Ruchy mieszczańskie	Ruch robotniczy	Nowe ruchy społeczne
potrzeby	ekonomiczne	Ekonomiczne i polityczne	-zachowanie życia, zdrowia -potrzeba uznania, znaczenia przynależności
interesy	Narodowe, indywidualne	klasowe	-ogólnoludzkie -grupowe związane ze stylem życia -indywidualne
Cele	- wolność polityczna - demokratyczne państwo prawne (prawo ponad władzą, przestrzeganie praw i wolności obywatela, stabilność prawa, ochrona praw legalnie nabytych)	Postęp materialny i społeczny	- zapobieganie realizacji pewnych projektów -dobre godne życie
konflikty	- Prawne i polityczne związane z dyskryminacją - ograniczenie praw	- dyskryminacja społeczna i polityczna - wyzysk ekonomiczny	Związane z postępem industrialnym, stylem życia, tożsamością
Czynnik społeczny	Burżuazja, inteligencja, mieszczaństwo	Klasa robotnicza, część inteligencji	„dotknięci i wyczuleni” Odnosi się do psychologii
Więź wewnętrzna	Tożsamość narodowa i obywatelska	Świadomość klasowa	Zmienna tożsamość grupowa, zależy od dziedziny
organizacja	- mieszczańska opinia publiczna - partie polityczne	-związki zawodowe i partie polityczne	- inicjatywy - organizacje niehierarchiczne
Formy działania	- zebrania - publikacje - demonstracje	- strajki i demonstracje	- demonstracje - akcje kulturalne - nieposłuszeństwo obywatelskie

Pomarańczowa alternatywa - ruch protestu, działanie bez zgody państwa (graffiti - krasnoludek w czerwonej czapeczce obchodzą rewolucję październikowej) rozdawanie papieru toaletowego na ulicy, koncerty np. Jarocin

Offe Klasę społeczną tworzą:

Klasa (gradacyjny podział): wyższa, średnia, niższa

Klasy (rodzaj wykonywanej pracy): inteligencja, burżuazja, robotnicy

Stara klasa średnia- właściciele zakładów średniej wielkości (średnia burżuazja), żyją ze swojego kapitału

Nowa klasa średnia - z własnej wiedzy młodzi -> są poza rynkiem pracy (studenci, gospodynie domowe)

Dynamika ruchów społecznych

1. Fazy rozwoju ruchów społecznych

2. Instytucjonalizacja ruchów

3. Problematyka przywództwa ruchów społecznych

Ad1. Fazy rozwoju ruchów społecznych

Można wyróżnić 4 etapy ruchów społecznych:

1. Faza powstawania ruchów społecznych

Ruchy społeczne powstają w pewnej zastanej rzeczywistości, gdzie funkcjonują idee, normy, wartości społeczne. Różne elementy mają różne znaczenia dla ruchów społecznych

Prawo retrospekcji przewrotowej Kazimierza Kereskrauza - reprezentant lewicowego odłamu polskiej myśli politycznej. Wszystkie cele i ideały, które formułują ruchy rewolucyjne są powrotem, mają odpowiednik w bliższej lub dalszej przeszłości. Źródło tych idei jest w przeszłości. Wartości, normy, instytucje, które ruch społeczny zostaje jest krytykiem, stara się je odrzucić, podważyć walczą z elementami zastanej rzeczywistości. Ruchy społeczne są przeciwne najpierw normom.

Solidarność - socjalność tak, wypaczenia nie, celę są ok, normy sposoby złe

Najpierw skupiają się na normach, ale gdy władze lub konkurent utrudnia realizacją celów to ruchy zaczynają żądać innych wartości, przewartościowanie celów.

Smellser - ruchy społeczne zorientowane na normy przekształcają się na ruchy zorientowane na wartości

Solidarność- żądanie nowych władz na nowych zasadach

Jeżeli reakcja władz jest silna to ten ruch się zradykalizuje.

