaniu wydatków konieczne jest stosowanie analizy osiągania celów.
5.W trakcie budżetowania (ponoszenia wydatków ) konieczne jest wprowadzenie pewnej elastyczności.
Najnowsza jest metoda ZBR w której nie są brane pod uwagę budżety ostatnich lat. W jej stosowaniu ważna rolę odgrywa tzw. ranking czyli ustalenie hierarchii programów wg malejącego znaczenia. Pozwala on uzyskać odpowiedzi na pytania:
1.Jakie cele i zadania powinien osiągać podmiot.
2.Jakie wydatki są konieczne do uzyskania tych celów.
3.Ile zadań musi być wykonanych by pozyskać niezbędne fundusze.
39.Istota i funkcje podatków.
PODATKIEM nazywamy świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny na podst. przepisów prawnych określających warunki, wysokość i termin płatności tych świadczeń.
Cechy podatku:
1.Przymusowość - odróżnia podatek od świadczeń dobrowolnych. Oznacza to, że w razie nie wywiązania się z obowiązku zapłacenia podatku może on być przymusowo egzekwowany przez upoważniony organ państwowy.
2.Nieodpłatność - oznacza, że podmiot w zamian za podatek nie otrzymuje żadnych bezpośrednich świadczeń. Państwo świadczy usługi na rzecz każdego obywatela, ale usługi te nie są proporcjonalne do wysokości podatku, jaki płaci dany obywatel.
3..Ogólny charakter - oznacza, że obowiązek podatkowy i wymiar podatku są regulowane jednolicie dla wszystkich podmiotów objętych opodatkowaniem na podstawie powszechnie obowiązującego prawa.
4.Pieniężny charakter - różni podatek od innych świadczeń osobistych i materialnych na rzecz państwa. 5.Bezzwrotność - oznacz, że uiszczony podatek nie podlega zwrotowi.
F-cje podatku
1.fiskalna- jej zadaniem jest przynoszenie dochodów budżetowych. Dla liberałów jest jedyną f-cją podatku, podatek neutralny, skala proporcjonalna. O realizacji tej f-cji świadczą stopy redystrybucji PKB przez dochody podatkowe budżetu. Czym wyższa ta stopa tym w większym stopniu realizowana f. fiskalna. Barierą w realizacji tej f-cji i wzrostu stopy redystrybucji jest prawo Stanleya - jeżeli stopa redystrybucji rośnie to spada efekt.
2. regulacyjna- jej zadaniem jest kształtowanie dochodów i majątków będących w dyspozycji podatników. Jest realizowana przy skali progresowej, jest sprzeczna z neutralnością podatku.
3.stymulacyjna- jej zadaniem jest oddziaływanie na rozwój gospodarki przez zróżnicowanie obciążeń podatkowych. W tej f-cji wykorzystuje się system ulg i zwolnień podatkowych . może być stosowana w celach społ. np. ulgi w podatkach dla rodzinn wielodzietnych.
40.Istota oraz funkcje opłat.
OPŁATA - to świadczenie odpłatne. Płacą go podmioty, które korzystają z usług publicznych i czynności urzędowych wykonywanych przez organy państwowe np. opłata skarbowa, kary i grzywny itp. Opłaty są ekwiwalentne tzn. że w zamian za opłatę coś uzyskujemy. Nie można mówić tu o pełnej ekwiwalentności. W zamian za opłatę otzymujemy określone świadczenie podmiotu publicznego(urzędy, szkoły itp.)
Podział opłat
1.a)opłaty dobrowolne
b)opłaty przymusowe- np. przy otrzymaniu dowodu osobistego
2.a)opłaty za czynności organów administracji rządowej i samorządowej np. opłaty skarbowe
b)opłaty za usługi podmiotów gospodarki publicznej np. szkoły
c)opłaty za korzystanie z dóbr chronionych np. parki narodowe
d)opłaty adiacenckie - mają charakter dołaty
Spełniają takie same f-cje jak podatki
41.Elementy systemu podatkowego.
