2. Kapitalizm handlowy w XVI i XVII wieku.
przewrót w handlu światowym spowodowały wielkie odkrycia geograficzne - poszerzenie rynków zbytu, nowe surowce
w XVI wieku wielkie szlaki handlowe przeniosły się z mórz: Bałtyckiego, Północnego i Śródziemnego na Ocean Atlantycki i Indyjski a dominującą rolę w handlu zajęły konkurujące ze sobą państwa wybrzeża atlantyckiego: Hiszpania, Portugalia, Holandia, Francja i Anglia
zmiany te w mniejszym stopniu wpłynęły na handel na morzach północnych niż na Morzu Śródziemnym
szlakami północnymi przewożono zboże, drewno, a więc towary pochodzenia miejscowego, na które popyt stale wzrastał
międzynarodowe znaczenie mórz Północnego i Bałtyckiego zmalało
wyprawy do odległych krajów przyniosły o wiele większe zyski, ale wiązały się też z dużym ryzykiem - przewóz towarów z niedawno odkrytych krajów szybko wzrastał
państwa, które podjęły ekspansję zamorską zmierzały do zmonopolizowania stosunków z zagarniętymi terytoriami
Portugalczycy w XVI wieku - monopol na handel z Indiami - handel korzeniami, który dawał wysokie zyski (był przywilejem króla) - wyparci przez Holendrów i Anglików
Hiszpania - monopol (potwierdzony przez papieża) na handel z Ameryką - złamany przez handel przemytniczy
oba państwa były zbyt słabe, by przez dłuższy czas utrzymać się na pozycji monopolisty
kupcy hiszpańscy interesowali się głównie przewozem metali szlachetnych, natomiast obrót innymi towarami pozostawiono Francuzom, Holendrom i Anglikom
złoto i srebro przywożone do Hiszpanii drogą wymiany na inne towary przechodziło w ręce cudzoziemców - eksploatacja kolonii hiszpańskich przyniosła bogactwo Francji, Anglii, Holandii oraz Niemcom
1602r. - w Holandii powstaje Kompania Wschodnioindyjska - stowarzyszenie kupców prowadzących handel z Azją (na specjalnych prawach - monopol handlu od Przylądka Dobrej Nadziei do Przylądka Horn)
kompania opanowała najważniejsze punkty żeglugi morskiej: wyspy Św. Heleny, wyspy Mauritius, Przylądek Dobrej Nadziei
ceny płacone azjatyckim dostawcom przez Holendrów były niższe od oferowanych przez innych kupców, aby uchronić się przed konkurencją kompania zniszczyła np.: drzewa muszkatołowe na Molukach z wyjątkiem wysp Banda
w 1600r. powstała angielska Kompania Wschodnioindyjska - walki między obiema kampaniami - w XVII/XVIII wieku kampania angielska opanowała Indie, a następnie Chiny (opium)
w końcu XVI wieku angielskie towarzystwo handlowe Merchants Adventures nawiązało stosunki z państwem moskiewskim i wysłało statki na Morze Białe
1651 r. brytyjski Akt Nawigacyjny - handel z koloniami angielskimi będzie wyłącznie przywilejem kupców angielskich
traktat angielsko-portugalski daje duże przywileje kupcom angielskim w handlu Portugalii, także wiele innych przywilejów w umowach z Rosją, Francją i krajami Lewantu
podstawą angielskiej potęgi handlowej był rozwijający się przemysł (rozbudowane zaplecze)
stowarzyszenia kupieckie początkowo tworzono w celu prowadzenia handlu z krajami zamorskimi, z czasem stawały się one dużymi organizacjami o rozległych uprawnieniach politycznych
do Europy przywożono ryż, kawę, tytoń, herbatę, kakao, cukier, chininę, bawełnę
ceny towarów kolonialnych w porównaniu z cenami innych produktów spadały, co umożliwiło ich szersze rozpowszechnienie
rewolucja cen - w XVI i XVII wieku do Europy zaczęły napływać metale szlachetne (złoto i srebro), co spowodowało spadek kosztów produkcji i wzrost cen wyrażonych w złocie wszystkich towarów o średnio 100 - 150%
wobec spadku wartości pieniądza nieopłacalne stało się jego gromadzenie i przechowywanie, opłacało się natomiast handel i wytwarzanie nowych towarów
zmniejszyła się też realna wartość wszelkich opłat pieniężnych - czynsze, podatki itp.
Proces stopniowego podwyższania czynszów, podatków i płac spowodował spadek dochodów szlachty, państwa i robotników, ale przyniósł korzyści przedsiębiorstwom prowadzącym operacje handlowe, przemysłowe i bankowe
Rewolucja cen przyspieszyła rozwój kapitalizmu, prowadziła do nagromadzenia kapitałów
Wśród wielkich firm handlowych następowała specjalizacja branżowa, wyodrębniły się tez przedsiębiorstwa spedycyjne
W XVI wieku na giełdach w Anglii i Holandii zaczęto zawierać, obok pieniężnych, transakcje towarowe - następnie giełdy towarowe oddzieliły się od pieniężnych
Giełdy sprzyjały spekulacji, kupiec mógł rozeznać się w popycie i podaży, zawierano transakcje terminowe z odroczonym terminem dostawy