NACJONALIZM
1. Nazwa i pojęcie
XVIII w - zaczął się w pełni rozwijać
XIX w. - objął całą Europę
XX w. - objął cały świat
Nacjonalizm pochodzi od słowa naród (łac. natio). Oznacza procesy narodowotwórcze, ruchy narodowe, stany świadomości jednostki lub grupy idei państwa narodowego i interesującej nas ideologii narodowej. Należy do ideologii agresywnych. Pomiędzy ideologiami nacjonalistycznymi w różnych państwach występują mniejsze lub większe różnice, mają one jednak pewne cechy wspólne:
Własny naród jest na szczycie hierarchii narodów
Każdy naród ma swój niepowtarzalny charakter stworzony przez tradycje
Każdy naród powinien troszczyć się o własne interesy narodowe
Każdy naród nie może uniknąć więc walki z innymi narodami
Nacjonalizm jest spokrewniony z patriotyzmem, występują jednak pewne oczywiste różnice:
Nacjonalizm dąży do podporządkowania interesów innych narodów swojemu interesowi
Nacjonalizm ma hierarchie narodów
Dla nacjonalizmu ludzkość realnie nie istnieje
Nacjonalizm główne cele osiąga na gruncie przemocy
Nacjonalizm ma wrogość do innych nacji
Nacjonalizm jest przeciwieństwem internacjonalizmu i ma niewiele wspólnego z regionalizmem.
2. Źródła nacjonalizmu:
a) procesy narodowotwórcze (na elementy narodu składają się kultura, język, wspólne terytorium, historia, gospodarka, religia, instytucje polityczne)
b) obrona własnej tożsamości
3. Rozwój nacjonalizmu
1) Początkowo prekursorami byli starożytni: Hebrajczycy (przekonanie o „wybraniu” ich narodu, mesjanizm, poczucie wspólnej przeszłości i nadzieje na wspólną przyszłość) i Grecy (utrwalili poczucie lojalności wobec polis)
2) Poglądy Machiavellego, protestantyzm, powstanie USA i rewolucja francuska
3) Nacjonalizm nabrał rozpędu po Kongresie Wiedeńskim z 1815 r. który regulował ład międzynarodowy po wojnach napoleońskich. One rozbudziły narody.
4) Wiosna Ludów i realpolitik, koncepcje panslawizmu, pangermanizmu czy panhellenizmu
W wieku XIX główną wartością była odrębność narodowa, zaś w XX w. było to posiadanie własnego państwa
Skutki nacjonalizmów
Wybuch II WŚ
Upadek kolonializmu
Powstanie państw w Azji i w Afryce
Utworzenie państw narodowych
Napięcia w stosunkach międzynarodowych
Rozpad ZSRR
4 Nacjonalizm żydowski
Był on nierozerwalnie połączony z syjonizmem. Nazwa wzięła się od góry Syjon na której miał być pochowany żydowski król Dawid, a wprowadził ją w 1890 r. Natan Birnbaum. Był to początkowo ruch burżuazji żydowskiej ale z czasem zaczął obejmować masy. Dążył do utworzenia po 2000 latach diaspory państwa żydowskiego (miało to szczególny wymiar w obliczu nasilającego się antysemityzmu w Europie). Ważne było nawiązanie do tradycji narodu wybranego i poczucie mesjanizmu. Syjonizm uznawał Żydów za członków ogólnoświatowego narodu.
Narodziny syjonizmu były efektem prześladowań Żydów w poszczególnych państwach. Rozpoczęto próby poszukiwań nowego terytorium dla prześladowanych Żydów (Palestyna, Madagaskar, Argentyna, koncepcja Judeo-Polski). Jednolitą ideologię ruchu syjonistycznego sformułował dopiero T. Herzl. Początkowo opowiadał się za asymilacją Żydów i przechodzeniem ich na chrześcijaństwo. Wobec fiaska tych poglądów zmienił je twierdząc, że trzeba utworzyć państwo żydowskie po uprzednim uzyskaniu terytorium przy poparciu społeczności międzynarodowej. W 1917 r. utworzono I Kongres Syjonistyczny w Bazylei, który wybrał Palestynę na ojczyznę Żydów. Szukali oni poparcia w Turcji, Niemczech, Rosji, Francji i w Wielkiej Brytanii. Ostatecznie ich cel udało im się w 1948 r. Herzl opowiadał się za państwem będącym republiką arystokratyczną bez klasowego wyzysku. Miało być oo neutralne i szanujące prawa mniejszości narodowych.
Nacjonalizm polski
Narodził się po 1864 r. Zawierał w sobie 3 koncepcje narodu polskiego:
a) A. Świętochłowski - wspólnota przedsiębiorstwa i pracodawców
b) konserwatyści galicyjscy - naród to historycznie ukształtowany organizm połączony więzami politycznymi, religijnymi, kulturowymi.
c) socjaliści polscy - naród to klasowa więź tworząca fundament wspólnoty narodowej.
Program Wszechpolaków (Dmowski, Balicki, Popławski)
- zwalczali apolityczność, ugodowość i lojalność konserwatystów
- przestrzegali przez internacjonalizacją socjalizmu
- współpraca z Kościołem
- zwalczali masonerię i socjalistów
- antysemityzm
Nacjonalizm hinduski
Pojawił się w latach 80 XIX w. i był skierowany przeciw Brytyjczykom.
Przedstawiciele
S. Chan - początkowo chciał jedności muzułmanów i hindusów. Potem od tego odszedł
M. Iqbal - głosił idee separatyzmu muzułmańskiego
B. Chatterjee, S. Vivekanenda
Ghandyzm
Bronił praw muzułmanów hinduskich, a później stał się przywódcą walki o prawa wszystkich mieszkańców Indii. W walce o niepodległość postulował bierny opór (bez przemocy): strajki, niepłacenie podatków, bojkot wyborów, głodówki, wiece, demonstracje itp. Było to tzw. nieposłuszeństwo obywatelskie. Niepodległość Indii łączył z socjalizmem agralnym. Był inspiracją dla późniejszej działalności B. Russella, M. Kinga.
Nacjonalizm afrykański
Początkowo był to czarny nacjonalizm (czarny rasizm). Został stworzony w USA przez D. Bois i M. Garvey na przełomie XIX i XX w. W połowie XX w. zaczął był wiązany z ruchami narodowowyzwoleńczymi i hasłami „Afryka dla Afrykanów”. Jest nacjonalizmem antyplemiennym, antyimperialistycznym, antykolonialny. Obecnie ustępuje panafrykanizmowi. Czerpał inspiracje z ghandyzmu. Opierał się na poglądach F. Fanona, który koncentrował się na hasłach: niepodległość, równość, prawo do samostanowienia, odwrócony rasizm. Na rozwój nacjonalizmu afrykańskiego wpływ mają religie animistyczne, Islam i chrześcijaństwo.
Panafrykanizm - idea jedności wszystkich państwa afrykańskich.
Nacjonalizm mniejszości
- Baskowie
- Szkoci
- Korsyka
- Quebec w Kanadzie
- Flamandowie i Walonowie
- USA (murzyni, Indianie, mniejszości pochodzące z emigracji)
4