Wykład 2

Temat: Socjotechnika, czyli podejście do praktycznego wykorzystania socjologii

1. Socjotechnika

Poprzez socjotechnikę (inaczej inżynierię społeczną) rozumie się zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego. Dyrektywy te, zwane dyrektywami socjotechnicznymi, określają jak przy pomocy odpowiednich środków dokonywać celowych przemian społecznych opierających się przy tym na ocenach i wartościach społecznych.

SOCJOTECHNIKI

• Całościowa - oddziaływanie jednoczesne na szereg zjawisk

• Cząstkowa - oddziaływanie tylko na wybrane części społeczeństwa

Argumenty przemawiające za inżynierią cząstkową wg Poppera:

• Jest metodą, którą można stosować w każdej chwili

• Okazuje się metodą jak dotąd skuteczną

• Ma większe szanse społeczeństwa, gdyż jej celem jest likwidacja problemów społecznych a nie dążenie do ideałów

• Charakteryzuje się prostotą wzorów

• Cechują ją mniejsze konsekwencje działań szkodliwych i łatwość ich naprawy

• Łatwiej przy jej stosowaniu przezwyciężyć trudności praktyczne rozumem niż siłą czy gwałtem

2. Modele socjotechniki - podział ze względu na sposób realizowania socjotechnik

• Model klasyczny - (model robota) charakteryzuje się tym, że zmiany jak i sposób wprowadzania zmian opracowuje i wprowadza podmiot znajdujący się poza zbiorowością, bądź nad zbiorowością, której te zmiany dotyczą (człowiek nie liczy się z podmiotem, w którym wprowadzone są zmiany); przykładem może być rząd, który uchwala ustawy

• Model kliniczny - podmiot, który przygotowuje zmiany (bądź wprowadza je) dokonuje programu przygotowania zmian, jak i je wdraża, w konsultacji z podmiotem, którego te zmiany dotyczą

• Model interwencyjny - jakaś instytucja stojąca wyżej na zasadzie interwencji dokonuje zmian; przykładem może być ministerstwo, które dokonuje zmian w szkole nie licząc się ze zdaniem władz szkolnych

ZWIĄZEK SOCJOLOGII Z SOCJOTECHNIKĄ - oddziaływanie skuteczne jeśli ma być trafione musi być dobrze przemyślane; zatem aby znać problemy oraz ich natężenie, trzeba poznać (zbadać) dane środowisko.

• Socjologia zajmuje się poznaniem

• Socjotechniki zajmują się działaniem

3. Składniki socjotechniki (komponenty)

• Systemy sterujące i systemy sterowane - żeby oddziaływanie było skuteczne ważne jest kto na kogo oddziałuje (kto na kogo ma oddziaływać); np. w zakładzie pracy ktoś źle funkcjonuje i trzeba określić kto ma oddziaływać na tego delikwenta, żeby się poprawił

• Zmiany jakie chce się osiągnąć w systemach sterowanych, trzeba precyzyjnie określić zmiany; np. wprowadzenie reformy ochrony zdrowia, trzeba sprecyzować cele

• Środki działania - zły dobór środków nie gwarantuje sukcesów

• Reguły socjotechniczne - zasady, które mówią w jaki sposób oddziaływać, aby oddziaływanie było skuteczne

4. Strategie socjotechniki - podział ze względu na sposób spostrzegania systemu sterowanego (bierny/aktywny)

Model systemowo-funkcjonalny - postrzega się jako zrównoważony system złożony z biernych adaptacyjnie nastawionych jednostek (bierność)

Model procesowo-podmiotowy - ujmuje społeczeństwo jako nieustanny ciąg zmian, które społeczeństwo samo inicjuje (aktywność)

• Strategia manipulacyjna - system sterujący narzuca zmiany i przez nie wyzwala zachowanie przystosowawcze

• Strategia emancypacyjna - system sterujący nie narzuca zmian (wyraźnie określonych), ale działa w kierunku wyzwalania pomysłowości, dawania szans, otwierania możliwości swobodnego działania, uwalniania z ograniczeń itp.

5. Czy łatwo w Polsce dokonuje się proces zmian (społeczeństwo aktywne/pasywne)

Bariery transformacyjne ze społeczeństwa pasywnego w aktywne:

• zawierają się w samym procesie dokonywania zmian

• o charakterze historycznym

• bariery, które wiążą się ze skutkami

Rodzaj bariery	Dyrektywa
Bariery typu „Wyzwania transformacji”
Dylemat wielkiej improwizacji - metoda prób i błędów. Brak trwałych i pewnych rozwiązań. Eksperyment na społeczeństwie	Nie wycofywać się i stwarzać pozory, że zrealizowany program jest racjonalny i niezastąpiony
Dylemat budowy regulaminu w trakcie gry - budowanie od podstaw (w marszu) nowej konstytucji państwa i gospodarki okazją do przemycania partykularnych interesów	Opierać konstytucje ustrojowe na regułach najwyższej ogólności, unikać szczegółowych rozwiązań
Dylemat wycofania się z gry po wygraniu meczu - państwo realizuje przemiany w konsekwencji ograniczając wolę państwa (wolna ekonomia)	Od początku tworzyć mocne mechanizmy kontroli odpowiedzialności, odwoływalności władzy
Bariery o charakterze historycznym
Dylemat puddingu, który nie sprawdza się w jedzeniu. Gdy dobrobyt nie przychodzi szybko, rynek i demokracja budzą wątpliwości	W niezbędnym zakresie wrócić do ideologii i pokazać związek instytucji z uniwersalnymi wartościami
Brak ukształtowanego społeczeństwa obywatelskiego	Prawnie ugruntować wolności obywatelskie
Syndrom porewolucyjny
Dylemat szarego poranka - powrót do codzienności po euforii, ekscytacji rewolucyjnej	Dyrektywa ogólna - syndrom porewolucyjny to choroba przejściowa, im dalej od doświadczeń rewolucji, tym pewniej będą zanikać poszczególne syndromy
Dylemat miesiąca miodowego - syndrom zawodu i rezygnacji w efekcie zawiedzionych choć wybujałych aspiracji

Socjologia - wykład 2

1

---