1.podatnik- podst. element; osoba prawna lub fiz. zobowiązana do płacenia podatków; ponosi ciężar podatku
2.płatnik- pośrednik między podatnikiem i administratorem państwowym, który oblicz i odprowadza podatek np.. zakład pracy
3.przedmiot podatku- np. od osób, nieruchomości; to od czego odprowadzamy podatek
4.podstawa opodatkowania- wartość przedmiotu opodatkowania
5.stawki podatkowe- kwotowe(złote i grosze- podatek od osób, nieruchomości) i procentowe- określony % podatku dochodowego
6.skala podatkowa- mamy 3 skale podatkowe
a)proporcjonalna- oznacza, że wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania nie zmienia się stawka podatkowa, wtedy występ. podatek liniowy. Jest to korzystne dla bogatych warstw społ.
b)progresywna- wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta stawka podatkowa; stosowanie tej skali nie jest korzystne dla ludzi osiągających duże dochody;
c)regresywna - odwrotność skali progresywnej- wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania maleje stawka; korzystne dla bogatych
7.warunki płatności podatków- jednorazowo, ratalnie, w formie zaliczek, przedpłaty podatkowe.
8.zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe
42.Podatki bezpośrednie.
Zalety:
1.Za ich pomocą zgodnie ze zdolnościami podatkowymi podatnika i sprawiedliwego rozłożenia ciężaru podatkowego.
2.Duża elastyczność kształcenia stóp podatkowych przez władze publiczne w sposób otwarty.
3.Stała wydajność, a ich wrażliwość na wahania gospodarki są mniejsze niż podatki pośrednie. Koszty poboru są niskie.
Wady:
1.Wpływy następują niesystematycznie i z pewnym opóźnieniem co jest związane z istnieniem obrachunkowego okresu podatkowego. Dlatego próbuje się wprowadzić rozmaite wpłaty zaliczkowe.
2.przy wysokich stopniach podatkowych mogą zachęcać do oszustw podatkowych.
3.Łatwość jest z unikaniem opodatkowania pewnych dochodów i opodatkowania innych co może być pojmowane jako niesprawiedliwe.
4.Ich stosowanie wymaga wyjątkowo wykwalifikowanych pracowników aparatu gospodarczego, gdyż te podatki są złożone i skomplikowane.
43.Podatki pośrednie.
Zalety:
1.ci którzy ponoszą ich ciężar nie zdają sobie z tego zazwyczaj sprawy. Podwyższenie tego ciężaru nie powoduje żadnej relacji, jak długo ciężar tan może być przerzucany na osoby trzecie.
2.Duże ich wydajności.
3.Systematyczności wpływów podatkowych.
4.Silnie powiązane z przebiegiem zjawisk gospodarczych a zwłaszcza ich wrażliwości na wahania gospodarcze(koniunkturalne)
5.Są obciążeni konsumpcyjnie
6.Są one automatycznym stabilizatorem gospodarczym.
Wady:
1.Są niesprawiedliwe, gdyż dotykają konsumpcji. Obciążają oni podmioty gospodarcze najsłabsze ekonomicznie. Dlatego próbują zróżnicować stawki podatkowe by silniej obciążać towary luksusowe.
2.W pewnych warunkach mogą krępować działalność gospodarczą a nawet jej efektywność ze względu na warunki wymiany rynkowej gdzie utrudniona jest przerzucalność podatków. Ponieważ pobór ich jest gdy przedsiębiorstwa osiągają przychody, osłabiają one przedsiębiorstwa i zainteresowanie konkurencji rynkowej
3.Niedogodności z poborem i koszty tego poboru.
