Stopa to najmniejsza jednostka miary wierszowej. W antycznej wersyfikacji iloczasowej (w literaturze greckiej i łacińskiej) stopami były powtarzające się układy sylab długich i krótkich. W nowożytnej wersyfikacji - dla potrzeb literatury tworzonej w językach pozbawionych zjawiska iloczasu - pojęcie stopy zmodyfikowano, określając nim powtarzające się układy sylab akcentowanych i nieakcentowanych.
1 Lista stóp. Legenda: duże S oznacza sylabę długą lub akcentowaną; małe s oznacza sylabę krótką lub

nieakcentowaną.1.1 Według ilości mor Dwumorowa: pirychej: ss Trzymorowe: jamb: sS trochej (chorej): Ss trybrach: sss Czteromorowe: amfibrach: sSs anapest: ssS daktyl: Sss dypirychej (tetrabrach): ssss spondej: SS Pięciomorowe: amfimakr (kretyk): SsS antybakch: SSs bakch: sSS peon pierwszy: Ssss peon drugi: sSss peon trzeci: ssSs peon czwarty: sssS Sześciomorowe: antypast: sSSs choryjamb: SssS duży jonik: SSss dyjamb: sSsS dytrochej (dychorej): SsSs mały jonik: ssSS molos (trymakr): SSS Siedmiomorowe: epiryt pierwszy: sSSS epiryt drugi: SsSS epiryt trzeci: SSsS epiryt czwarty: SSSs Ośmiomorowa: dyspondej: SSSS

1.2 Według ilości sylab Dwusylabowe: jamb: sS pirychej: ss spondej: SS trochej (chorej): Ss Trzysylabowe: amfibrach: sSs amfimakr (kretyk): SsS anapest: ssS antybakch: SSs bakch: sSS daktyl: Sss molos (trymakr): SSS trybrach: sss Czterosylabowe: antypast: sSSs choryjamb: SssS duży jonik: SSss dyjamb: sSsS dypirychej (tetrabrach): ssss dyspondej: SSSS dytrochej (dychorej): SsSs epiryt pierwszy: sSSS epiryt drugi: SsSS epiryt trzeci: SSsS epiryt czwarty: SSSs mały jonik: ssSS peon pierwszy: Ssss peon drugi: sSss peon trzeci: ssSs peon czwarty: Sass

Kataleksa - w wierszu sylabotonicznym zjawisko skrócenia stopy kończącej wers lub człon wersowy o jedną lub dwie sylaby nieakcentowane. Stopa w ten sposób skrócona nazywa się stopą katalektyczną.W polskim sylabotoniku kataleksa dotyczy najczęściej klauzuli wersu, niekiedy występuje przed średniówką. Redukcja katalektyczna dotyczy wyłącznie stóp kończących się sylabami nieakcentowanymi: amfibrachu, daktylu, peonu trzeciego i trocheju. Daktyl może podlegać, oprócz zwykłej kataleksy, tzw. kataleksie dużej, w wyniku której zredukowane zostają dwie ostatnie sylaby nieakcentowane. Przykład czterostopowca trocheicznego z kataleksą w poezji angielskiej (pierwsze trzy wersy, wytłuszczonym drukiem - sylaby akcentowane): Through the / forest / have I / gone. But A- / thenian / found I / none,

On whose / eyes I / might ap- / prove

This flow- / er's force / in stir- / ring love.

(W. Shakespeare, Sen nocy letniej, akt II, scena III, fragment jednego z monologów Puka) Stopy zakończone sylabą akcentowaną (anapest, jamb) mogą podlegać hiperkataleksie, czyli stopa taka umieszczona w klauzuli wersu lub będąca ostatnim elementem członu wersowego może zostać rozbudowana o jedną sylabę nieakcentowaną. Jeżeli ostatnia stopa wersu lub członu wersowego jest pełna - mówi się o akataleksie.

Cezura średniówka, pauza rytmiczna pośrodku wiersza; nieznaczna przerwa między frazami utworu muz.; moment rozgraniczający okresy, epoki historyczne.  Średniówka, zwana też cezurą (od łac. caesura) - punkt podziału, który rozbija wers na dwie części i obowiązuje w wersach dłuższych niż ośmiosylabowe. Miejsce średniówki w wersie zależne jest od granicy wyrazów i zestrojów akcentowych. Z reguły średniówka nie występuje w miejscach podziału zdaniowego, ponieważ byłoby to związane z silną intonacją i tym samym wpłynęłoby na osłabienie klauzuli. Może pojawiać się w wierszach iloczasowych, sylabicznych, sylabotonicznych i tonicznych. W poezji polskiej najczęściej spotyka się średniówki po piątej sylabie w jedenastozgłoskowcach i po siódmej sylabie w trzynastozgłoskowcach.