Istnieją pewne struktury, podziały społeczeństwa na różne klasy/rządzący-> rządzeni /

bogaci ->biedni/ cieszący się szacunkiem i nie cieszący się szacunkiem

Polska Ludowa - rozbieżność statusów - hierarchie, które istniały tworzą bazę ruchów społecznych -> ci niezadowoleni ludzie pozbawieni dostępu do pewnych dóbr - łatwi do rekrutowania/sami tworzą ruch

Rozwój świadomości - świadomym dlaczego się nie ma, że mogę to mieć

W procesach rekrutacji ważne są struktury komunikacyjne, żeby ruch zaistniał tworzą je stowarzyszenia, wspólnoty np. religijne, etniczne, związane z tożsamością

Żeby rekrutacja i mobilizacja nastąpiła konieczny jest czynnik np. zwolnienie Anny Walentynowicz ze Stoczni Gdańskiej

2. Faza rekrutacji/ mobilizacji

Ruch zaczynają tworzyć ludzie najbardziej świadomi, najbardziej dotknięci sytuacją. Najbardziej oddani pod względem: intelektualnym, emocjonalnym, politycznym

Podkreśla się rolę przywódców charyzmatycznych bez nich wiele ruchów by nie zaistniało.

3. Faza rozbudowywanie struktur

Rozbudowywanie struktur od dość luźnego zbioru uczestników do w pełni uczestniczącej organizacji.

Cztery etapy, subprocesy zachodzą równocześnie.

1. Artykulacja idei i przekonań

2. Pojawienie się nowych norm i wartości

do czego zmierza - odnoszące się do relacji wewnątrz ruchu jak i spraw zewnętrznych

3. Pojawienie się nowych struktur oddziaływania na siebie lojalności zaangażowania - tworzenie się więzi

4. Pojawienie się nowych hierarchii, struktur władzy, dominacji, zależności, przywództwa

Dwie możliwe sekwencje działań:

1. oddolna

model „wulkaniczny” - wybucha od dołu, spontanicznie wyważone aktywnie niezadowolenie. Następnie więź, zaangażowanie, potem kształtuje się organizacja

2. odgórna geneza ruchu

sekwencja - najpierw rodzi się coś w rodzaju ideologii, indoktrynujący ludzie, instytucjonalizacja ruchu, potem kształtują się więzi, struktury ruchu

• procesy te prowadzą do patologii ruchów nie przebiegają w sposób harmonijny, zbyt silny nacisk na realizację struktur idealnych - równość rozumiana jako bez odstępstw - prowadzi w kierunku utopizmu do fundamentalizmu

• zbyt duży nacisk na normy - „przeregulowanie” - człowiek traci orientację w normach, droga do anomii, haosu normatywnego

• więzi oparte na osobistych kontaktach, na których są oparte ruchy prowadzą do frakcyjności/klikowości, nepotyzmu organizowania się na zasadzie partykularnej

• różnicują się funkcje członków w tym ruchu do procesu oligarchizacji (proces następujący w instytucjach demokratycznych, niemożność kontrolowania władz organizacji przez członków)

• degeneracja celów - zasadniczym celem staje się trwanie organizacji, przekłada się trwanie ruchu nad jego programem

4.Faza koniec/ zakończenie działalności

Dwie możliwości:

• ruch wygrywa, realizuje swoje cele i ulega zanikowi, traci swoją rację bytu, demobilizacja ruchu

• ruch nie wygrywa, pokonany, powstrzymany obumiera bez zrealizowania celów

Sytuacje:

• ruch który zwycięża i demobilizuje się i traci to co osiągnął, osiągnął kryzys zwycięstwa

• ruch pozornie przegrywa, nie realizuje swojego programu, niepowodzenie daje możliwość na zdanie sobie sprawy na to co można poprawić

Koncepcja Leszka Nowaka „ani rewolucja, ani ewolucja”

Przegrana rewolucja - nośnik postępu unika się negatywnych następstw - np. terroru, słabnięcia ruchu

Władze pod wpływem rewolucji, aby uniknąć kolejnej. Wprowadzali te żądania ruchów, zwycięstwo w porażce

Ruchy społeczne w ujęciu teoretycznym.