44.Podatki majątkowe.
wymierzane od wartości majątku występują;
1.podatki majątkowe realne (tj. w rezultacie pobieranie których następuje: zmniejszenie stabilizacji majątku podatkowego)
2.podatki majątkowe nominalne (ich pobór nie zmienia substancji majątkowej podatnika, gdy następuje albo z pozytywów przynosi, albo też z innych źródeł wartości podatków majątkowych można wyróżnić podatki od stanu majątku, od zmiany praw majątkowych oraz podatki od przyrostu majątku. Podatki od stanu majątku albo posiadania obecnie nie maja większego zastosowania, szeroko są stosowane podatki od zmiany praw majątkowych tj. podatkiem od spadków, darowizn, od przeniesienia własności itp.
45.Zjawisko przerzucalności podatków.
Przerzucalność polega na przerzucaniu ciężarów podatkowych na inne osoby lub podmioty gospodarcze. System podatkowy powinien czuwać nad tą kwestia by nie zniekształcić systemu podatkowego, obciążając bardziej jedne grupy i łagodzić ciężar innej grupy. Łatwe do przerzucenia są podatki pośrednie np. podatek typu okazyjnego tzn. podatku od wydatków takich jak alkohol, benzyna, papierosy. Im mniejsza elastyczność na rynku tym łatwiej przerzucić podatek. Trudniej jest przerzucić podatek bezpośredni tj. podatek od dochodów, spadków, darowizn. Przerzucalność może odbywać się wg dwóch metod:
1.przerzucalność w przód
2.przerzucalność w tył
Ad1. Polega na podnoszeniu cen dla nabywców towarów, aby w ten sposób zrekompensować nałożony na podatnika ciężar.
Przerzucalność wsteczna polega na próbie wymuszenia obniżki kosztów działalności podatnika przez obniżki płac, obniżka cen nabywanych surowców, zużycia energii. Przerzucalność dokonuje się przez mechanizm rynkowy.
46.Opodatkowanie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
Na opodatkowanie przedsiębiorstw składają się następujące podatki i podatek od poborów i usług, akcyzowy od nieruchomości, od środków transportowych.
Podatek od towarów i usług - tzw. podatek obrotowy UFT. Podatek ten obciąża w każdej fazie obrotu gospodarczego nie całą wartość ale wartość detaliczną w fazie. Jest on uważany za powszechny podatek konsumpcyjny i centralny, ze względu na ceny konkurencji rynkowej. Opodatkowanie podatkiem od towarów i usług, podlega sprzedaż towarów i świadczenie usług na terytorium Polski, oraz export i import towarów lub usług. Opodatkowaniu - też zamiana towaru za usługę lub zamiana usług na usługi, darowizny.
Podatnikiem są osoby prowadzące działalność podlegającą opodatkowaniu podatkiem. W Polsce są aktualne stawki procentowe:
-22% ( stawka podstawowa)
-7% ( stawka obniżona )
-0% ( w exporcie towarów i usług)
2.Akcyza - jest jednofazowym podatkiem od obrotu brutto pobieranym u producenta lub importera, wyborami akcyzowymi są towary powszechnego spożycia ludności: sól, zapałki, benzyna, olej napędowy) używki (tytoń, alkohol oraz wyroby uważane za luksusowe, samochody). Podstawowo opodatkowany jest obrót wyrobami akcyzowymi a przy ich imporcie - wartość celna powiększona o należne cło.
3.Podatek od nieruchomości - przedmiotem opodatkowania są nieruchomości, budynki, budowle, związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalności rolnicza leśna. Zwolnienia od podatku ponoszą zbiorniki wodne, elektrownie, drogi publiczne. Podstawę opodatkowania stanowi dla budynku ich powierzchnia użytkowa, a dla budowli ich wartość użytkowa.
4.Podatek od środków transportowych - należy do grupy podatków i opłat lokalnych. Związany jest on z posiadaniem środków transportowych np. samochodów, ciągników.
5.Składka ubezpieczenia społecznego wnoszona przez podmioty gospodarcze na rzecz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jest to tzw. pero - podatek)
6.Składka na Fundusz Pracy (pero - podatek). Podstawą ustalania są wypłacane przez podmioty gospodarcze wynagrodzenia. Odprowadzane są trzy składki na Fundusz Pracy, który finansuje bezrobotnych. Podobnie działają składki na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Inwalidów i Osób Niepełnosprawnych.
