Kalahari - jedną trzecią Afryki Południowej zajmuje pokrywa piasków (formacja kalahari). Tylko w nielicznych miejscach wznoszą się wzgórza zbudowane z litych skał podłoża. Pas wzniesień przebiegający zgodnie z kierunkiem staropaleozoicznego orogenu, występuje na południe, od jeziora Ngami- (wzgórza Mabele-a-pudi). Piaski Kalahari są rzecznego pochodzenia, ale były kiedyś przewiane i tworzą utrwalone wydmy, w południowej części regionu. Kalahari należy do terytorium: Beczuany, Afryki Południowo-zachodniej, Angoli, Rodezji. Klimat ciepły i suchy. Ku południowi wzrasta amplituda wahań temperatury. Na pd w porze zimowej, są przymrozki. Opady od 15cm na pd-wsch do 8Ocm w pn. Duża cześć opadów wsiąka w przepuszczalne piaszczyste podłoże, dlatego znaczna część Kalahari pod wzg.zaopatrzenia w wodę przypomina pustynie. Rzeki wypływają na peryferiach, większe z nich doprowadzają wody do morza a przeważnie giną w piaskach. Opady bardzo nierównomierne w ciągu roku. Zima- wyż -deszcz nie pada wcale. Maksimum - lato - nad Kalahari - rozległy niż baryczny, wiatry znad Indyjskiego, mimo wyżynnej bariery, donoszą nieco wilgoci. Zaznacza się pora sucha i deszczowa. Na pd rz Molopo.i Kuruman wypływają z krasu na wyż Kaap. Rzeka Nosob wypływająca z wyż Nama nie osiąga Oranje. Suche koryta nie świadczą jednak o pustynnieniu. Rzeki straciły wodę ponieważ wcięły się do wapiennego podłoża, w którym ginie część ich wód. Kalahari - pustynia - nazwa błędna. Cały obszar pokrywa roślinność sawannowa na pd przeważa tzw thomveld - najbardziej sucha odmiana sawanny. B bujne trawy zielenią się krótko, krzewy (Acacia giraffae) tracą liście w okresie suszy. Wydmy piaszczyste porasta roślinność. W śr części występuje sawanna zwana mopane - veld, pojawia się tu baobab i Copaifera mopane, a w zabagnionych okolicach Makarikari i Okawango bujne lasy. Na pn sawanna;jestjnajbujniejsza i stanowi przejście do, lasów zrzucających liście. W kalahari hodowlę .hamuje niedostatek wód do pojenia'bydła, oraz plaga muchy tse-tse.
Zach wyż Afryki Pd . Najbardziej na pn znajduje się wyżyna Bije, kulminacja w Moko 2160m. na pohidnie leżą wyżyny Damara i Nama. Południowa Nama odcięta od pomocnej przełomem rzeki Oranje należy do Kraju Przylądkowego." Ponad speńeplenizowane powierzchnie wyżyn zbudowanych ze skal krystalicznych, czasem przykrytych osadowymi prekambryjskimi, wznoszą się twardziele kwarcytowe. Próg zach w miejscach gdzie jest silnie rozdęty erozyjnie, przybiera postać gór. U jego stóp leży nad Atlantyckim wąski pas niskiego pobrzeża. Klimat krainy kształtuje chłodny prąd benguelski Od zatoki Saldanha na południu po Benguelę na pomocy panuje na wybrzeżu pustynia lub półpustynia Namib. W strefie półpustynnej - rośliny gruboszowate np. dziwaczna welwiczia. Deszcze padają rzadko, rosa i:mgły znad oceanu są częstym zjawiskiem, one umożliwiają rozwój sukulentów. W osadach teras nadmorskich są bogate złoża diamentów (Diamentowa Pustynia -Namib). Wyżyny maja więcej opadów od 25cm do 80cm a na wyżynie.Bije do 160cm. Toteż roślinność jest tu zróżnicowana. Na S przeważają półpustynie ż sukulentemi a na N pojawia się sawanna, busz, górski las. Zachodnie wyżyny mają znaczne zasoby surowców mineralnych: diamenty na wybrzeżu i w Angoli, złoża kruszców wanadu (Otavi), miedzi, cynku, olowiu(Tsumeb, Otavi). Karni i G. Przylądkowe.. Znaczna część wchodzi w obręb' klimatu subtropikalnego z zimowymi deszczami lub z opadami równomiernymi w ciągu roku, wyróżnia się też budową geologiczna ze względu na fałdowe Góry Przylądkowe, które od S i od W obrzeża wąski pas aluwialnych nizin przechodzących w morze szelfowe. W dnie występują podmorskie jary. Pas tych nizin nie jest ciągły. Przerywają go wyspowe wzniesienia o cokole krystalicznym pokryte płytowo piaskowcami np. Góra Stołowa nad Kapsztadem. Przystanie: w zatoce Saldanha, Góry Stołowej, Fałse Bay. G. Przylądkowe - równoległe do wybrzeża ciągną się od ujścia rzeki Olifants w kierunku SW, potem zmieniają bieg na równoleżnikowy i dochodzą do zatoki Algoa, Składają się z pasm ułożonych w dwa równolegle łańcuchy. W S główny