Logaed oznacza rytmy stopowe organizowane na podstawie dwu rodzajów stóp. Więcej nie da się użyć w jednym metrze ponieważ rytm byłby mało wyrazisty. Warto podkreślić, że logaed jest bardzo rzadki w naszej poezji, a nawet te nieliczne fragmenty, które mamy, wzbudzają wiele kontrowersji, co do zasadności wprowadzania tej kategorii.

Akcent
Odpowiedź na pytanie, które sylaby są akcentowane, a które nie - jest podstawą do rozpisania wiersza numerycznego. W języku polskim mamy akcent stały, paroksytoniczny, co znaczy, że akcentuje się zawsze przedostatnią sylabę w wyrazie. W słowach jednosylabowych, gdzie oczywiście nie może być mowy o przedostatniej sylabie mamy akcent oksytoniczny, czyli na ostatnią sylabę (słowo "ostatnia" jest w tym wypadku umowne). Niektóre wyrazy jednosylabowe nie mają własnego akcentu. Tworzą one całość akcentową z wyrazem poprzedzającym (enklityki) lub następującym (proklityki). Są to m.in. jednosylabowe formy zaimków osobowych (mi, ci, cię, go, ją, mu), zaimek zwrotny - się i przeczenie - nie.
Jak w każdej regule i tu są wyjątki. Istnieje grupa wyrazów, które nie są akcentowane paroksytonicznie. Jakie to wyrazy, można sprawdzić w słownikach i wydawnictwach specjalistycznych.

W poezji polskiej wyróżniamy pięć rodzajów stóp:
/ -        trochej
- /        jamb
/ - -     daktyl
- / -     amfibrach
- - /     anapest Daktyl (gr. δάκτυλος dáktylos, dosł. "palec") - w metryce iloczasowej stopa metryczna składająca się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich. Bierze swą nazwę stąd, że grecki wyraz dáktylos ma właśnie taki układ sylab. W wierszach polskich odpowiednikiem daktyla jest sekwencja składająca się z jednej sylaby akcentowanej i dwóch nieakcentowanych. W języku polskim stosunkowo niewiele wyrazów to naturalne daktyle (przede wszystkim typu: fizyka, logika oraz chcieliśmy, mieliście, ale także: w ogóle, osiemset, czterokroć), stopę tę częściej tworzy się jako zestrój z enklityką (np. kocham cię) lub dzięki odpowiedniemu łączeniu wyrazów w szyku zdania, jak w pierwszym wersie wiersza Leśmiana Kochankowie: Ledwo dziewczyna przyszła z daleka o następującym układzie stóp: daktyl, trochej, daktyl, trochej. Daktyl jest podstawowym budulcem heksametru daktylicznego. Trochej (łac. trochaeus, z gr. trochaíos) w metryce iloczasowej to stopa metryczna złożona z dwóch sylab: długiej i krótkiej. W wierszach polskich odpowiednikiem jest sekwencja sylab: akcentowanej i nieakcentowanej. W języku polskim występuje bardzo często, każdy dwusylabowy wyraz jest trochejem (np. słownik), łatwo też układać z trochejów wiersze sylabotoniczne, np. Nie rusz, Andziu, tego kwiatka, Róża kole - rzekła matka. (Za Stanisławem Jachowiczem) Przeciwny do trocheju układ sylab ma jamb. Jamb (gr. íambos) w metryce iloczasowej to stopa metryczna złożona z dwóch sylab: krótkiej i długiej. W wierszach polskich odpowiednikiem jest sekwencja dwóch sylab: nieakcentowanej i akcentowanej. W języku polskim bardzo niewiele wyrazów to naturalne jamby (np. aha), więc stopa ta jest zwykle tworzona jako zestrój z proklityką (np. do snu) lub dzięki odpowiedniemu łączeniu wyrazów w szyku zdania, jak w pierwszym wersie Monachomachii Krasickiego: Nie wszystko złoto, co się świeci z góry. Przeciwny do jambu układ sylab ma trochej.

---