7.Podatek od wzrostu wynagrodzeń (tzw. popiwieli) stosowany w zakładach państwowych by przeciwdziałać wzrostowi wynagrodzenia.
8.Dywidenda pobierana od przedsiębiorstw państwowych. Podstawą opodatkowania jest wartość środków trwałych przedsiębiorstw państwowych w wysokości odpowiadającej wielkości funduszu założycielskiego.
9.Podatek dochodowy od osób prawnych. Przedmiotem opodatkowania jest osiągnięty dochód (zysk) bez względu na źródło przychodów. Źródłem mogą być najemca, dzierżawca, działalność gospodarcza i sprzedaż rzeczy.
19.Podatek dochodowy od podmiotów gospodarczych, który wykorzystywany jest do kształtowania podstaw opodatkowania, zwolnień i ulg.
Opodatkowanie gospodarstw
Opiera się na podatkach pośrednich oraz na podatku dochodowym od osób fizycznych, od spadków i darowizn, od nieruchomości, od środków transportowych, od posiadania psów oraz obciążenie o charakterze era podatkowym. W podatku od osób fizycznych obowiązuje zasada akumulacji dochodów ze wszystkich źródeł np. małżonkowie łączyć swoje dochody i doliczać dochody małoletnich dzieci. Podstawą opodatkowania jest suma opodatkowania ze wszystkich źródeł przychodów po potrąceniu ewentualnie stałym zwrotem, ulg np. na mieszkania, wydatki na budowę na remont itp.
2. Od spadków i darowizn - podmiotem podatku od spadku i darowizn są osoby fizyczne które nabyły prawa własności rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku lub darowizny. Podstawą opodatkowania jest czysta wartość nabyta rzeczy i praw majątkowych. Sa to trzy grupy podatkowe ,w której stosuje się trzy odrębne skale podatków.
47.Polityka fiskalno-budżetowa w warunkach gospodarki rynkowej.
Cele polityki fiskalnej:
1.tworzenie warunków pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki
2.tworzenie warunków gromadzenia oszczędności pieniężnych przez optymalizację obciążeń podatkowych
3.ograniczenie amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego
4.walka ze skutkami bezrobocia i promowanie procesu tworzenia nowych miejsc pracy
5.korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie będącego skutkiem bezwzględnie działającego mechanizmu rynkowego
6.łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, które kierują się przede wszystkim motywem zysku.
Do realizacji celów polityki fiskalnej mogą służyć:
1.narzędzia podatkowe
2.zas. dla bezrobotnych
3.wydatki związane z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych
4.wydatki promujące restrukturyzację gosp. w układzie branżowym i przestrzennym
5.wydatki promujące rozwój dobrej wytwórczości
6.wydatki na roboty publiczne
7.deficyt budżetowy
8.dług publiczny
9.poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki (kredyty).
Rewolucja podatkowa w Polsce- rezygnacja z pewnych podatków i wprowadzenie nowych w Polsce.
Ordynacja podatkowa- 1.01.1999- określa kto i na jakich zasadach ustala i pobiera podatki
Regulacje zasad:
-legalność
-praworządność
-zasada dochodzenia prawdy
-zasada pomocy prawnej
Polityka fiskalna w Polsce
Udział dochodów podatkowych w dochodach budżetu=90%
Konkluzja:
1.W Polsce udział podatków bezpośrednich 30% jest relatywnie niski podczas gdy udział podatków pośrednich jest wysoki , ma tendencję wzrostową- niekorzystną
2.Koszt poborów jest za wysoki
3.Skala obciążeń
4.Problem podatku katastralnego
5.Problem podatku spekulacyjnego
48.Zadania samorządu terytorialnego oraz źródła ich finansowania.