człon to pasmo Długich Gór. Jest to typowe pasmo twardzielowe, w którego jądrze pokazują się odporne kwarcytowe piaskowce dewońskie. Łańcuch ten stanowi przeszkodę w. napływie wilgotnych mas powietrza w głąb lądu. Znaczenie komunikacyjne maja przełomowa dolina i przełęcze zwane Hex River Pass - linia- kolejowa z Kapsztadu do Kimberley i Johannesburga. Na N od tego łańcucha znajduje się synkliname obniżenie Mały Kami. Od N zamyka je łańcuch gdzie najważniejszy człon to pasmo Czarnych Gór. Jest to całkowity odpowiednik poprzedniego łańcucha. Na E regionu występuje szereg równoległych pasm, a góry maja tu charakter
rusztowy. Na N od obu łańcuchów znajduje się kotlina Wielkiego Karm ( nie należy do gór przylądkowych) o charakterze
przedgórskiego zapadliska wypełnionego osadami formacji karru. Erozyjnie rozcięty próg ma czasem charakter gór i
nazywa się Roggeveld, Nieuwveld, Śnieżne '.Góry 2000m. na W, 2500m. na E. Ku północy opada płaskowyż zwany
Górnym Karm. Wszystkie rzeki ku Oranje: płyną zgodnie z nachyleniem, jedynie Salt-River poprzez erozję wsteczną
spływa ku S. Nizina nadbrzeżna i południowe stoki Długich Gór maja dostatecznie wilgotny klimat Deszcze padają tam
we wszystkich porach roku, temperatura na ogól wysoka, przymrozków nie ma, ogrzewający wpływ prądu Agulhas,
średnia lipca 14,4°C stycznia 21,1°C. Wilgotne stoki Górskie pokryte gęstymi lasami wiecznie zielonych drzew
subtropikalnych typu knysna. Na W klimat się zmienia temperatury niższe, wyraźna sucha pora letnia, roślinność ubożeje,
"'podobna śródziemnomorskiej makkii. Przechodząc w głąb, za góry - coraz uboższa roślinność - kserotermiczna i
gniboszowata. Opady bardzo nieregularne i przez kilka lat katastrofalna susza. Wiele rzek Karm to cieki okresowe. NA
górnym Karru szereg okresowych jezior silnie zasolonych z wapiennymi i solnymi naskorupienianii - Yerneuk Yloer i
Groot Yloer. Wsch. Wyż. Afryki Pd. Od E Kalahari zamyka grzęda składająca się z wyżyn Wysokiego Yeldu Oranii i
Transwalu oraz Bush Yeldu Transwalu i Rodezji N i S, przedzielone dolinami rzek Limpopo i Zambezi. Budowa
geologiczna wyżyn Wys. Yeldu: na starym cokole krystalicznym leżą prytowo skały osadowe formacji karru, miejscami
starsze. Pokrywy zasadowych law leżą w stropie tej formacji. Seria ma upad ku Kotlinie Kalahari, na wybrzeżu Indyjskiego
wychodzi tworząc próg denudacyjnostrukturamy, erozyjnie rozcięty - Góry Smocze - Drakensberg. Najwyższą cześć
Wysokiego Yeldu - bazaltowy płaskowyż Basuto. Na jego skraju Góry Smocze maks. wyniosłości 3500nx Powierzchnia
płaskowyżu jesf na wysokości 2000-3000m,, słabo rozcięta źródłowymi dopływami Oranje. Obszar klimatu
umiarkowanego - 3 mieś , okres zimowy z mrozami lub przymrozkami, średnie lata 15 stopni C, opady ponad 75cm. na
rok. Niższa część Wysokiego Yeldu - na wys 1200-2000m. z falistymi równinami słabo rozciętymi erozyjnie. Klimat
umiarkowanie ciepły w zimie'zdarzają się mrozy, częste przymrozki nocne. Lato dość upalne z ochlodzeniami nocnymi.
Opady skąpe przeważnie w lecie. Uprawa pszenicy, kukurydzy. Zachodnia część Wysokiego Yeldu ma charakter krasowej
płyty wapiennej zwanej wyżyną Kaap. Wysoki Yeld złoża : Kimberley - diamenty w Kalderach, Postmasburg - rudy
manganu i żelaza, Azbestowe Góry - azbest Obszar E części Kraju Przylądkowego I Natalu nad samym morzem jest
szczególnie ciepły wilgotny. Mrozów niet Roślinność bujna, leśna z palmami. Gleby urodzajne. Obszar trzciny cukrowej,
sadów owocowych i bawełny. Ponad pasmem palmowego wybrzeża obszar nieco siichszy, stepowy, tereny pastwiskowe,
złoża węgla: Okręg Newcastle, Durban - gł port bunkrowy w Afiyce. Region Trańswalsldego Bush Yeldu obszar wyżynny
bardziej zróżnicowany budową geologiczną i rzeźbą od Wys. V. z gorętszym klimatem. Powierzchnia wyżyny na W od
Gór Smoczych opada w kierunku N'ku obniżeniu rzeki Limpopo. W S części jest lopolit Bush Yeldu otoczony
kwarcytowymi twardzielowymi progami i grzbietami - nazywane rand. Trwaldziele norytowe w postaci murów
wulkanicznych lub neków. Grzbiet Witwaters Rand - złoża złota: największy na świecie ośrodek górnictwa złota okol.