Definicje:

1. ruch społeczny, powstaje wówczas gdy większa część ludzi świadomie i wspólnie dąży do realizacji celu, stosując te same metody, działania kierując się wspólnymi wartościami i powołując się na wspólną ideologię.

2. ruch społeczny jest świadomym, zbiorowym dążeniem i zespołową działalnością ludzi zmierzających do osiągnięcia wspólnego celu.

3. ruch społeczne są to zorganizowane działania zbiorowe mające na celu zmianę lub opór wobec niej, wobec sposobu urządzenia społeczeństwa, zwyczajów i norm, czy też pewnych utartych schematów myślenia. Zwykle związane są z konfliktem społecznym i z ideologią.

Cele są:

1. wyrazem niezaspokojenia w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego określonych potrzeb materialnych i niematerialnych,

2. sygnałem, że zakres i formy zaspokajania określonych potrzeb nie satysfakcjonują pewnych grup społecznych,

3. świadectwem pojawienia się nowych układów wartości i stylów życia, które nie znajdują swego miejsca w istniejącym układzie instytucjonalnym.

Ruchy społeczne mogą mieć charakter reformatorski lub rewolucyjny w zależności od sposobu działania i zakresu zmian, które popierają.

1. Ruch reformatorski, powstaje gdy pewna zbiorowość wyraża niepokój społeczny nie zagrażając ładowi społecznemu, a przywódcy ruchu korzystają ze środków masowego komunikowania w propagowaniu swej ideologii i strategii działania.

Ruchy reformatorskie strukturalizują się, powołują odpowiednie instytucje i ich władzę. Po pewnym czasie ruch ten łagodzi newralgiczną dawniej sytuację w jakiejś dziedzinie, przestaje być siłą mobilizującą do działań konstruktywnych i ulega skostnieniu.

2. Ruch rewolucyjny może mieć start podobny do ruchu reformatorskiego, jednak aby był on silny i mógł zakończyć się zwycięską rewolucją stan niepokoju musi objąć szerokie masy, a nawet klasy społeczne i dotyczyć najważniejszych życiowych spraw. Ruch Rewolucyjny nie kroczy drogą reform w ramach legalnego porządku, ale siłą i w krótkim czasie chce dokonać gruntownych przeobrażeń istniejącego porządku społecznego, nie wykluczając przy tym użycia w tym celu przemocy i walki zbrojnej. Interesuje go nie rewolucja techniczna, przemysłowa czy ekonomiczna, ale rewolucja społeczna, która jest gwałtownym przeobrażeniem organizacji i struktury społecznej wielkich zbiorowości tj. naród i państwo. Łączy się zwykle z rewolucją polityczną pojmowaną jako zdobycie władzy przez postępową klasę społeczną, która przebudowuje system instytucjonalny społeczeństwa, a przede wszystkim państwa. Rewolucja społeczna ściśle zazębia się z rewolucją polityczną, bowiem obie mają zbieżne cele i wspólną siłę przewodnią, jest nią partia.

Cechy ruchu społecznego.

Za ruch społeczny można uznać działanie zespołowe, jeśli jest to:

1. zespołowa działalność zmierzająca do zmiany lub obrony zinstytucjonalizowanych stosunków ważnych z punktu widzenia interesów określonej kategorii ludzi.

Sposób sformułowania celów ruchu społecznego ma bardzo istotny wpływ na charakter i znaczenie podejmowanych działań, w przypadku niektórych ruchów cele formułowane są w kategoriach negatywnych i mogą ograniczać się wyłącznie do odrzucenia istniejących uregulowań instytucjonalnych. Inne ruchy kreślą cele i programy pozytywne. Ruchy maja programy pozytywne, podejmują znacznie szerszy zakres działań niż ruchy o charakterze kontestacyjnym.

Celem ruchu jest rozwiązanie kwestii społecznej, która ten ruch zrodziła.