Samorząd terytorialny może wykonywać własne zadania, które realizują we własnym imieniu w granicach swoich możliwości finansowej. Obok zadań własnych może wykonywać zdania zlecone przez organy państwa. Zakres tych działań jest ściśle uregulowany przepisami prawnymi. Państwo chętnie przekazuje zadania samorządu, gdyż zadania może skoncentrować się na najważniejszych sprawach dotyczących całego kraju.
49.Finanse jednostek samorządu gminnego.
Dochody samorządu gminnego
1.wpływy z ustalonych przez parlament i pobieranych przez gminę podatków. Najważniejszym jest podatek
a)od nieruchomości 10-15% dochodów gminy
b)rolny- powyżej 1 ha
c)leśny
d)od środków transportowych
e)od działalności gosp.
f)od czynności cywilno-prawnych np. od spadków, darowizn
g)od psów
h)opłaty skarbowe i administracyjne
i)opłaty lokalne
j)opłata miejscowa
k)opłata konserwacyjna
2.udziały jednostek samorządu gminnego w podatkach centralnych
3.subwencja ogólna- składa się z części
a)podstawowej
b)oświatowej
c)rekompensującej
4.dochody z majątku gminy
5.odsetki od środków finansowych gminy gromadzone na rach. Bankowych
50.Finanse jednostek samorządu powiatowego.
Dochody samorządu powiatowego
1.podatek dochodowy od osób fizycznych- od dochodów osób fizycznych odprowadza się dochód na konto powiatu
głównym źródłem finansowania powiatu będą
1.subwencje i dotacje
a)subwencje ogólne- składa się z części
-dochodowa- wiąże się z budową, modernizacją, utrzymaniem, zarządzaniem i ochroną dróg wojewódzkich, powiatowych. Wysokość jej stanowi 60% kwoty ustalonej na podst. ustawy o finansowaniu dróg publicznych.
-wyrównawcza- otrzymują ją te powiaty w których dochody podstawowe na 1 mieszkańca są mniejsze niż 85% przeciętnych dochodów na 1 mieszkańca powiatów w Polsce
-oświatowa
b)dotacje
-na zadania administracji rządowej
-przeznaczone na finansowanie zadań służb inspekcji i straż
-na finansowanie zadań własnych powiatiu
51.Finanse jednostek samorządu wojewódzkiego.
Dochodami trwałymi są
1.udziały w dochodach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości
a)1,5% wpływów z podatku dochodowego od os. fiz. zamieszkałych na terenie województwa
b)0,5% wpływów z podatku dochodowego od os. prawnych i j.o. nie posiadających osobowości prawnej mających siedzibę na terenie woj.
2.subwencja ogólna- składa się z części:
-oświatowej
-drogowej
-wyrównawczej
3.dochody wojewódzkich jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych i gosp. dom.
4.dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej,
5.dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych województwa zwłaszcza z zakresu pomocy społ.
6.odsetki od środków finansowych województwa gromadzonych na rach. bankowych
7.dochody z majątku województwa
53.Istota oraz uwarunkowania równowagi finansów publicznych.
Równowaga budżetowa to taki stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach, czyli wydatki budżetu równają się jego dochodom. Najczęściej mamy do czynienia z odchyleniami od stanu równowagi. Nierównowaga budżetu występ. tylko wówczas, gdy w budżecie pojawia się deficyt. Analiza równowagi budżetowej musi być prowadzona na tle równowagi sektora publicznego i równowagi całej gospodarki.
Czynniki równowagi budżetowej
1.ekonomiczne- należy przez nie rozumieć te czynniki, które kształtują rozmiary i strukturę dochodów i wydatków budżetowych. Dochody i wydatki budżetowe dotyczą rozmiarów globalnych dochodów i wydatków, tym niemniej inne czynniki kształtują stronę dochodową, a inne stronę wydatkową, a w konsekwencji saldo budżetu.
2.organizacyjne
-ogólna budowa systemu finansów publicznych uwzględniająca zwłaszcza zasady i tytuły przepływu dochodów oraz wydatków między poszczególnymi funduszami.