Jphannesburga. W okolicy złoża węglowe w Witbank, Ennelo, Carolina." W okolicy Pretorii - kaldery: złoża sody Pretoria
Śaltpan. diamenty w Premier Minę. Okolice Rustenburgu i Lydenburgu rudy chromu, platyny i platynowców. W thabazinbi
złoża hematytów. Znakomite czarne gleby, ale wykorzystywane przy sztucznym nawadnianiu. Zapory wodne na: Olifants,
Krokodylej i Marico. U podnóża transwalskich Gór Smoczych pagórkowaty pas o klimacie wilgotnym i malarycznym.
Tam w granitach złoża: złota Barberton, arsenopirytów i antymonitów. S pasmo gór Lebomboma charakter muru
wulkanicznego. Na E od niego do brzegu morskiego ciągnie się Nizina Mozambicka. Na N od Bush Yeldu obniżenie
Limpopo - Sabi Depresion to granitowa wyżyna. Kiedyś speneplenizowana. Obszar klimat dość gorący i suchy. Suma
opadów 40cm. Bezdrzewna sawanna, wzdłuż rzek lasy galeriowe. W okolicy Messina międl Na N od obniżenia Limpopo
- Sabi teren przechodzi; w płaskowyż Rodezji Pd -'Maszona i Matabele przeważa monotonna równina - peneplena
mioceńska, urozmaicona'ostańcami granitowymi i twardzielami wulkanicznego pochodzenia. Bardzo długi mur zwany
Great Dyke ciągnie się południkowe przez środek "wyżyny, miejscami SOOm. wys względnej. Występują tam złoża
chromitów- Selukue. Poza tym złoto, miedź, azbest i mika. Zimbabwe':- starożytne kopalnie złota. Wyżyna Rodezji Pd
klimat ciepły ale w zimie nawet przymrozki,' lato dżdżyste, opady maleją z E na W 75-40cm rocznie. Sawanna lub
świetliste lasy zrzucające liście w czasie suszy. Orzeszki ziemne, bawełna, tytoń, pardesy. Obniżenie Zambezi, w
zachodniej części utwory formacji karm z. pokładami węgla - zagłębie Wankie. Pokrywy lawowe wytwarzają próg
Wodospadu Wiktorii na Zambezi. Wzdłuż doliny'bujne lasy z gatunkami rodezjańskiego teku i mahoniu. Nizina
Mozambicka to wąski pas nadbrzeżny o lagunowym lub deltowym wybrzeża będący aluwialną niziną wieku
trzeciorzędowego. Lasy namorzynowe lub typu równikowego. W głąb lądu-pora sucha i sawanna. Na terytorium E części
Zambii granitowa wyżyna o płaskiej powierzchni z licznymi bagnami, odwadnia ją Karne i lewe dopływy górnej Zambezi.
Średnia wys lOOOnt, klimat niezbyt gorący, opady dość duże w lecie, bogata sawanna lub lasy parkowe. Złoża: miedź w
Roan Antelope, NMola, Bwana Mkubwa; Broken Hill- ołów, cynk," srebro.
7. WYŻYNA WSCHODNIOAFRYKAŃSKA
Obszar wyżynny rozczłonkowany na pojedyncze płaskowyże przez system rowów tektonicznych, częste wylewy wulkaniczne. Klimat subekwatorialny, brak ekwatorialnego. Obszar należy do Tanzanii, Kenii, Ugandy, Etiopii, Somalii. Zaliczymy tu też wyspę Sokotre i Perim. Powierzchnia około 4 min km2. System rowów wschodnioafiykańskich: rów tektoniczny Jeziora Niasa z jego odnogami wykorzystanymi przez rzekę Szue i jeż Szirwa Krystaliczne podłoże po obu stronach rowu wypiętrzone i tworzy wyżyny obrzeżające rów. Na wschodzie to stara peneplena urozmaicona górami wyspowymi które osiągają 3030 m. Klimat wybrzeża dość wilgotny. Zimowa pora sucha, krótka. Kserofitowy las lub krzewiaste sawanna. W górach bujne lasy górskie. Na N tuż nad jeż Niasa próg wyż jest wysoki silnie rozcięty, to Góry Lwingstone. U podnóża złoża węgla i rud żelaznych. Na W od jeż Niasa drugi rów tektoniczny wykorzystany przez rz Luanguę. Między rowami zrębowy płaskowyż max wys na wyż Njika 2670m. Bujne lasy górskie i sawanny. W centralnej