2. Kapitalizm handlowy w XVI i XVII wieku.

• przewrót w handlu światowym spowodowały wielkie odkrycia geograficzne - poszerzenie rynków zbytu, nowe surowce

• w XVI wieku wielkie szlaki handlowe przeniosły się z mórz: Bałtyckiego, Północnego i Śródziemnego na Ocean Atlantycki i Indyjski a dominującą rolę w handlu zajęły konkurujące ze sobą państwa wybrzeża atlantyckiego: Hiszpania, Portugalia, Holandia, Francja i Anglia

• zmiany te w mniejszym stopniu wpłynęły na handel na morzach północnych niż na Morzu Śródziemnym

• szlakami północnymi przewożono zboże, drewno, a więc towary pochodzenia miejscowego, na które popyt stale wzrastał

• międzynarodowe znaczenie mórz Północnego i Bałtyckiego zmalało

• wyprawy do odległych krajów przyniosły o wiele większe zyski, ale wiązały się też z dużym ryzykiem - przewóz towarów z niedawno odkrytych krajów szybko wzrastał

• państwa, które podjęły ekspansję zamorską zmierzały do zmonopolizowania stosunków z zagarniętymi terytoriami

• Portugalczycy w XVI wieku - monopol na handel z Indiami - handel korzeniami, który dawał wysokie zyski (był przywilejem króla) - wyparci przez Holendrów i Anglików

• Hiszpania - monopol (potwierdzony przez papieża) na handel z Ameryką - złamany przez handel przemytniczy

• oba państwa były zbyt słabe, by przez dłuższy czas utrzymać się na pozycji monopolisty

• kupcy hiszpańscy interesowali się głównie przewozem metali szlachetnych, natomiast obrót innymi towarami pozostawiono Francuzom, Holendrom i Anglikom

• złoto i srebro przywożone do Hiszpanii drogą wymiany na inne towary przechodziło w ręce cudzoziemców - eksploatacja kolonii hiszpańskich przyniosła bogactwo Francji, Anglii, Holandii oraz Niemcom

• 1602r. - w Holandii powstaje Kompania Wschodnioindyjska - stowarzyszenie kupców prowadzących handel z Azją (na specjalnych prawach - monopol handlu od Przylądka Dobrej Nadziei do Przylądka Horn)

• kompania opanowała najważniejsze punkty żeglugi morskiej: wyspy Św. Heleny, wyspy Mauritius, Przylądek Dobrej Nadziei

• ceny płacone azjatyckim dostawcom przez Holendrów były niższe od oferowanych przez innych kupców, aby uchronić się przed konkurencją kompania zniszczyła np.: drzewa muszkatołowe na Molukach z wyjątkiem wysp Banda

• w 1600r. powstała angielska Kompania Wschodnioindyjska - walki między obiema kampaniami - w XVII/XVIII wieku kampania angielska opanowała Indie, a następnie Chiny (opium)

• w końcu XVI wieku angielskie towarzystwo handlowe Merchants Adventures nawiązało stosunki z państwem moskiewskim i wysłało statki na Morze Białe

• 1651 r. brytyjski Akt Nawigacyjny - handel z koloniami angielskimi będzie wyłącznie przywilejem kupców angielskich

• traktat angielsko-portugalski daje duże przywileje kupcom angielskim w handlu Portugalii, także wiele innych przywilejów w umowach z Rosją, Francją i krajami Lewantu

• podstawą angielskiej potęgi handlowej był rozwijający się przemysł (rozbudowane zaplecze)

• stowarzyszenia kupieckie początkowo tworzono w celu prowadzenia handlu z krajami zamorskimi, z czasem stawały się one dużymi organizacjami o rozległych uprawnieniach politycznych

• do Europy przywożono ryż, kawę, tytoń, herbatę, kakao, cukier, chininę, bawełnę

• ceny towarów kolonialnych w porównaniu z cenami innych produktów spadały, co umożliwiło ich szersze rozpowszechnienie

• rewolucja cen - w XVI i XVII wieku do Europy zaczęły napływać metale szlachetne (złoto i srebro), co spowodowało spadek kosztów produkcji i wzrost cen wyrażonych w złocie wszystkich towarów o średnio 100 - 150%

• wobec spadku wartości pieniądza nieopłacalne stało się jego gromadzenie i przechowywanie, opłacało się natomiast handel i wytwarzanie nowych towarów

• zmniejszyła się też realna wartość wszelkich opłat pieniężnych - czynsze, podatki itp.

• Proces stopniowego podwyższania czynszów, podatków i płac spowodował spadek dochodów szlachty, państwa i robotników, ale przyniósł korzyści przedsiębiorstwom prowadzącym operacje handlowe, przemysłowe i bankowe

• Rewolucja cen przyspieszyła rozwój kapitalizmu, prowadziła do nagromadzenia kapitałów

• Wśród wielkich firm handlowych następowała specjalizacja branżowa, wyodrębniły się tez przedsiębiorstwa spedycyjne

• W XVI wieku na giełdach w Anglii i Holandii zaczęto zawierać, obok pieniężnych, transakcje towarowe - następnie giełdy towarowe oddzieliły się od pieniężnych

• Giełdy sprzyjały spekulacji, kupiec mógł rozeznać się w popycie i podaży, zawierano transakcje terminowe z odroczonym terminem dostawy