-wewnętrzna struktura organizacyjna systemu budżetowego wraz z zasadami regulującymi źródła i tytułu przepływu pieniądza między poszczególnymi elementami tego systemu
-zakres i zasady funkcjonowania pozabudżetowych funduszy publicznych
3.techniczne
-techniki planowania dochodów budżetowych
-techniki planowania wydatków budżetowych
-techniki gromadzenia dochodów budżetowych
-techniki rozdysponowywania wydatków budżetowych
-możliwość monitorowania dochodów i wydatków budżetowych
4.polityczne-to zespół zachowań państwa, które układają się w określoną strategię państwa
54.Deficyt i nadwyżka budżetowa.
Przyczyny powstania deficytu budżetowego
1.uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług publiczny
2.okresy umorzonych wydatków publicznych zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów gospodarczych
3.realizowana doktryna ekonomiczna, która może zakładać świadome utrzymanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego
4.wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia
5.cykle koniunkturalne w gospodarce
6.spadek skłonności do inwestowania.
Zmniejszyć deficyt budżetowy można:
1.zmniejszenie wydatków państwa przy nie zmienionych stawkach podatków,
2.podniesienie podatków przy pozostawieniu na dotychczasowym poziomie wydatków państwa.
Sposoby finansowania budżetu :
1.można wykorzystać zgromadzone rezerwy budżetowe nie wydatkowane w latach ubiegłych
2.można finansować zadania różnego rodzaju pożyczkami i kredytami
a)zagranicznymi
b)krajowymi
Zgodnie z traktatem Maastricht kraje Unii Europejskiej, by móc w przyszłości wejść do unii monetarnej muszą spełnić kilka kryteriów
1.deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3%
2.dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB liczonego w cenach rynkowych.
55.Dług publiczny.
Są to kumulowane deficyty budżetowe. Na dług publiczny w ujęciu instrumentalnym składa się:
a)wartość wyemitowanych skarbowych pap. wartościowych
b)kredyty i pożyczki zaciągane przez państwo lub JST
c)przyjęte depozyty (np. nadwyżek funduszy celowych)
d)wymagalne zobowiązania podmiotów budżetowych(minął termin płatności)
Rodzaje długu publicznego:
a)sektora rządowego (rządowy)
b)sektora JST (samorządowy)
1.krajowy- zadłużenie państwa i JST wobec własnych obywateli i podm. gosp.
2.zagraniczny- zadłużenie wobec zagranicznych podm.
Granice i procedury ostrożnościowe długu publ. - dług publ. nie może przekroczyć 3/5 PKB - czym większy dług publ. tym większy koszt obsługi długu publ.
Procedury ostrożnościowe z ustawy o fin. publ. z 11.1998
a)kiedy dług publ. przekracza 50% PKB (50-55%PKB) uruchomienie się procedury- relacje deficytu budżetowego do dochodów budż. państwa nie może być większa niż w roku ubiegłym, nie może zwiększyć się niedobór w budżecie JST
b)dług pub. 55-59%PKB- Rada Min. musi przedłożyć Sejmowi program sankcyjny - uzdrawiający; zapisy pierwszej procedury ostrożnościowej
c)dług publ. przekracza 60%PKB a) i b) procedura i nie może udzielić poręczeń i gwarancji bankowych, projekt ustawy budżetowej musi przewidywać zrównoważony budżet.
56.Finansowanie deficytu budżetowego oraz obsługa długu publicznego.
Źródłami pokrycia deficytu budżetowego państwa są:
1.środki powstające na rachunku budżetu państwa w dniu 31.12.
2.przychody z tytułu sprzedaży skarbowych papierów wartościowych (bony skarbowe, obligacje rynkowe, oszczędnościowe itp.)
3.przychody z prywatyzacji
4.przychody z tytułu kredytów i pożyczek krajowych i zagranicznych
5.przychody z innych tytułów
6.odsetki od przychodów z odsetek
Finanse publiczne - gotowe ściągi
1