KAPITALISTYCZNA GOSPODARKA RYNKOWA

System społeczno - gospodarczy oparty na prywatnej własności, wolności osobistej
i swobodzie zawierania umów, w którym procesy gospodarcze są regulowane
w dominującym stopniu przez rynki: dóbr, usług, pracy i kapitałowy.

Najważniejszą cechą odróżniającą kapitalizm od innych systemów społeczno - gospodarczych jest zdolność do ciągłego generowania i upowszechniania zmian - innowacji (system posiada zdolność do samo-modernizacji) we wszystkich sferach życia gospodarczego, społecznego i politycznego.

W epoce industrialnej kapitalizm jest ściśle związany z maszynowym sposobem produkcji
i fabryką jako metodą organizacji produkcji.

Czynniki stanowiące podstawę kapitalistycznej gospodarki rynkowej:

• czynniki prawno - ustrojowe

• państwo w służbie obywateli (monarchia konstytucyjna, republika - odnowa życia
  i własności

Teoria Locka zakłada, że państwo ma bronić życie, własność i wolność obywateli, jeśli tego nie robi, obywatele mogą się zbuntować i obalić władzę

• wolność osobista i wolność gospodarcza

• prawo gospodarcze (np. prawo patentowe)

Świeckie prawo gospodarcze jest elastyczne, można je zmieniać, lepiej służy funkcjonowaniu gospodarki. Kodeks cywilny mówi min. o sprawach rodzinnych
i funkcjonuje do dziś

• czynniki gospodarcze

• popyt na dobra i usługi wyższego rzędu (w zależności od epoki: żelazo, bawełna, kolej, chemia, samochód, elektronika)

• stałe zwiększanie podaży energii (woda-XVI w., wiatr-XVI w., kopaliny-XVIII w., ropa naftowa-XVIII w., gaz ziemny-XIX w., energia jądrowa-XX w.)

• dereglamentacja życia gospodarczego - wolny rynek - konkurencja (system nakładczy, manufaktura rozproszona, manufaktura scentralizowana-XVI w.)

• nowe formy organizacyjne działalności gospodarczej - najważniejsze było oddzielenie gospodarstwa domowego od firmy (spółki: komenda → komandytowa i kampania → S.A-XV w., Z.O.O-XIX w., spółdzielczość (kredytowa, produkcyjna i handlowa)

• elastyczność, różnorodność i innowacyjność w sferze produkcji i dystrybucji - poszerzenie rynku

• innowacja handlowa - sprzedaż tego czego na danym rynku nie ma

• innowacja produkcyjna - nowy produkt którego nikt wcześniej nie produkował

• innowacyjność technologiczna - zmierza się do przyspieszenia produkcji i obniżenia kosztów produkcji (dystansuje to konkurencję)

• stały spadek znaczenia rolnictwa na rzecz innych działów produkcji i usług

• jeżeli można na czymś zarobić rezygnujemy wtedy z rolnictwa. 300 lat temu rolnictwo dominowało. Ma znaczenie strategiczne - chcą mieć żywność z własnego kraju na wypadek np.: wojny lub konfliktu

• czynniki kulturowe

• indywidualizm i głód sukcesu Europejczyków

• likwidacja barier religijnych w gospodarce (reformacja)

DAWNIEJ

• ograniczenie dni pracy w święta i niedziele

• Kościół sprzeciwiał się lichwie - potępiał kredyt

• Kwestia bogacenia niemile widziana - urodziłeś się chłopem, musisz nim zostać. Gloryfikacja ubóstwa, umartwiania, żebrania

Protestantyzm (brak kultu maryjnego, zakaz spożywania alkoholu, dopuszczał kredyt na uczciwy procent) zmienił podejście do bogacenia się „Bogaćcie się bo to miłe Bogu”, powodzenie na ziemi to przychylność Boga. Wzywa się do wytężonej pracy, potępia żebractwo i nieróbstwo, wzywa do skromnego życia - ale nie ascezy. Człowiek ubogi jest sam sobie winien.

Tam gdzie w kraju panował protestantyzm region był lepiej rozwinięty.

Likwidacja barier kościoła popchnęła gospodarkę do przodu

• racjonalizm i świecki światopogląd

• oświata, rozwój nauki i techniki (instytucjonalizacja postępu)

• społeczna otwartość na zmiany - przezwyciężenie oporów przed „nowym” (na początku dotyczyła tylko elit)

• czynniki społeczno - demograficzne

• wzrost liczby ludności

• migracje i urbanizacja (przejmowanie miejskiego stylu życia)

• emancypacja niższych warstw społecznych i mobilność społeczna (możliwość awansu społecznego, wzbogacenie się przez wykształcenie, dobre stanowisko)

Wolność - Własność - Przedsiębiorczość - Konkurencja - Zysk

Od XVI do końca XIX w. Ukształtował się i zaczął funkcjonować mechanizm bezustannego odkrywania i wprowadzania w życie innowacji przyczyniających się do wzrostu gospodarki, poprzez stałe poszerzanie rynku i doskonalenie procesów produkcji i dystrybucji towarów i usług.

Elementy kapitalistycznej gospodarki rynkowej:

• własność prywatna, wolność osobista i wolność zawierania umów

• stosunki osobiste (feudalizm) zostają zamienione przez rzeczowe (interesy) oparte
  o zasadę wolności umów

• procesy gospodarcze regulowane są w przeważającej mierze poprzez rynki: dóbr
  i usług, pracy i kapitałowy

• działalność gospodarcza ma charakter ciągły i służy osiągnięciu zysku a nie tylko zaspokajaniu potrzeb

• wszelka działalność gospodarcza zostaje podporządkowana kalkulacji pieniężnej, wszelkie składki kosztów i zysków wyraża się w porównywalnej jednostce miary -
  w pieniądzu

• racjonalizm - gospodarka odrywa się od tradycji - cenę „sprawiedliwą” zastępuje cena rynkowa

• siła robocza staje się towarem, który jest oferowany i kupowany na rynku

• upowszechnia się produkcja towarów na sprzedaż za pieniądze, dla nieznanego z góry odbiorcy

• innowacyjność i zdolność do samo-modernizacji (umiejętność przezwyciężenia tzw. wąskich gardeł)

Paradoksy kapitalizmu:

• kapitalizm zawdzięcza swój sukces dynamizmowi i ekspansywności, ale przez to coraz głębiej ingeruje w nasze życie (niewolnicy czasu i rzeczy)

• odwołanie do etyki i moralności ale równocześnie gloryfikuje role konkurencji i zysku (moralność kontra zysk)

• tworzy nowe produkty, które czynią życie łatwiejszym i przyjemniejszym ale które mogą być również niebezpieczne

Z postępu korzystają wszyscy ale bogacą się tylko wybrani.

---