2. działalność grup społecznych, grup ludności, a nie działalność państwa czy organów władzy państwowej.

Ruch społeczny jest działalnością dużych grup ludzi, a nie państwa lub jego organu, może wywierać wpływ na działalność organów państwowych, wykorzystywać je do realizacji przyjętych celów lub też zmierzać do obalenia istniejących zinstytucjonalizowanych stosunków społecznych, ale nie jest tożsamy z państwem. Mimo, że są to dwa różne zjawiska państwo może sprzyjać rozwojowi określonych ruchów lub je zwalczać, a czasem także może je inicjować.

3. działalność zespołowa, której towarzyszą przekonania ideologiczne będące jednocześnie czynnikiem mobilizującym do działań.

Trwałym elementem ruchu społecznego szczególnie w rozwiniętej fazie jest ideologia, pełni ona funkcję więzi i mobilizuje do działań.

Ruchowi społecznemu często towarzyszy więź emocjonalna i psychologiczna uczestników, tworzy ona symbole, hasła, slogany, swoistą oprawę literacko-artystyczną.

4. działania podejmowane przez ruchy społeczne są procesami niekontrolowanymi, żywiołowymi, spontanicznymi.

Procesy żywiołowe mają poniższe cechy:

1. nie podlegają kontroli i planowaniu,

2. są autonomiczne w stosunku do ośrodków decyzyjnych lub nawet wchodzą w konflikt z tymi ośrodkami,

3. pojawiają się w skutek inicjatywy oddolnej,

4. samookreślają się zarówno pod względem organizacyjnym jak i programowym.

Jeśli ruch posiada wszystkie te cechy, to jest określany jako ruch spontaniczny, jego spontaniczność wyraża się przede wszystkim w dążeniu do zorganizowanego działania w żarliwości przekonań, gotowości do poświęceń i na pozór bezinteresownych działań.

Czas i przestrzeń.

Ruch społeczny jest działaniem przebiegającym w określonym „czasie historycznym” nie jest zatem wydarzeniem jednostkowym, krótkotrwałą akcją, wypadkiem lecz stanowi określoną serię zjawisk często przechodzącą w proces np. ruch narodowo-wyzwoleńczy, separatystyczny, czy feministyczny.

Ruch społeczny posiada pewną strukturę wewnętrzną, terytorialną i bardziej lub mniej sformalizowaną grupę przywódczą, może tworzyć on własne organizacje społeczne bądź włączyć się w nurt działań organizacji już istniejących.

Biorąc za punkt wyjścia relację między ruchem społecznym, a zmianą wskazać można różnice pomiędzy poszczególnymi ruchami:

- ruch społeczny może przyczyniać się do zmiany społecznej lub być przez nią wywołany, tym samym być jej przyczyną lub skutkiem,

- ruch społeczny dążący do wprowadzenia zmian może orientować się na przyszłość lub przeszłość,

- ruch społeczny może zmierzać do wprowadzenia zmian lub do ich hamowania,

- ruch społeczny może być ukierunkowany na zmianę człowieka,

- zarówno ruch ukierunkowany na zmianę w społeczeństwie jak i na zmianę człowieka może stawiać sobie za cel zmianę całościową, bądź cząstkową. Może dążyć do wprowadzenia zmian szybko za jednym zamachem, bądź działań na rzecz stopniowego powolnego ich wprowadzenia.

Cechy ruchów społecznych są widoczne w:

1. podejmowanych przez nie zagadnieniach,

Podstawowe pole aktywności nowych ruchów społecznych przejawiają się w zainteresowaniu światem życia (tj. ludzkie ciało, zdrowie, tożsamość seksualna), otoczeniem sąsiedzkim, dziedzictwem kulturowym, etnicznym, narodowym, językowym i tożsamością w tych zakresach, a także fizycznymi warunkami życia i przeżycia gatunku ludzkiego jako całości.

2. wartościach,

Owe zainteresowania, chociaż różnorodne i niespójne mają wspólne źródło w wartościach, które choć nie nowe w ramach nowych ruchów społecznych uzyskały odmienny wyraz i akcenty. Najbardziej znaczącymi wartościami są autonomia i tożsamość (wraz z ich organizacyjnymi korelatami tj. decentralizacja, samozarządzanie, samopomoc) jako przeciwstawne manipulacji, kontroli i biurokracji.

3. sposobach działania.

Sposób działania, który jest wewnętrzny tj. w jaki sposób ludzie działają razem by stworzyć wspólnotę i zewnętrzny tj. przy pomocy jakich metod ruchy te konfrontują się ze światem zewnętrznym oraz przeciwnikami politycznymi.

Konflikt a ruchy społeczne.

Istnieje powszechna zgoda co do tego, że ruchy społeczne można uznać za szczególny rodzaj konfliktu społecznego. Konflikt występuje wtedy, gdy dwie strony aspirują do osiągnięcia celów, stanów rzecz, które trudno zrealizować jednocześnie lub nawet nie jest to możliwe. Podstawą konfliktu jest rywalizacja o dobra na ogół ograniczone, jeśli jedna strona coś uzyskuje, druga uzyskuje mniej lub traci, tak rozumiany konflikt może zachodzić wtedy, gdy obie strony nie odczuwają do siebie wrogości i nawet, gdy nie uświadamiają sobie istnienia konfliktu. Do zaistnienia konfliktu wystarczy rywalizacja o dobra, konflikt tego rodzaju można nazwać konfliktem obiektywnym lub sytuacyjnym.

Z konfliktem mamy także doczynienia wtedy gdy jedna ze stron widzi w drugiej wroga, tym wrogiem może być ktoś z kim dana strona nie toczy walki, ani nie rywalizuje o dobra, można tu mówić o konflikcie świadomościowym, takie konflikty świadomościowe, wrogie nastawienie przekazywane z przeszłości i utrwalone zdarzają się w stosunkach między narodami.

Możemy mieć doczynienia z konfliktami w trzech wariantach jednocześnie, ale każdy z nich może występować niezależnie. Mówimy o trzech aspektach konfliktu: rywalizacji, walce, wrogości.

Rodzaje konfliktów społecznych.

Pierwszą i łatwo zauważalną kategorią konfliktu społecznego jest rywalizacyjna realizacja interesów zbiorowych. W jej najbardziej ekstremalnej postaci dochodzi do przeciwstawienia sobie jednostek lub grup, które pragną zmaksymalizować swą przewagę na rynku. W klasycznym podejściu konflikt taki definiuje się jako wyraz relacji pomiędzy nakładami i zyskami aktorów działających w organizacji lub też jako wyraz ich relatywnej deprywacji (deprywacja - wyobcowanie; deprywacja polityczna - proces, polegający na utrudnieniu bądź zamknięciu dostępu do stanowisk publicznych przedstawicielom określonych grup wyodrębnionych na podstawie np. rasy, narodowości itp.), jeśli pracownicy danej firmy ponoszą wysokie lub niskie nakłady (np. w postaci umiejętności) i osiągają wysokie lub niskie zyski (zwłaszcza w postaci dochodów) to możliwe są cztery główne rodzaje zachowań:

1. największe prawdopodobieństwo konfliktu występuje wtedy, gdy wysokim nakładom odpowiadają niskie zyski,

2. gdy zarówno nakłady jak i zyski są wysokie, roszczenia ustępują miejsca rywalizacji,

3. niskie nakłady skojarzone z niskimi zyskami wywołają prawdopodobnie reakcję wycofania,

4. niskie nakłady wzmocnione wysokimi zyskami doprowadzają do biernego konformizmu.

Drugim, jednocześnie podobnym i odmiennym typem konfliktu jest rekonstrukcja tożsamości społecznej, kulturowej lub politycznej. W tym wypadku oponenta definiuje się raczej jako obcego lub intruza, natomiast siebie aktorzy definiują jako społeczność, której wartościom zagraża inwazja lub zniszczenie.

---